სამშაბათი, აგვისტო 5, 2025
5 აგვისტო, სამშაბათი, 2025

თამაში, რომელსაც გონება მიჰყავს გამარჯვებამდე ანუ ინტელექტუალური თამაშების გამოყენება საგაკვეთილო პროცესში

0

ამას წინათ მეგობარმა მთხოვა, გამეგზავნა კითხვები სკოლაში მიმდინარე ინტელექტუალური კონკურსისთვის „რა? სად? როდის?“

ამ კონკურსში სკოლა უკვე რამდენიმე წელია, აქტიურადაა ჩართული და ბავშვებიც ყოველთვის ხალისით მონაწილეობენ მის მიერ განხორციელებულ აქტივობებში.

გასულ წელსაც იგივე თხოვნა მივიღე და მეც საკმაოდ ვიხალისე კითხვების შედგენისას. წელს კი დავფიქრდი იმაზე, რამდენად საინტერესო შეიძლება იყოს მსგავს საგანმანათლებლო თამაშებში მონაწილეობა ნებისმიერი სტატუსით მოსწავლეებისთვის და რამდენად ეფექტური და ეფექტიანი შეიძლება აღმოჩნდეს ის.

თანამედროვე საგანმანათლებლო გარემოში სულ უფრო თვალსაჩინო ხდება აუცილებლობა, რომ სწავლება არ იყოს მხოლოდ ინფორმაციის გადაცემა — ის უნდა იქცეს შემოქმედებით, ინტერაქციულ პროცესად. ერთ-ერთი საუკეთესო საშუალება ამ მიზნის მისაღწევად, ვფიქრობ, არის ინტელექტუალური თამაშები.

სკოლაში, სადაც მოსწავლეების ყურადღების შენარჩუნება რთულია, ამგვარი აქტივობების ჩართვა სწავლას აქცევს საინტერესო, აზარტულ და მრავალმხრივ განვითარებად პროცესად.

რატომ ინტელექტუალური თამაშები?

ინტელექტუალური თამაშები (როგორებიცაა რა? სად? როდის?, ვიქტორინა, ლოგიკური დავალებები თუ გამოცანები) არ არის მხოლოდ გართობა:

  • მოტივაციას ზრდის — სახალისოა ბავშვებისთვის;
  • აქტიურად მუშაობს გონება — ლოგიკური, კრეატიული, ასოციაციური და კრიტიკული აზროვნება ერთდროულად ერთვება;
  • მოსწავლეებს უმაღლდებათ თვითშეფასება — სწორი პასუხი, ერთგვარად, გამარჯვებასთან ასოცირდება;
  • ავითარებს გუნდურობისა და კომუნიკაციის უნარებს — თამაშების უმეტესობა გუნდურ ფორმატში ტარდება.

რომელ საგნებში შეიძლება გამოყენება?

ინტელექტუალური თამაშები უნივერსალურია. მათი ადაპტაცია თითქმის ყველა საგნისთვის შეიძლება.

გარდა ამისა, ინტელექტუალური თამაშები კომპლექსურად ავითარებს მრავალფეროვან საბაზისო და მეტაკოგნიტურ უნარებს, რომლებიც ეროვნული სასწავლო გეგმითაც არის განსაზღვრული:

  • ლოგიკური აზროვნება
  • კრიტიკული და ანალიტიკური წვდომა ინფორმაციაზე
  • გუნდური მუშაობა და დისკუსია
  • ემოციური ინტელექტი — სწავლის მიმართ პოზიტიური განწყობა
  • სიტყვის გამართულობა და აზრის ჩამოყალიბება
  • დროის მართვა და სტრატეგიული აზროვნება

ბავშვები ბუნებით ცნობისმოყვარეები არიან. ინტელექტუალური თამაში გართობას და გამოწვევას აერთიანებს — ეს ერთგვარი გონებრივი „სპორტია“, რომელიც მათი ასაკისთვის აბსოლუტურად ბუნებრივია.

განსაკუთრებით შედეგიანია თემატური თამაშები (მითოლოგია, დეტექტივი, სამეცნიერო ვიქტორინა), ნაკლებად ფორმალური გარემო (წრეებში, გუნდებში, კლასგარეშე გაკვეთილებზე), ინტეგრაცია რეალურ ცხოვრებასთან (ცნობილი ფრაზების ან სიმბოლოების ახსნა ყოველდღიურ კონტექსტში)…

პრაქტიკული მაგალითები

  • სიმბოლოს გამოცნობა ლიტერატურაში: მოსწავლეებს წარედგინებათ აღწერა, და მათ უნდა გამოიცნონ სიმბოლო (მაგ. ცეცხლი, მზე, რძე).
  • ვინ იყო ეს? ისტორიაში: მინიშნებებით თანდათან იხსნება ისტორიული პირის ვინაობა.
  • გადაარჩინე გმირი! ბუნებისმეტყველებაში: მოსწავლეებმა ლოგიკით უნდა დაადგინონ, როგორ დააღწიონ თავი საფრთხეს.

ინტელექტუალური თამაშები საგაკვეთილო პროცესში არ არის მეორეხარისხოვანი  — ის, შესაძლოა, იქცეს სასწავლო პროცესისთვის მთავარ მოტივატორად.
ისინი აერთიანებს ცოდნას, აზროვნებასა და თამაშით შეძენილ გამოცდილებას — სწორედ იმ ასპექტებს, რომლებიც ბავშვების ნამდვილ განვითარებას უწყობს ხელს.

მასწავლებლის როლიც იცვლება — ის ხდება მოთამაშემმართველი, რომელსაც შეუძლია ბავშვებს დაუტოვოს სივრცე იფიქრონ, იკამათონ.

კითხვა განსჯისთვის:
შეიძლება კი ისეთი გაკვეთილი, რომელშიც ბავშვები „თამაშობენ“, აღმოჩნდეს გაცილებით პროდუქტიული, ვიდრე სტანდარტული გაკვეთილი?
ვფიქრობ, შეიძლება.

თქვენ რას ფიქრობთ?

როგორ დავგეგმოთ ინტელექტუალური თამაში:

  1. განსაზღვროთ მიზანი

რა გვინდა, რომ მოსწავლეებმა გაიაზრონ ან განიმტკიცონ ამ თამაშით:

  • ლიტერატურულ პერსონაჟებთან ასოციაციური კავშირი,
  • ისტორიულ მოვლენათა თანმიმდევრობა,
  • ლოგიკური აზროვნების სტიმულირება.
  1. შექმნათ შესაბამისი კითხვები, რომლებიც მოსწავლემ შეიძლება გამოიცნოს მინიშნებებით, არ მოითხოვს ფაქტობრივ ცოდნას, იწვევს მსჯელობას ან კამათს გუნდში (თუმცა, ზოგჯერ ფაქტობრივი ცოდნის გააქტიურებაც შეიძლება იყოს მნიშვნელოვანი, სხვადასხვა საკითხზე ფოკუსირებისთვის).
  2. კითხვები (და პასუხებიც ) ისე ჩამოვაყალიბოთ, რომ ორაზროვნება გამოირიცხოს.
  3. მოსწავლეები დავყოთ 3-5 კაციან ჯგუფებად.
  4. 5. ყურადღება მივაქციოთ დროს: კითხვაზე — მაქსიმუმ 1 წუთი.
    შესაძლოა, წინასწარ განვსაზღვროთ კიდეც გუნდის სპიკერი, რომელიც პასუხს გამოაცხადებს.

ძალიან ხშირად ინტელექტუალური თამაშები სცილდება ვიწრო საგაკვეთილო პროცესს და საერთო სასკოლო აქტივობად იქცევა ხოლმე, რასაც უკვე კიდევ უფრო დიდი მნიშვნელობა ენიჭება.

რა შედეგი შეიძლება ჰქონდეს მოსწავლეებისთვის ამ ტიპის აქტივობებში მონაწილეობას, ამაზე, ვფიქრობ, მასწავლებლების მოსაზრებაც ძალიან მნიშვნელოვანია:

ნათელა წულაია, სსიპ ქ. თბილისის N 161 საჯარო სკოლის დირექტორის მოადგილე, ინტელექტუალური თამაშის, „აბას“ ორგანიზატორი
„ინტელექტუალური თამაშები მოსწავლეებისთვის ძალიან მნიშვნელოვანია. ისინი ეჩვევიან გუნდურ მუშაობას, სწავლობენ ერთმანეთის მოსმენას, საწინააღმდეგო აზრის კორექტულად დაფიქსირებას. უჩნდებათ ინტერესი სხვადასხვა საგნის მიმართ, ბევრს კითხულობენ, უყურებენ ფილმებს, სპექტაკლებს, უსმენენ სხვადასხვა ჟანრის მუსიკას და იძიებენ უამრავ ინფორმაციას, ეცნობიან ხელოვნების სხვადასხვა დარგს, მუშაობენ ტექნიკურ თუ საბუნებისმეტყველო საგნებში, იფართოებენ და იღრმავებენ ცოდნას სხვადასხვა მიმართულებით. გარდა ამისა, ეს თამაშები ხელს უწყობს იმასაც, რომ მოსწავლეები ერთმანეთს დაუახლოვდნენ, პატივი სცენ ერთმანეთის აზრს, მხარში დგომასა და მხარდაჭერას სწავლობენ. ყოველწლიურად იკვრება კარგი ინტელექტუალური გუნდი, რომელიც სკოლის სახელით სხვადასხვა ღონისძიებაში მონაწილეობს და ჩვენთვის კარგი დასაყრდენია. უკვე რამდენიმე თაობა გაიზარდა და ახალბედა, გამოუცდელ ბავშვებს უფროსები ყველაფერში მხარში უდგანან და ეხმარებიან.

ჩვენთვისაც ძალიან საინტერესო პროცესია, ვცდილობთ, ისეთი კითხვები შევადგინოთ, რომ გავითვალისწინოთ მათი ასაკი, შესაძლებლობები. თამაშისას ხშირად შეგვიცვლია კითხვები, როცა რომელიმე გუნდი ზედიზედ ვერ ახერხებს ქულის აღებას – მარტივ შეკითხვას ვაძლევთ ხოლმე, რომ მოტივაცია მიეცეთ. ამით თამაში ცოცხლდება და პროცესი ისევ იძენს აზარტს.

რაც მთავარია, გუნდები შეთანხმებულად, ურთიერთშეთანხმებით მუშაობენ და ეხმარებიან ერთმანეთს“.

ნათია დავითაია, სენაკის წმინდა ალექსი შუშანიას სახელობის მართლმადიდებლური სკოლა-გიმნაზიის ისტორიის მასწავლებელი:

„ჩვენი სკოლა ფეხს ნამდვილად უწყობს გამოწვევებს და ცდილობს, მხოლოდ სასკოლო საგნებზე არ იყოს ორიენტირებული, მეტი ცოდნა მისცეს მოსწავლეს და გარკვეული აქტივობებით განუვითაროს ის უნარები, რომლებიც აუცილებელია სამომავლოდ. ამიტომ სწავლებისას მიზნად ვისახავ, ვიპოვო და მოსწავლეებამდე მივიტანო სწავლების ისეთი მეთოდები, რომელთა დახმარებითაც ისინი მეტს ისწავლიან და სკოლაც აღარ იქნება უწინდებურად მოსაწყენი.  ვფიქრობ, მხოლოდ სწავლების შინაარსი კი არ უნდა იყოს მასწავლებლის ყურადღების ცენტრში, არამედ იმ მეთოდების პოვნაც, რომელთა მეშვეობითაც მოსწავლეები უფრო ხალისით აითვისებენ თემას.

ამ მიზნის მისაღწევად  წლების განმავლობაში არაერთი თამაში თუ აქტივობა შემიქმნია. მათ შორის გამორჩეულია „რა? სად? როდის?“ – ზუსტი სატელევიზიო ფორმატით. აღნიშნული მეთოდი სასკოლო სივრცისთვის საკმაოდ ეფექტური გამოდგა. გარდა იმისა, რომ ამ თამაშებმა მათ მისცა მოტივაცია, უფრო მეტი განათლება მიეღოთ, ასევე მისცა საშუალება, გამოევლინათ მრავალფეროვანი უნარები: დაგეგმვის, სცენარის შექმნის, ჯგუფური მუშაობის, სხვისი აზრის პატივისცემის. მსგავსი გარემო ურთიერთობის გაუმჯობესების ეფექტური საშუალებაა. ამ დროს მოსწავლეები საერთო მიზნის, ინტერესების ირგვლივ ერთიანდებიან, ერთმანეთისადმი ნდობა და პატივისცემა უყალიბდებათ.

პირველი სეზონის დასაწყისში პროცესს სკეპტიკურად ვუყურებდი, თუმცა უკვე მესამე წელია გრძელდება და აქტუალურობას არ კარგავს. ყოველი სასწავლო წლის მეორე სემესტრის დადგომას ჩვენს სკოლაში ახალი სეზონის მოლოდინი ახალისებს. სეზონისთვის მზადებას კი მოსწავლეები თავად იწყებენ, ყოველგვარი ძალდატანებისა და მითითებების გარეშე.

ბედნიერი ვადევნებ თვალს ამ ფაციფუცს და ვფიქრობ, დიახ,  მიზანს მივაღწიე.“

ინტელექტუალური თამაშები სასკოლო გარემოში ხელს უწყობს როგორც საგნობრივი უნარების განვითარებას, ისე სოციალიზაციასა და კომუნიკაციის გაუმჯობესებას.

ინტელექტუალურ თამაშებს გაკვეთილზე სიხარული, ინტერესი და კვლევის სურვილი შემოაქვს. როცა ბავშვები სწავლობენ თამაშით, ისინი აღარ ეძებენ სწავლისგან გაქცევის გზებს — ისინი თვითონ ეძებენ ცოდნას. ასეთ გარემოში გაკვეთილი აღარ არის რუტინა, არამედ ხდება თავგადასავალი, სადაც ბავშვები სწავლობენ აზროვნებას, თანამშრომლობას და საკუთარი შესაძლებლობების რწმენას. სწორედ ამიტომ, ვფიქრობ, ინტელექტუალური თამაშები არ უნდა იყოს მხოლოდ პერიოდული აქტივობა — ისინი უნდა იქცეს სწავლების ბუნებრივ ნაწილად. ასე აღვზრდით შემოქმედ და მოაზროვნე თაობას, რომელსაც სწავლა უყვარს.

