განათლების მოდერნიზაცია გულისხმობს ფოკუსირებას როგორც მოსწავლეების ცოდნის ათვისებაზე, ასევე ინდივიდის შემეცნებით და შემოქმედებით შესაძლებლობების განვითარებას. მნიშვნელოვან პრობლემად რჩება მოსწავლეთა შემეცნებითი აქტივობა, სწავლისადმი მათი ინტერესის განვითარება.
თანამედროვე საგანმანათლებლო პროცესში გამოიყენება მრავალი განსხვავებული სწავლების მეთოდი, რომლის მიზანია თითოეული ბავშვის შემოქმედებითი ინტერესებისა და შესაძლებლობების იდენტიფიცირება, განვითარება, ზრდა, მისი დამოუკიდებელი პროდუქტიული სასწავლო საქმიანობის სტიმულირება.
პროექტის მეთოდი წარმოიშვა მე-20 საუკუნის დასაწყისში შეერთებულ შტატებში. მას პრობლემების მეთოდსაც უწოდებდნენ და მას უკავშირდებოდა ჰუმანისტური მიმართულების იდეები ფილოსოფიასა და განათლებაში, რომელიც შეიმუშავა ამერიკელმა ფილოსოფოსმა ჯონ დიუიმ. იგი სთავაზობდა სწავლის აგებას მოსწავლის აქტიურობით, კონკრეტული ცოდნისადმი მისი პირადი ინტერესის შესაბამისად. ძალზე მნიშვნელოვანი იყო მოსწავლეებს გამოეჩინათ პირადი ინტერესი შეძენილი ცოდნის მიმართ. ამისათვის საჭირო იყო მოსწავლეებისთვის ნაცნობი და მნიშვნელოვანი, რეალური ცხოვრებიდან აღებული პრობლემა, რომლის გადასაჭრელად უნდა გამოიყენონ მიღებული და ახალი ცოდნა.
სწორედ ამ მეთოდის გააზრება და გამოყენება ახალ სოციალურ-კულტურულ ვითარებაში, სოციალური განვითარების ამჟამინდელ ეტაპზე განათლების მოთხოვნების გათვალისწინებით, საშუალებას გვაძლევს ვისაუბროთ სასკოლო პროექტზე, როგორც ახალ პედაგოგიურ ტექნოლოგიაზე, რომელიც საშუალებას გვაძლევს ეფექტურად მოაგვაროს მოსწავლეზე ორიენტირებული მიდგომის პრობლემები ახალგაზრდა თაობის სწავლებაში.
თანამედროვე პედაგოგიკაში პროექტის მეთოდი აერთიანებს პრობლემაზე დაფუძნებულ მიდგომას, ჯგუფურ მეთოდებს, რეფლექსიურ, საპრეზენტაციო, კვლევას, ძიებას და სხვა მეთოდებს.
პროექტზე დაფუძნებული სწავლებისას მოსწავლე ხდება აქტიური, დაინტერესებული, თანაბარი მონაწილე, შორდება სტანდარტულ აზროვნებას.
მოსწავლეთა სწავლის, განვითარებისა და განათლების შედეგი დამოკიდებულია სწავლების აქტივობის ხარისხზე. საგანმანათლებლო დაწესებულებაში განსაკუთრებული ადგილი უკავია სწავლების ისეთ ფორმებს, რომლებიც უზრუნველყოფენ თითოეული მოსწავლის გაკვეთილზე აქტიურ მონაწილეობას, ინდივიდუალურ პასუხისმგებლობის გაზრდას საგანმანათლებლო მუშაობის პროცესში. ამ ამოცანების წარმატებით გადაჭრა შესაძლებელია პროექტის მეთოდის გამოყენებით, რომელიც გულისხმობს მოსწავლეების გააქტიურებას სასწავლო პროცესში.
პროექტზე დაფუძნებული სწავლების მეთოდი დღეს სასწავლო პროცესის აუცილებელი კომპონენტია. ჩნდება უამრავი კითხვა:
- როგორ დავგეგმოთ და განვახორციელოთ აქტივობები?
- რა თემები ავირჩიოთ, რომ მოსწავლეებს დააინტერესო?
- რა ტიპის პროექტები არსებობს?
მოსწავლისთვის საპროექტო აქტივობა მოტივირებულია დამოუკიდებლობის სურვილით, მასწავლებლისთვის კი პედაგოგიური პრობლემების გადაჭრის საშუალებაა.
