მოსწავლეთა მშობლების მრავალფეროვან საზოგადოებაში არცთუ იშვიათად შეხვდებით ადამიანებს, რომლებიც გამუდმებით ცდილობენ, თვალში მოხვდნენ მასწავლებელს და სხვებთან შედარებით უპირატესობა მოიპოვონ. ზოგიერთი მშობლისთვის ეს იმდენად მნიშვნელოვანია, რომ მიზნის მისაღწევად მაამებლობის სტრატეგიასაც კი იყენებენ. გამუდმებით პირად კავშირზე არიან პედაგოგთან, თუმცა არა ყოველთვის შვილის კეთილდღეობისთვის; მზად არიან, გაუზიარონ მათთვის ცნობილი ნებისმიერი ინფორმაცია, განურჩევლად იმისა, რას დააზიანებენ ამით; გაანებივრონ, მოიმადლიერონ საჩუქრებით და ა.შ.

პედაგოგისა და სკოლის ადმინისტრაციის კმაყოფილება ასეთი მშობლებისთვის შესაძლოა მეტად მნიშვნელოვანიც კი იყოს, ვიდრე მოსწავლეზე ორიენტირებული გარემო, ამიტომ ისინი თითქმის არასოდეს ერთვებიან ხარვეზების გამოსასწორებლად მუშაობაში, არასოდეს ელაპარაკებიან მასწავლებელს ან დირექციას სკოლაში არსებულ პრობლემებზე, მაგრამ პირველები აქტიურდებიან, როცა სკოლას მშობლების პოზიტიური ჩართულობა სჭირდება, საექსკურსიო ადგილის შერჩევა იქნება ეს, რაიმე ღონისძიების საორგანიზაციო საკითხების მოგვარება, საჩუქრებისთვის თანხის მობილიზება,  ბანკეტის დეტალების გადაწყვეტა თუ სხვა.

ცხადია, ეს ყველაფერი ცუდი არ არის. ცუდია ის, რომ პრივილეგიების მაძიებელი მშობელი ერთპიროვნულად ადგენს მოქმედების წესებს ყველასთვის.

პრივილეგირებული მშობლები, წესისამებრ, ლიდერობენ კლასში და მცდელობას არ აკლებენ, რომ ისეთი გადაწყვეტილება მიაღებინონ დანარჩენებს, რომელიც სკოლის ადმინისტრაციისთვის ყველაზე მოსაწონი იქნება.

რა ამოძრავებთ პრივილეგიების მაძიებელ მშობლებს?

• სურთ, მათი შვილები არ დაიჩაგრონ, ყურადღების მიღმა არ დარჩნენ და, რაც მთავარია, ბავშვების აკადემიური მოსწრება მაღალი ქულებით ფასდებოდეს.
• სურთ, არაფერი გამორჩეთ, ყველაფერში ყოველთვის პირველები და გამორჩეულები იყვნენ.
• სურთ, საჭირონი იყვნენ მასწავლებლებისთვის, რათა მუდმივად შეეძლოთ გავლენის შენარჩუნება.
• სურთ, სასკოლო ავტორიტეტების თვალში მათთან ურთიერთობა ყოველთვის სასიამოვნო ემოციასთან ასოცირდებოდეს.

რა საფრთხე ახლავს კლასში ასეთი მშობლის ყოფნას და რა შეიძლება მოხდეს, თუ მას ბოლომდე მიეცა გასაქანი?

პრივილეგიების მაძიებელი მშობლები ნაკლებად უსმენენ შვილს, მის თანაკლასელებს, სხვა მშობლებს. ისინი ნაკლებად მგრძნობიარები არიან სხვა მშობლების საჭიროებებისა თუ მოსაზრებების მიმართ.

• ასეთ შემთხვევაში თითქმის გარდაუვალია კონფლიქტი მშობლებს შორის, რომელიც შესაძლოა სკოლის შენობის გარეთ მოხდეს, თუმცა შეუძლია, მნიშვნელოვნად გააუარესოს ბავშვების ურთიერთობა საკლასო ოთახში.
• თუ პრივილეგიების მაძიებელი მშობელი საკუთარ სურვილებს არგებს დაგეგმილ ღონისძიებებს და არ ითვალისწინებს სხვა ოჯახების შესაძლებლობებს, შესაძლოა, რომელიმე ბავშვის აუცილებელი საჭიროებები დაუკმაყოფილებელი დარჩეს.
• თუ პრივილეგიების მაძიებელი მშობლის მოქმედების გამო მისი შვილი სარგებლობს უპირატესობით, შესაძლოა, სხვა ბავშვებს გაუჩნდეთ უსამართლობის განცდა, მიიღონ სტრესი, რომელიც მთელი ცხოვრება გაჰყვებათ.

რა უნდა გააკეთოს მასწავლებელმა იმისთვის, რომ ასეთი მშობლებისგან მომავალი საფრთხე შეამციროს და პროცესები ჯანსაღად წარმართოს?

• აქტიურად ჩართოს პრივილეგიების მაძიებელი მშობელი სასკოლო პროექტებში და მისი ენერგია ბავშვების ინტერესების სასარგებლოდ მუშაობისკენ მიმართოს.

სკოლაში უამრავი გამოწვევაა, რომელსაც პედაგოგი ენერგიული მშობლის გარეშე თავს ვერ გაართმევს. სწორედ აქ გვჭირდება ადამიანი, რომელსაც სურს, სკოლასთან ახლოს იყოს. მასწავლებელი უნდა ეცადოს, მშობელი ისეთ აქტივობებში ჩართოს, რომლებიც არა მხოლოდ მის შვილს, არამედ სხვა ბავშვებსაც მოუტანს სარგებლობას. ამავე დროს, აუცილებელია მშობლის წახალისება ჯანსაღი ქმედებებისთვის; აუხსნას, რომ მისი მთავარი უპირატესობა ბევრი ბავშვისთვის სასარგებლო საქმეში მონაწილეობაა.

პრივილეგიების მაძიებელ მშობელთან პირად საუბარში მასწავლებელს შესაძლოა იმის ახსნაც დასჭირდეს, რომ, მშობლის პატივისცემის მიუხედავად, ნიშნის მომატებით დათვურ სამსახურს გაუწევს მის შვილს, რადგან ასე ბავშვი მიეჩვევა დაუმსახურებელ ჯილდოს და ვერ გამოიმუშავებს მიზნისკენ დამოუკიდებლად და სამართლიანი წესებით სწრაფვის უნარს. ამავე დროს, სხვა ბავშვებისთვის ეს შესამჩნევი, ობიექტურად საწყენი და ურთიერთობებისთვის დამაზიანებელი იქნება.

მასწავლებელმა ასეთ მშობელს ისიც უნდა აუხსნას, რომ სასკოლო აქტივობები ცალკეული ოჯახების შესაძლებლობებს ვერ მოერგება, რადგან კლასში სხვადასხვა შეძლების ბავშვები სწავლობენ. უპირატესობა კი უნდა მიენიჭოს არა შთამბეჭდავ სცენარებს, არამედ ისეთ აქტივობებს, რომლებშიც ყველა შეძლებს მონაწილეობას და ასეთ შედეგზე გასასვლელად აუცილებელია მშობლებს შორის თანასწორი დიალოგი.

ცხადია, მასწავლებელი მშობლის ხასიათის თავისებურებებს ვერ შეცვლის, მაგრამ მის რეაქციებზე მნიშვნელოვანწილად არის დამოკიდებული ჯანსაღი საკლასო კლიმატის შენარჩუნება. თუ პედაგოგი ხელს შეუწყობს ასეთ მშობელს, შესაძლოა, ზემოთ ჩამოთვლილმა ყველა ზიანმა ერთად იჩინოს თავი, რაცონალური მიდგომით კი პედაგოგი შეძლებს, პრივილეგიების მაძიებელი მშობლები აქციოს სკოლის პროგრესის მნიშვნელოვან აქტორებად, რათა მათი ენერგია და პოტენციალი კლასის განვითარებას მოხმარდეს.

ამ სტატიის მიზანია განვიხილო ერთ-ერთი საკითხის  სწავლება ისტორიაში  კონსტრუქტივისტული მიდგომის გამოყენებით, რაც საშუალებას იძლევა, რომ მოსწავლეებმა აქტიურად მიიღონ მონაწილეობა პროცესში, გაიაზრონ, შეაფასონ ისტორიული წყაროები და შეაჯერონ განსხვავებული ისტორიული ინტერპრეტაციები.

კონსტრუქტივიზმი წარმოადგენს სწავლების თეორიას, რომელიც ითვალისწინებს, რომ ცოდნა არ არის მხოლოდ იმ ფორმით გადაცემული, როგორც ნამდვილი ფაქტები, არამედ ეს არის აქტიური პროცესის შედეგი, რომლის დროსაც მოსწავლეები თვითონ ქმნიან და  აგებენ ცოდნას. კონსტრუქტივისტული მიდგომა ეყრდნობა იმ აზრს, რომ ადამიანი უკეთ სწავლობს მაშინ, როცა მას აქვს შესაძლებლობა, გამოიმუშაოს ახალი იდეები და გაგება საკუთარ გამოცდილებაზე და ურთიერთობებზე დაყრდნობით. კონსტრუქტივისტი მასწავლებელი არ აწვდის მოსწავლეებს მზა ცოდნას, არამედ ეხმარება მათ, რათა მათ შეძლონ გაიაზრონ, შეისწავლონ და დაამყარონ საკუთარი ცოდნა.