პროექტი როგორც დიდაქტიკური თამაში

0

თანამედროვე პედაგოგიკაში სულ უფრო მზარდია მიდგომა, რომელიც განათლებას არა მხოლოდ ინფორმაციის გადაცემის, არამედ შემოქმედებით, თამაშზე დაფუძნებულ პროცესად აღიქვამს.  თამაშზე ორიენტირება პროექტული სწავლების ყველაზე ემოციური ფორმაა, რომელიც გვიჩვენებს, რომ პროექტული სწავლება არამხოლოდ კვლევისა და პროდუქტის შექმნის პროცესია, არამედ შეიძლება დიდაქტიკური თამაშის ფორმითაც წარმოვიდგინოთ. აქ ერთადაა გაერთიანებული:

  • მოტივაცია;
  • წარმოსახვა;
  • კვლევითობა;
  • სტრატეგიული აზროვნებას;
  • კოოპერაცია და თანამშრომლობა.

თავისთაბად პროექტი  როგორც დიდაქტიკური თამაში გულისხმობს სასწავლო მიზნის მიღწევას ისეთი ფორმით, რომელიც თამაშის ელემენტებით როლები, მიზანი, წესები, სცენარი, იმიტაცია, კონკურენცია ან თანამშრომლობა – არის გაჯერებული.  ასეთი სამუშაოს დროს მოსწავლეები თამაშის სტრუქტურაში არიან ჩართული, მაგრამ რეალურად ისინი სწავლობენ, იკვლევენ, ქმნიან და აზროვნებენ, მითუფრო სწავლის ზედა საფეხურზე, სადაც  მრავალკომპინენტიანი თამაშები გვხვდება, რომელშიც ჭარბობს გონებრივი თამაშის მოქმედებები:  დაკვირვების დემონსტრირება, შედარება, ადრე შესწავლილი ინფორმაციის გახსენება, ობიექტებისა და ფენომენების კლასიფიკაცია გარკვეული მახასიათებლების მიხედვით და ა.შ.

პროექტის როგორც დიდაქტიკური თამაშის ძირითადი ნიშნებია:

კომპონენტი მისი ადგილი/გამოხატულებს პროექტში
 მიზანი პრობლემის გადაჭრა ან პროდუქტის შექმნა
 როლები მკვლევარი, დიზაინერი, რეპორტიორი, არქივარიუსი
 ინსტრუმენტები რუკა, ფოტო, ინტერნეტი, არქივები, წარსული მოვლენები
 სცენარი წინასწარ განსაზღვრული მოქმედების გეგმა
 იმიტაცია ისტორიულ პერსონაჟში შეღწევა, სიტუაციის გამეორება
 კომუნიკაცია გუნდური მუშაობა, დისკუსია
შემოქმედება ვიზუალური და ტექსტური პროდუქტების შექმნა

მაგალითად, როდესაც შეისწავლება  თემას „გრიგოლ ხანძთელი და მისი ეპოქა“, მასწავლებელმა ის შეიძლება წარადგინოს  სხვა ფორმითაც – როგორც დიდაქტიური თამაში    „ისტორიული მისია“. ამ დროს მოსწავლეები მრავალფეროვან სამუშაოში არიან ჩაფლულები:

  1. იყოფიან გუნდებად: მათგან ზოგი არის „მონასტრის მცველი“, ზოგიც – „გმირები ტაო-კლარჯეთიდან“,  ზოგი „წიგნის მინიატურისტები“ არიან და ზოგიერთი გუნდიც „ მომავლიდან მოსულები“;
  2. შემდეგ ეტაპზე თითოეულ ჯგუფს ენიჭება მისია:
  • სცენაზე გააცოცხლოს ეპოქა;
  • მოიძიოს რუკაზე ტაო-კლარჯეთის საეკლესიო ცენტრები;
  • შექმნას მანუსკრიპტის იმიტაცია;
  • მოამზადოს ვიდეომიმართვა მომავალი თაობისთვი
  • და ა.შ.
  1. საბოლოო პროდუქტად შეგვიძლია მივიღოთ  საერთო გამოფენა ან სცენარიზებული წარმოდგენა, რომელიც აერთიანებს ისტორიას, ხელოვნებას, ტექნოლოგიას და აუცილებლად – გუნდურობას.

როგორ უწყობს ხელს ეს მიდგომა სწავლას?

  • მცირებს მოსწავლეთა სტრესს, შიშს შეცდომის წინაშე – რადგან თამაში ქმნის უსაფრთხო სივრცეს ექსპერიმენტისათვის;
  • ზრდის მოტივაციას – მოსწავლეები თავად ხდებიან პროცესის შემოქმედნი;
  • ხელს უწყობს ინტეგრირებულ აზროვნებას – სხვადასხვა საგანობრივი ცოდნა და უნარები  ბუნებრივად ერთიანდებიან  მიზნის მისაღწევად;
  • ამაღლებს მოტივაციას –    მოსწავლეები საკუთარ თავს აღიქვამენ როგორც „მოქმედი გმირები“;
  • ეხმარება ღირებულებებ ფორმირებაში – თამაშში ჩართულებს უყალიბდებათ   პასუხისმგებლობის, თანამშრომლობის და კულტურული მგრძნობელობის უნარები, ეპოქის თანაგანცდა.

პროექტი  როგორც დიდაქტიკური თამაში სასწავლო პროცესის ჰუმანიზებული და შემოქმედებითად გამდიდრებული ფორმაა. ის:

  • აკავშირებს თამაშს და სწავლას;
  • აძლევს ბავშვს თვითგამოხატვის საშუალებას;
  • ქმნის ინტელექტუალური სიამოვნების განცდას;
  • ასწავლის მოქმედებით, პრაქტიკით და მონაწილეობით.

ფაქტობრივად  მოსწავლე არ „იღებს“ ცოდნას, არამედ თვითონ პროდუქტის  შექმნის პროცესში შეიმეცნებს მას. სწორედ ასეთია ეფექტური და ღირებულებით დატვირთული სწავლებაც!

ამ უპირატესობის გამო ის თავისუფლად შეგვიძლია გამოვიყენოთ სწავლის სამივე საფეხურზე.

განვიხილოთ სასწავლო პროექტი  დიდაქტიკური თამაშის ფორმატით დაწყებითი საფეხურის კურსიდან –  „ჩვენი საქართველო“.  პროექტის სახელმწოდებაა  ექსპედიცია საქართველოში.

პროექტის მიზანი: მოსწავლეებმა ინტეროეგრირებულად შეისწავლონ საქართველოს რეგიონული მემკვიდრეობა, იმუშაონ გუნდურად, გამოავლინონ კვლევითი და შემოქმედებითი უნარები, შეიტანონ  საკუთარი წვლილი კულტურული მემკვიდრეობის პოპულარიზაციაში.

აღნიშნული პროექტის ეტაპებია:

  1. გუნდების ჩამოყალიბება და რეგიონების განაწილებათითოეულ გუნდი წარმოადგენს ერთ ისტორიულ-კულტურულ რეგიონს:
  • იმერეთს;
  • რაჭას;
  • ლეჩხუმს;
  • კახეთს;
  • აღმოსავლეთ საქართველოს მთიანეთს;
  • სამცხე-ჯავახეთს;
  • ტაო-კლარჯეთს;
  • ქართლს;
  • აჭარას;
  • აფხაზეთს.
  1. როლების გადანაწილება გუნდში:
  • ისტორიკოსი;
  • გეოგრაფი;
  • დიზაინერი (მაკეტი, სიმბოლო, დროშა);
  • პრეზენტატორი;
  • ტექსტის დამმუშავებელი (ქართული ენა);
  • IT მხარდამჭერი (ვიდეო/ციფრული პრეზენტაცია);
  • კულტურის წარმომადგენელი (ტრადიციები, კულინარია).
  1. ვლევის ეტაპი (სამუშაო ინსტრუქცია)

თითოეული  გუნდი ვალდებულია:

  • მოიძიოს ისტორიული ცნობები რეგიონის შესახებ;
  • შეადგინოს მარშრუტი რუკაზე;
  • მოძებნოს ლეგენდები, ხალხური თქმულებები;
  • შექმნას ვიზუალური მასალა;
  • მოამზადოს კედლის გაზეთი ან ელექტრონული პრეზენტაცია;
  • გადაიღოს ვიდეო-გიდი ან გააკეთოს 3D მაკეტი;
  • წარმოადგინოს ტრადიციული კერძი ან სხვა  ეთნოგრაფიული ელემენტი.
  1. შემოქმედებითი პრეზენტაცია ექსპედიციების მუზეუმი
  • კლასის/სკოლის სივრცეში ეწყობა ინტერაქტიული პრეზენტაცია;
  • მოსწავლეები იცავენ თავიანთი გუნდის ნამუშევარს;
  • ჟიური  წარმოდგენილ მასალას  აფასებს შემდეგ კრიტერიუმებით:
    • შინაარსობრივი სიზუსტე;
    • მრავალფეროვნება;
    • შემოქმედებითობა;
    • გუნდური მუშაობა;
    • რეგიონზე ზრუნვა/შესაბამისი მინიშნებები.

აღნიშნული პროექტის დროს  გამოიკვეთება ინტეგრირებული საგნები და უნარები:

საგანი ინტეგრაცია
ისტორია რეგიონული მემკვიდრეობის კვლევა
გეოგრაფია რუკების შედგენა, მარშრუტების დაგეგმვა
ქართული ენა და ლიტერატურა ლეგენდების დამუშავება, ტექსტის წარდგენა
ხელოვნება დიზაინი, მაკეტი, სიმბოლო
ინფორმაციული ტექნოლოგიები პრეზენტაცია, ვიდეო, ფოტო
სამოქალაქო განათლება მემკვიდრეობის დაცვის მნიშვნელობა

დასასრულს მოხდება  შეფასება და უკუკავშირი. შესაძლებელია თვითშეფასების ფორმების გამოყენებაც:

  • რა  ისწავლეს?
  • რა იყო ყველაზე საინტერესო?
  • როგორ იმუშავა ჯგუფმა?
  • როგორ გამოიყენებენ მიღებულ ცოდნას?

სურვილის შემთხვევაში, მოსწავლეებს შეუძლიათ პროექტის გაგრძელება  ფართო ფორმატით – სასკოლო კვირეულის ან  კონკურსის სახით,  ან ონლაინ პლატფორმაზე გაზიარებით.

პროექტული სწავლება დიდაქტიკური თამაშით  რალურად შეგვიძლია განვიხილოთ როგორც შესაძლებლობა,  რომელიც მოსწავლეს ეხმარება   საკუთარი შესაძლებლობების აღმოჩენასა და განვითარებაში.

მშობლები სკოლაში ჰიგიენური ნორმების დაცვისთვის

0

სკოლებში სისუფთავის დაცვა სკოლის დირექტორების, მასწავლებლებისა და მოსწავლეთა მშობლების მთავარი პრიორიტეტია. მიუხედავად იმისა, რომ ჰიგიენური ნორმების შენარჩუნება საგანმანათლებლო დაწესებულების თანამშრომელთა ყოველდღიურ საზრუნავს წარმოადგენს, სისუფთავის დაცვის სანიმუშო პრაქტიკა ბევრ სკოლაში არ გვაქვს.

საქართველოს პარლამენტის განათლების, მეცნიერებისა და ახალგაზრდულ საქმეთა კომიტეტის მიერ 2024 წელს ჩატარებული თემატური მოკვლევა ადასტურებს, რომ სკოლების გარკვეული ნაწილი სველი წერტილების სანიტარულ-ჰიგიენური ნორმების დაცვისას სირთულეებს აწყდება. ამავე ანგარიშის მიხედვით, აღნიშნული სიტუაციის განმაპირობებელი მიზეზები კომპლექსურია და მოიცავს: ინფრასტრუქტურულ გაუმართაობას, პასუხისმგებლობის განაწილების მხრივ ხარვეზებს, სველი წერტილების მოწესრიგებაში ჩართული ადამიანური რესურსების ნაკლებობას და მათი შრომის ანაზღაურების სიმცირეს. გამოწვევად რჩება მოსწავლეთა ჰიგიენური ქცევის საკითხიც.

სპეციალისტების დასკვნით, უსაფრთხო სანიტარიული სისტემების არარსებობა ზრდის ინფექციური დაავადებების გავრცელების რისკს. სველი წერტილით სარგებლობისაგან თავის შეკავებამ შესაძლოა გამოიწვიოს შარდის ბუშტის ფუნქციის დარღვევა (მაგ., შეუკავებლობა), საშარდე გზების ინფექციები და სხვა დაავადებები.

აღნიშნული პრობლემის მოსაგვარებლად, უპირველეს ყოვლისა, აუცილებელია სათანადოდ აღჭურვილი, მოხერხებული, პრივატული, დაცული, სუფთა და საზოგადოების კულტურული განვითარების დონისთვის შესაფერისი ტუალეტების მოწყობა ყველა სკოლაში.

არანაკლებ მნიშვნელოვანია მოსწავლეებისთვის პირადი ჰიგიენისა და უსაფრთხო პრაქტიკის სწავლება, მოსწავლეთა მოტივირება, მოუფრთხილდნენ გარემოს, თავადაც დაიცვან ჰიგიენის წესები და თანატოლებშიც გაავრცელონ სასარგებლო ქცევითი მესიჯები. ამ მიზნის მისაღწევად კი სკოლისა და ოჯახის გაერთიანება საუკეთესო გადაწყვეტილებაა.

იმისთვის, რომ მოსწავლეებმა შეიძინონ პირადი ჰიგიენის დაცვასთან დაკავშირებული ცოდნა და უნარ-ჩვევები, კარგი იქნება, დაიგეგმოს ცნობიერების ამაღლების კამპანია თავად მოსწავლეთა და მათი მშობლების მონაწილეობით. ოჯახის ზრდასრულ წევრებს უდიდესი გავლენა აქვთ ბავშვებზე. მასწავლებლებისა და მშობლების ერთობლივი ძალისხმევა შესაძლოა გადამწყვეტი აღმოჩნდეს მოსწავლეთა ჰიგიენური ქცევის გაუმჯობესებისთვის.

კამპანიაში შემავალი აქტივობების მიზანი უნდა იყოს, მოსწავლეებმა გააცნობიერონ, რა დიდი მნიშვნელობა აქვს სუფთა და მოწესრიგებულ გარემოს მათი ჯანმრთელობისთვის და დარწმუნდნენ, რომ მნიშვნელოვანწილად სწორედ მათზეა დამოკიდებული, როგორ გარემოში მოუწევთ ყოფნა. ასეთი კამპანია დაუკავშირდება კანონის უზენაესობის პრინციპს და წესების დაცვის აუცილებლობაზეც გაამახვილებს მოსწავლეთა ყურადღებას.

