მოტივი ეს არის პიროვნების შინაგანი მიდრეკილება ამა თუ იმ აქტივობის განსახორციელებლად, რომელიც დაკავშირებულია გარკვეული მოთხოვნილების დაკმაყოფილებასთან.
სწავლის მოტივების ქვეშ ორი ჯგუფი ერთიანდება.
პირველ ჯგუფს მიეკუთვნება:
Øსასწავლო საქმიანობასთან უშუალოდ დაკავშირებული მოტივები – ბავშვის შემეცნებითი ინტერესები, ინტელექტუალური აქტივობის მოთხოვნილება.
Øმეორე ჯგუფს წარმოადგენს – სწავლის ფართო სოციალური მოტივები, ანუ მოტივები, რომლებიც დაკავშირებულია ბავშვის სხვა ადამიანებთან ურთიერთობის, მათგან შექებისა და აღიარების მიღების მოთხოვნილებასთან. ასევე ბავშვის სურვილი, დაიკავოს გარკვეული ადგილი სოციალური ურთიერთობის სფეროში.
კვლევები ადასტურებს რამდენად დიდია მოტივაციის გავლენა სწავლაზე. წამყვანი მოტივი მოსწავლის წამყვან ქცევასთანაა დაკავშირებული. 5-6 წლის ასაკში ბავშვის წამყვანი ქცევა თამაშია, ხოლო 6-7 წლიდან წამყვანი ქცევა სწავლა ხდება. წამყვანი მოტივი – თამაში ბავშვის ზრდასთან ერთად იცვლება თამაშის სახეც. ადრეული ასაკის ბავშვებს თამაშის დროს არ აქვთ მიზანი, არ ემორჩილებიან ამა თუ იმ წესს, 5-6 წლიდან კი ბავშვები ისახავენ მიზანს, ადგენენ თამაშის წესებს, ეხმარებიან ერთმანეთს. ლ. ვიგოტსკის თანახმად, თამაშში მცირდება წარმოსახული სიტუაციის როლი და იზრდება წესების მნიშვნელობა. თუ ბავშვმა თამაშის ყველა ფორმა არ გაიარა, სწავლის მოტივიც დაიგვიანებს.
სკოლამდელ ასაკში თამაშის წარმმართველი თვითონ პროცესია – მანიპულაციური, საგნობრივი და სიუჟეტურ-როლური თამაშის დროს ბავშვი სიამოვნებას თვითონ თამაშისგან იღებს. წესებიან თამაშში კი მნიშვნელოვანია შედეგი, ანუ გამარჯვება, ხოლო გამარჯვებისთვის განსაზღვრული უნარების განვითარება – სწავლაა საჭირო.
თამაშით ბავშვი ფსიქოგენურ და სოციოგენურ მოთხოვნილებებს იკმაყოფილებს.
რა ეხმარება მასწავლებელს სწავლის მოტივაციის ფორმირებაში?
სწავლის მოტივაციისა და ნებელობის განსავითარებლად შეიძლება გამოვიყენოთ სიტუაცია, რომელშიც ხდება ახალი შთაბეჭდილებების მიღებისა და უფროსებთან პოზიტიური ურთიერთობის მოთხოვნილებათა დაკმაყოფილება. ასეთი სიტუაციის შესაქმნელად შეგვიძლია გამოცანის ეფექტი გამოვიყენოთ. ყველა ბავშვს უყვარს გამოცანები, რებუსები, კროსვორდები. მსგავსი აქტივობები საგრძნობლად აცოცხლებს სასწავლო პროცესს.
მოტივაციის ასამაღლებლად და მათი ინტერესის გასაღვივებლად ხშირად მივმართავ სხვადასხვა აქტივობებს. გთავაზობთ ერთი გაკვეთილის ნიმუშს, რომელზეც ეტაპობრივად გამოვიყენე მოტივაციის ასამაღლებელი აქტივობები.
შემაჯამებელი გაკვეთილის თემა: „ცხოველები”
1.მოტივაციის სავარჯიშო
გაკვეთილის დასაწყისში მისი ეფექტურად წარმართვისთვის დიდი მნიშვნელობა აქვს მოტივაციის შექმნასა და განწყობას. გაკვეთილის დასაწყისში მოტივაციისთვის ვიყენებ სლაიდს, რომელზეც ასახული იქნება ცხოველთა სურათები. მოსწავლეებმა უნდა ამოიცნოს რომელი ცხოველია გამოსახული სურათზე. (მელია, დათვი, გოჭი, მაიმუნი და .ა.შ.)
2.კითხვა-პასუხი
- რომელი ცხოველი იცანით?
- ყველაზე ხშირად რომელი ცხოველი გვხვდება ცხოვრებაში?
- რომელი ცხოველია ყველაზე მშიშარა? ყველზე ძლიერი?
- სად შეიძლება ვნახოთ ყველა ცხოველი ერთად?