კონსტრუქტივიზმი მხარს უჭერს თანამშრომლობით სწავლას, პრობლემებზე გადაჭრის აქტიურ პროცესში მონაწილეობას და კრიტიკულ აზროვნებას. ამ მიდგომაში მოსწავლეები თავად ეძებენ პასუხებს, ხოლო მასწავლებელი მოქმედებს, როგორც მენტორი, რომელსაც გააზრებული სწავლებას უწევს ხელმძღვანელობა. კონსტრუქტივისტული სწავლება ხელს უწყობს მოსწავლეებს ღრმა და ფუნდამენტური გაგების მიღწევაში, რაც მნიშვნელოვანი ნაწილია მათი მომავალი წარმატებისთვის.

მინდა გაგიზიაროთ  კონსტრუქტივისტული აქტივობა, რომელიც შესაძლებელია გამოყენებული იყოს ისეთი საკითხის სწავლებისას როგორიცაა –  თემურ ლენგი და საქართველო.

მსოფლიოს ერთ-ერთი უდიდესი დამპყრობლის თემურ ლენგის ცხოვრება და მოღვაწეობა ყოველთვის იყო მეცნიერთა დიდი ინტერესის საგანი. თემურ ლენგის თანამედროვე და მომდევნო ხანის მემატიანეთა ცნობებზე დაყრდნობით, ქართულ ისტორიოგრაფიაში დაწვრილებით არის გაშუქებული მისი საქართველოში რვაგზის შემოსევა. ერთსულოვანია ყველა მკვლევრის შეფასება, რომ საერთოდ თემურ ლენგის ლაშქრობებისათვის დამახასიათებელი სისასტიკე საქართველოში კიდევ უფრო განსაკუთრებული იყო რელიგიური ფაქტორის გამო. თემურ ლენგი  ერთ-ერთი ყველაზე ცნობილი დამპყრობლია, რომელმაც მნიშვნელოვანი გავლენა მოახდინა მრავალი ქვეყნის, მათ შორის საქართველოს ისტორიაზე.

თემურ ლენგის ეპოქა და  საქართველო – მასწავლებლის ამოცანა ამ გაკვეთილის ფარგლებში არის მოსწავლეებს გააცნოს თემურ ლენგის ეპოქა და მისი ურთიერთობა საქართველოსთან. გაკვეთილის განმავლობაში, მოსწავლეები ისწავლიან, როგორ შეიძლება ერთი და იგივე ისტორიული მოვლენა სხვადასხვა წყაროს მიხედვით განსხვავებულად იყოს აღწერილი და გაანალიზებული.  მათ ეძლევათ შანსი, რომ გააანალიზონ, როგორ შეიძლება განსხვავებული აღქმა არსებობდეს ერთი და იგივე მოვლენაზე.

ჯგუფური მუშაობა

მოსწავლეები იყოფიან 3-4 კაციან ჯგუფებად. თითოეულ ჯგუფს ეძლევა კონკრეტული წყარო, რომლის მიხედვითაც  მათ უნდა შეისწავლონ თემურ ლენგის შემოსევები და მათი განზოგადებული შედეგები. ჯგუფები მუშაობენ შემდეგ წყაროებზე:

• ქართული წყარო – რომელშიც აღწერილია თემურ ლენგის შემოსევა საქართველოში, როგორც ისტორიული ფაქტები.

• სხვა ქვეყნის  მემატიანეები – თემურ ლენგის პიროვნების, მისი მმართველობისა და  მოვლენების აღმწერები   სხვადასხვა  თვალთახედვიდან.

• თემურ ლენგის ბიოგრაფიიდან ამოღებული ტექსტები – თავად თემურ ლენგის ან მისი მემატიანის  მიერ დაწერილი ან აღწერილი მოვლენები.

• თანამედროვე ისტორიკოსების ხედვა – მემატიანეების ან ისტორიკოსების თანამედროვე კვლევები, რომლებიც  წერენ თემურ ლენგის ეპოქაზე და მის შემოსევებზე.

დავალება ჯგუფებისთვის

ჯგუფების დავალებაა:

1. შეისწავლონ, როგორ არის აღწერილი თემურ ლენგის შემოსევები თითოეულ კონკრეტულ წყაროში.

2. გამოავლინონ ძირითადი მიზეზები, მოტივები და შედეგები, რომლებიც აღწერილია ამ წყაროებში.

3. განიხილონ, რატომ შეიძლება სხვადასხვა მხარეს ჰქონდეს განსხვავებული ხედვა ერთსა და იმავე მოვლენაზე.

4. მოამზადონ პრეზენტაცია ან პოსტერ-გამოფენა, სადაც ისინი წარმოადგენენ თავიანთ დაკვირვებებს და შედეგებს.

დისკუსია და რეფლექსია კლასში

თითოეული ჯგუფი წარადგენს თავის ხედვას და შედეგებს, რასაც მოყვება საერთო დისკუსია, სადაც მასწავლებელი მართავს მსჯელობას იმაზე, როგორ განსხვავდება ისტორიული ინტერპრეტაციები და რატომ არის მნიშვნელოვანი  ანალიზი გაუკეთდეს სხვადასხვა ისტორიულ წყაროებს.

მოსწავლეთა უნარები

ამ აქტივობის მიზანია, რომ მოსწავლეებმა განავითარონ შემდეგი უნარები:

• კრიტიკული აზროვნების უნარი – ისინი ისწავლიან, როგორ შეაფასონ სხვადასხვა წყარო და მათი სანდოობა.

• წყაროს ანალიზი – როგორ გავაანალიზოთ ისტორიული ფაქტები სხვადასხვა თვალსაზრისიდან.

• ისტორიული პერსპექტივის დანახვა – გავაანალიზოთ, როგორ შეიძლება სხვადასხვა ისტორიული წყაროს აღქმა   განსხვავებული  პერსპექტივიდან.

• საკუთარი აზრის ფორმულირება და არგუმენტაცია –  როგორ დავაფუძნოთ ჩვენი აზრები და არგუმენტაცია სხვადასხვა წყაროზე დაყრდნობით.

ეს აქტივობა წარმოადგენს კონსტრუქტივისტულ მიდგომას, რადგან მოსწავლეები არ იღებენ ინფორმაციას მზა სახით, არამედ თავად იკვლევენ და ანალიზებენ სხვადასხვა წყაროებს. ისინი მუშაობენ ჯგუფებში, განიხილავენ განსხვავებულ ხედვებს, აფასებენ წყაროების სანდოობას და ქმნიან თავიანთ წარმოდგენას თემურ ლენგის შემოსევებზე.

ეს აქტივობა ხელს უწყობს მოსწავლეების ისტორიული აზროვნების განვითარებას და აძლიერებს მათი უნარს, რომელიც აუცილებელია  ისტორიული ანალიზისათვის. მრავალ წყაროზე დაფუძნებული კვლევა და სხვადასხვა ინტერპრეტაციის განხილვა   უფრო ღრმა გაგების საშუალებას აძლევს მოსწავლეს, რომლებიც შეისწავლის ისტორიულ მოვლენებს.

კვირაში ორჯერ მაინც მახსენდება სცენა, ზამთრის სხვა სუნის დამტევი ღამეების, ახალ წლამდე ხელის გაწვდენაზე რომ დროა და ადამიანები სხედან ჯორკოებზე. მუხლებზე კალთა აქვთ გაკეთებული – ქალებს საკუთარი კაბებით, კაცებს ჯვალოს ტომრით. ეს ადამიანები ჩემი მეზობლები არიან. ერთი მეც ვარ.

ცენტრში დგას პატარა, შავ-თეთრი ტელევიზორი, დიდწილად – აკუმულატორზე შეერთებული. თავის მხრივ, აკუმულატორის საქმე ამგვარია: შეიკრიბა ფული, ოჯახიდან 50 თეთრი. ეს ფული ჩაბარდა ილიას, რომელსაც ჰყავს ჟიგული, რომელიც თავის მხრივ, არა და არ ჩაჰბარდა პატრონს. იმას, ზეციურს, თორემ აქაური ილიაა. ილიამ იყიდა ბენზინი ბიდონით ბორისის გარაჟში (ავტოფარეხი, მოგეხსენებათ, ძალიან არაგურულად ჟღერს), გარაჟს ეწერა – „ბენზინი, სალიარკა, ჟუაჩკა, სოსისი“ და ჟიგულმა დაარტყა საპატიო წრე ქალაქ ოზურგეთს. აკუმულატორი მზად იყო სერიალს და ასე განსაჯეთ, მოამბესაც კი გაწვდენოდა, ვიდრე ტელე-სინე-ვიდეომდე. მანდ კვდებოდა ჩემს ოცნებასთან ერთად, მენახა ნაღდი ფილმი. ბოლომდე.