სასკოლო საკითხზე ცნობიერების ამაღლების კამპანია სკოლის წიაღში უნდა დაიგეგმოს. სასურველია, ინიციატივა სკოლის წარმომადგენლებს ეკუთვნოდეთ და ორგანიზებასაც ისინი უწევდნენ, თუმცა არანაკლებ მნიშვნელოვანია, დაგეგმვის პროცესშივე მონაწილეობდნენ აქტიური უფროსკლასელები და მშობლები. მრავალფეროვანი საორგანიზაციო ჯგუფის არსებობა განაპირობებს იმას, რომ კამპანია ყველა კატეგორიის მოსწავლეს მისწვდება, რაც სასურველი შედეგის წინაპირობაა.

საინფორმაციო კამპანიის აქტივობები შეიძლება ყველა სკოლაში სხვადასხვანაირად ჩატარდეს, იმისდა მიხედვით, რა ტიპის პრობლემა დგას სკოლაში და რისი გაუმჯობესება გვინდა. ნებისმიერ შემთხვევაში გასათვალისწინებელია ბავშვების ასაკობრივი შესაძლებლობები და თავისებურებები, ასევე – მშობელთა წარმოდგენები, სურვილები და რესურსები.

მშობელთა გამოკითხვა

გონივრული იქნება, კამპანიის დასაწყისში ჩატარდეს მშობელთა გამოკითხვა, რომელიც მნიშვნელოვან ინფორმაციას მოგვცემს. კითხვარისთვის შეიძლება გამოვიყენოთ შემდეგი კითხვები:

  • გთხოვთ, გაგვიზიაროთ, რა ინფორმაციას ფლობთ სკოლის სველიწერტილების შესახებ:

o          სველ წერტილებში არის ხელების დაბანის შესაძლებლობა.

o          სველ წერტილებში არ არის ხელების დაბანის შესაძლებლობა.

o          სველი წერტილები სუფთაა.

o          სველი წერტილები სათანადოდ არ სუფთავდება.

o          სველ წერტილებში მუდმივად არის საპონი და ქაღალდი.

o          სველ წერტილებში ხშირად არ არის საპონი და ქაღალდი.

o          საპირფარეშოს კაბინის კარი იკეტება და უსაფრთხოა.

o          საპირფარეშოს კაბინის კარი არ იკეტება.

  • გთხოვთ,კომენტარის ველში მიუთითოთ, რას გააუმჯობესებდით სკოლის სველ წერტილებში:

_______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

  • თქვენი აზრით, რამდენად იცავენ ბავშვები ჰიგიენის ნორმებს სკოლაში?

o          იცავენ

o          არ იცავენ

o          არ მაქვს ინფორმაცია

  • რამდენად იცავენ ბავშვები ჰიგიენის ნორმებსშინ?

o          ზედმიწევნით იცავენ

o          ნაწილობრივ იცავენ

o          არ იცავენ

  • თქვენი აზრით, რა შეიძლება გააკეთოს სკოლამ, რომ ბავშვებიმოუფრთხილდნენ სკოლის ინვენტარს და შემცირდეს ვანდალიზმის ფაქტები სველ წერტილებში?

————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————

  • თუგსურთ, დაგვეხმაროთ ბავშვებისთვის ჰიგიენური ნორმების დაცვის სწავლებაში, გთხოვთ, მონიშნოთ თქვენთვის სასურველი ერთი ან რამდენიმე აქტივობა:

                     მზად ვარ, მივიღო მონაწილეობა სამუშაო შეხვედრებში და წვლილი შევიტანო ცნობიერების ამაღლებისკენ მიმართული კამპანიის შინაარსის შექმნაში.

                     მზად ვარ, მივიღო მონაწილეობა დისკუსიაში „ვის რა როლი გვაქვს სკოლაში ჰიგიენის დაცვის საქმეში“.

                     ვარ პროფესიით ექიმი და მსურს, ვესაუბრო ბავშვებს ჯანსაღი ცხოვრების წესის შესახებ.

                     ვარ პროფესიით იურისტი და მსურს, ვესაუბრო ბავშვებს სკოლაში არსებული წესების დაცვის აუცილებლობაზე.

                     ვარ ფსიქოლოგი და შემიძლია დისკუსიის ფასილიტაცია სასკოლო ვანდალიზმზე, მის მიზეზებსა და შედეგებზე.

                     ვარ აქტიური მოქალაქე და მსურს, ვესაუბრო ბავშვებს იმის შესახებ, რამდენად მნიშვნელოვანია თითოეული მათგანის სწორი ჰიგიენური ქცევა სისუფთავის შენარჩუნებისთვის.

                     ვმუშაობ გარემოს დაცვის სფეროში. შემიძლია, ვესაუბრო ბავშვებს სუფთა და უსაფრთხო გარემოს მნიშვნელობაზე.

                     ვარ საზოგადოებრივი ჯანდაცვის სპეციალისტი. შემიძლია, ვესაუბრო ბავშვებს ჰიგიენის ნორმების დარღვევასა და ინფექციური დაავადებების გავრცელებას შორის კავშირზე.

                     ვარ მხატვარი/გრაფიკული დიზაინერი და შემიძლია, დავეხმარო ბავშვებს პოსტერების შექმნაში.

                     შემიძლია, ორგანიზება გავუწიო სკოლაში სხვადასხვა დარგის სპეციალისტების ვიზიტს, რომ შეხვდნენ ბავშვებს და განიხილონ ჰიგიენის დაცვის საკითხები.

                     შემიძლია, დავეხმარო ორგანიზატორებს და შევასრულო მცირე დავალებები საერთო მიზნისთვის.

                     შემიძლია, წელიწადში ერთხელ შვილთან ერთად მონაწილეობა მივიღო სკოლის დასუფთავებაში.

გამოკითხვის შედეგები წარმოაჩენს მშობელთა რესურსებს, სურვილებსა და დამოკიდებულებას, რაზეც შეიძლება დანარჩენი აქტივობები დაშენდეს.

დისკუსია კლასებში

სასურველია, ყველა კლასში ერთდროულად ჩატარდეს დისკუსია, რომელსაც მშობელი და მასწავლებელი ერთობლივად გაუძღვებიან. სადისკუსიო შეკითხვებად შეიძლება განვიხილოთ:

  1. როგორ გარემოში მომწონს ცხოვრება?
  2. როგორ გავხდე სკოლაში წესრიგისა და სისუფთავის თანამონაწილე?
  3. რას ვგრძნობ, როცა საპირფარეშო არ არის სუფთა?
  4. რატომ დგას ეს პრობლემა ჩვენ სკოლაში და რა შეიძლება გაკეთდეს მის გადასაჭრელად?

დისკუსიაში მონაწილე ბავშვები არაერთ საინტერესო იდეას წამოჭრიან, რომელთა შორისაც რამდენიმეს მაინც მომდენო ერთი თვის განმავლობაში განახორციელებენ. ამ ყველაფრის ორგანიზებასა და მონიტორინგში კი აქტიურად უნდა იყვნენ ჩართული ფასილიტატორი პედაგოგი და მშობლები. ეს შეიძლება იყოს კედლის პოსტერების მომზადება, უფროსკლასელების შეხვედრა უმცროსკლასელებთან, საინტერესო ადამიანის მოწვევა და მასთან საუბარი, ექსპერიმენტის ჩატარება და სხვ.

ჰიგიენური ქცევის წესების განხილვა

სკოლაში ჰიგიენური ქცევის წესებს რეგულარულად განიხილავენ პედაგოგები, თუმცა ამ თემაზე მსჯელობა ყველა მხარის მონაწილეობით იშვიათად ხდება. წესების განხილვას უმეტესად დიდაქტიკური ხასიათი აქვს და ბავშვებისთვის მოსაწყენია. იმისთვის, რომ ეს პროცესი უფრო ცოცხალი და, რაც მთავარია, შედეგიანი გახდეს, კარგი იქნება სკოლის ჩარჩოში საჯარო განხილვის ფორმატის შემოტანა. განხილვაში მონაწილეობას მიიღებენ მოსწავლეები, მშობლები, პედაგოგები, სკოლის კურსდამთავრებული, მოწვეული სპეციალისტები და სხვა პირები. საჯარო განხილვაზე წარმოდგენილი უნდა იყოს ერთი საკითხი, რომელსაც მონაწილეებს წარუდგენს მოდერატორი. შესაძლოა, აჩვენოს პრეზენტაციაც, რომელშიც ახსნილი და აღწერილი იქნება პრობლემის არსი. მონაწილეებს უნდა შეეძლოთ აქტიურად საუბარი მის შესახებ. ასეთი განხილვისთვის შესაფერისი მრავალი თემა არსებობს, მაგალითად, ვანდალიზმი, სკოლის ინვენტარის დაზიანება, დაბინძურებულ გარემოში ინფექციების გავრცელების რისკი.

საჯარო განხილვაში მონაწილეობა არ შეიძლება სავალდებულო იყოს. ორგანიზატორების ამოცანა უნდა გახდეს ისეთი აქტივობების მოფიქრება, რომელიც მოსწავლეებს დასწრების მოტივაციას გაუჩენს.

ცხადია, საჯარო განხილვის ფორმატში აკრძალული უნდა იყოს პერსონალური ინფორმაციის გაზიარება და ცალკეული პირის შერცხვენა ან გაკიცხვა. ამის შესახებ ყველა მონაწილე წინასწარ უნდა იყოს ინფორმირებული. ასეთი შეხვედრის მიზანია სხვადასხვა პერსპექტივიდან საკითხის განხილვა და სასკოლო საზოგადოების გაერთიანება საერთო მიზნის გარშემო.

სპეციალისტების შეხვედრების ორგანიზება მოსწავლეებთან, მასწავლებლებსა და მშობლებთან

ექიმებს, იურისტებს, ფსიქოლოგებს, გარემოს დამცველებს, საზოგადოებრივი ჯანდაცვის სპეციალისტებსა და არაერთი სხვა საჭირო პროფესიის ადამიანებს სკოლაში ერთი საერთო სტატუსი აქვთ. ეს არის მოსწავლის მშობელი. სკოლის ადმინისტრაციას შეუძლია მოიწვიოს ისინი როგორც პროფესიონალები და მისცეს შესაძლებლობა, შეხვდნენ ბავშვებსა და პედაგოგებს, გაუზიარონ თავიანთი ცოდნა, გამოცდილება და ამით აამაღლონ სასკოლო საზოგადოების ცოდნა სხვადასხვა საკითხის, მათ შორის ჰიგიენის ნორმების დაცვის შესახებაც. უცნობი ადამიანის სკოლაში ვიზიტი განსხვავებულ და ბავშვებისთვის საინტერესო ატმოსფეროს შექმნის. გარდა ამისა, ერთი საკითხის სხვადასხვა პროფესიულ ჭრილში განხილვა და მოსწავლეთა დაფიქრება კიდევ უფრო მიგვაახლოებს მიზანს.

მოსწავლეებისა და მათ მშობლების აქტიური მონაწილეობა და მათი ინფორმირება

სხვადასხვა საგნის მასწავლებლებს შეუძლიათ, დაავალონ მოსწავლეებს სკოლაში სველი წერტილების რაოდენობის განსაზღვრა, მშობლებთან ერთად დამლაგებლების გამოკითხვა იმის შესახებ, რამდენი საპონი, ქაღალდი და ხელსაწმენდი სჭირდება ყოველდღიურად ერთ საპირფარეშოს და კიდევ რა რესურსი იხარჯება სისუფთავის შენარჩუნებაზე, ისევ მშობლების დახმარებით ადმინისტრაციაში გარკვევა, ვინ და რამდენით აფინანსებს ამ ინვენტარის შეძენას, რა თანხა სჭირდება სკოლას ამ ყველაფრისთვის დღეში და წელიწადში.

ასეთი დავალებების შესრულება, გარდა იმისა, რომ დახვეწს ცხოვრებისთვის აუცილებელ უნარებს, ამ საკითხის შესახებ მოსწავლეთა ცოდნასაც აამაღლებს, რაც შეიძლება რესურსების მოფრთხილების წინაპირობად იქცეს.

მოსწავლეებისა და მათი მშობლების მონაწილეობით სკოლაში ჰიგიენის დაცვის შესახებ ცნობიერების ამაღლების კამპანიისთვის კიდევ მრავალი აქტივობის დაგეგმვაა შესაძლებელი. კამპანია ყველაზე ეფექტური იქნება, თუ მასში ჩაერთვებიან ის ადამიანები, რომლებსაც ეს პირადად ეხება. მრავალფეროვანი სამუშაო ჯგუფის შექმნა, რომელიც რეგულარულად შეიკრიბება და იმუშავებს მოსწავლეებისთვის დადებითი ჰიგიენური ჩვევების გამომუშავებაზე, ადრე თუ გვიან შედეგს აუცილებლად გამოიღებს.

ზღაპარი ჩვეულებრივ და სხვანაირ კარტოფილებზე

0

(საზაფხულო საკითხავი ბავშვებისთვის ომიანობის ხანაში)

ეს პაწაწინა კარტოფილის საყვარელი დრო იყო. როცა მიწა ოდნავ გათბებოდა, კარგად გაფხვიერებულ ნიადაგში ორმოს ამოთხრიდნენ და პაწია კარტოფილის ბოლქვს სულ ციმციმ ჩააბრძანებდნენ.

მერე იძინებდა, ისვენებდა, სულს მოითქვამდა, რაღაცისთვის ემზადებოდა, თანდათან, ნელა-ნელა ყველაზე დიდი საოცრება ხდებოდა, მიწითა და წყლით ნაკვები, ლოყებშეპუტკუნებული კარტოფილი სასიცოცხლო წვენით ივსებოდა, მერე ჯერ ერთ ფესვს გამოუშვებდა ფრთხილად, მერე ლერწს, ჯერ გამჭვირვალეს, უღონოს, მერე უფრო მოღონიერდებოდა, სუსტი ღერი მიწაში გაძვრებოდა, ნელ-ნელა ბნელს გაარღვევდა და აი, ბოლოს და ბოლოს, მზის ულამაზეს შუქსაც იხილავდა. მერე იწყებოდა და იწყებოდა, ზრდა, გალამაზება, უნაზესი, გამჭვირვალე ყვავილებით ყვავილობა და ერთი ბუთქუჩა კარტოფილი ბევრად იქცეოდა…

ჰოდა, ზუსტად ეგ დრო იყო, ბუთქუჩა კარტოფილმა მიწაში გაიზმორა, გაიზმორა და ფესვი გამოუშვა. დაისვენა, მერე კიდევ ერთხელ სცადა, კიდევ დაისვენა, მერე კიდევ…

უცებ ფესვი რაღაც ცივს შეეხო, სასწრაფოდ გამოსწია,დამფრთხალმა და  შეშინებულმა. მაგრამ დიდხანს არ შეშინებია, ეს მისი მიწა იყო, მისი სახლი,  ალბათ გვერდითაც კიდეც ერთი კარტოფილია.

