ძალიან მძიმეა მშობლისთვის იმის აღმოჩენა, რომ მისი შვილი ვიღაცის მიმართ აგრესიას იჩენს, ამცირებს და ჩაგრავს. მაგრამ მნიშვნელოვანია, რომ მშობელი მაშინვე ჩაერიოს და დაიწყოს მუშაობს ასეთი ქცევის აღსაკვეთად. თუკი დროზე არ შეწყდება, ფიზიკური ან ვერბალური ბულინგი შეიძლება უფრო აგრესიულ ანტისოციალურ ქცევაში გადაიზარდოს.
ბულინგის მიზეზების გააზრება
მოზარდები სხვა ბავშვების მიმართ სხვადასხვა მიზეზებით იჩენენ აგრესიას. ზოგჯერ ამის საფუძველი ისაა, რომ ბავშვი თავს დაუცველად გრძნობს. იმის დაჩაგვრა, ვინც ემოციურად ან ფიზიკურად უფრო სუსტია, ბავშვს კონტროლის ან უპირატესობის შეგრძნებას ანიჭებს. ის ფიქრობს, რომ თავად უფრო მნიშვნელოვანი, უფრო პოპულარულია. ზოგ შემთხვევაში, ბავშვები სხვებს ამცირებენ, რადგან უბრალოდ არ იციან, რომ ასეთი ქცევა მიუღებელია და არ შეიძლება სხვისი დაცინვა თუ გამორჩევა გარეგნობის, რასისა თუ რწმენის მიხედვით.
ზოგჯერ ბულინგი წარმოადგენს მოზარდის მიმდინარე გამომწვევი ან აგრესიული ქცევის ნაწილს. ასეთ ბავშვებს ჩვეულებრივ სჭირდებათ დახმარება, რომ ისწავლონ ბრაზისა და წყენის, ან სხვა ძლიერი ემოციების მართვა. შესაძლოა, მათ არ ჰქონდეთ სხვებთან ურთიერთობისთვის საჭირო ყველა უნარი. ამ შემთხვევაში პროფესიონალ ფსიქოლოგთან მუშაობა დაეხმარება მათ, ისწავლონ საკუთარ გრძნობებთან გამკლავება, გაბრაზების შემთხვევაში არ მიმართონ სხვის დამცირებას და გაიუმჯობესონ სოციალური ურთიერთობის უნარები.
ზოგიერთი ბავშვი, ვინც თანატოლებს ამცირებს ან ჩაგრავს, უბრალოდ იმეორებს იმ ქცევას, რასაც სახლში ხედავს. ბავშვები, ვინც ოჯახურ გარემოში აგრესიულ და ბოროტ ურთიერთობებს აწყდება, ხშირად სხვებსაც ასე ექცევა. ხოლო იმ ბავშვებს, ვინც თავად განიცდის დამცირებას და ჩაგვრას ოჯახის წევრებისგან, ეს ქცევა გადააქვთ იმ თანატოლებზე, რომლებიც, მათი აზრით, სუსტები არიან.
როგორ დავეხმაროთ ბავშვებს ბულინგის შეწყვეტაში
პირველ რიგში, უნდა აუხსნათ შვილს, რომ ბულინგი თქვენთვის მიუღებელია და ამას შესაძლოა მძიმე შედეგები მოყვეს სახლში, სკოლაში ან საზოგადოებაში. შემდეგ გაიაზრეთ, რატომ იქცევა თქვენი შვილი ასე. ზოგჯერ ბავშვები იმიტომ ამცირებენ სხვებს, რომ თავად ვერ უმკლავდებიან ძლიერ ემოციებს, როგორიცაა ბრაზი, იმედგაცრუება ან დაუცველობის შეგრძნება. ზოგჯერ კი მათ უბრალოდ სჭირდებათ ისწავლონ, როგორ გადაწყვიტონ კონფლიქტები და განასხვაონ კონფლიქტის არააგრესიული გადაწყვეტის გზები ბულინგისგან.