ჰოდა, ვზივართ. ერთად ვარჩევთ თხილს და სერიალს.

– დედა, აბდალია თლა აი ხუაინი!

– ე, შე მართლა აბდალა, ამფერი ანგელოზივით გოგო ოთახში გყავს და ბრუციანი ხარ თუ რა ხარ, სა იყურები!

– აი, სერიალია ცა და იმიზა წელავენ, თვარა ნორმალური კაცი ეტყოდა ახლა ორ სიტყვას…

– ორ სიტყვას კი არა, გენადიე რომ იყოს ახლა მაქანე, უკვე ნაკოცნი ექნებოდა!

გრძელდება სერიალი. მცირე რეკლამის შემდეგ ჩნდება მონიკა.

– აი, ახლა ძველი დროია და მაშინც აჩენდენ ქალები მკერდს ცა! მარა ამ ლელაიას, ჩემსას, ვერ შევაგნებიე, რომ ქალს რაცხა ლამაზი აქ, იი უნდა გამუაჩინოს – აცვია სამასი წლის მალაზონივით. არადა, იმფერი ლამაზი ფეხები აქ, თლა ჩემს დას გავს, ცუგაიას! მადონა, ხომ გახსოვს შენ ცუგაია?

– მონიკა, როცა დაგინახე – ამბობს თავის მხრივ ხუანი გაღმა კონტინენტიდან – იმწამს ავღელდი ძვირფასო. მაგრამ, ხომ იცი, ჰაიმე..

– რა ჰაიმე?! – ამბობს მონიკა.

– რა ჰაიმე? ჰაიმე თქვა, თუ მომეყურა რაცხა?! – შეცხადების ზღვარზეა ჩიტო.

– დედა, ლელას უყურეთ, ცა, რაფერ ჩქარა ავსებს ვედრას! – მოულოდნელია მაყვალა.

მეზობლები თვალს წყვეტენ ეკრანს და ლელას უყურებენ.

ამ დროს, ჩემი მეზობლების თვალმორიდებული ხუანი დროს იხელთებს და მონიკას კოცნის. ტუჩებში.

– ძალიან ჩქარი და სულსწრაფი ხარ მაინც. მართლა! – ამბობს მონიკა.

– ძალიან ჩქარა ავსებს. მართლა! – ამბობენ მეზობლები.

და აი, ვიხსენებ იმ ქალებს და კაცებს, მსხდართ ეკრანთან – მიშტერებული მზერით, ოდნავ წყლიანი თვალებით, ყანყალა ჯორკოებზე გამაგრებულებს, როგორ უცქერიან შორეული ბრაზილიის თუ ვენესულის ყოფას – როგორც რომ ლამა გასცქერის სივრცეს, სადღაც შორს, ყველაფრის გადაღმა.

და მერე წავიდოდნენ, ლამფას აანთებდნენ სახლში. მერე ლოგინში შეწვებოდნენ. და ალბათ ცოტა ხანს იქაც ღია ჰქონდათ თვალები – კვლავაც ოდნავ წყლიანი.

რა დამავიწყებს იმ ღამეებს? არაფერი. ვერაფერი.

(ნაწილი მეორე)

ნანა შველიძე ამერიკის შეერთებულ შტატებში, ქალაქ სამარვილის საჯარო სკოლის (WSNS) ადმინისტრატორი და ვებგვერდების შექმნის კერძო სპეციალისტია. იგი სიამოვნებით გვიყვება თავისი გამოცდილებების შესახებ. მასთან ინტერვიუში მკაფიოდ გამოიკვეთა ქართული და ამერიკული სკოლისა თუ, ზოგადად, საგანმანათლებლო სისტემის თავისებურებები. გამოიკვეთა გზა, რომლითაც ჩვენი ბავშვები, შესაძლებელია, უკეთეს შედეგებზე გავიდნენ ისე, რომ სასწავლო პროცესი მათთვის არათუ მოსაწყენი, არამედ სასიამოვნო და საინტერესო იყოს.

ვრცლად…

(ტანჯვის არსზე გურჯიევსა და ლევ შესტოვთან)

 ხშირად მიფიქრია ტანჯვის სამყაროსეულ პრინციპზე, წუთისოფლის, ყოფიერების ტრაგიკულ „ძირზე“ – ორსაწყისიანობაზე, ინიდაიანურობაზე. მოზრდილი ადამიანის შემთხვევაში, ახსნა მაქვს: განსაცდელი, ტანჯვა წინაპირობაა სიბრძნისა, კათარსისისა, ნუ, ვთქვათ, განწმენდისა, როგორც რელიგიაც გვეუბნება… მაგრამ ეს ჩვენზე, უფროსებზე, ცოდვილებზეა საუბარი. ვერაფრით ამიხსნია, რატომ იტანჯება ბავშვი?! რომელიც ვერც ტანჯვას გააცნობიერებს ჯერ, ვერც ვერაფერს ისწავლის მისგან და არც ისეთი ცოდვილია, რომ „უკან“ მიეგოს, რადგან ღვთის წიაღს არც დაშორებია და მასთანააო ჭეშმარიტებაც, როგორც წმინდა ტექსტებიც გვასწავლის… პატარის ტანჯვა ჩემთვის დღემდე გადაულახავი ანაქრონიზმია, ანომალია, რომელსაც ვერც ფილოსოფიით ვხსნი, ვერც რელიგიით და ვერც მატერიალისტთა ხისტი პრაგმატიზმით. ყველა უმწეოა ამ ფაქტის წინაშე ალბათ…

მოდი, შევხედოთ, როგორც ფიქრობენ ამაზე ჭკვიანნი თუ ბრძენნი ამა ქვეყნისანი.

დავიწყოთ გურჯიევით, რომლის ნააზრევი სულ მაინტერესებდა და ახლახან მივაგენი რუსთაველზე პატარა წიგნის მაღაზიას, რომელშიც მისი ლექციები შევიძინე… ვინ იყოს ეს ადამიანი? კავკასიელი მისტიკოსი, რომლის იდეებმა მნიშვნელოვანი გავლენა იქონია თანამედროვე დასავლურi ფილოსოფიისა და კულტურის განვითარებაზე; დიდი მოძღვარი, როგორადაც მას ბევრი მიიჩნევდა თუ, როგორც ზოგიერთი თვლიდა, უდიდესი თაღლითი და შარლატანი. ამ უკანასკნელ დასკვნას ნაკლებად მიგვაღებინებს მისი წიგნი „დანახული რეალური სამყაროდან“, რომელიც 1924 წლიდან 1930 წლის ჩათვლით პერიოდს მოიცავს.

ეს წიგნი დავიწყე გურჯიევის ლექციით სატანჯველის აზრზე (ნიუ-იორკი, 22 თებერვალი, 1924 წელი); რა არისო ადამიანის ტანჯვის მიზეზი, როგორც ყველა ჩვენგანი, გურჯიევიც სვამს ამ „მარად“ კითხვას: „ვიტანჯებით ყოველთვის, როდესაც მექანიკურ სიმშვიდეს მოვისაკლისებთ, ამიტომ სატანჯველის მრავალი ფორმა არსებობს“(17).

თუნდაც ქრისტიანულ რელიგიაში არის „ტანჯვით მხიარულების“ სენტენცია, რომელიც გვაგუებს მეორე იდიომთან: „ყველაფერი ღვთის ნებაა“. მხიარულება არ ვიცი, მაგრამ ტანჯვაში არის ერთგვარი ტკბობის მომენტი, – თუნდაც მის შემდეგ მოგვრილ შვებაში („დედამ რა შვას ძე, პირველთა ჭირთ აღარ მოიხსენებსა, ძის სიხარულით დაჰკარგავს ილაოს მზგავსთა სენებსა“), ეს მეც განმიცდია; აი, რას წერს გურჯიევი ნებისმიერი სახის აღმაფრენაზე: „აღმაფრენა – იაფი საქონელი“. ანუ, გამოდის, მისი აზრით, ტანჯვა მაღლა დგას ბედნიერებაზე. ეს არა მარტო მისი აზრია, ამიტომ ვაკეთებ აქცენტს…

ტანჯვის მიზეზების ძიება ადამიანის ორბუნებიანობასთან მიგვიყვანს, რამეთუ ერთბუნებიანნი მარტო ანგელოზები თუ დემონები არიან: „კარგი ადამიანი ხართ თუ ცუდი, ამას მნიშვნელობა არ აქვს, მხოლოდ ორ მხარეს შორის (სიკეთე და ბოროტება – მ. ი.) კონფლიქტს ენიჭება მნიშვნელობა“ და ეს კონფლიქტი ნებისმიერ დროსაა მოსალოდნელი.