პროექტზე დაფუძნებული სწავლება გულისხმობს მოსწავლეების საკუთარი აზრის, გრძნობების გამოხატვას, აქტივობებში აქტიურ ჩართვას, სწავლის პროგრესზე პირადი პასუხისმგებლობის აღებას. განხორციელების პროცესში მოსწავლეები სწავლობენ ცოდნის დამოუკიდებლად შეძენას, გამოცდილების მიღებას შემეცნებით, საგანმანათლებლო და კვლევით საქმიანობაში.
მუსიკის გაკვეთილზე, პროექტზე მუშაობის ორგანიზებისას მნიშვნელოვანია რამდენიმე პირობა:
– მუსიკალური პროექტის თემა უნდა იყოს აქტუალური;
– აუცილებელია ყველა მოსწავლის ჩართვა კლასის მუშაობაში, თითოეული დავალების შეთავაზება მისი მუსიკალური კომპეტენციების დონის გათვალისწინებით.
ამ სამუშაოს შესრულებისას მოსწავლეებს შეუძლიათ, მაგალითად, ისაუბრონ კომპოზიტორების შემოქმედებაზე, ნაწარმოებების ან მუსიკალური ინსტრუმენტების შექმნის ისტორიაზე, გამოხატონ საკუთარი მოსაზრებები, შექმნან საკუთარი სცენარები, მოამზადონ კონცერტები, მუსიკალური გაზეთები და ა.შ.
გაკვეთილზე პროექტის მეთოდის გამოყენებით, შესაძლებელია ერთდროულად მიავაღწიოთ რამდენიმე მიზანს:
- გავაფართოვოთ ბავშვების ჰორიზონტები;
- გავაერთიანოთ შესწავლილი მასალა;
- შევქმნათ სადღესასწაულო ატმოსფერო გაკვეთილზე;
- საკლასო ოთახის კედლებზე მოვაწყოთ მოსწავლეთა შემოქმედებითი ნამუშევრების გამოფენა.
მუსიკის სფეროში ცოდნის დაუფლება პროექტზე მუშაობის პროცესში მოსწავლეებს ანიჭებს სწავლის ხალისს, ზრდის მათ კულტურულ დონეს.
პროექტი ხორციელდება გარკვეული სქემის მიხედვით:
- პროექტისთვის მომზადება.
სასწავლო პროექტის შექმნისას უნდა დაიცვან მთელი რიგი პირობები:
- თითოეული მოსწავლის ინდივიდუალური შესაძლებლობების, ინტერესების, ცხოვრებისეული გამოცდილების წინასწარი შესწავლა;
- პროექტის თემის შერჩევა, პრობლემის ჩამოყალიბება.
- 2. პროექტის მონაწილეთა ორგანიზაცია.
იქმნება მოსწავლეთა სამუშაო ჯგუფები, სადაც თითოეულს აქვს თავისი დავალება. პასუხისმგებლობების განაწილებისას მხედველობაში მიიღება მოსწავლეების მიდრეკილება ლოგიკური მსჯელობისკენ, დასკვნების ფორმირებისკენ, საპროექტო სამუშაოს შემუშავებისკენ.
- პროექტის განხორციელება.
ეს ნაბიჯი დაკავშირებულია ახალ, დამატებითი ინფორმაციის ძიებასთან, შეგროვებული ინფორმაციის განხილვასთან და მის დოკუმენტაციასთან, პროექტის განხორციელების გზების არჩევასთან (ეს შეიძლება იყოს ნახატები, მუსიკალური სპექტაკლები, მუსიკოსებისადმი მიძღვნილი გაზეთები და ა.შ.). ზოგიერთი პროექტი შესაძლებელია შექმნან სახლში დამოუკიდებლად, ზოგი კი იქმნება საკლასო ოთახში, იმ შემთხვევაში თუ საჭიროებენ მასწავლებლის დახმარებას.
- პროექტის პრეზენტაცია.
მოსწავლის პიროვნების ჩამოყალიბების მნიშვნელოვანი სტიმულია პროექტის განხორციელებისას მათი შემოქმედებითობისა და ორიგინალურობის ხარისხი. დამუშავებული მასალა უნდა წარუდგინონ თანაკლასელებს. შემოთავაზებული სწავლების მეთოდოლოგიის ანალიზისთვის მნიშვნელოვანია პროექტის განხორციელების და წარდგენის გზები.
5.პროექტის მუშაობის შეჯამება.