ზოგიერთი მეთოდი ბულინგის აღსაკვეთად
- ყურადღებით მოეკიდეთ ბულინგის ნებისმიერ გამოვლინებას თქვენი შვილის მიერ. დაარწმუნეთ თქვენი შვილი, რომ ბულინგის სასტიკად წინააღმდეგი ხართ და ასეთ ქცევას შესაბამისი შედეგები მოყვება. შეიმუშავეთ ბულინგთან დაკავშირებული წესები. მაგალითად, თუკი თქვენი შვილი სხვა ბავშვების მიმართ კიბერაგრესიას იჩენს იმეილით, ტექსტური შეტყობინებებით ან სოციალურ საიტზე, ცოტა ხნით შეუზღუდეთ კომპიუტერისა და ტელეფონის გამოყენების უფლება. თუკი თქვენი შვილი აგრესიულად იქცევა სახლში, და-ძმის ან სხვების მიმართ, აღკვეთეთ ასეთი ქმედება. ასწავლეთ კონფლიქტების გადაწყვეტის არააგრესიული გზები, მაგალითად, კონფლიქტის ადგილის დატოვება.
- ასწავლეთ შვილებს, მოექცნენ სხვებს პატივისცემით და კეთილად. ასწავლეთ შვილებს, რომ მიუღებელია სხვისი დამცირება განსხვავებულობის (რასობრივი, რელიგიური, გარეგნობის, სპეციალური საჭიროებების, სქესის, ეკონომიკური სტატუსის) გამო. ჩაუნერგეთ ემპათიის გრძნობა განსხვავებული ადამიანების მიმართ. მოძებნეთ ჯგუფები და კლუბები, სადაც სხვადასხვა ასაკის, განვითარების, უნარების თუ ჯგუფის წარმომადგენელი ბავშვები არიან და მიეცით თქვენს შვილს მათთან ურთიერთობის საშუალება.
- დააკვირდით თქვენი შვილის სოციალურ ცხოვრებას. მოძებნეთ ფაქტორები, რომელიც მოქმედებს თქვენი შვილის ქცევაზე სკოლაში ან სხვა ადგილას, სადაც ის სხვების მიმართ აგრესიას იჩენს. გაესაუბრეთ თქვენი შვილის მეგობრების და სხვა თანატოლების მშობლებს, მასწავლებლებს, ფსიქოლოგს და სკოლის დირექტორს. იჩენენ თუ არა ასეთივე აგრესიას სხვა ბავშვები ან თქვენი შვილის მეგობრები? რა ტიპის წნეხს განიცდიან ბავშვები სკოლაში თანატოლებისა და უფროსებისგან? ისაუბრეთ ამ ურთიერთობებსა და წნეხზე, რომელსაც თქვენი შვილი თანატოლებისგან გრძნობს. ჩართეთ თქვენი შვილი სკოლის გარეთა აქტივობებში, რომ უცხო ბავშვებთან სხვადასხვა ტიპის ურთიერთობები ჰქონდეთ.
- წაახალისეთ კარგი ქცევა. დადებითი თვისებების განმტკიცება გაცილებით შედეგიანია, ვიდრე უარყოფით თვისებებზე ყურადღების გამახვილება და დასჯა. დააკვირდით, როდის იქცევიან თქვენი შვილები კარგად, როდის უმკლავდებიან რთულ სიტუაციებს კონსტრუქციული გზებით, ხმამაღლა აღნიშნეთ ასეთი მომენტები და შეაქეთ ისინი ასეთი ქცევისთვის.
- საკუთარი ქცევით უჩვენეთ კარგი მაგალითი. კარგად დაფიქრდით, როგორ საუბრობთ თავად, როცა ბავშვები გისმენენ, და როგორ მართავთ კონფლიქტებსა და პრობლემებს. თუ თქვენი შვილების წინაშე თავად იქცევით აგრესიულად, ისინი ხშირ შემთხვევაში მოგბაძავენ. ამიტომ სხვების შესახებ ისაუბრეთ დადებითად, ყურადღება გაამახვილეთ სხვების პოზიტიურ და არა უარყოფით თვისებებზე. ხოლო როცა თქვენს ცხოვრებაში კონფლიქტები ჩნდება, მოუყევით ბავშვებს საკუთარი სირთულეებისა და იმის შესახებ, თუ როგორ უმკლავდებით საკუთარ გრძნობებს.
აგრესიის პრევენცია იწყება სახლიდან
როდესაც ცდილობთ, იპოვოთ თქვენი შვილის ცუდი ქცევის მიზეზები, პირველ რიგში დააკვირდით, რა ხდება თქვენს საკუთარ სახლში. ბავშვები, ვინც ოჯახის წევრებისგან ისმენს ყვირილს, დამცინავ სახელებს, მწვავე კრიტიკას ან აწყდება ფიზიკურ ძალადობას, ხშირად თავადაც ასე იქცევა სხვა გარემოში.