რა დროს იტანჯები კაციო, გურჯიევმა? ა) როცა ისეთ რამეს აკეთებ, რაც არ გსურს; ბ) თუ რაც გსურს, იმას ვერ აკეთებ. თუმცა იგი ტანჯვას ორ ჯგუფად ყოფს: 1) გაცნობიერებული; 2) არაცნობიერი. მოდით, ახლა ტანჯვის შედეგებზეც ორიოდ სიტყვა: იმას, რომ არ გქონდეთ პურის ფული და იტანჯებოდეთ, სჯობს, გქონდეთ პური და არ ჭამდეთ, – ისე იტანჯებოდეთო, თუნდაც დიეტის დროს. თუმცა, ასე იქნება თუ ისე, „თუ თქვენ რომელიმე ცენტრში იტანჯებით, აზროვნებითსა თუ ემოციურში, თქვენ ფსიქიატრიულში მოხვდებით“ (18). გამოდის ჩვენი ტვინი, ნერვული სისტემა მყიფეა და პერმანენტულ ტანჯვას ვერ უძლებს. თუმცა თუ ტანჯვა, ასე ვთქვათ, ჰარმონიულია და არსებობს შესაბამისობა, ბალანსი უხეშსა და ნატიფს შორის, გადავრჩებით, – „სხვაგვარად რაღაც გატყდება“.

გურჯიევის ამოსავალი დებულებაა: „იმისთვის, რომ გაიგო (სამყარო – მ. ი.), აუცილებელია საკუთარი თავის ცოდნა“ (19), ეს ჩვეულებრივი ეგზისტენციალიზმია – მე ვარ მიკროსამყარო, რომელიც მაკროს ერთგვარი მოდელია და საუკეთესო საშუალება ამ უკანასკნელის ასახსნელად…

მოდი, ცოტა გავავრცოთ ეს ჩვენი საკითხი და ვისაუბროთ ლევ შესტოვის, თანამედროვე ფილოსოფიის წარმომადგენლის, წიგნის მიხედვით; ესაა „დოსტოევსკი და ნიცშე“… ფილოსოფიას ბადებსო არა ტანჯვა, ტრაგიზმი, არამედ მისგან გაქცევის მცდელობა, ანუ იდეალიზმი: „მე სრულიადაც არ ვგულისხმობ ხალხების ჭირს – თემურ ლენგებს, ატილებს, ნაპოლეონებსა და კათოლიკურ ინკვიზიციასაც კი. მახვილისა და კოცონის ამ გმირებთან ჩვენ რა ხელი გვაქვს – რა საერთო გააჩნიათ მათ ფილოსოფიასთან?“ (4-5). ჰოდა, მიუხედავად გარშემო ამდენი ბოროტებისა, როგორ იბადება იდეალიზმი? იბადებაო სრულიად ძალდაუტანებლად… თვით პლატონის დროსაც კი იდეალიზმი შორს იყო იმ „სისუფთავისგან“, რომელსაც მან დღეს მიაღწია. ამიტომ ნამდვილი, „სუფთა“ იდეალიზმი პლატონსა და არისტოტელესთან კი არ უნდა ვეძებოთ, რომლებმაც ჯერ არაფერი იცოდნენ იდეალისტების გამაერთიანებელი პრინციპების შესახებ და „ზეცას“ „მიწისგან“ განაცალკევებდნენ – „უხინჯო“ იდეალიზმი ბოლო საუკუნეების პროდუქტია.

აქამდე ვერავის გაეგო, როგორ შეიძლება სული და მატერია „სხვადასხვა მხარე“ იყოს, მაგრამ უახლეს ფილოსოფიაში ისინი განაცალკევეს.

საჭიროა კი დიდი სიმაღლისა და შეუღწევადობის იდეალისტური „კედელი“, რომელიც თუნდაც მეცნიერებას, ფილოსოფიას საიმედოდ დაიცავს ცხოვრებისგან? ჭეშმარიტების მაძიებელნი ხომ ფილოსოფოსების მოსასმენადაც მიდიან (რასაც ჩვენ ახლა ვაკეთებთ, მე და თქვენ, მკითხველო…), იმ შემთხვევებშიც, როცა ურთულესი ცხოვრებისეული საკითხებია გადასაწყვეტი.

ნიცშე ამტკიცებდა, რომ ყოველგვარ თეორიებს შორის, ფილოსოფიურნიც ერთგვარი მემუარებია, ანუ ცხოვრების გამოცდილების გაზიარება… და რას ნიშნავს ჭეშმარიტების ძიება? ესაა, როცა გსურს სიმშვიდე, თუ ესაა, როცა სტიმული გჭირდება ახალი ბრძოლისთვის? ან იქნებ ეს ახალი თვალსაზრისის პოვნის მცდელობაა, ჯერ ართქმულისა და არგაგონილისა; ანაც იმისი სურვილი, რომ უამრავ პასუხგაუცემელ „რატომს“ მოუღო ბოლო? იქნებ, ეს თვითმართლებისთვისაა… ან ალოგიკურ, აუხსნელ უბედურებებში „დამნაშავის“ პოვნის და მერე ვინმეს დადანაშაულების მცდელობაა? ფილოსოფიასაც, როგორც რელიგიას, უნდა, ჰქონდეს იმპერატივი ჭეშმარიტების მფლობელობისა!…

„მათ, ვისაც ცუდი წარმოსახვა ან მცირე გამოცდილება აქვთ ასეთ საქმეებში, რეკომენდაციას ვაძლევ შექსპირის „ლედი მაკბეტი“ გადაიკითხონ. ის აუხსნის მიმნდობ ადამიანებს, რას აღწევდა იდეალიზმი და, რაც მთავარია, რა საშუალებებით!“(9)… იდეალიზმთანაა სახსენებელი ნებისმიერი შემოქმედებაც, არა? არა მხოლოდ ლიტერატურა. თუნდაც ის მშრალ ნატურალიზმს გვიჩვენებდეს, მაინც იდეალურზე „სწორებისთვისაა“, ცხადია… მხატვრულ შემოქმედებაში, თუ ჩავთვლით, რომ ის ღმერთთან ინიციაციაა, გაცნობიერებულთან ერთად, არაცნობიერი სულიერი პროცესებიცაა. ყველაფერი შეიძლება ვაპატიოთ მხატვრულ ნაწარმოებს (აპოლიტიკურობა, ასოციალურობა), მაგრამ ვერ ვაპატიებთ, თუ ზნეობრივი პრინციპებისადმი ერთგული არ იქნებოდა. ეს უნდა იყოს ხოტბაც ჭეშმარიტებისა და მშვენიერებისა, როგორც ამ ჭეშმარიტების ამსოფლიური გამჟღავნებისა. მაგრამ ეს ნაწარმოებები, როგორც ვთქვით, ხშირად მხოლოდ ხოტბა არაა და საზოგადოებრივი ნაკლოვანებების მხილებაცაა. ბელინსკი წერდა, რომ პეჩორინი (ლერმონტოვის „ჩვენი დროის გმირი“) ბოროტმოქმედი იმიტომ გახდა, რომ თავისი დროის რუსეთში საკუთარი უზარმაზარი სულიერი ძალის სათანადოდ გამოყენება ვერ შეძლოო… ლერმონტოვიც წერს, ამით ეთანხმება კიდეც ბელინსკის, რომ პეჩორინი სენია, საშინელი სენი საზოგადოებისა. თუმცა ამ პოეტის ინტერესის სფერო ნაკლის („სენის“) ჩვენება იყო და არა მისი განკურნების გზების ძიება… ამიტომაც ხელოვანს უნდა ჰქონდეს ი დ ე ა – რატომ იწერება ესა თუ ის ნაწარმოები.

კაცია და გუნება, ამიტომ მავანს შეიძლება პოეზია უსარგებლოდ მოეჩვენოს, მით  უმეტეს, თუ იგი მატერიალისტია და არ იცის, რა არის სამყაროში, გარდა სტატისტიკისა და „გარდაუვალი აუცილებლობებისა“. ბევრს არ ესმის პოეტებისა, მათი სევდისა, რომანტიკისა თუ აღქმის ფაქიზი ნიუანსებისა. მეტიც, როგორც ვთქვი, ბევრს ის ფუჭად შეიძლება მიაჩნდეს, გამოყენებადობის თვალსაზრისით – „რაში გვჭირდება, მართლაც, პოეზია?“ ამისი ნათელი დადასტურებაა თანამედროვე, მომხმარებლური სამყარო, რომელიც მიდის იქითკენ, რომ კაცობრიობას პოეზია აღარ ჰქონდეს და აღარ შექმნას, რადგან ის წარსულის, ძველი დროის, ჰომეროსის, გოეთეს ან თუნდაც რუსთველის აწმყოში „მოუხმარ“ პრეროგატივად ჩათვალოს… მაგრამ „არსებობს ადამიანის სულის სფერო, რომელსაც მოხალისეები არასოდეს უნახავს. ადამიანები იქ მხოლოდ იძულებით მიდიან.