ახლა კიდევ გაიწვდინა ფესვი და კარგად მოსინჯა საგანი, რომელმაც შეაშინა. ეს რანაირი კარტოფილი იყო! ფორმა კარტოფილისა ჰქონდა, აი, კანი კი-ცივი, მაგარი, ლითონის. ეს რა უცნაური რამეაო, იფიქრა კარტოფილმა, მაგრამ ამ დაუპატიჟებელი მეზობლის გამო თავის მთავარ საქმეს ხომ არ შეწყვეტდა? ფესვები და ღერო უნდა გაზრდოდა, მიწას მოსდებოდა, გაძლიერებულიყო, გამრავლებულიყო, ეყვავილა… ამიტომ ერთი-ორჯერ კი სცადა მეზობელთან გამოლაპარაკება, მაგრამ მან რაღაც უკმეხად ჩაიბურდღუნა და ხმა არ გასცა, უკმეხი იყო და უზრდელი.

კარტოფილი კი ცნობისმოყვარე იყო, ფესვი კიდევ გაუშვა და კიდევ ერთხელ სცადა მეზობელთან დალაპარაკება. მაგრამ იმ უკმეხს ერთი სიტყვა არ უთქვამს.

მაინც ვინაა? კარტოფილი? რომელიმე სხვა ბოსტნეული? არც ჭარხალს ჰგავს, არც თალგამს, სტაფილოს ხომ მითუმეტეს.

გვიან ღამით, როცა უკმეხ მეზობელს ღრმა ძილით ეძინა, კარტოფილმა თავისი ლერწი კიდევ ერთხელ გაუშვა მისკენ, შეუღუტუნა, შეუციხინა, მაგრამ შენც არ მომიკვდე, მეზობელი თითქოს უსულო საგანი იყო, არც კი შეუბეტყავს ცხვირი. მერე კიდევ შეუხიცინა, სცადა თვალები გაეხილა, რამე ეთქვა, მაგრამ რკინის ბოსტნეულმა ერთი ჩაიბუზღუნა, გადატრიალდა და ძილი გააგრძელა.

ცნობისმოყვარე კარტოფილმა ვერაფრით მოისვენა. ხან მახრა გააგზავნა მეზობელთან, ხან ჭიაყელა, ხანაც ცუანა ჭია, იქნებ სუნმა მაინც შეაწუხოსო, რკინის ბოსტნეული კი არც კი იმჩნევდა ცნობისმოყვარე მეზობელს, იწვა გადრუნჩული და ეძინა.

კარტოფილი  კი იზრდებოდა, ახლა ერთი ფესვი კი არა, ფესვების მთელი ბადე ჰქონდა, ერთი ღერო კი არა-ღონიერი ღეროების მთელი კონა, ბოლოს და ბოლოს, ყვავილობის დროც მოვიდა და ისეთი ლამაზი ყვავილებით აყვავდა, უბრალო კარტოფილი რომ იყო, ვერაფრით მიხვდებოდი.

მეზობელს ისევ აკითხავდა, ოღონდ ის ისევ ისე, უძრავად იწვა და ზედაც არ უყურებდა.

როცა ბავშვები კარტოფილის ამოსაღებად მოვიდნენ, ფესვების ბადეში გახვეული, უცნაური რკინის ბოსტნეული იპოვეს, რომელსაც კარტოფილის ფესვები ჰქონდა შემოხვეული, მეტიც, რამდენიმე ლერწს ბოსტნეულის შუაგულშიც შეეღწია, ბოსტნეულის რკინის ზურგზე მოთავსებული მავთული მახრას გადაეხრა, ხოლო მუცელი მთლად დაჟანგებოდა.

ბავშვებმა უცნაური ბოსტნეული კარტოფილით სავსე კალათაში მოათავსეს და შინ წაიღეს.

ბოსტნეული მხოლოდ ბაბუამ იცნო, ხელებაკანკალებულმა ამოიღო კალათიდან და მხოლოდ მაშინ დამშვიდდა, როცა ნახა, რომ ხელყუმბარა გაფუჭებული იყო, დაჟანგებული, მიწიანი, ერთიანად გაშავებული და კარტოფილის ფესვებშემოხვეული.

ვერავინ მიხვდა, რომ კარტოფილმა, რომელიც ახლა ბანზე იყო გაფენილი და დასათესად გადარჩეული მზეზე  შრებოდა,  ბავშვები გადაარჩინა. იმდენი უჩხიკინა საშიშ ბოსტნეულს, რომ მთლიანად მოშალა.

 

 

 

მათემატიკა ქუჩაში, საგზაო ნიშნების თვლა

0

ჩვენი პატარა მოქალაქეები – პირველკლასელები, ყოველდღიურად დგანან ახალი გამოწვევების წინაშე, მათ შორის, ქალაქის თუ სოფლის ქუჩებში უსაფრთხოდ გადაადგილების აუცილებლობის წინაშე. სწორედ ამ გამოწვევაზე პასუხობს შემოთავაზებული აქტივობები, რომელთა მიზანია, მოსწავლეებს არა მხოლოდ საგზაო ნიშნების ცოდნა შესძინოს, არამედ ჩაუნერგოს პირადი უსაფრთხოების დაცვის ფუნდამენტური პასუხისმგებლობა. მოსწავლეებმა უნდა გააცნობიერონ, რომ საგზაო მოძრაობის უსაფრთხოების წესები ჩვენი საერთო კეთილდღეობისთვის არსებობს და მათი დაცვა თითოეული მოქალაქის ვალდებულებაა.

გიზიარებთ პირველ კლასში ჩატარებულ მათემატიკის გაკვეთილს, სადაც მოსწავლეები, რიცხვებისა და თვლის გამოყენებით, ეცნობიან საგზაო ნიშნებს, აანალიზებენ მათ მნიშვნელობას და სწავლობენ, როგორ იმოქმედონ უსაფრთხოდ გზებზე.

ასაკობრივი ჯგუფი: I კლასი

თემა: რიცხვები 10-ის ფარგლებში

საკითხთა კლასტერი:

    • თვლა 10-ის ფარგლებში;
    • რიცხვების ჩაწერა და წაკითხვა;
    • ობიექტების (ამ შემთხვევაში, ნიშნების) რაოდენობის განსაზღვრა;
    • რიცხვებს შორის დამოკიდებულებების ამოცნობა (მაგალითად, მეტი, ნაკლები, ტოლი);
    • ჯამური რაოდენობის პოვნა (თვლით).

სამიზნე ცნებები

  • მათემატიკური მოდელი: ციფრი, რიცხვი
  • კანონზომიერება: თვლა, შესაბამისობა
  • ლოგიკა: მსჯელობა

ეროვნული სასწავლო გეგმის მისაღწევი შედეგები:

თემის ფარგლებში შედეგების მიღწევის ინდიკატორები სამიზნე ცნებების მიხედვით:

მათემატიკური მოდელი, კანონზომიერება, ლოგიკა – მოსწავლემ უნდა შეძლოს:

  • რეალურ ცხოვრებაში საგნების, ობიექტების რაოდენობის წარმოდგენა შესაბამისი რიცხვით, მათ შორის სიმბოლოს გამოყენებით; რიცხვებს, რიცხვით სახელებსა და რაოდენობებს შორის შესაბამისობის გარკვევა (მათ. მოდ. ლოგ.);
  • საგნების სიმრავლეში (გროვაში) რაოდენობათა შედარება და შეფასება (მათ. მოდ. ლოგ.)
  • რიცხვითი ტოლობისა და უტოლობის ჩაწერა შესაბამისი სიმბოლოების გამოყენებით. (მათ.მოდ., ლოგ.);
  • 10-ის ფარგლებში თვლა (კანონზ. ლოგ.);
  • რიცხვის და ციფრის ცნებათა განსხვავება; შედარების დროს რიცხვების მეტ-ნაკლებობის დასაბუთება (მათ. მოდ. ლოგ.).

გაკვეთილის მსვლელობა

მიზანი: მოსწავლეები შეძლებენ თვლას, რიცხვების ჩაწერასა და წაკითხვას, რიცხვებს შორის დამოკიდებულებების ამოცნობასა და გამოყენებას; ჯამური რაოდენობის პოვნას 10-ის ფარგლებში; საგზაო მოძრაობის ელემენტარული წესების მნიშვნელობის გაგებას; რამდენიმე ძირითადი საგზაო ნიშნის ამოცნობას; ცნობიერების ამაღლებას საგზაო წესებისა და უსაფრთხოების შესახებ; დისკუსიის, თანამშრომლობისა და კომუნიკაციის, პრობლემის გადაჭრისა და კრიტიკული აზროვნების ელემენტარული უნარების განვითარებას.

საჭირო მასალა:

  • მხოლოდ 3-4 ძირითადი საგზაო ნიშნის გამარტივებული გამოსახულება;
  • დიდი ზომის თაბახის ფურცელი რომელზეც დახატულია ძალიან გამარტივებული გზა (მხოლოდ სწორი მონაკვეთი, ზებრას გადასასვლელით და ერთი ან ორი სახლით, სკოლით… );
  • მარკერები ან ფერადი ფანქრები, წებო;
  • საგზაო ნიშნების პატარა სტიკერები/ბარათები;
  • თითოეული ჯგუფისათვის სამუშაო ფურცელი, რომელზეც დახატული იქნება ნიშნები და თავისუფალი ადგილი რიცხვის ჩასაწერად.

აქტივობა 1: შესავალი – რისთვის გვჭირდება წესები? (10 წთ.)

  • გაკვეთილი დავიწყე დისკუსიით, სადისკუსიო კითხვები იყო:
  • რატომ არის საკლასო წესების დაცვა მნიშვნელოვანი როგორც საერთო საკლასო, ასევე ჯგუფური, ინდივიდუალური მუშაობისა და თამაშის დროს?
  • რატომ არის მნიშვნელოვანი, ვიცოდეთ, როგორ მოვიქცეთ ქუჩაში?
  • რა გვეხმარება გზაზე უსაფრთხოებაში? (ახსენეთ საგზაო ნიშნები)
  • ნიშნების ამოცნობა და დანიშნულება:

მოსწავლეებს ვაჩვენე წინასწარ შერჩეული 5 საგზაო ნიშანი (თითო-თითო ცალი) და ავუხსენი მათი დანიშნულება.

“ფრთხილად, ბავშვები!”

 

“ქვეითთა გადასასვლელი”

 

“ავტობუსის გაჩერება”

 

„შუქნიშანი“

 

„ველოსიპედის აკრძალვა“

 

მოსწავლეებმა გააცნობიერეს, რომ არსებობს განსხვავებული ტიპის ნიშნები და თითოეულ მათგანზე დეტალურად ვიმსჯელეთ:

  • გამაფრთხილებელი ნიშნები: მაგალითად, ნიშანი ფრთხილად, ბავშვები! იძლევა გაფრთხილებას გზის მონაკვეთთან საბავშვო დაწესებულების არსებობის თაობაზე, საიდანაც დიდია ბავშვების სავალ ნაწილზე გამოჩენის ალბათობა. მოსწავლეებმა გაიაზრეს, რომ ის სკოლებთან, საბავშვო ბაღებთან ან სათამაშო მოედნებთან დგას, რაც მძღოლებს მეტი სიფრთხილისკენ მოუწოდებს.
  • საინფორმაციო ნიშნები: მაგალითად, ქვეითთა გადასასვლელი არის ფეხით მოსიარულეთათვის განკუთვნილი სპეციალური ადგილი საავტომობილო გზაზე, სადაც მათ უსაფრთხოდ შეუძლიათ ქუჩის გადაკვეთა და მძღოლებიც ვალდებული არიან, გზა დაუთმონ მათ. ნიშანი ავტობუსის გაჩერება კი ფეხით მოსიარულეებს აცნობებს, რომ მოცემულ ადგილას არის საზოგადოებრივი ტრანსპორტის გაჩერება, სადაც მათ უსაფრთხოდ შეუძლიათ დაელოდონ ავტობუსს.
  • მარეგულირებელი ნიშნები: შუქნიშნის ფერებზე მსჯელობისას გაირკვა, რომ წითელი ფერი გაჩერებას, ყვითელი მომზადებას, ხოლო მწვანე გადასვლას ნიშნავს. ეს ყველა ფეხით მოსიარულესა თუ მძღოლს ეხმარება მოძრაობის მოწესრიგებაში და ავარიების თავიდან აცილებაში.
  • ამკრძალავი ნიშნები: მაგალითად, ველოსიპედის აკრძალვის ნიშნის განხილვისას, ბავშვები მიხვდნენ, რომ ის უსაფრთხოებას ემსახურება ვიწრო ბილიკებზე, სადაც ველოსიპედმა შეიძლება საფრთხე შეუქმნას ფეხით მოსიარულეებს. მათ ისიც გააცნობიერეს, რომ ზოგიერთი ნიშანი აკრძალვასაც აწესებს.

ბოლოს, მოსწავლეებს ვკითხე – სულ რამდენ ნიშანს გავეცანით დღეს?

აქტივობა 2: საგზაო ნიშნების დათვლა (5 წთ.)

მათემატიკური კავშირი: აქტიურად ხდება თვლა და რიცხვების წაკითხვა-ჩაწერა, შედარება

  • წინასწარ გავამზადე რამდენიმე ნიშნის გამოსახულება (მაგალითად, 3 ცალი „ბავშვები“, 2 ცალი „საცალფეხო გადასასვლელი“, 1 ცალი „შუქნიშანი“)
  • კლასს ვაჩვენე ერთი კონკრეტული ნიშანი (მაგალითად, „ბავშვები“) და ვთხოვე მოსწავლეებს, დაეთვალათ, რამდენი ასეთი ნიშანი იყო დაფაზე გამოკრული.
  • ყველა მოსწავლემ ერთად დაითვალა ხმამაღლა, შემდეგ კი დაფაზე სათანადო არეში ნიშნის გასწვრივ ჩაწერეს მისი შესაბამისი რაოდენობა (მაგ., „ფრთხილად ბავშვები – 3″).
  • ეს პროცესი გავიმეორე თითოეული შერჩეული ნიშნისთვის.
  • ბოლოს მოსწავლეებმა შეადარეს, რომელი ნიშანი იყო ყველაზე მეტი და რომელი – ნაკლები.