პროექტზე დაფუძნებული სწავლება გულისხმობს მოსწავლეების გააქტიურებას: მათ თავად უნდა შეიძინონ ახალი ცოდნა, მოიძიონ ფოტოები და ნახატები, მუსიკა დაამონტაჟონ და დამოუკიდებლად ჩაწერონ. და ბოლოს, მუსიკალური კომპეტენციის სხვადასხვა დონის მოსწავლეებს შეუძლიათ მონაწილეობა მიიღონ პროექტში თავიანთი შესაძლებლობების შესაბამისად. მაგალითად, მოსწავლე, რომელსაც აქვს არასაკმარისი მუსიკალური ცოდნა, შეიძლება ჰქონდეს შესანიშნავი კომპიუტერის ცოდნა და ა.შ.
წარმოგიდგენთ რამდენიმე პროექტს:
პროექტი: “ანიმაციური ფილმი”
კლასი: I
პროექტის ტიპი: შემოქმედებითი.
შედეგი: სიმღერის შესრულება ბავშვების მიერ გაკეთებული პრეზენტაციის დემონსტრირებისას.
მიზანი: პრეზენტაციის (ნახატების) შექმნა სიმღერისთვის.
– ბ.გელოვანის სიმღერის “ორი რეზოს” შინაარსის შესწავლის ეტაპზე ბავშვები ქმნიან საკუთარ პროექტს “ანიმაციური ფილმი”. ბავშვებს ჯგუფებში ეძლევათ დავალება დახატონ – სლაიდი სიმღერის გარკვეულ სტროფზე, ჯგუფებში ბავშვები განიხილავენ ვინ რას მოამზადებს, რათა ნახატები არ განმეორდეს.
პროექტი: “ჩემი მუსიკალური ინსტრუმენტი”
კლასი: I I
პროექტის ტიპი: შემოქმედებითი.
შედეგი: მოსწავლეები აკეთებენ საჩხაკუნო-ხმაურიან მუსიკალურ ინსტრუმენტებს, წარუდგენენ კლასს, არგუმენტირებენ არჩევანს და აჩვენებენ დამზადების მეთოდს.
მიზანი: საჩხაკუნო-ხმაურიანი ინსტრუმენტების ჯგუფის შექმნა საკლასო ოთახში, პრაქტიკაში დანერგვის მიზნით.
დავალებები: საჩხაკუნო-ხმაურიანი ინსტრუმენტების დამზადება, ინსტრუქციების მომზადება იმის შესახებ, თუ როგორ შეუძლიათ სხვა ბავშვებს იგივე ინსტრუმენტების დამზადება.
პროექტზე მუშაობა:
მასწავლებლის ესაუბრება, რომ წინ არაჩვეულებრივი სამუშაოა, რომელიც საჭირო იქნება ჯგუფებად დაყოფით. აქცენტი უნდა გაკეთდეს იმ პროდუქტის მნიშვნელობაზე, რომელიც ბავშვებმა უნდა დაამზადონ: გამოიგონონ და დაამზადონ საჩხაკუნო-ხმაურიანი ინსტრუმენტები იმპროვიზირებული მასალისგან (ქილები, სახურავები, მარცვლეული, ღილები, ერთჯერადი დანა-ჩანგალი), რათა გამოიყენონ ისინი გაკვეთილზე მუსიკალური ნაწარმოებების თანხლებით. აუცილებელია ისეთი რეკომენდაციების გაცემა, რომლის მიხედვითაც სხვა მოსწავლეებს შეეძლებათ ზუსტად იგივე ინსტრუმენტების დამზადება.
ბავშვებს სთხოვს, რომ გამოიკვლიონ ყველაფერი სახლში და ქუჩაში, რომელსაც შეუძლია უჩვეულო ხმაურის გამოცემა. ამ კვლევების გამოყენებით, შეეცადეთ გააკეთოთ საჩხაკუნო-ხმაურიანი ინსტრუმენტი. სირთულის შემთხვევაში შეგიძლიათ დახმარებისთვის მიმართოთ მშობლებს ან მასწავლებელს. აღწერეთ როგორ და რისგან შეიძლება დამზადდეს ერთი და იგივე ხელსაწყო. მოუყევით ბავშვებს გაკვეთილზე თქვენი ინსტრუმენტის შესახებ და აჩვენეთ როგორ ჟღერს.
საბოლოო შედეგო: მოსწავლეებს უვითრდებათ ყურადღება, აზროვნება, კომუნიკაციის, პრეზენტაციის, მხატვრული, შემოქმედებითი უნარები.
პროექტი: “მუსიკალური საიდუმლოებების ქვეყანაში”
კლასი: I I I
პროექტის ტიპი: შემოქმედებითი.