აი, ეს არის ტრაგედიის სფერო. იქ ნამყოფი ადამიანი სხვანაირად ფიქრობს, სხვანაირად გრძნობს, სხვანაირი სურვილების აქვს… და ადამიანი მიდის, თითქმის აღაც კი კითხულობს, რა ელის. ახალგაზრდობის ოცნებები, რომლებიც მისთვის მიუწვდომელი აღმოჩნდა, უკვე სიცრუედ, მაცდუნებლად, არაბუნებრივად ეჩვენება. ზიზღითა და მძვინვარებით საკუთარი თავიდან ამოიგლეჯს ყველაფერს, რისიც ოდესღაც სჯეროდა და რაც ოდესღაც უყვარდა. ცდილობს, ადამიანებს თავისი ახალი იმედის შესახებ მოუყვეს, მაგრამ ყველა შეძრწუნებული და გაოგნებული უყურებს. შეშფოთებული ფიქრებისგან გატანჯულ სახეზე, აღგზნებულ, უცნაური სინათლით მოელვარე თვალებში, ადამიანებს სურთ შეშლილობის ნიშნები დაინახონ, რათა მისადმი ზურგის შექცევის უფლება ჰქონდეთ…

აქვთ თუ არა იმედი იმ ადამიანებს, რომლებიც უარყო მეცნიერებამ და მორალმა, ანუ შესაძლებელია თუ არა ტრაგედიის ფილოსოფია?

Aimes-tu les damnes? Dis-moi.

Connais-tu I’irremissible?

Ch. Baudlaire“.*

შემოქმედება მალამოა ტრაგიკულებისთვის… მეტიც, თავადაც ერთ დროს ტრაგიკულები (ბარათაშვილი ან თუნდაც ვან გოგი) გვასწავლიან დიდ სიბრძნეებს, გვაზიარებენ დიდ ნათელს, რომ „სიძნელე გზისა გაგვიადვილდეს“, ყველამ ჩვენი ჯვარი ღირსეულად ვზიდოთ…

სანამ ის მძიმე დრო არ დამდგარა (მე ვიტყოდი, „ღმერთმა დაგვიფაროს-მეთქი“), როცა ხელოვნური ინტელექტი ჩაანაცვლებს ადამიანს; ინდივიდუალიზმსა და მასზე ამოზრდილ შემოქმედებითობას კი – მოანგარიშე თუ ნაანგარიშები, მონოტონური ნახატი, მუსიკა თუ მოთხრობა. მოდი, დავსვათ კითხვა: რას გვასწავლის პოეზია? ან, სულაც, რას გვასწავლის განსაცდელი, ტანჯვა? რას გვასწავლიან ნიცშეები და დოსტოევსკები?

…ისინი არაფერს არ „გვასწავლიანო“, ლევ შესტოვმა; ისინიც ეძებენ სინათლეს არა იმიტომ, რომ მიზნად აქვთ დასახული, გაგვანათლონ; არამედ იმიტომ, რომ დარწმუნდნენ – ის, რაც მათ სიკეთედ მიაჩნიათ, არის კი მართლა სიკეთე? თუ ეს „მაცდური, მოხეტიალე ცეცხლია“ ან „მათი აწეწილი წარმოსახვის ჰალუცინაცია?“. მკითხველი ყოველთვის მოწმეა ამ სულიერი პროცესებისა. ამიტომ, ჩვენ გვინდა ეს ვიცოდეთ, თუ არა, – მათი თუნდაც თხზულებები პასუხები კი არა, შეკითხვებია. თუნდაც ასეთი:

• რატომ იტანჯება ბავშვი, როცა მისი ერთი ცრემლიც კი არღვევს სამყაროს ჰარმონიას?!
• ვინ დარჩება კაცთა მოდგმისა თუ სამყაროსგან უარყოფილ ადამიანებთან?!
• * ან როგორც შარლ ბოდლერიც იკითხავს: „თქვი… დატანჯულხარ ტანჯული ძმისთვის ან ცოდვა მისთვის თუ შეგინდვია?“ ( „გამოუსწორებელი“).

ციტატები წიგნებიდან – გურჯიევის „დანახული რეალური სამყაროდან“, 2021, თბილისი, გამომცემლობა „აქტი“; ლევ შესტოვი „დოსტოევსკი და ნიცშე“, 2020 წელი, გამომცემლობა „ინტელექტი“;

P.S. ეს ნახატიც იქნებ გამოგადგეთ: „დაჭრილი ანგელოზი“ ფინელი მხატვრის, უგო სიმბერგის, ყველაზე ცნობილი ნახატია, დახატულია 1903 წელს, ისევე, როგორც ტამპერეს ტაძრის ფრესკა 1905 წელს.

ანბანის სწავლება პირველ კლასში ერთ-ერთი უმნიშვნელოვანესი საფეხურია, რომელიც განსაზღვრავს ბავშვის დამოკიდებულებას სწავლისადმი. სწორედ ამიტომ, აუცილებელია ისეთი გარემოს შექმნა, რომელიც ბავშვის ინტერესსა და ემოციას გააერთიანებს. სწავლისადმი მოტივაციის ამაღლება სწორედ ამ ასაკობრივ ჯგუფში იწყება და დიდწილად დამოკიდებულია პედაგოგის კრეატიულობაზე, მიდგომებსა და სასწავლო რესურსზე.

პროექტის კონცეფცია –  სწავლა როგორც სახალისო  პროცესი

პროექტი „ანბანსახლი“ შევიმუშავე იმისთვის, რომ ანბანის შესწავლა პირველკლასელთათვის ყოფილიყო არამხოლოდ საჭიროება, არამედ ემოციური თავგადასავალი. პროექტს საფუძვლად დაედო ინტეგრირებული, ვიზუალურ-სენსორული და თამაშზე დაფუძნებული სწავლების მიდგომები, რომლებიც ეხმიანება დიფერენცირებული სწავლების პრინციპებსა და ჰოვარდ გარდნერის მრავალმხრივი ინტელექტის თეორიას.

 საკლასო ოთახში ერთ კედელზე განვათავსე  „ანბანსახლი“ – დიდი ზომის, სახლის ფორმის კედლის პლაკატი, სადაც თითოეულ ასოს თავისი პატარა ფანჯარა ჰქონდა დარაბებით. დარაბების მიღმა იმალებოდა ასო და მასზე ასოცირებული ნახატი. თითოეული ფანჯრის გახსნა ხდებოდა ცერემონიული ფორმით – თან ახლდა მუსიკა, სიხარულის ატმოსფერო და მოლოდინი.

აქტიური მონაწილეობა და პასუხისმგებლობის განცდა

 დარაბის გახსნის პატივი მორიგეობით ეძლეოდათ მოსწავლეებს. ეს არა მხოლოდ პოზიტიური მოტივაციის წახალისების საშუალება იყო, არამედ პასუხისმგებლობისა და თანასწორობის განცდაც, რაც მეტად მნიშვნელოვანია ამ ასაკობრივი ჯგუფისთვის. მოსწავლეები ელოდნენ თავის რიგს, ამაყობდნენ დაკისრებული ამოცანით და კიდევ უფრო აქტიურად ერთვებოდნენ შემდგომ სასწავლო აქტივობებში.

სწავლა ყველა შეგრძნების მეშვეობით

 ფანჯრის გახსნის შემდეგ მოსწავლეები ხედავდნენ ასოს და მის ილუსტრაციას. ვსარგებლობდით შემდეგი აქტივობებით:

• ასოს მოხაზვა ჰაერში და დაფაზე.

• ასოზე დაწყებული სიტყვების ძიება გარემოში.

• მოკლე მოთხრობების მოფიქრება და გახმოვანება.

• ასოსთან დაკავშირებული სიმღერების ან ლექსების წარდგენა.

• კონსტრუქციული თამაშები და ხელოვნების ელემენტები.

 ასეთი მიდგომები ეხმიანება „მულტიმოდალურ სწავლებას“ (multimodal learning), რომელიც ითვალისწინებს ვიზუალურ, აუდიტორულ, კინესთეტიკურ  და სენსორული არხების ჩართვას ცოდნის შესათვისებლად.

შედეგები: მოტივაცია, ჩართულობა, პროგრესი

 პროექტმა მნიშვნელოვნად გააძლიერა მოსწავლეების ინტერესი სწავლებისადმი. მათთვის ყოველი ასო ახალი აღმოჩენა და ემოციური გამოცდილება იყო. განსაკუთრებით აღსანიშნავია ის, რომ სხვადასხვა საჭიროების მქონე მოსწავლეებისთვის – მათ შორის, ენობრივად შეფერხებული ან მოტივაციის ნაკლებობის მქონე ბავშვებისთვის – ანბანსახლმა გააჩინა სწავლაში ჩართულობის ახალი გზები.

მოსწავლეთა თვითგამოხატვის უნარი, პასუხისმგებლობა და ერთმანეთთან თანამშრომლობა აშკარად განვითარდა. გაკვეთილები ცოცხალი, შინაარსიანი და დასამახსოვრებელი გახდა.

ვიზუალური მაგალითი: როგორ გამოიყურება ანბანსახლი?

 ქვემოთ წარმოდგენილი ფოტოზე ჩანს პირველკლასელებისთვის შექმნილი „ანბანსახლი“ — კედელზე განთავსებული ანბანის სახლი, სადაც თითო ასოს თავისი დარაბებიანი  ფანჯარა  აქვს. ფანჯრის მიღმა იმალება ასოს ილუსტრირებული სიტყვა, რომელიც აღძრავს ბავშვებში ინტერესს, აღქმას და ასოციაციებს.