- რამდენ ჯგუფად იყოფიან ცხოველები?
- რატომ ჰქვიათ მათ შინაური? გარეული?
- როგორ განსხვავდებიან ისინი კვების მიხედვით?
3.ამის შემდეგ მოსწავლეებს ვთავაზობ თამაშს: “გამოიცანი, რომელი ცხოველია”.
მოსწავლეებს ვაჩვენებ პრეზენტაციას, აღწერილობითი ტექსტების სახით, სადაც დახასიათებულია ცხოველი და მათ უნდა შეძლონ იმის გამოცნობა, თუ რომელ ცხოველზეა საუბარი. პრეზენტაციასთან ერთად ვუსვამ კითხვებს:
- როგორ მიხვდით, რომ საუბარი მელაზეა?
- რომელ მოთხრობიდან ან ზღაპრიდან გახსოვთ, რომ მელა მატყუარაა?
- რატომ არის მაიმუნი სასაცილო?
- სად გინახავთ მაიმუნი?
- თქვენი აზრით, რატომ ეძახიან კატას თაგვების მტერს? და ა.შ.
მოსწავლე იხსენებს ნასწავლს, უკავშირებს მას ნანახს. ამ დროს ყალიბდება ლოგიკური აზროვნება .
4.კროსვორდების შევსება.
შემეცნებითი მოტივაციის შესაქმნელად და აქტივობის შესრულებისკენ ბიძგის მისაცემად ვქმნი სიტუაციას, რომლის საშუალებითაც მოსწავლე ცდილობს ცნობისმოყვარეობის დაკმაყოფილებას.
ცნობისმოყვარეობა ის ბაზისური მოთხოვნილებაა, რომელიც საფუძვლად უდევს ბავშვის ფსიქიკის განვითარებას. ცნობისმოყვარეობის დასაკმაყოფილებლად ბავშვები შემეცნებით აქტივობას ახორციელებენ. შემდეგ კი დგება მომენტი, როცა მოქმედების შედეგი (ანუ შევსებული კროსვორდი), უფრო მნიშვნელოვანი ხდება ბავშვებისათვის, ვიდრე ის მოტივი, რომელმაც მათ მოქმედებისკენ უბიძგა.
წინასწარ მაქვს გამზადებული ფლიფჩარტზე კროსვორდი. ასევე დაბეჭდილი კროსვორდი ინდივიდუალურად (შეიძლება წყვილებშიც).
კროსვორდებში სიტყვები დანომრილია, მათ მე განვმარტავ სიტყვიერად, ხოლო მოსწავლეებმა უნდა ამოიცნონ სიტყვა და ჩასვან შესაბამის უჯრაში. ამის შემდეგ ყველა სიტყვა იწერება დიდ ფორმატზე. კროსვორდის დასრულების შემდეგ ხდება სრულად წაკითხვა რა მივიღეთ თითოეულ სიტყვაში. შემდეგ დაფაზე გამოკრული მაქვს წინასწარ გამზადებული ცხოველთა ილუსტრაციები. მოსწავლეებმა ისინი უნდა შეუსაბამონ დაწერილ სიტყვებს.
აღნიშნული გზით გაკვეთილის ჩატარება ეფექტურია, რადგან ხდება:
- ნასწავლი მასალის გააქტიურება;
- ლექსიკური მარაგის გამდიდრება;
- სიტყვის პრაქტიკულად გამოყენება;
- ნასწავლის შემოწმება და თვითშეფასება;
- მოტივაციის ამაღლება.
ხელს უწყობს: ყურადღების, მეხსიერებისა და შემოქმედებითი უნარის განვითარებას.
შედეგი:
გაკვეთილის ბოლოს მოსწავლეს უკვე შეუძლია :
- დაასახელოს შინაური და გარეული ცხოველები;
- ამოიცნოს ცხოველები მათი თვისებებისა და სხვადასხვა ნიშნის მიხედვით;
- მოახდინოს ცხოველთა კლასიფიკაცია კვების მიხედვით;
- შეუძლიათ დამოუკიდებლად შეასრულონ სხვადასხვა კროსვორდები.
ამრიგად, დაწყებით კლასში დიდი მნიშვნელობა აქვს მოტივაციის ასამაღლებელი აქტივობების გამოყენებას.
მოტივაცია უმნიშვნელოვანესია სწავლის შედეგების გაუმჯობესებისთვის. მრავალი კვლევით დადასტურებულია, რომ მხოლოდ მაღალი მოტივაციის პირობებშია შესაძლებელი მოსწავლის მიერ მაღალი აკადემიური მოსწრების მიღწევა.
გამოყენებული ლიტერატურა
1.დაწყებითი საფეხურის მასწავლებლის მეთოდური გზამკვლევი
2.ჟურნალი “მასწავლებელი”
მეგი კუთხაშვილი
ქ. თბილისის №83 საჯარო სკოლის დაწყებითი კლასის პედაგოგი