მიზანი და შინაარსი: პროექტი მიზნად ისახავს ბავშვების მიერ გაშუქებული მასალის ხანგრძლივ მეხსიერებაში გადატანას (მუსიკალური ტერმინები, კომპოზიტორების სახელები, ნაწარმოებების სათაურები და მუსიკალური ჟანრები) სხვადასხვა ტიპის მუსიკალური გამოცანების სახით (კროსვორდი, რებუსი, გამოცანები, და ა.შ.)
პროდუქტი: კედლის გაზეთი მუსიკალური გამოცანებით თემატური კვირისთვის.
პროექტის მიზნები: მუსიკალური გამოცანების შემუშავება და შედგენა, მათგან საუკეთესოების დაპროექტება მუსიკალური კედლის გაზეთების კონკურსში მონაწილეობისთვის.
მასალები: საცნობარო წიგნები, მუსიკის სახელმძღვანელოები, ფორმატის (Whatman) 4 ფურცელი, ფლომასტერებისა და ფერადი ფანქრების ნაკრები.
პროექტი: “მუსიკალური ინსტრუმენტები”
კლასი: I V
პროექტის ტიპი: შემოქმედებითი
თემა: “ექსკურსია – მოგზაურობა ქართული ხალხური ინსტრუმენტების ორკესტრში”
მიზანი: ქართული ხალხური საკრავების გაცნობა. ბავშვების ჯგუფი ამზადებს მოკლე მოხსენებებს ინსტრუმენტების შესახებ და წარდგებიან კლასის წინაშე, ასრულებენ მეგზურის (გიდის) ფუნქციას ილუსტრაციების ჩვენებასას. სხვა ჯგუფი წარდგება მუსიკოსების როლში და ასრულებენ მცირე იმპროვიზაციას უმარტივეს ინსტრუმენტებზე (დოლები, საჩხაკუნოები, ჩასაბერი საკრავები). შედეგად, ბავშვები ეცნობიან ქართულ ხალხურ საკრავებს არა პასიურად, არამედ აქტიურად: ისინი სწავლობენ საჭირო და საინტერესო ინფორმაციის მოძიებას, სწავლობენ საუკეთესო მეგზურის (გიდის) არჩევას და ასევე უკრავენ ინსტრუმენტებზე, რომლებიც სახლიდან მოაქვთ.
პროექტი: “მუსიკალური ზღაპარი”
კლასი: V
პროექტის ტიპი: შემოქმედებითი.
თემა: “მუსიკალური ზღაპარი”
მიზანი: ზღაპრების შემუშავება და შედგენა მუსიკის „ჯადოსნური “ძალის შესახებ, მუსიკალური ზღაპრების კრებულის შექმნა.
პროექტის პედაგოგიური მიზნები: დაწყებითი საფეხურის მოსწავლეებში მხატვრულ-ესთეტიკური შემოქმედებითი შესაძლებლობების განვითარება, კომუნიკაციის უნარების ჩამოყალიბება, როლური თამაშის დროს ჯგუფური თანამშრომლობის უნარი, მუსიკისადმი ინტერესის, აქტიური და პოზიტიური დამოკიდებულების გაღვივება.
როლები: ავტორები, მხატვარი-გამფორმებელი, პროექტის ხელმძღვანელი.
ამოცანა: განავითაროთ, შეადგინოთ და გააფორმოთ ზღაპრები, რომლებშიც მუსიკა მთავარ როლს შეასრულებს. გადაწყვიტეთ რისი თქმა გსურთ თქვენს ზღაპარში, როგორ უკავშირდება თქვენი იდეა დავალების ფურცელზე მოცემულ კრიტერიუმებს.
პროექტი: “მუსიკა თეატრში, კინოში, ტელევიზიაში”
კლასი: VI
პროექტის ტიპი: შემოქმედებითი.
მიზანი: შექმნან სიმღერების პოპური ცნობილი საბავშვო ფილმებიდან და მულტფილმებიდან საერთო თემით.
პროექტის პედაგოგიური მიზნები: სკოლის მოსწავლეების მხატვრულ- ესთეტიკური შემოქმედებითი შესაძლებლობების განვითარება, კომუნიკაციის უნარების ჩამოყალიბება, როლური თამაშის დროს ჯგუფური თანამშრომლობის უნარი, მუსიკისადმი ინტერესის, პოზიტიური და აქტიური დამოკიდებულების გაღვივება.
პროექტის მომზადებისას ბავშვები ჯგუფებში ამზადებენ პასუხებს სასწავლო კითხვებზე:
- რა საერთო აქვს მუსიკას ლიტერატურასთან?
- რა მოხდებოდა ლიტერატურა რომ არ იყოს?