  პროექტი „ანბანსახლი“ წარმოადგენს ინოვაციურ მიდგომას, რომელიც შერწყმულია თანამედროვე პედაგოგიური პრინციპების – დიფერენცირებული სწავლების, სოციალური-ემოციური სწავლების (SEL) და კონსტრუქციონისტური მიდგომების – საუკეთესო პრაქტიკასთან. სწავლების პროცესის ემოციურ ცერემონიად ქცევა ხელს უწყობს არა მხოლოდ ცოდნის ათვისებას, არამედ პოზიტიური განწყობის, ავტონომიისა და თანაგრძნობის განვითარებას.

  ამგვარი პრაქტიკების გაზიარება მნიშვნელოვანია არა მხოლოდ წარმატებული გამოცდილების დასაფიქსირებლად, არამედ იმ დასტურადაც, რომ სკოლა შეიძლება იყოს სივრცე, სადაც სწავლა არის დღესასწაული. სწორად დაგეგმილი სასწავლო გარემო მნიშვნელოვან გავლენას ახდენს სწავლების პროცესზე.

წინა სტატიაში ვისაუბრეთ, თუ რატომ არის მნიშვნელოვანი მოსწავლეებს გაკვეთილის ახსნის პარალელურად შესამოწმებელი შეკითხვები დავუსვათ. თუმცა, როდესაც შესამოწმებელ შეკითხვებს ვახსენებთ, უნდა ვიცოდეთ, რომ ისინი მხოლოდ შინაარსის აღქმასა და გაგებას არ უკავშირდება. ინგლისური ენის სწავლებისას, განსაკუთრებით კი მაშინ, როდესაც გაკვეთილი პატარა ასაკის ან დამწყები დონის მოსწავლეებთან გვაქვს, აუცილებელია, ინსტრუქციები ნათლად და მკაფიოდ გავცეთ. სწორი ინსტრუქციების გაცემა კლასის მართვის ერთ-ერთ საფუძვლადაც შეიძლება ჩაითვალოს. რადგან როცა ნათელია, რა უნდა გააკეთონ მოსწავლეებმა, მით უფრო ნაკლებია იმის შანსი, რომ გაუგებრობით გამოწვეული არეულობა შეიქმნება.

თუკი გაკვეთილი მთლიანად ინგლისურ ენაზე მიგყავთ, თითოეული აქტივობისთვის  ინსტრუქციების მოფიქრება წინასწარ უნდა განსაზღვროთ. ხოლო თუკი გაკვეთილი სანახევროდ ქართულად მიგყავთ, ანუ ინსტრუქციებს ქართულად გასცემთ, კარგად დაფიქრდით იმაზე, რომ თუკი ინსტრუქციებს მაქსიმალურად გავამარტივებთ, მათი დაყვანა ერთ სიტყვამდეც კი შეიძლება. თუმცა ასეთ დროს შესამოწმებელი შეკითხვების დასმაც არ უნდა დაგავიწყდეთ.

ინსტრუქციად შეიძლება განისაზღვროს ნებისმიერი მითითება, რომელსაც მასწავლებელი მოსწავლეებს აძლევს: მაგალითად, თუკი მოსწავლეებს ეუბნებით რომ წიგნები 115-ე გვერდზე გადაშალონ და მეორე სავარჯიშოში გამოტოვებული სიტყვები ტექსტის მიხედვით შეავსონ, ეს ინსტრუქციაა. თუკი მოსწავლეებს ეუბნებით, რომ თავიანთ წყვილებთან ერთად დიალოგი უნდა წარმოთქვან, სადაც ერთი მოსწავლე კითხვას სვამს, მეორე – პასუხობს, ესეც ინსტრუქციაა. თუკი მოსწავლეს ეუბნებით, რომ ადგეს, დაფასთან მივიდეს და სწორი პასუხი შემოხაზოს, ესეც ინსტრუქციაა.

თუმცა ზოგჯერ ისეთი აქტივობების მოფიქრებაც გვიწევს, რომელსაც საკმაოდ გრძელი ინსტრუქციის მიცემა სჭირდება, რადგან აქტივობის შესასრულებლად მოსწავლეებმა რამდენიმე ეტაპი უნდა გაიარონ, მაგალითად, ჯერ ამოჭრან, მერე დაადონ, მერე დააკრან, მერე დააწერონ და ასე შემდეგ. მსგავსი ტიპის ინსტრუქციების გაცემისას სიფრთხილეა საჭირო. ინსტრუქცია თუ ძალიან გრძელია და ბევრი არასაჭირო სიტყვისგან, ანდა ისეთი სიტყვებისგან შედგება, რომლებიც მოსწავლეებმა ჯერ არ იციან, ისინი მას ვერ გაიგებენ და მალე საკლასო ოთახი ქაოსად იქცევა.  ამიტომ ამ ყველაფრის თავიდან ასარიდებლად ორი რამ უნდა გაითვალისწინოთ: N1 – მაქსიმალურად გაამარტივეთ ინსტრუქცია. N2 – დასვით შესამოწმებელი შეკითხვები.

IC[1] შეკითხვები 

დავუშვათ ეკრანზე გამოსახული გვაქვს სხვადასხვა შინაური ცხოველების სურათები. ჩვენი აქტივობა კი ასეთია: მოსწავლეები, რომლებიც ორ ჯგუფად არიან დაყოფილები და რომელთაც თავიანთი ნომერები აქვთ (ორივე ჯგუფს ჰყავს ნომერი 1, 2,3 და ა.შ.) უყურებენ ეკრანს და ელოდებიან როდის იტყვის მასწავლებელი ჯერ შინაური ცხოველის სახელს, შემდეგ კი მათ ნომერს. შემდეგ ისინი გარბიან, ცდილობენ ერთმანეთს მიასწრონ, ის შინაური ცხოველი შემოხაზონ, რომელიც მასწავლებელმა თქვა, შემდეგ კი თავადაც გაიმეორონ, ბოლოს კი დასხდნენ. დამეთანხმებით, თუკი მეორე კლასელებს ამსიგრძე ნაბიჯების ახსნას დავუწყებთ, სადღაც შუაში დაავიწყდებათ რა უნდა ქნან: ან ნომრის დასახელებამდე ყველა ერთად წამოხტება და გაიქცევა, ან კიდევ შემოხაზვის მერე არაფერსაც არ იტყვიან და თავქუდმოგლეჯილები გაიქცევიან თავის მერხზე დასაბრუნებლად. ასე და ამგვარად ინსტრუქცია რთული აღმოჩნდა, მოსწავლეებმა ვერ დაიმახსოვრეს რა რის მერე უნდა გააკეთონ.

ამის ნაცვლად შეგვიძლია აქტივობის ნაბიჯები ასე დავალაგოთ: პირველ რიგში გაყავით კლასი ორ ნაწილად და ითხოვეთ:

1. გუნდი 1, გთხოვთ, ხელი აიწიეთ
2. გუნდი 2, გთხოვთ, ხელი აიწიეთ

თუკი თქვენს კითხვებზე ხელი სწორად აიწიეს ე.ი ყველამ კარგად იცის თუ როგორ განაწილდნენ. ამის შემდეგ თამამად შეგიძლიათ მომდევნო ეტაპზე გადასვლა, სადაც თითოეულ გუნდში მოსწავლეებს თავის ნომერს აძლევთ ისე რომ თუკი მასწავლებელი იტყვის, N1 ორივე გუნდიდან თითო ბავშვი დგება და გარბის.

ეტაპის შესამოწმებელი შეკითხვები:

3. ვინ არის ნომერი 1?
4. ვინ არის ნომერი 2?
5. ვინ არის ნომერი 3?

ასე და ამგვარად,  ეს ეტაპიც შემოწმებულია, ყველას ახსოვს თავისი ნომერი, რათა აქტივობის სიჩქარე არ დაირღვეს.

ამის შემდეგ ინსტრუქციები უშუალოდ აქტოვიბის ეტაპებზეა, რომელიც ასე შეგიძლიათ მარტივად გასცეთ:

• N1 შეხედეთ ეკრანს
• N2 მოისმინეთ
• N3 გაიქეცით
• N4 შემოხაზეთ
• N5 გაიმეორეთ
• N6 დასხედით

ინსტრუქციებისთვის უმარტივესი სიტყვებია გამოყენებული, თუმცა მათი გაცემისას შეგიძლიათ ჟესტების ენაც დაიხმაროთ, რათა კიდევ უფრო მარტივი გახდეს იმის აღქმა, თუ რა უნდა გააკეთონ. ინსტრუქციების გაცემის მერე დემონსტრირების დროა. აირჩიეთ ერთი მოსწავლე, რომელიც თქვენთან ერთად გაივლის ყველა ამ ნაბიჯს, ხოლო ამის შემდეგ, ვიდრე აქტივობას დაიწყებდეთ, აუცილებლად დასვით ინსტრუქციების გაგების შესამოწმებელი შეკითხვები, რომელიც ინსტრუქციის გამარტივებიდან გამომდინარე, ასევე უმარტივესად ჟღერს: ‘რა არის N1?’; ‘რა არის N2?’ და ა.შ. ამასთანავე გამოიყენეთ ისეთი შეკითხვებიც, როგორებიცაა ‘შეიძლება თუ, რომ მხოლოდ შემოხაზოთ და არ გაიმეოროთ?’; ‘შეიძლება თუ არა, რომ ისე სწრაფად ირბინოთ, რომ დაეცეთ?’; ‘შეიძლება თუ არა, რომ ერთმანეთს ხელი კრათ?’;

შეკითხვებზე პასუხის გაცემისას, მოსწავლეები ზედმიწევნით იმახსოვრებენ, თუ ვინ სად რას და როგორ აკეთებს. ასე აქტივობის შესრულება და, შესაბამისად, კლასის მართვა გაცილებით უფრო მარტივი ხდება. ამიტომ რა არის N1? მაქსიმალურად გაამარტივეთ ინსტრუქციები, დიახ! და რა არის N2?დასვით შესამოწმებელი შეკითხვებია, დიახ!

