ყველამ ვიცით, რომ ძალიან ხშირად სტუდენტები გამოცდის წინ ამზადებენ საგანს, მაგრამ წინა დღეს ნასწავლი მასალა მეორე დღეს ან ახსენდებათ, ან არა.
გამოცდის წარმატებით ჩაბარების საიდუმლო თურმე კარგად გამოძინებაშია დამალული. მათ თუ სრულყოფილად გამოიძინეს, შეიძლება სიტყვასიტყვით გაიხსენონ წინა დღეს ნასწავლი მასალა. გამოძინება მარტო გამოცდებში მიღებული მაღალი ქულების საფუძველი კი არ ყოფილა, არამედ მას მეხსიერების დაავადებების (მაგ. დემენცია) შეფერხებაც შესძლებია.
ჟურნალ „კორტექს”-ში გამოქვეყნდა ფსიქოლოგ ნიკოლას დუმეის გამოკვლევა, სადაც წაიკითხავთ, რომ კარგად გამოძინების შედეგად ორმაგდება ისეთი ამბის გახსენების ალბათობა, რომელიც მანამდე არ ახსენდებოდათ.
ექსპერიმენტში მონაწილე მოხალისეებს ასწავლიდნენ გამოგონილ სიტყვებს და დასწავლისთანავე ამოწმებდნენ, რა და როგორ დაიმახსოვრეს. მათი ხელმეორედ გამოკითხვა 12 საათის შემდეგ მიმდინარეობდა. მონაწილეები ორ ჯგუფად დაყვეს: ერთ ჯგუფს მეორე გამოკითხვამდე გამოძინება უწევდა; მეორე ჯგუფს ორივე გამოკითხვა ერთი დღის განმავლობაში გამოძინების გარეშე უნდა გაევლო.
ცდის პირებს შემდეგი მახასიათებლების მიხედვით აჯგუფებდნენ: ისინი, ვინც პირველი და მეორე ტესტის (12 საათის შემდეგ) დროს წარმატებით ასახელებდნენ ახალ სიტყვებს და ისინი, ვისაც არ ახსოვდათ სიტყვები პირველი ტესტის დროს, მაგრამ ნასწავლს მეორე ტესტისას იხსენებდნენ. მეორე ჯგუფს განსაკუთრებულად აკვირდებოდნენ და აღმოჩნდა, რომ თუ მათ გამოძინება უწევდათ მეორე გამოკითხვის ჩატარებამდე, წარმატებით აბარებდნენ მეორე ტესტს.
მკვლევრებმა დაადგინეს, რომ ძილი ხელს უწყობს როგორც დამახსოვრებული ინფორმაციის შენახვას, ასევე იმ ნასწავლი ინფორმაციის გახსენებას, რომელის მეხსიერებაში აღდგენა არ ხდება სწავლიდან 12 საათის განმავლობაში გამოძინების გარეშე.
„რადგან გამოძინების შედეგად მიუწვდომელი ინფორმაციაც ხელმისაწვდომი ხდება, ეს აღმოჩენა შეიძლება გამოიყენონ კრიმინალისტებმაც მოწმის დაკითხვის დროს”, – წერს მკვლევარი დუმეი. მისივე შეფასებით, მიღებული შედეგი ცხადყოფს, რომ ძილი არამარტო დამახსოვრებული ინფორმაციის შენახვას განაპირობებს, არამედ გამოძინების შედეგად ცუდად შენახული ინფორმაციის გახსენებასაც. უფრო მეტიც, ძილი მეხსიერების დაავადებების გაჩენას აფერხებს ან დაავადების საწყის ეტაპზე დაავადებით გამოწეული დაზიანების აღდგენაში მონაწილეობს. თუმცა დემენციის შედეგად თუ ტვინის დიდი უბანია უკვე დაზიანებული, ძილი ვეღარ დააბალანსებს ამ გადაგვარებას.
დემენციის ნაირსახეობებიდან ყველაზე გავრცელებული ფორმა ალცჰაიმერის დაავადებაა. ამ დაავადების საერთაშორისო ცენტრის 2013 წლის მონაცემების თანახმად მსოფლიოში 44.4 მილიონი ადამიანია დაავადებული დემენციით. 2050 წლისთვის კი ვარაუდობენ, რომ 135.5 მილიონ ადამიანს ექნება დემენცია. მის წინააღმდეგ ბრძოლის საუკეთესო მეთოდი კი სრულყოფილი ძილია.
მოკლედ, ძილის ფიზიოლოგია ასეთია: ის იყოფა ნელი ძილის (ანუ იგივე ღრმა ძილის) და სწრაფი ძილის (თვალების სწრაფი მოძრაობის ფაზა) სტადიად. ნელი ძილის დროს ტვინი კონსოლიდაციის ფუნქციას ასრულებს, რაც იმას ნიშნავს, რომ აღარ იღებს ახალ ინფორმაციას, თუმცა უკვე მიღებული ინფორმაციის დამახსოვრებაზეა ფოკუსირებული.
ახალი ინფორმაციის მიღება ტვინის ერთ-ერთ საინტერესო სტრუქტურაში – ჰიპოკამპში მიმდინარეობს. ეს სტრუქტურა ხანმოკლედ ინახავს ინფორმაციას. ნელი ძილის დროს ხანმოკლე ინფორმაცია ჰიპოკამპიდან ტვინის სხვა უბნებში გადადის და ხანგრძლივი ვადით ინახება.