- როგორი იქნებოდა მუსიკა, რომ არ ყოფილიყო პოეზია ან პროზა?
ამ ეტაპზე ბავშვები სწავლობენ სხვადასხვა წყაროებთან მუშაობას და გამოყოფენ ყველაზე მნიშვნელოვან ინფორმაციას.
გაკვეთილზე, მიღებული ცოდნის გამოყენებით, ბავშვები პოულობენ პასუხებს პრობლემურ კითხვებზე:
- რა მოუვიდოდა ლიტერატურას, მუსიკა რომ არ იყოს?
- მუსიკა და ლიტერატურა მეგობრები არიან თუ მოწინააღმდეგეები?
საგანმანათლებლო და პრობლემურ კითხვებზე პასუხები ეხმარება ბავშვებს უპასუხონ გაკვეთილის მთავარ, ძირითად კითხვას:
- შესაძლებელია თუ არა ხელოვნებას შორის ზუსტი ზღვარის გავლება მუსიკასა და ლიტერატურას შორის?
გაკვეთილის ბოლოს თითოეული ჯგუფის მოსწავლეები წარმოადგენენ თავიანთ მუსიკალურ პროექტს: ცნობილი საბავშვო ფილმებიდან და მულტფილმებიდან სიმღერების პოპურის შექმნა. თითოეული ასეთი პროექტი უნდა იყოს როგორც ლექსების ნაკრები, ასევე უნდა ჰქონდეს საერთო თემა და მნიშვნელობა: მეგობრობაზე, სიკეთზე, სკოლაზე და ა.შ. გაკვეთილზე თითოეული ჯგუფი წარმოადგენს თავის ნამუშევარს, დანარჩენი მონაწილეები ირჩევენ ყველაზე წარმატებულს. ამავე დროს ხდება შინაარსის შეფასება, ლექსის შინაარსობრივი თანმიმდევრობა და ემოციური შესრულება.
პროექტზე დაფუძნებული სწავლების მიზანია შექმნას პირობები, რომლითაც მოსწავლეები დამოუკიდებლად და საკუთარი ნებით შეიძენენ ცოდნას სხვადასხვა წყაროდან (მათ შორის ინტერნეტიდან); ისწავლონ მიღებული ცოდნის გამოყენება შემეცნებით და პრაქტიკული პრობლემების გადასაჭრელად; გამოუმუშავდეთ კვლევის უნარები (პრობლემის ამოცნობის, ინფორმაციის შეგროვების, დაკვირვების, ანალიზის, განზოგადების, აზროვნების უნარი). სასწავლო პროექტების შესაძლო თემები მრავალფეროვანია, ისევე როგორც მათი მოცულობა.
საპროექტო და კვლევითი აქტივობები მოიცავს მასწავლებლისა და მოსწავლეების ერთობლივ მუშაობას, ხელს უწყობს ბავშვების შემოქმედებითი შესაძლებლობების განვითარებას, საძიებო და კვლევით საქმიანობას, მოსწავლეთა დამოუკიდებლობას. პროექტზე მუშაობის მსვლელობისას, როგორც წესი, ხდება დიდი რაოდენობით საინფორმაციო მასალის დამუშავება და შეჯამება. მოსწავლეები იყენებენ მასალას არა მხოლოდ წიგნებიდან, გაზეთებიდან და ჟურნალებიდან, არამედ ინტერნეტ რესურსებიდანაც. პროექტულ სწავლებაში ჩართულია კლასის ყველა მოსწავლე, რაც ხელს უწყობს საგნის ცოდნის მაღალ ხარისხს.
ამრიგად, პროექტზე დაფუძნებული სწავლება ხელს უწყობს მოსწავლეების შემეცნებითი უნარების განვითარებას, ცოდნის დამოუკიდებლად ჩამოყალიბებისა და გამოხატვის უნარს. მოსწავლეს ეძლევა შესაძლებლობა გამოსცადოს საკუთარი თავი სხვადასხვა სფეროში, მოსწავლის მთელი აქტივობა ორიენტირებულია მისი აზროვნების ჩამოყალიბებაზე, რომელიც ეფუძნება პირად გამოცდილებას. ის თავად იზიარებს პასუხისმგებლობას საკუთარ განვითარებაზე.
გამოყენებული ლიტერატურა:
- https://mastsavlebeli.ge/uploads/portfolio/sofiko_lobjanize_2.pdf
- https://mastsavlebeli.ge/uploads/resursebi/sofo.pdf
- https://mastsavlebeli.ge/?p=2412
- https://mastsavlebeli.ge/uploads/resursebi/proeqti.pdf