[1] ICQ – Instruction Checking Questions

ჩემი არც ერთი შვილი ჯერ არ არის 13 წლის, ანუ იმ ასაკის, როცა ლეგალურად შეუძლია ანგარიშის შექმნა სოციალურ ქსელებში – მე ამ წესს მკაცრად ვიცავ და ყოველ ჯერზე, როცა მეუბნებიან რომ კლასელების მესენჯერ ჯგუფში გაერთიანებისთვის, ან რაიმეს გამოსაწერად ჭირდებათ ექაუნთი ფეისბუკზე, ინსტაგრამზე ან შემთხვევით ხომ არ შეიძლება ბედი სცადონ იუტუბერის როლში, ვეუბნები რომ ჯერ არა, ჯერ უნდა გაიზარდონ.

მიზეზები, რის გამოც მათ სოციალურ ქსელებში ანგარიშების გაკეთებაზე უარს ვეუბნები, ბევრია და ჩემს შვილებთან ერთად არაერთხელ განგვიხილავს, მაგრამ რადგან უფრო და უფრო მეტი ბავშვი ჩემს გარშემო თავისუფლად დანავარდობს სოციალურ ქსელებში, საჭიროდ მივიჩნევ ამ საკითხზე ოჯახს მიღმა საუბარსაც. მიზეზებს შორის ჩემთვის ყველაზე მნიშვნელოვანი მათი ფიზიკური უსაფრთხოება და მენტალურ ჯანმრთელობაზე ზრუნვაა, მაგრამ ეს მხოლოდ აისბერგის თავია, როგორც ამბობენ ხოლმე დიდ პრობლემაზე საუბრისას. აი სხვა მნიშვნელოვანი ასპექტები:

• ფსიქოლოგიური ზეგავლენა: ბავშვების ფსიქიკა ჯერ კიდევ ფორმირების პროცესშია, და სოციალური ქსელების გამოყენებამ შეიძლება გაამწვავოს თვითშეფასების პრობლემები და გამოიწვიოს შფოთვა და დეპრესია.
• კიბერბულინგი, შეურაცხყოფა და სექსუალური შევიწროება: სოციალური ქსელები ხშირად ხდება კიბერბულინგის ადგილი, რაც განსაკუთრებით საზიანოა ახალგაზრდა ბავშვებისთვის, რომლებსაც არ აქვთ საკმარისი ემოციური მდგრადობა, რომ გაუმკლავდნენ ასეთ სტრესს. სოციალურ ქსელებში ბავშვები მოწყვლადები არიან როგორც თანატოლების მხრიდან მომდინარე საფრთხეების მიმართ, ასევე ზრდასრულებისგან ზეწოლის, სექსუალური შევიწროების თუ ძალადობის შემთხვევებზე. საქართველოში არაერთი შემთხვევაა დაფიქსირებული, როცა მოზარდებს ასაკით გაცილებით უფროსები სთხოვენ შიშველი ფოტოების გაგზავნას, აბამენ მათთან ეროტიული შინაარსის მიმოწერას, აშანტაჟებენ ამ მიმოწერით და სთხოვენ მათი ნების საწინააღმდეგოდ
• პირადი მონაცემების დაცვა: გამოქვეყნებული ფოტოებით მათ შეიძლება ადვილად გასცენ ინფორმაცია იმ სკოლების შესახებ, სადაც სწავლობენ, მარშრუტზე, რომელსაც დღის განმავლობაში გადიან, თავიანთ ინტერესებსა და ემოციებზე რიგი საკითხების მიმართ, რაც მათ მოწყვლად ხდის მავნე პირების და მონაცემთა მოპარვის რისკის წინაშე. გაითვალისწინეთ, რომ ბავშვების შესახებ ინფორმაციის და ფოტოების გავრცელებისას უფროსებსაც სიფრთხილე გმართებთ.
• დამოკიდებულების რისკი: სოციალური ქსელების ალგორითმები განკუთვნილია მომხმარებლების ყურადღების დიდხანს დაკავებისთვის, რაც ბავშვებში იწვევს დამოკიდებულებას და ხელს უშლის მათ ნორმალურ განვითარებასა და სწავლის პროცესს.
• აკადემიური შედეგების გაურესება: სოციალური ქსელების გადაჭარბებულმა გამოყენებამ შეიძლება შეამციროს კონცენტრაცია, რაც უარყოფითად აისახება სასკოლო შესრულებაზე. სოციალურ მედიაში გატარებული დრო ბავშვების დასვენებაზე, გართობასა და მეცადინეობაზე მოკლებული დროა – მოზარდებისთვის ფუჭად დროის კარგვა კარგი მოვლენა არ არის. სჯობს მათ ხარისხიან გართობასა და დასვენების უნარების გამომუშავებაში დავეხმაროთ;
• არასათანადო შინაარსთან წვდომა: ბავშვები ადვილად შეიძლება წააწყდნენ ძალადობრივ, სექსუალურ ან სხვა არასასურველ კონტენტს, რაც მათ ფსიქიკურ ჯანმრთელობას აზიანებს.
• კრიტიკული აზროვნების ნაკლებობა: 13 წლამდე ბავშვები ჯერ კიდევ არ ფლობენ კრიტიკული აზროვნების ისე განვითარებულ უნარს, რაც აუცილებელია დეზინფორმაციისა და მანიპულაციური კონტენტის ამოსაცნობად. მაგალითად, 2020 წელს ტიკ-ტოკზე გავრცელებულ “Benadryl Challange”-ს რამდენიმე ბავშვის სიცოცხლეც კი ემსხვერპლა. გამოწვევის ფარგლებში მოზარდები წამალ ბენადრილის გადაჭარბებულ დოზას  იღებდნენ, რომელსაც  ე.წ. “ჰალუცინაციების” გამოწვევა შეძლო.  დასვენებისა და ფიზიკური აქტივობის დეფიციტი: სოციალური ქსელების გადაჭარბებული გამოყენება ამცირებს ფიზიკურ აქტივობას, რაც უარყოფითად აისახება ჯანმრთელობაზე და ზოგად განვითარებაზე.
• სოციალური უნარების დაქვეითება: ბავშვები, რომლებიც დიდ დროს ატარებენ ონლაინ, ხშირად ნაკლებად ვითარდებიან სოციალურ ურთიერთობებში და რეალურ კომუნიკაციაში. დროთა განმავლობაში ხდებიან ჩაკეტილები ან ცოცხალ ურთიერთობებს ვირტუალური ნაცნობებით ანაცვლებენ, რაც მათ მოწყვლადებს ხდის და გარკვეულწილად პარალელურ რეალობაში აცხოვრებს.
• ნეგატიური როლური მოდელები: სოციალურ ქსელებში ხშირად პროპაგანდირდება არასათანადო ქცევა, მაგალითად, აგრესია ან ზედმეტი მატერიალიზმი, რაც ბავშვების ღირებულებებზე გავლენას ახდენს. “ინფლუენსერების” გაზრდილი როლის პირობებში მათი ცდუნება ეფემერული წარმატებებით და მყიფე პოპულარობით შესაძლოა უფრო მიმზიდველი იყოს, ვიდრე ღირებულებებზე დაფუძნებული აკადემიური განათლება და ბეჯითი შრომით მიღწეული წარმატება;
• ემოციური რეგულაციის უნარის დაქვეითება: მუდმივი “ლაიქების” და “კომენტარების” რაოდენობის კონტროლი ბავშვებში იწვევს ემოციურ დამოკიდებულებას გარეგანი აღიარების მიმართ.

სოციალური ქსელების შეზღუდვის ალტერნატივად  მოზარდებს შეგვიძლია ინტერნეტისა და ეკრანების გამოყენება ისეთი საქმეებისთვის, რაც მათ გაართობთ, დააინტერესებთ და დანაკლისის განცდას არ გაუჩენს. შემოქმედებითი უნარების განსავითარებლად, სხეულზე ზრუნვის პრაქტიკების გამოსამუშავებლად და თვითგანათლების პროცესის დასაორგანიზებლად განკუთვნილი ონლაინ კურსების, აპლიკაციების და გზამკვლევების გამოყენება მათ უნარებს გაცილებით სანდო კალაპოტში ჩასვამს და ტექნოლოგიების სამყაროში ნავიგაციასაც უფრო უსაფრთხო გზებით ასწავლის.