აქტივობა 3: „ჩემი უსაფრთხო ქუჩა“: ნიშნების განლაგება და დათვლა. (შემოქმედებითი დავალება) (15 წთ.)

(ჯგუფური მუშაობა)

მათემატიკური კავშირი: აქტივობა უშუალოდ უკავშირდება თვლას, რიცხვების ჩაწერა-წაკითხვას და ჯამური რაოდენობის პოვნას.

  • თითოეულ ჯგუფს დავურიგე სამუშაო ფურცელი, რომელზეც გამარტივებული გზის ნახატია. ასევე, მივეცი რამდენიმე წინასწარ ამოჭრილი საგზაო ნიშანი (არც ისე ბევრი, მაგალითად, 6-7 ნიშანი, ზემოთ განხილული ნიშნებიდან).
  • მოსწავლეების ამოცანა იყო: დაეწებებინათ ეს ნიშნები მათ „ქუჩაზე“ ისე, როგორც, მათი აზრით, საჭირო იყო.
  • მას შემდეგ, რაც დააწებებდნენ, მათ ევალებოდათ, დაეთვალათ თითოეული სახის ნიშანი თავიანთ ნამუშევარზე და ჩაეწერათ შესაბამისი რიცხვი სამუშაო ფურცელზე.
    • რამდენი საცალფეხო გადასასვლელი გაქვს შენს ქუჩაზე? ჩაწერე რიცხვი მის გვერდით.
    • რამდენი შუქნიშანია შენს ქუჩაზე? ჩაწერე რიცხვი მის გვერდით.
    • რამდენი ნიშანია სულ შენს ქუჩაზე? ჩაწერე.
  • ბოლოს ჯგუფებმა გააკეთეს პრეზენტაციები.

აქტივობა 4: დასკვნა და რეფლექსია (5 წთ.)

  • მოსწავლეებთან ერთად ვაჯამებ გაკვეთილს:
    • რა ვისწავლეთ დღეს საგზაო ნიშნებზე?
    • რატომ არის მნიშვნელოვანი მათი ცოდნა? (პასუხი უნდა იყოს უსაფრთხოება).
    • დღეს ჩვენ ვითვლიდით ნიშნებს, რატომ არის მნიშვნელოვანი თვლა? (რომ ვიცოდეთ, რამდენი რამ გვაქვს, რამდენი წესი უნდა დავიცვათ).

ბავშვებს ძალიან მოეწონათ აქტივობები, რაც მათი მაღალი ჩართულობითა და შემოქმედებითი დავალების პროდუქტებიდან აშკარად გამოიკვეთა. მოსწავლეებმა აღნიშნეს, რომ საგზაო ნიშნები დაეხმარება მათ უსაფრთხოდ გადაადგილებაში და მათი ცოდნა ყველა ადამიანს სჭირდება.

საშინაო დავალება (მშობლებთან ჩართულობა):

დავალების ინსტრუქცია: „ხვალ, როცა სკოლიდან სახლში წახვალთ ან სადმე გაისეირნებთ, მოძებნეთ თქვენს ქუჩაზე ის ნიშნები, რომლებიც დღეს ვისწავლეთ. დაითვალეთ ისინი! მოუყევით თქვენს მშობლებს, რას ნიშნავს ეს ნიშნები და როგორ გვეხმარება ისინი უსაფრთხოებაში. ნახეთ, რამდენად ბევრს დაითვლით!“.

ამ გაკვეთილზე მოსწავლეებმა გააცნობიერეს, რომ მათი სწორი გადაწყვეტილებები საგზაო ნიშნების ცოდნისა და წესების დაცვის კუთხით დიდ გავლენას ახდენს საკუთარ და სხვების უსაფრთხოებაზე. ეს გაკვეთილი შესანიშნავი დასაწყისია სამოქალაქო ცნობიერების ამაღლებისა და პასუხისმგებლობის ჩამოყალიბებისთვის, რომელშიც მათემატიკური უნარები ორგანულად ერწყმის ცხოვრებისეულ, პრაქტიკულ გამოცდილებას.

34. 11. მესამე სურათის აღწერა (მე-11 წერილი სერიიდან ,,სწავლის ძირი”)

0

 

მესამე სურათის აღწერით ვაგრძელებთ ჩვენი სერიის ,,სწავლის ძირი” მე-6 და მე-7 წერილებში წარმოდგენილ სურათების აღწერებს. ამ წერილში ყურადღებას გავამახვილებთ ქართული ანბანის მომდევნო ხუთ ბგერაზე: თ, ი, კ, ლ, მ.

ესაა ილუსტრაცია ,,ბავშვები მაღაზიაში”, რომელიც დამზადებულია ე. წ. ხელოვნური ინტელექტის დახმარებით. დასაწყისში მოკლედ შევაფასოთ ჩვენი ილუსტრაცია წინა წერილში შემუშავებული კრიტერიუმების მიხედვით:

კრიტერიუმი დასაბუთება
შეესაბამება პირველკლასელთა ინტერესებს, თემატიკას. ილუსტრაციაზე ,,ბავშვები მაღაზიაში” ასახული სიტუაცია ნაცნობია ბავშვებისთვის, შეესაბამება მათს ინტერესებსა და ყოველდღიურ ცხოვრებას. ისინი დაინტერესებულები არიან ხოლმე, სასურველი რამ შეიძინონ მაღაზიაში უკვე დამოუკიდებლადაც.
ადვილად ,,იკითხება”, მკაფიოა მასზე ასახული სიტუაცია. ილუსტრაციაზე ასახული სიტუაცია ნაცნობია გასაგებია, მკაფიოა, მარტივია. არააა დატვირთული ჩახლართული კომბინაციებითა და წვრილი დეტალებით.
იძლევა ინტერაქციის საშუალებას. ილუსტრაციის გამოყენებით შესაძლებელია კარგი შეკითხვების დასმა და მათს საპასუხოდ მოსწავლეების ჩართვა.
ასახულია ისეთი საგნები, რომლებიც გამოგვადგება ფონოლოგიური და ფონეტიკური უნარების განვითარებისთვის. ილუსტრაციაზე სპეციალურადაა დატანილი ერთი, ორი და სამმარცვლიანი სიტყვები. ოთხმარცვლიანიც კი. აგრეთვე გათვალისწინებულია სიტყვებში ბგერათა რაოდენობა და გვაქვს ორბგერიანი, სამ, ოთხ, ხუთ, ექვს, შვიდბგერიანი სიტყვები. აგრეთვე, სიტყვების პირველი ბგერები შეესაბამება სასწავლო მონაკვეთის სამიზნე ხუთ ბგერას (თ, ი, კ, ლ, მ).

სანამ ამ სასწავლო მონაკვეთის (დაახლოებით ერთკვირიანი პერიოდი, თუკი ის გამდიდრდება სხვა ჩართული აქტივობებითაც, მაგალითად, ლექსით, ამბით, სიმღერით, ინსცენირებით… ანუ სწავლის დაწყებიდან დაახლოებით მეოთხე კვირა.) აღწერას შევუდგებით ქვემოთ შემოთავაზებული სურათების მიხედვით, კიდევ ერთხელ გავიხსენოთ, რა არის მისი სამიზნე აქცენტები:

  • ზეპირმეტყველების განვითარება,
  • ლექსიკური მარაგის გამდიდრება,
  • ფონოლოგიური უნარების (სიტყვების დამარცვლა და ბგერებად დაშლა, პირველი ბგერის ამოცნობა, ბგერების გამთლიანება) გამომუშავება,
  • ფონეტიკური კომპეტენციის განმტკიცება ,,თ”, ,,ი”, ,,კ”, ,,ლ”, ,,მ” ბგერებზე კონცენტრირებით,
  • კითხვისა (მთლიანი სიტყვების ცნობა) და წერის (წვრილი, ნატიფი მოტორიკის გამომუშავება) საწყისი უნარების ჩამოყალიბება.

 

სურათებისა და აქტივობების ნიმუშები

ამ წერილშიც ქვემოთ წარმოდგენილია ფოტო-სლაიდები, რომლებიც ასახავს სათანადო აქტივობებს. სურათები დამზადებულია ე. წ. ხელოვნური ინტელექტის დახმარებით.  აქტივობების აღწერა თან ერთვის შესაბამის ფოტოს. აქტივობათა ლოგიკური თანმიმდევრობა მიჰყვება წინა წერილებში გააქტიურებული ბგერების (ა, ბ, გ და დ, ე, ვ, ზ) მიხედვით შექმნილ სასწავლო მონაკვეთებს.

I ფოტო

როგორც ვნახეთ, ვმუშაობთ ე. წ. ხელოვნური ინტელექტის დახმარებით შექმნილ ილუსტრაციაზე ,,ბავშვები მაღაზიაში”. ილუსტრაციის წარდგენისას მასზე ინტერაქცია შეიძლება წარიმართოს ისე, როგორც აღწერილი გვაქვს წინა წერილებში. მთავარია, ეს პროცესი მოსწავლეთა აქტიური ჩართულობით მიმდინარეობდეს და მოიცავდეს თამაშისა და შეჯიბრობითობის ელემენტებსაც.

თვალი გადავავლოთ შეკითხვების ვარიანტებს:

  • ვინ არიან ილუსტრაციაზე?
  • სად არიან ბავშვები? როგორ ხასიათზე არიან?
  • რას აკეთებენ ბავშვები?
  • რა იყიდება მაღაზიაში?
  • რა ჩანს მაღაზიის გარეთ?
  • როგორია მაღაზია? რა სურათებია კედლებზე?
  • სად აწყვია კარტოფილი? ლიმონათი? მარწყვი?..
  • რას იყიდიან ბავშვები? შენ რას იყიდდი?

მნიშვნელოვანია, ილუსტრაციის პირველივე წარდგენისას გამოვკვეთოთ აქ შერჩეული საგნები და მათი დასახელებისას ხაზგასმით დავმარცვლოთ პირველ ფოტოზე ცალკე გამოყოფილი თითოეული სიტყვა და დამარცვლითვე გავამეორებინოთ მოსწავლეებსაც. (ამ და სხვა აქტივობების დაწვრილებით აღწერები აქ არაა წარმოდგენილი და მხოლოდ იდეებია მოწოდებული. ცხადია, ეს იდეები სხვადასხვაგვარად შეიძლება გაიშალოს სხვადასხვა საკლასო ოთახში. ზედმეტია იმის აღნიშვნა, რომ უფრო მეტი ყურადღება და დრო დასჭირდებათ იმ მოსწავლეებს, რომელთათვისაც ქართული არაა მშობლიური ენა. მით უმეტეს, თუ გავითვალისწინებთ იმ გარემოებას, რომ სამიზნე ბგერათაგან —  თ, კ, — ზუსტად აღქმა და წარმოთქმა უჭირთ ხოლმე ენის შემსწავლელებს და ერევათ მსგავსი ჟღერადობის ბგერებში.)

 

II ფოტო

მეორე ფოტოზე შედარებით ნაკლები საგანია გამოკვეთილი, რითაც იმის მინიშნება გვინდა, რომ უნდა გავითვალისწინოთ სწავლების დიფერენცირებული მიდგომები და მოსწავლეთა გარკვეული ჯგუფი არ გადავტვირთოთ ცოდნის ზედმეტი ნაკადით.

 

III და IV ფოტოები

 

მესამე ფოტოზე უკვე მარცვალთა რაოდენობის მიხედვით დაჯგუფებული საგნებია.

როგორც წინა მონაკვეთების განხილვისას, ამ დროსაც უკვე მიზანმიმართულად გადავანაწილებთ ჩვენ მიერ შერჩეული სიტყვების სურათებს წინასწარ მომზადებულ სქემაში —  დავყოფთ სიტყვებს მარცვალთა რაოდენობის მიხედვით.

რადგან ასეთ აქტივობაში ბავშვები უკვე ნავარჯიშები არიან, მათი როლი შედარებით აქტიური იქნება. შესაძლებელია, ჯგუფებშიც დავურიგოთ სქემები და სურათები და ვთხოვოთ დავალების შესრულება და შემდეგ ნამუშევრების პრეზენტაცია.

როგორც ვიცით, საგრძნობლად ეხმარება ბევრ ბავშვს მე-4 სურათზე ასახული რესურსები — მარცვალთა რაოდენობის მიხედვით დაჭრილი სურათები.

მიუხედავად იმისა, რომ ჩვენი მიზანი ამ სასწავლო მონაკვეთში უკვე ბგერებზე კონცენტრაციაა (ზოგადადაც, ბგერებია მთავარი სამიზნე ფონოლოგიურ კომპეტენციაზე მუშაობისას), მარცვლებზე ყურადღების შეჩერება, ერთი მხრივ, გამეორება-განმტკიცებას ისახავს მიზნად, მეორე მხრივ, ბგერებზე ვარჯიშისთვისაც ვემზადებით — განა მარცვლები ბგერებისგან არ შედგება?! თუმცა, ისიც აღვნიშნოთ, ჩვენ ცალკე არ გამოვყოფთ მარცვლების ბგერებად დაშლასა და ბგერების მარცვლებად გამთლიანებაში ვარჯიშს, რასაც სრულად ვაკომპენსირებთ ერთმარცვლიან სიტყვებზე აღნიშნული მანიპულაციების ჩატარებით.

ისევ შესაძლებელი და სასურველია, რამდენიმე ისეთი სიტყვის სურათის დამატებაც, რომლებიც მაინცდამაინც ჩვენს ილუსტრაციაზე არაა ასახული (ან წინა გაკვეთილებზე გააქტიურებული სიტყვაა ან სულაც დაუმუშავებელი ანუ მათს დამარცვლაზე არ გვივარჯიშია და ამ მხრივ ,,უცნობია” ჩვენი პირველკლასელებისთვის). აქაც გავიმეოროთ: ჩვენ ამ წერილებში მასწავლებლებს არ ვუკიჟინებთ, რამდენი გაკვეთილი უნდა დაეთმოს ამ სასწავლო მონაკვეთს, თუმცა ერთკვირიან პერიოდს ვვარაუდობთ.