ბუნებრივი და ხშირია, რომ ბავშვები და-ძმასთან კინკლაობენ. თუკი ფიზიკური დაზიანების რისკი არ არსებობს, სწორი გზაა, არ ჩავერიოთ. მაგრამ უნდა დავაკვირდეთ, ხომ არ გადაიზრდება ეს კინკლაობა დაცინვაში, დამცირებასა და ფიზიკურ აგრესიაში. აუცილებლად უნდა ვესაუბროთ ბავშვებს ხშირად, თუ როგორი ქცევაა მისაღები და როგორ შეიძლება კონფლიქტების აგრესიის გარეშე გადაწყვეტა.
ასევე ძალიან მნიშვნელოვანია, დავაკვირდეთ საკუთარ ქცევას. დააკვირდით, როგორ ელაპარაკებით შვილებს და როგორ მართავთ მათ წინაშე საკუთარ ძლიერ ემოციებს. ცხადია, ხშირად დაგჭირდებათ დისციპლინისა და კონსტრუქციული კრიტიკის გამოყენება, მაგრამ ზღვარს არ უნდა გადახვიდეთ და არ უნდა გამოიყენოთ ბრალდებები და დამამცირებელი სახელები. თუკი საკუთარი შვილის ქცევა არ მოგწონთ, ხაზი გაუსვით, რომ ეს ბავშვის ბრალი კი არაა, არამედ მისი კონკრეტული ქცევაა არასწორი, და დაანახეთ თქვენი რწმენა, რომ ის შეძლებს ამ ქცევის შეცვლას.
თუკი თქვენი ოჯახი სტრესულ გარემოში ან მძიმე სიტუაციაში იმყოფება, რაც, თქვენი აზრით, მოქმედებს ბავშვის ქცევაზე, მიმართეთ დახმარებისთვის სკოლას, მეგობრებს ან სათემო ორგანიზაციებს. ფსიქოლოგები, მოძღვარი, თერაპევტი ან ექიმი შესაძლოა თქვენთვის კარგი დასაყრდენი აღმოჩნდეს.
მიმართეთ დახმარებისთვის სხვებს
იმისთვის, რომ ბავშვმა შეწყვიტოს ბულინგში მონაწილეობა, ესაუბრეთ მასწავლებლებს, ფსიქოლოგებს და სკოლის სხვა თანამშრომლებს. ისინი დაგეხმარებიან, სწორად განსაზღვროთ ის სიტუაციები, რომლებიც ბავშვის აგრესიას და ბულინგს იწვევენ, რათა ერთად აღკვეთოთ ამის მიზეზები.
ასევე, მიმართეთ დახმარებისთვის ბავშვის ექიმს. თუკი ბავშვს გამომწვევი ქცევა ახასიათებს, ხშირად გამოხატავს აგრესიას და უჭირს ბრაზის მართვა, შესაძლოა ეს დაკავშირებული იყოს არასწორ კვებასთან ან ძილის რეჟიმთან, ან მას სჭირდებოდეს ქცევითი თერაპია და რთულ ემოციებთან გამკლავების სწავლა.
რაც არ უნდა რთული და შრომატევადი იყოს თქვენი შვილის აგრესიისა და ბულინგის აღკვეთა, უნდა გახსოვდეთ, რომ ცუდი ქცევა თავისით არასდროს წყდება. იფიქრეთ იმაზე, თუ რა გავლენა ექნება ბულინგს როგორც მსხვერპლ ბავშვზე, ისე თქვენი შვილის ქცევის ჩამოყალიბებაზე, მომავალ ცხოვრებასა და ურთიერთობებზე. იფიქრეთ იმაზე, რომ ყველაზე მეტად თქვენ შეგიძლიათ, შეაცვლევინოთ მას ასეთი ქცევა და ასწავლოთ სწორი ურთიერთობა საზოგადოების სხვა წევრებთან, საკუთარი გრძნობების მართვა და კონფლიქტების გადაწყვეტა არააგრესიული გზით.
ავტორი: დარსი ლაინესი, მედიცინის დოქტორი.