წაკითხულისა და ნანახის ანალიზის უნარზე ლიტერატურის გაკვეთილებზე გამუდმებით ვმუშაობთ. თუკი საკითხავად ისეთი წიგნი გვქონდა შერჩეული, რომლის ეკრანიზაციაც ხელმისაწვდომია, ეს შესანიშნავი რესურსია ანალიტიკური უნარების განსავითარებლად.

შემეცნების პროცესი ხალისსა და თამაშსაც უნდა მოიცავდეს. რუტინა მომქანცველი და მომთენთავი რამაა. ფილმის ნახვა და ნანახის შესახებ მოსაზრებების გაზიარება ნამდვილად შეგვიძლია ვაქციოთ სახალისო-შემეცნებით თავგადასავალად და ამ წერილში დეტალურად გაწერილ ტექნიკას გთავაზობთ.

მეცხრე კლასში ჰარპერ ლის „ნუ მოკლავ ჯაფარას“ ეპიზოდი გვქონდა დასამუშავებელი (სულაკაურის გამომცემლობის სახელმძღვანელო, მე-9 კლასი, გვ.161). ტექსტის წაკითხვისა და დამუშავების შემდეგ ეკრანიზაციის ნახვა დავგეგმეთ. ფილმი 1962 წელსაა გადაღებული რეჟისორ რობერტ მალიგანის მიერ. ფილმი შავ-თეთრია, რეჟისორი მინიმალისტურ სტილსა და რეალისტურ კომპოზიციურ გადაწყვეტებს იყენებს. სწრაფად ცვალებად კადრებს, ბლოკპასტერებსა და ჰოლივიდურ ესთეტიკას ნაჩვევი თვალისთვის მალიგანის კინოენა ნელია, „გაწელილი“, ატმოსფერული, მშვენიერი, უჩვეულო. ეს ის ეპითეტებია, რომლებიც თავად მეცხრეკლასელებმა გამოიყენეს ფილმის დასრულების შემდეგ პირველი შთაბეჭდილებების გაზიარებისას.

შემდეგი გაკვეთილისთვის კი ფილმის გააზრება და ნააზრევის ერთმანეთისთვის გაზიარება გადაწყდა.

ამისთვის ასეთი თამაში შევთავაზე მოსწავლეებს:

წინასწარ შევიძინე ფერადბურთულებიანი შოკოლადის ორი შეკვრა. შეკვრაში წითელი, მწვანე, ყვითელი, ლურჯი და ნარინჯისფერი ბურთულები ყრია.

შიგთავსი ლამაზ თასში მოვათავსე.

ფერად ფურცლებზე (ფურცლებიც შესაბამისი ფერებისა შევარჩიე. შესაძლებელია, კითხვები თავად დაიტოვოთ იმ ფორმით ამობეჭდილი, რა ფორმითაც აქაა მოცემული. ამ შემთხვევაში მოსწავლე იღებს ბურთულას და ასახელებს ნომერს და თქვენ შესაბამისი ფერის/ნუმერაციის კითხვას სვამთ)  ჩამოვწერე კითხვები, რომლებიც ნანახის გაგება-გააზრებაში დაეხმარებათ. სურვილის მიხედვით მოსწავლე გამოდის, იღებს თასიდან შოკოლადის ბურთულას და ფერის მიხედვით არჩევს კითხვას. აცნობს კლასს. თუ დრო სჭირდება მოსაფიქრებლად, ითხოვს ერთ წუთს. ფიქრობს. როგორც კი მზადაა საპასუხოდ, ნააზრევს უზიარებს კლასელებს და მათგანაც ისმენს. მას თავად შეუძლია მოდერაცია, დამატებითი კითხვების დასმა. ინიციატივა აქ მთლიანად მოსწავლის ხელშია. მასწავლებელი დამკვირვებელია.

კითხვები, რომლებიც აქაა თავმოყრილი, ზოგადი ხასიათისაა და შეიძლება მიუსადაგოთ ნებისმიერ სხვა ფილმს (რასაკვირველია, მხატვრული დეტალებისა და ფაქტობრივ-შინაარსობრივი და კომპოზიციური დეტალების ჩანაცვლების შემდეგ).

კითხვები მოიცავს კომპოზიციურ, შინაარსობრივ, თემატურ, სააზროვნო მიმართულებებს და მოსწავლეებს ფიქრისა და გააზრების სტიმულს აძლევს.

კითხვების რაოდენობა მოსწავლეების რაოდენობის გათვალისწინებით უნდა შეამციროთ ან გაზარდოთ.

წითელი

1. რობერტ მალიგანის ფილმი შავ-თეთრია. გაიხსენე ეპიზოდები, რომლებიც ემოციურ ზეგავლენას ახდენს მაყურებელზე. რისი მეშვეობით ახერხებს რეჟისორი სათანადო ემოციის აღძვრას? მაგალითად, ბუას სახლის პირქუში გარემო ან საშიში სცენები როგორ იყო გადმოცემული?
2. სასამართლოს სცენის გადაღებისას გამოყენებული იყო ახლო კადრები. მაგალითად, ტომ რობინსოსის, ატიკუს ფინჩისა და დამბრალებელი გოგოს სახეები ხშირად იყო კამერის ფოკუსში. შენი აზრით, რატომ?
3. ფილმის რომელ სცენას გააუმჯობესებდი და რითი?
4. შენი დაკვირვებით, რამდენად სწრაფად იცვლებოდა კადრები? კინემატოგრაფიული თხრობისას სხვადასხვა რეჟისორი სხვადასხვა ხერხს იყენებს ხოლმე. თანამედროვე ჰოლივუდურ ფილმებში კადრის ხანგრძლივობა საშუალოდ 5-8 წამია. კადრების ცვალებადობა კი სწრაფია. ნანახ ფილმზე რას იტყვი ამ მხრივ?

ყავისფერი

1. ფილმის რომელი პერსონაჟი იყო შენთვის ყველაზე დასამახსოვრებელი, შთამბეჭდავი? რით დაგამახსოვრა თავი?
2. რომელმა პერსონაჟმა გამოიწვია ყველაზე მძლავრი ემოცია – დადებითიც და უარყოფითიც? რატომ?
3. რას ფიქრობ ატიკუს ფინჩზე, როგორც მამაზე?
4. და-ძმა ჭყიტა და ჯემი განსხვავდებიან ერთანეთისგან ხასიათით. რა აქვთ მათ აბსოლუტურად განსხვავებული და რაში ჰგვანან ერთანეთს?

მწვანე

1. ნანახი ფილმის პერსონაჟისთვის კითხვეის დასმის საშუალება რომ გქონდეს, ვის აარჩევდი და რას ჰკითხავდი?
2. შენმა თანატოლმა რომ გკითხოს აზრი ამ ფილმის ყურებასთან დაკვშირებით, რას ურჩევდი?
3. ჭყიტას გმირთან რაიმე საერთო თუ შეგიძია გამონახო? რა თვისებაზე იტყოდი, მეც მაქვსო? ემეგობრებოდი ჭყიტას? რატომ?
4. გაიხსენე და აღწერე რომელიმე სცენა ფილმიდან ისე, თითქოს ამავს უყვები შენს თანატოლს.

ყვითელი

1. შენთვის რომ შეეთავაზებინათ ამ ფილმში მონაწილეობა, ვინ იქნებოდი და რატომ?
2. დაასახელე ერთი თემა, რომელზეც ფილმშია გამახვილებული ყურადღება. რა არის ნათქვამი ამ თემაზე ფილმში? რას ფიქრობ შენ?
3. ატიკუს ფინჩმა ჩიტუნა ჯაფარაზე თქვა, რომ მისი მოკვლა არ შეიძლება, ცოდვაა. გაიხსენე ეს მომენტი, მოჰყევი და გააკეთე საინტერესო კომენტარი.

ლურჯი

1. ბუა რედლი ფილმში ძალიან ცოტა ხნით ჩნდება. რით დაგამახსოვრა თავი ამ გმირმა?
2. როდესაც ფილმი დასრულდა, რა ემოცია გქონდა? რა შთაბეჭდილება დატოვა ფილმმა შენზე?

ნარინჯისფერი

1. გაიხსენე ფილმის ფინალი. შეაფასე შერიფის გადაწყვეტილება.
2. ატიკუს ფინჩმა თქვა – კაცს ვერასოდეს ბოლომდე ვერ გაიცნობ, თუ დროებით მის ტყავში არ ჩაძვრები და ისე არ გაივლ-გამოივლიო. რას ნიშნავს ეს გამონათქვამი შენთვის?
3. გაიხსენე, ვის ეკუთვნის ეს სიტყვები და რა ვითრებაშია წარმოთქმული ისინი: „ჩვენს ქვეყანაში სასამართლო გვევლინება უდიდეს მაწონასწორებლად – აქ ყველა ადამიანი თანასწორუფლებიანია!“

ანალიტიკური უნარების განვითარებასთან ერთად ეს აქტივობა შეუცვლელია კლასში ხალისიანი შემეცნებითი ატმოსფეროს შესაქმნელად.

საინტერესო შემეცნებით თავგადასავალს გისურვებთ!