V ფოტო

მე-5 ფოტოზე წარმოდგენილ საგნებზე ვარჯიშით ჩვენ სიტყვების ბგერებად დაშლას ვსწავლობთ. ეს სიტყვებია: თითი, თათი, თუთა, თმა, თხა, თხილი, იხვი, ისარი, ია, ირემი, კუ, კაბა, კატა, ლომი, ლეღვი, ლეკვი, მზე, მთა. შევაფასოთ ეს სიტყვები სირთულის მიხედვით: შეგვიძლია ვთქვათ, რომ არაა რთული სიტყვები ადვილია მათი ბგერებად დაშლაც და ბგერა-ბგერა ნათქვამი ამ სიტყვების ამოცნობა, გამთლიანება მოსწავლეების მიერ.

ვნახოთ რამდენიმე აქტივობის თანმიმდევრობა:

  • მოდელირება — მასწავლებელი ასახელებს სიტყვას, უთითებს ჯერ ილუსტრაციაზე, შემდეგ ცალკე სურათზე ადებს ხელს და წარმოთქვამს ცალკეულ ბგერებს. ,,თითი” — თ-ი-თ-ი…
  • მასწავლებელი ხმამაღლა ასახელებს დანაწევრებულად, ბგერებით სიტყვებს, ხოლო მოსწავლეებმა უნდა გამოიცნონ და დაასახელონ ეს სიტყვა. ,,თ-უ-თ-ა” — თუთა, ,,კ-უ” — კუ…
  • მასწავლებელი მარცვალს ასახელებს ბგერა-ბგერა, მოსწავლეები გამოიცნობენ და დაასახელებენ მარცვალს: თ-უ — თუ, კ-ა — კა… (შეიძლება ზოგიერთმა პედაგოგმა აღნიშნოს, რომ ჯერ ბგერა-ბგერა დასახელებული მარცვლების გამთლიანება უფრო გაუადვილდებათ ბავშვებს დაშემდეგ შევთავაზოთ სიტყვების გამთლიანებაო. ნუ შევეკამათებით.)
  • მასწავლებელი ასახელებს პირველ ორ ბგერას, მოსწავლეებმა უნდა გამოიცნონ და დაასახელონ (მიუთითონ) სიტყვა: თ-მ — თმა, თ-ხ — თხა, კ-ა — კატა და კაბა, ი-ს — ისარი და სხვ.
  • მასწავლებელი თითს ადებს საგნის სურათს და ასახელებს პირველ ბგერას. შემდეგ მოსწავლეები ასახელებენ მასწავლებლის მიერ სურათებზე მითითებით.
  • მასწავლებელი უთითებს სურათზე, კიდევ ერთხელ მარცვლავს შესაბამის სიტყვას, შემდეგ ბგერა-ბგერა შლის და ასახელებს მეორე ბგერას. შემდეგ მითითებული სურათის მიხედვით მოსწავლეებმა უნდა დაასახელონ მეორე ბგერა: ლეკვი
  • მასწავლებელი მოსწავლეებს სთავაზობს ორი სიტყვის სურათს და ასახელებს მეორე ბგერას, რომლის მიხედვითაც უნდა გამოიცნონ სიტყვა: სთავაზობს ირმისა და ისრის სურათს და ასახელებს ბგერა ,,ს”-ს, მოსწავლეები უნდა მიხვდნენ რომ ეს არის ,,ისარი”…

VI, VII და VIII ფოტოები

 

მეექვსე ფოტოზე ისევ ბგერებად დაშლაში ვარჯიშია წარმოდგენილი, ერთგვარად უფრო გათვალსაჩინოებული და ნახატები დაჭრილია ბგერათა რაოდენობის მიხედვით. ზედა ზოლებში ნაჩვენებია ბგერათა და მარცვალთა რაოდენობა. მოსწავლეებმა უნდა აღმოაჩინონ, რომ ერთმარცვლიან სიტყვაშ შეიძლება იყოს ორი ბგერაც და სამიც (ცხადია, მეტიცაა ხოლმე, მაგრამ ამ ეტაპზე ამაზე არ გავამახვილებთ ყურადღებას, არ გადავტვირთავთ.).

მეშვიდე ფოტოს მიხედვით ისევ ბგერების იდენტიფიცირებაზე ვმუშაობთ. აქაც შეგვიძლია ზემოთ აღწერილი აქტივობების მიხედვით ვივარჯიშოთ. დავამატოთ ერთიც: კარგი იქნება, თუკი მოსწავლეებს ექნებათ ბგერების რაოდენობის მიხედვით დამზადებული ბურთულებიანი ბარათები და როდესაც მასწავლებელი დაასახელებს რომელიმე სიტყვას, ბავშვები ასწევენ შესაბამის ბარათს: ორბგერიანზე — ორბურთულიანს, სამიანზე — სამიანს, ოთხიანზე — ოთხიანს. ცხადია, პირველ ეტაპზე კლასში თვალსაჩინოდ უნდა იყოს გამოკრული მეშვიდე ფოტოს მიხედვით დამზადებული პოსტერი, ხოლო თანდათან, გაწაფვისდაკვალად, ბავშვები უპოსტეროდაც მოახერხებენ დავალების შესრულებას.

მერვე ფოტოს მიხედვით კიდევ ერთხელ ვვარჯიშობთ ბგერებზე და ვაკვირდებით სხვადასხვა სიტყვაში ბგერებისა და მარცვლების ურთიერთმიმართებას.

IX და X ფოტოები

მეცხრე ფოტოს მიხედვით სიტყვები გადანაწილებულია პირველი ბგერის მიხედვით. პირველი ბგერის გამოყოფასა და აღქმაზე ჩვენ წინა წერილებშიც ვამახვილებდით ყურადღებას და, შესაბამისად, ეს ნაწილი ადვილად დაძლევადი იქნება ბავშვებისთვის ახალ სიტყვებზე. თუმცა ცოტა მეტი გვინდა, რაც კარგად ჩანს შემდეგ ფოტოზე.

 

მეათე ფოტოზე ისევ ჩვენი ბურთული გვაქვს თანდართული ნახატებზე  თითო ბურთულა აქაც თითო ბგერას გულისხმობს, ოღონდ უნდა ვეცადოთ, პირველი ბგერა განსხვავებული ფერით გამოვარჩიოთ და დავაკვირდეთ, რომ განსხვავებული ფერი დასჭირდება ზოგიერთ სიტყვაში რომელიღაც ბგერასაც.

XI, XII და XIII ფოტოები

მეთერთმეტე ფოტოზე ჩვენ ფრიად მნიშვნელოვან კომპეტენციას ვეჭიდებით უკვე: ხმოვნისა და თანხმოვნის გამიჯვნას. უფრო სწორად, ხმოვნის გამორჩევას სხვა ბგერათა რიგში. ამ დროს ბავშვებს შეიძლება ვუთხრათ, რომ ბგერებში არის რამდენიმე ისეთი ბგერა, რომელთა წარმოთქმაც თავისუფლად, გრძელი ხმით არის შესაძლებელი, გაგრძელებით შეგვიძლია. ვნახოთ, რომელია ასეთი ბგერა წარმოდგენილ სიტყვებში. და მასწავლებელი თითოეული სიტყვის ბგერა-ბგერა წარმოთქმისას გაგრძელებებით ამბობს შემხვედრ ხმოვნებს. აქვე განმარტავს, რომ ხმოვნები წარდგენილ პოსტერზე განსხვავებული (მწვანე) ფირითაა გამოკვეთილი.

აქვე აღვნიშნოთ, რომ ხმოვნის ფენომენის გასააზრებლად კიდევ მეტი დაკვირვებაა საჭირო და სწორედ ამას ემსახურება შემდეგი ფოტო-რესურსი.

მეთორმეტე ფოტოზე ისეთი პოსტერია წარმოდგენილი, რომელიც საშუალებას გვაძლევს სიღრმისეულად განვიხილოთ ქართული ენის ხმოვნები.

მასწავლებელი კიდევ ერთხელ წარმოთქვამს შეთავაზებულ სიტყვებს და შის ბგერა ბგერა. ამასთან გაგრძელებით წარმოთქვამს თითოეულ ხმოვანს, რომლებსაც პოსტერზე მსხვილი მწვანე ბურთულა შეესაბამება:

  • მთა — მ-თ-ა — მ-თ-აააა…
  • ხე — ხ-ე — ხ-ეეეე…
  • ია — ი-ა — იიიი-აააა…
  • ლომი — ლ-ო-მ-ი — ლ-ოოოო-მ-იიიი…
  • კუ — კ-უ — კ-უუუუ…

რასაკვირველია, ამ მომენტში კარგი იქნება, თუკი მასწავლებელი ღია შეკითხვით მიმართავს მოსწავლეებს თითოეული სიტყვის ბგერა-ბგერა წარმოთქმის შემდეგ, ხმოვნის იდენტიფიცირებამდე:

— როგორ ფიქრობთ, რომელი ბგერა იქნება ამ სიტყვაში ხმოვანი?

ეს შეკითხვა ბავშვებს დაკვირვებისკენ და აღმოჩენის გაკეთებისკენ უბიძგებს. ხოლო ბოლოს, ხუთივე ხმოვნის იდენტიფიცირების შემდეგ კიდევ ერთი შეკითხვის დასმა შეგვიძლია:

— ხომ არ გახსენდებათ ქართულ ენაში კიდევ რომელიმე ხმოვანი? აბა, დაუკვირდით ხოლმე სიტყვებს…

აქვე შეიძლება შევთანხმდეთ თითოეული ხმოვნის სიმბოლოთი, ღია რგოლებით  გამოსახვაზეც, საიდანაც თითქოს ჰაერის ნაკადი გამოდის და ვაჩვენოთ

  • ა იქნება მარცხნივ და ოდნავ ზემოთ მიმართული ღია რგოლი;
  • ე იქნება მარცხნივ მიმართული ღია რგოლი;
  • ი იქნება დაბლა მიმართული ღია რგოლი;
  • ო იქნება დაბლა მიმართული ორთავიანი ღია რგოლი;
  • უ იქნება მარცნივ მიმართული ორთავიანი ღია რგოლი.

ეს სიმბოლოები, რომლებიც ფაქტობრივად შესაბამისი ქართული ასოების გამოსახულებებია, შეგვიძლია გამოვასახინოთ მარჯვენა ხელის ცერითა და საჩვენებელი თითებით. ა-ს ე-სა და ი-ს მარტივად დააფიქსირებენ ბავშვები. ო-სთვის მარცხენა ხელი მიხმარებაც დასჭირდებათ. ხოლო უ-ს ჩვენება კი ნამდვილად გაუჭირდებათ, ისევე, როგორც მისი დაწერის დროსაც იწვალებენ თავის დროზე.

 

მეცამეტე ფოტო კიდევ ერთ საინტერესო დაკვირვებას გვთავაზობს: მოსწავლეებმა უნდა აღმოაჩინონ, რომ სიტყვაში იმდენი მარცვალია, რამდენი ბგერაცაა. ვფიქრობთ, წარმოდგენილი სიტყვები და სიმბოლოები და მათზე ყურადღების გამახვილება ამის საშუალებას იძლევა.

XIV და XV ფოტოები

მეთოთხმეტე და მეთხუთმეტე ფოტოებიც უკვე კარგად ნაცნობია ბავშვებისთვის. ბარათების გადანაწილებით ბგერების შესატყვისი ასოების საჭირო ადგილსაც დაიმახსოვრებენ არაცნობიერად ქართული ანბანის ოთხხაზიან ბადეში. ამასთან, ამ შემთხვევაში სიტყვის საწყისი ასოს შესაბამისი ბარათი ,,თავის ადგილზეა” მოთავსებული ამ ბადეში.

XVI, XVII და XVIII ფოტოები

ქვემოთ შემოთავაზებული სამი ფოტო კვლავ წერის საწყის უნარების ავითარებს, ერთი მხრივ, მეორე მხრივ კი, კიდევ ერთხელ განამტკიცებს სიტყვებში ბგერების ამოთვლის ახალშეძენილ უნარს. ადვილად ვხვდებით, რომ ამ შემთხვევაში უკვე განსხვავებული, რკალის გამოსახულება უნდა მოხაზონ ბავშვებმა.

 

მეთვრამეტე ფოტოზე ბგერების გაფერადება მოითხოვება, ოღონდ უკვე ხმოვანიც უნდა გამოჰყოს სხვა ბგერებისგან და იგი მწვანედ უნდა გააფერადოს. ამასთან, ამ რესურსის დამზადება-გადატანა ბუკშიც კარგი იქნება, სადაც უკვე ფერებს ჩაასხამენ ბავშვები.

XIX და XX ფოტოები

მეცხრამეტე და მეოცე ფოტოებზე ასახულ აქტივობებსაც შეჩვეული უნდა იყვნენ ჩვენი პირველკლასელები, როდესაც ნახატ-წარწერიან ბარათებს აკავშირებენ შესაბამის წარწერებთან. გარდა წინა ბგერების ათვისებაზე ორიენტირებულ წერილებში ჩვენ მიერ აღწერილი ასეთი დავალებებისა, მასწავლებელი მთლიანი სიტყვების ამოკითხვის უნარის გამომუშავების მიზნით სხვადასხვა მრავალფეროვან ვარჯიშებსაც ვთავაზობთ ხოლმე მოსწავლეებს. კვლავ გავიმეოროთ, რომ ამ დავალების შესრულება იმას არ ნიშნავს, რომ პირველკლასელები უკვე აქ წარმოდგენილ ყველა სიტყვას იცნობენ, წაიკითხავენ მომდევნო დღეებშიც.

როგორც ვხედავთ, ისევ ე. წ. ნახატ-წარწერიანი ბარათებია გამოყენებული, ამოცანის გაადვილების მიზნით — ესეც დიდი მიღწევა იქნება ამ დროისთვის. შემდეგ კი, განსაკუთრებით საანბანო პერიოდში, ბავშვები მხოლოდ ნახატისა და შესაბამისი წარწერის დაკავშირებასაც მოახერხებენ.

XXI, XXII და XXIII ფოტოები

 

ოცდამეერთე ფოტოს მიხედვით წარმოდგენილი დავალება ასევე ნაცნობია ჩვენი პირველკლასელებისთვის — საწყისი ბგერის მიხედვით სურათების გადაჯგუფება სვეტებში. როგორც წინა წერილში აღვნიშნეთ, შეგვიძლია ისეთი ნახატებიც შევთავაზოთ ბავშვებს, რომლებიც ამ ეტაპზე არ გააქტიურებულა. მაგალითად, თასმა, იასამანი, კვერცხი, ლამბაქი, მაიმუნი…

ოცდამეორე ფოტოზე მოცემული დავალების მსგავსი არ გვქონია წამროდგენილი წინა წერილებში, თუმცა მარცვლების რაოდენობის მიხედვით ნახატების ასე დალაგებაც არ იქნებოდა ცუდი.

ოცდამესამე ფოტოზე ნაჩვენებია დავალება, რომლის შესასრულებლადაც მოსწავლეებმა სურათებს უნდა შეუსაბამონ წარწერები. ამის გამოცდილებაც აქვთ უკვე ჩვენს პირველკლასელებს, რაც წინა წერილებში უკვე აღწერილია.

ბოლოს, ტრადიციული ამ სასწავლო მონაკვეთის გამამთლიანებელი დავალება: ბავშვები მცირე ჯგუფებში მუშაობენ, რათა დაამზადონ საწყისი ილუსტრაციის მსგავსი აპლიკაცია ,,ბავშვები მაღაზიაში” შეთავაზებული რესურსების (ფერადი ფურცლები, გამოჭრილი ფიგურები, წარწერებიანი ბარათები, რეალური საგნები, ფერადი ფანქრები…) გამოყენებით, ცხადია, ამ დავალებას სათანადო მომზადება დასჭირდება, რათა მოსწავლეებს ჰქონდეთ სათანადო რაოდენობის ფიგურები, ნახატები… აუცილებელია, ნამუშევრების ჯგუფურ წარდგენებსაც სათანადო დრო და უკუკავშირი გამოუძებნოს მასწავლებელმა.  მთლად უკეთესი, თუ მსგავს დავალებას პირველკლასელები თავიანთ ბუკებშიც შეასრულებენ  — ეს შესაძლოა კლასში მუშაობისა და წარდგენების შემდეგ შინ შესასრულებლადაც მიეცეთ.

 

წერა – არდადეგების თავშესაქცევი

0

ბავშვებისთვის ზაფხულის არდადეგებზე ძვირფასი დრო არაფერი მგონია, მშობლებისთვის კი იშვიათია იმაზე დიდი თავსატეხი, ვიდრე 3 თვის განმავლობაში ბავშვების დასვენების, გართობის, განვითარების და ახალი გამოცდილებებით აღჭურვის ორგანიზება. ზაფხულში ბავშვებს გართობა და დასვენება უნდათ, მშობლებს იმ დანაკლისების ანაზღაურება, რაც მთელი წლის განმავლობაში გროვდება და არც ამ განსხვავებული პოზიციების დაახლოებაა მარტივი ამბავი, მაგრამ როგორც ორი თითქმის თინეიჯერი ბავშვის დედა და კიდევ უფრო მეტი მოზარდის მეგობარი, გუშემატკივარი და აქტიური დამკვირვებელი, ერთ ხრიკს გაგიზიარებთ, რამაც შესაძლოა ზაფხულის გრძელი დღეები ცოტა უფრო საინტერესო გახადოს და უფროსებსა და ბავშვებს შორის კავშირებიც გააღრმავოს.

მაშ ასე, როგორ გამოვიყენოთ წერითი სავარჯიშოები არდადეგების თავშესაქცევად.

წერის უნარების განვითარებას დიდი შრომა, ცოტა ნიჭი, ზოგჯერ ჩარჩოები და წესები და ერთიც კარგი მიმართულების მიმცემი მაინც სჭირდება – ამ გრძელ და ზოგჯერ დამღლელ გზაზე ბავშვების დაყენება მარტივი საქმე არ არის, მაგრამ თუ თავგადასავალში ჩაებნენ, აუცილებლად მიხვდებიან რომ ეს არის საკუთარი თავის უკეთ გაცნობის, გარესამყაროსთან კომუნიკაციის და ახალი ჰორიზონტების გახსნის საკმაოდ მშვენიერი პროცესი.

დავალების ოსტატურად მიცემასაც ცოდნა უნდა – მისი შესრულება დასაზარი რომ არ იყოს, ბავშვს არ უნდა ჰქონდეს აღქმა რომ არდადეგებზეც ამეცადინებენ, შეცდომების გამო გაკიცხავენ ან მისი მოსაზრებების გამო გააკრიტიკებენ. ვამბობთ რომ ზაფხული კარგი დროა ფიქრისთვის და ამ ფიქრების ყველაზე მნიშვნელოვანი ნაწილის წერილობითი გზით გადმოცემის უნარების მოსინჯვაც არ გვაწყენდა, იქნებ გასართობიც კი აღმოჩნდეს.

მნიშვენლოვანია თემები, რომელზეც გვინდა ბავშვებმა იფიქრონ და წერონ, მათთვის საინტერესო და დამაფიქრებელი იყოს, მათთვის დასახული ამოცანა კი არ ჰგავდეს სკოლის დავალების შესრულების პროცესს.

შეგვიძლია ვცადოთ სწრაფი წერის სავარჯიშოებით:

საუზმის შემდეგ ვთხოვოთ ბავშვებს, დაწერონ მაქსიმუმ 10 წინადადება ისე, რომ შეასრულო შემდეგი დავალებები:

 

  • წარმოიდგინე ძალიან ცნობილი და წარმატებული ხარ – რა იქნებოდა ის, რითიც სახელს გაითქვამდი.
  • დაწერე წერილი ადამიანისთვის, რომლისაც მადლიერი ხარ, მაგრამ მან ამის შესახებ არაფერი იცის.
  • მიწერე წერილი მას, ვინც დიდი ხნის წინ გაგაბრაზა, მაგრამ ამ დრომდე სათანადო პასუხი არ გაგიცია, არც ის გითქვამს რომ მასზე გაბრაზებული ხარ.
  • 5 რამ, რაც გინდა რომ მოხდეს ზაფხულის არდადეგების დასრულებამდე?
  • თამაშები, რომლებიც შენი მშობლების ბავშვებობაში რომ ყოფილიყო, მათ ცხოვრებას შეცვლიდა.
  • რაზე ისაუბრებდი, უზარმაზარ სტადიონზე საჯაროდ გამოსვლის შესაძლებლობა რომ მოგეცეს? საკონცერტო დარბაზში რომ გთხოვონ სიტყვის თქმა? სკოლის პირველ დღეს პირველკლასელებისთვის მისასალმებელი ტექტის მომზადება?
  • რა ნიჭის ქონა გინდოდა ყოველთვის?
  • რას შეცვლიდი შენს სკოლასა და სასწავლო პროცესზე მომავალ წელს?
  • კარგი იქნებოდა ….-ის დრო რომ მქონოდა
  • წარმოიდგინე რომ შენმა ძაღლმა/კატამ ლაპარაკი იცის – რაზე ისურვებდი მასთან ლაპარაკს?
  • აი რაზე მინდა რომ უფრო თავისუფლად შემეძლოს მშობლებთან ლაპარაკი და რაზე არ მინდა არასოდეს დამისვან კითხვები
  • ერთ დღეს გაიღვიძე და გაქვს წარსულში მოგზაურობის უნარი, მხოლოდ შენი მოგონებების ფარგლებში – რას შეცვლიდი?
  • მომავლის გამოცნობა რომ შეგეძლოს, რა იქნებოდა პირველი 5 საკითხი, რომლის გარკვევასაც შეეცდებოდი.
  • იქ რომ არ ვცხოვრობდე, სადაც ვცხოვრობ, სად ვიცხოვრებდი?
  • წარმოიდგინე იპოვე უცნობი დღიური სახლში. რას წერს მისი ავტორი?
  • შენ საყვარელ გმირთან შეხვედრის შესაძლებლობა რომ გქონდეს, ვინ იქნებოდა ის, ვის გაცნობასაც ისურვებდი?
  • ტყეში შეგხვდა ჯადოქარი, ცოტა საშიში და უცნაური, მაგრამ შთამბეჭდავი – მეტიც, მას შენთვის საჩუქარი აღმოაჩნდა – რა არის ეს, რაც მან გისახსოვრა?
  • ერთ დღეს იღვიძებ ქალაქში, სადაც აღარცერთი მანქანა აღარ არის – აღწერე შემდეგი 24 საათი.

 

ასეთი მოკლე ტექსტები ბავშვებს საკუთარი თავის და სურვილების გამოკვლევაში დაეხმარება, უფროსებს მათ უკეთ გაცნობაში.

შეიძლება უფრო დიდი ტექსტებიც გვეცადა, კვირაში რამდენჯერმე, მეტად დილემურ საკითხებზე:

 

  • მშობლებს არ ემისთ, რატომ არ ვკითხულობთ იმდენ წიგნებს, რამდენსაც ისინი კითხულობდნენ ჩვენ ასაკში, ჩვენ კი…
  • რომელ ისტორიულ მოვლენაზე საუბრობენ ყველაზე ხშირად უფროსები თქვენს გარშემო? რომელი მოვლენის შესახებ გსურთ მათ ჰკითხოთ?
  • უნდა ჰქონდეთ თუ არა მოზარდებს შესაძლებლობა თავად აირჩიონ სასწავლო საგნები?
  • არის თუ არა სპორტი აუცილებელი ყველა მოსწავლისთვის?
  • აქვთ თუ არა ბავშვებს ონლაინ კონფიდენციალურობის უფლება, თუ მშობლებს უნდა ჰქონდეთ მათი ტექსტებისა და სოციალურ ქსელებში პოსტების წაკითხვის უფლება?
  • აღწერეთ, როგორ ქმნიან უფროსები თქვენი თაობის სტერეოტიპებს და მათგან რომლები გაღიზიანებთ ყველაზე მეტად?
  • გაიხსენეთ ვინ არის ყველაზე გავლენიანი ადამიანი თქვენს ცხოვრებაში და გვითხარით, რა გავლენა მოახდინა პირადად მან თქვენზე?
  • სკოლაში ვისურვებდი მასწავლიდნენ…
  • ისტორია მნიშვნელოვანი გაკვეთილია დღევანდელი მოზარდებისთვის, თუ დროის ფუჭად კარგვაა?
  • ჩემი პირველი სამსახური მინდა იყოს…
  • სკოლის დამთავრების შემდეგ უნივერსიტეტში ჩაბარების ნაცვლად მირჩევნია…

ზოგჯერ გვგონია, რომ ყველაფერი ვიცით ჩვენი შვილების, მოსწავლეების და მათი მეგობრების შესახებ და სულ ტყუილად – მათი მოსმენა ყოველთვის საინტერესოა, განსაკუთრებით მაშინ, თუ იციან, რომ ჩვენ მართლაც გვაინტერესებს მათი აზრები და არ განვსჯით.

თუკი ბევრი ბავშვი ჩაერთვება ამ დავალებებში, შესაძლოა განხილვებიც მოეწყოს, ან გამოცნობის თამაშები, ვინ არის ანონიმურად დაწერილი ტექსტების ავტორი – ეს დამატებით ხალისს და მხიარულებას შესძენს წერის სავარჯიშოებს.

 

ზაფხულის პროლოგის ჩანაწერები #2

0

იმერეთში ხდება ასე, მხოლოდ გენიალურ იმერეთში, რომ ერთ ამბავს გიყვება კაცი და ათასი გამოდის.

ვთქვათ ასე:

,,ხოდა, მაგაზე გამახსენდა. მოკლედ 1985 წელია, ვარ 14-15 წლის ბიჭი. გაზაფხულია. ისე, ოთმოცდახუთში იმხელა თოვლი მევიდა, ჭიშკრები დაფარა და მახსოვს, ციგებით ღობის ზეიდან ვსრიალობდით. მე ყველაზე უკეთესი ციგა მყავდა. ბაბუაჩემმა ჩამომიტანა. წითელი. მოსკოვიდან ჩამომიტანა. ცუმში ვიყიდეო. იმნაირი წითელი იყო ციგა, ახალდანთებული ცეცხლი მეგონა. ჰოდა, 15 წლის ბიჭი ვარ და მოვდივარ, აგერ, ა, ზუსტად ამ ქუჩაზე. აგერ შემოსახოვს რომ ხედავ, მაქანა რომ სახლი დგას, მაგი სხვათაშორის არის სოსლიპიტო გვეტაძის. სოსლიპიტო ნიუ-ორკშია ახლა, მისი შვილი წევიდა სასწავლად და წეიყვანა. მერე ლუბაც წეიყვანა. ლუბა. ლუბა მაგარია. უფ, რა მშრომელი ქალი. შრომის გმირი გახდებოდა, ვინმე რომ ყოლოდა ცეკაში. მაშინ ცეკობია იყო და მანეთობია. მიიტანდი მანეთს და იყავი გმირი. ჰოდა, მაქანა რომ შოვუხვიე – ჟუჟანას ძველ სახლთან მივედი. მხეცაძე ჟუჟანას სახლთან. ჟუჟანა მასწავლებელი. გეოგრაფიის მასწავლებელი იყო. ერთხელ იკითხა, მაგადასკარის დედაქალაქი რა არისო და არავინმა არ ვიცოდით. სახლში დავბრუნდი და დევიზეპირე – ანტანანარივუ. მაგის მერე მახსოვს. ანტანანარივუში, თენგოიას რუსი მძახალია ნამყოფი. მაგი მარიაკია..”

და მერე ყვება გემებზე და ოკეანეებზე და თუ ძირითად ამბავს დაუბრუნდა – გზად მიმავალ გმირს, აუცილებლად შეხვდება რამე ისეთი, რაც ახალ, სხვა მოკლე ამბავს შობს და ასეა ასხმული ერთზე მრავალი. ხანაც ისე, რომ ის ერთი და მთავარი გავიწყდება. შენც და ამასაც. ეს არის იმერეთის მაგია. სიტყვის სამეფოსი.

ამაზე ვფიქრობდი და ტყიბულის ცენტრში ვიდექი. ერთმა მოხუცმა კაცმა ჩამოიარა. ტელეფონმა დაურეკა. ამან, ორჯერ ხმამაღლა ,,ალოო!”. იმან, ალბათ – ,,არ გესმისო?” და ამან: ,,მესმის მარა, ქე რო უნდა, ისე არაო”. ეგ არის. ვინც სიტყვა იცის ისე, როგორც უნდა იცოდეს, მიხვდება, რომ ეს კაცი დავით კლდიაშვილი იყო. უბრალოდ თვითონ არ იცოდა.

რომ იცოდნენ, მთელი იმერეთი კლდიაშვილი და გაბრიაძე იქნებოდა.

 

 

ფოკუსი წვრილმანებზე – ყურადღების გაფაციცება

0

ალბათ ბავშვებს არასოდეს არ აქვთ იმდენი თავისუფალი დრო, რამდენიც ზაფხულის არდადეგებზე – ამავე დროს ეს არის პერიოდი, როცა მოგზაურობის, ახალი ადგილების, ადამიანების, გამოცდილებების გაცნობის შანსები მეტია, შთაბეჭდილებები კი უფრო შთამბეჭდავი. ზაფხული იმედგაცრუებების დროც არის, შეიძლება მეტი თავგადასავალი გინდა, მეტი სიყვარული, მეტი მეგობარი, მეტი გართობა და ისევ ჩვეულებრივი დღეებით ცხოვრობ, დიდად არაფერი იცვლება, მეტი დრო გაქვს და ისევ უინტერესოდ ატარებ – ვინ არის ამისგან დაზღვეული?

როგორ ვატარებთ დროს, დიდწილად მაინც ჩვენზეა დამოკიდებული და ცოტათი გარემოზეც – თუკი თავის გადარჩენის და გართობის ხრიკებს ფლობ, ყველგან იპოვი რაღაც ხელჩასაჭიდს. როგორც კლასიკოსი ამბობს ცნობილ და ბავშვებისთვის ალბათ ცოტა რთულად აღსაქმელ ტექსტში, “თუ თავი შენი შენ გახლავს, ღარიბად არ იხსენები.” ეს წერილიც იმაზეა, როგორ ვისწავლოთ წვრილმანებზე ფოკუსით თავის გართობაც და ყურადღების გაწვრთნაც. წერილის ავტორი ყურადღების დეფიციტის მქონე ადამიანია, რომელიც წვრილმანების დამახსოვრების ნაცვლად მუდმივად დიდი სურათის ასაწყობი ფაზლის ნაწილებს ეძებს, თუმცა პერიოდულად იხსენებს რომ ეშმაკი ზოგჯერ ზუსტადაც რომ წვრილმანებშია და გაფაციცებით ეძებს ნიშნებს და მარკერებს რუტინულ ყოფაში.

 

ბავშვებისთვის ყოველდღიური წვრილმანების შემჩნევა და დეტალებზე დაკვირვება ისეთ მნიშვნელოვან უნარებს აყალიბებს, როგორიცაა კონცენტრაცია, ცნობისმოყვარეობა, ანალიტიკური აზროვნება და შემოქმედებითობა. ამ პროცესის თამაშად ქცევა კი ყველაზე ეფექტური გზაა, რადგან თამაში ბავშვისთვის ბუნებრივი სწავლაა. ამიტომ მეც რამდენიმე მარტივ თამაშს გთავაზობთ, რომლემაც ზაფხულის დღეები შეიძლება თქვენც გაგიხალისოთ და თქვენს ირგვლივ ბავშვებსაც.

„ერთი წუთი და ათი რაღაც!“

ვიღებთ რაიმე ნივთს, მაგალითად ჭიქას კაფეში, სათამაშოს მაღაზიაში, გამვლელს ქუჩაში, ძაღლს პარკში და ბავშვს ვთხოვთ 1 წუთის განმავლობაში ჩამოთვალოს რაც შეიძლება მეტი რამ, რაც მას ახასიათებს: ფერი, ფორმა, ხასიათი, ზომა, წონა, დანიშნულება და ა.შ.

ეს უმარტივესი და სახალისო სავარჯიშო ერთი მხრივ შეუმჩნეველი დეტალების დანახვის უნარს ავითარებს, დროითი შეზღუდვა სასიამოვნო დაძაბულობას სძენს, აღწერის ნაწილი კი ვერბალურ განვითარებას ეხმარება.

“მე ვხედავ იმას, რასაც შენ ვერ ხედავ და ის არის”

 ეს თამაში შეიძლება ითამაშო ყველგან, სახლში, გარეთ, მოძრაობისას, სტატიკურ მდგომარეობაში – მოთამაშედან ერთი ამბობს რას ხედავს და რა ფერია ის, რასაც ის ხედავს – დანარჩენები იწყებენ გარემოს თვალიერებას და აღმოაჩნენენ ათას საინტერესო და უინტერესო რამეს – საგზაო ნიშნებს, მიყრილ ნარჩენებს, სარეკლამო აბრებს, გამვლელს და გამომვლელს და ა.შ. ის, ვინც გამოიცნობს რას გულისხმობდა პირველი მოთამაშე, შემდეგ თავად ირჩევს ახალ სამიზნეს და კვლავ ფერის მითითებით იძლევა მინიშნებას სხვა მოთამაშეებისთვის.

ეს თამაში გარე სივრცეში გაცილებით სახალისოა  და გარემოს აღქმას და შეცნობას ამარტივებს.

 „დღის დეტალი“ – ოჯახური თამაში

 დავალება მუდმივია და ყველასთვის ცხადი  – ყოველ საღამოს, ოჯახის ყველა წევრი დანარჩენებს უყვება რაღაც ისეთზე, რაც მისი დღე განსაზღვრა, რაც პირველად შეამჩნია, ან რამაც მისი ყურადღება მოულოდნელად მიიპყრო;

ეს რიტუალური თამაში ერთმანეთისთვის გაზიარების კულტურას ავითარებს და უინტერესო დღეებშიც კი რაიმე განსაკუთრებულის შემჩნევისა და აღმოჩენისკენ გიბიძგებს.

 “დაკვირვების მარშრუტი”

 შეადგინეთ იმ გზის რუკა, რომელსაც ყველაზე ხშირად გადიხართ უფროსებთან ერთად ან მარტო. რუკაზე დატანილი უნდა იყოს უსაფრთხო გადასასვლელები, მნიშვნელოვანი ობიექტები (მაგალითად მეგობრის სახლი, საყვარელი საფუნთუშე, ძაღლის სახლი, რომელსაც სეირნობისას ხვდები) და ყველა ის სივრცე, რომლის აღწერაც შეიძლება ( სალონი, სადაც დედა თმას იჭრის, მაღაზია, სადაც სკოლის მერე სასუსნავების ყიდვა შეიძლება და ა.შ). რაც უფრო მეტი ობიექტია რუკაზე და რაც უფრო კარგად არის ისინი დახასიათებული, მით უკეთესია ის.

მრავალფეროვნებისთვის ცვალეთ მარშუტები და შეადარეთ ახალ გზებზე აღმოჩენები უკვე გაკეთებულს.

“დეტექტივის დღიური”

  ეს უკიდურესად პირადი რამეა, რასაც მარტო თქვენთვის აკეთებთ – ყველაფერი უცნაური, რაც შეიძლება ადამიანს თავს გადახდეს ან მისი თვალისა და ყურის ყურადღების მიპყრობა შეძლოს, აქ ხვდება. უცნაური ხმები, უცხო ადამიანები, თამაშისას ეზოში შემთხვევით ნაპოვნი მკვდარი ჩიტი თუ კალია, საეჭვო საუბრები, უცნაური ნიშნები – ყველაფერი დეტექტივის დღიურში აღირიცხება, რა იცი, როდის გახდება ეს ნიშნები მნიშვნელოვანი და საყურადღებო.

ხალხი და ერი

0

(ჩანაწერებიდან)

ერთგან აკაკი ბაქრაძე მკვეთრად მიჯნავს ერთმანეთისგან ხალხს და ერს. პერიფრაზი რომ მოვიშველიო: მისი თქმით, ხალხი არის მიმდინარე, არსებული პოპულაცია, ხოლო ერი არის უწყვეტი გენეტიკური ჯაჭვი დასაბამიდან დღემდე. ხალხთან შეიძლება, ბევრი პრეტენზია გვქონდეს, მაგრამ ერის (ქართველ ერზეა საუბარი) დაკნინების უფლებას არავის მივცემო, ამბობს ის და მართალიც არი. “ქართველ ერში”, ჩვენი არსებობის სამიათასი წლის მანძილზე, ჩვენი სისხლის და ხორცის საუკეთესო ნაწილის უწყვეტობა იგულისხმება და არა – ის მოარული ბიოლოგიური ნაგავი, რომლის ერთადერთ ფუნქციას პოპულაციის გამრავლება წარმოადგენდა და წარმოადგენს.

*

ამ დღეებში ისევ და მკვეთრად გამწვავდა კონფლიქტი ისრაელსა და ირანს შორის, ისრაელის აშკარა პრევალენტურობით წარმოებულ საჰაერო ურთიერთდარტყმებს ხალხი ეწირება ორივე მხრიდან… ამ კონფლიქტში თუ ომში მორალის და მინიმალური ინტელექტის მქონე ადამიანის ადგილი ვიცით, ვის მხარესაცაა… არ მშურს, რომ ისრაელელებმა ხრიოკზე გასაოცარი ეკონომიკის მქონე სახელმწიფო ააშენეს (ეს მათ დაიმსახურეს) – ეს ჩვენც შეგვიძლია, თუ მოვინდომებთ. არა, ეს არ მშურს. მე მათი ერთიანობისა მშურს, ქვეყნის შიგნით ერთმანეთს მამასისხლად გადაკიდებული პოლიტიკური ელიტა და ხალხი როგორ იკვრება ერთ მუშტად, როცა საქმე ეგზისტენციალურ საფრთხეს – გარეშე მტრებს ეხება. მშურს ამ ხალხის, მშურს, როგორ თავდაუზოგავად, ყველა ხერხით (ხშირად – საკამათო და კონტროვერსიული) იცავს თავს… თქვენ წარმოიდგინეთ, რისი მშურს – იმისი, რომ ხალხს სძულს თავისი ქვეყნის მტერი! ჩვენთან ხომ მტრის სიძულვილიც “გაიშვიათდა”, ენდემური ჯიშის უამრავი იდიოტი რუსეთ-უკრაინის ომში იმ ქვეყნის მხარესაა, რომელმაც ბოლო ორასი წელი სისხლი გაგვიშრო და ჩვენი ქვეყნის ოცი პროცენტი აქვს მიტაცებული, ირან-ისრაელის ომში კი იმ ქვეყნის მხარესაა, რომელმაც – ლამის მას შემდეგ, რაც სხვადასხვა ფორმაციით ვარსებობთ – მილიონჯერ გადაგვიარა, გადაგვთხარა, ამოგვძირკვა… რა ჰქვია ამას – სტოკჰოლმის სინდრომი?! ცხადია, არა! – ამას ჰქვია სისხლის გაწყალება, ეროვნული თავმოყვარეობისა და იდენტობის სრული ატროფია, და ეს ყველაფერი მხოლოდ და მხოლოდ იმიტომ, რომ როგორმე იმ დოზირებული სალაფავის მიღების გზები არ ჩაიკეტოს, რომელსაც ულუფებად აწვდიან… კარგა ხანია, ჩვენში “სიფრთხილედ” (როგორი მოხდენილი ევფემიზმია!) საღდება სილაჩრე. ისევ აკაკი ბაქრაძე რომ მოვიშველიოთ (ისევ პერიფრაზით): დათვისთვის ბაბაიას დაძახების ანდაზა არ უნდა იყოს მთლად ძველი, ახლო წარსულში უნდა ვეძიოთ მისი საწყისები.

ეს ხალხი დღეს არ აღმოცენებულა, მათ ჰყავთ სულიერი წინაპრები, ჩვენი ისტორია ხომ, გმირობების ამაღელვებელ ქრონოლოგიასთან ერთად, ღალატის, ოპორტუნიზმის და ლაჩრობის ქრონოლოგიაცაა, უბრალოდ, გულის გახეთქვამდე რთულია, როცა ამას საკუთარი თვალით უყურებ.

*

ისრაელის სპეცსამსახურების საიდუმლო დანაყოფზე გადაღებული ძალიან მაგარი სერიალის – “ფაუდას” ყურება დავასრულე ამას წინათ. ბოლო სეზონი სრულიად გენიალურად სრულდება: მთელი დანაყოფი დაჭრილი წევს, ხელი აქვთ ჩაკიდებული ერთმანეთისთვის და ჩურჩულებენ: ” – დიდება უფალს! დიდება ისრაელს!”

*

გუშინ ჯემალ აჯიაშვილის კონგენიალური – “შუა საუკუნეების ებრაული პოეზია” გადავიკითხე, ერთი კონკრეტული მონაკვეთის გახსენება მინდოდა მხოლოდ, მაგრამ, დიდი მცდელობების მიუხედავად, როგორც ყოველთვის, ჩამითრია და ვეღარ მოვწყდი. ქართული ენის თეზაურუსული ფლობა (ენის ნებისმიერი დიაქრონიული შრიდან საჭირო მადანის ამოღების უტყუარი ალღო), ქართული ლექსის საუკეთესო ტრადიციების ზედიდოსტატური ფლობა და, რაც მთავარია, ლინგვისტური ოკაზიონიზმი – მხოლოდ ამ თარგმანებისთვის შექმნილი იდიოლექტი (პოეტური ენა). ესაა იმ მთავარი მახასიათებლების ჩამონათვალი, რაც ამ შედევრალურ ანთოლოგიას ამკობს. ესაა გაბმული სიმფონია, ლამის, ლიტურგიკული კონტრაპუნქტი, რომლის კითხვისას კონცეპტისთვის გონების მიდევნებას, ხშირ შემთხვევაში, აზრიც არა აქვს (ვერც ახერხებ), უბრალოდ, წამლეკავ დინებას უნდა მიჰყვე. მოშე იბნ ეზრას თუნდაც ეს პატარა მარგალიტი როგორია აჯიაშვილის ხელში:

მეაკვნენი და მესაფლავენი

ყოვლის მნგრეველ და
ყოვლის მშენებელ
ვინ არის, ვინა? ―
გრგვინავს მთა-ველი…
კვლავ დავიწყების მტვერში შერევენ,
კვლავ მიეჯრება მტკაველს მტკაველი…

აქ უდრტვინველად განისვენებენ
მეაკვნენი და
მესაფლავენი…

ვიდეობლოგი

მასწავლებლის ბიბლიოთეკას ახალი წიგნი შეემატა- სტატიები განათლების საკითხებზე

ჟურნალ „მასწავლებლის“ თითოეული ნომრის მომზადებისას, ცხადია, ვფიქრობთ მასწავლებელზე და იმ საჭიროებებზე,რომელთა წინაშეც ის ახლა დგას. ვფიქრობთ მასწავლებელზე, რომელიც ჩვენგან დამოუკიდებლადაც ფიქრობს, როგორ მოემზადოს გაკვეთილისთვის, რა...