„რა რისკებს შეიცავს ბავშვების ზედმეტად დაცულ გარემოში აღზრდა, როცა ისინი უსაფრთხოების მიზნით სახლში გამოკეტილები არიან“

ინტერვიუ რიჩარდ ლოუვთან

რიჩარდ ლოუვი არის ჟურნალისტი და 10 წიგნის ავტორი, რომელთა შორისაა “უკანასკნელი ბავშვი ტყეში: როგორ დავიცვათ ჩვენი ბავშვები ბუნების დეფიციტის სინდრომისგან” და “ბუნების პრინციპი: როგორ აღვადგინოთ კავშირი ბუნებასთან ვირტუალურ ეპოქაში.”  რიჩარდ ლოუვის წიგნები თარგმნილია ოც ენაზე.  იგი გახლავთ თანადამფუძნებელი და  საპატიო თავჯდომარე  არასამთავრობო ორგანიზაციის “Children & Nature Network”, რომელიც ეხმარება ბავშვებს ბუნებასთან დაახლოებაში. ცხოვრობს ჯულიანში, კალოფორნიაში. ინტერვიუ ჩაიწერა ჯურნალისტმა პამელა დრანკერმანმა

რატომ არის ბუნება ასეთი მნიშვნელოვანი ხუთ წლამდე ასაკის ბავშვებისთვის? რას  ნიშნავს “ბუნების დეფიციტის სინდრომი”?

კვლევებმა გვიჩვენა,  რომ როგორც ზრდასრულებისთვის, ასევე ბავშვებისთვის, ბუნებასთან ურთიერთობა სარგებლის მომტანია ფსიქიკური და ფიზიკური ჯანმრთელობისთვის და აუმჯობესებს სწავლის უნარს. ბუნებაში კონტაქტი ამშვიდებს ბავშვებს, ეხმარება მათ ყურადღების კონცენტრირებაში, ამცირებს  ჰიპერაქტიურობის და ყურადღების დეფიციტის სინდრომებს. ასევე, ხელს უწყობს კოგნიტური უნარების განვითარებასა და ჭარბი წონის პრობლემის გადაჭრას; ამცირებს მიოპიას (ახლომხედველობას).

“ბუნების დეფიციტის სინდრომი” სამედიცინო დიაგნოზი არ არის, თუმცა თვალსაჩინო ტერმინი, მეტაფორაა, რომელიც გვეხმარება ზუსტად აღვწეროთ ის მოვლენა, რაც კაცობრიობისთვის ბუნებასთან გაუცხოებამ მოიტანა. აღნიშნულს ბოლოდროინდელი სამეცნიერო კვლევებიც ადასტურებს. ბუნება, რა თქმა უნდა, ყველაფრის წამალი ვერ იქნება, მაგრამ დიდი სარგებლის მოტანა შეუძლია, განსაკუთრებით იმ ბავშვებისთვის, რომლებიც მათთვის სტრესულ გარემოში, მათდაუნებურად აღმოჩნდნენ.

შეგიძლიათ უფრო ზუსტად განგვიმარტოთ, რას გულისხმობთ როდესაც                “ბუნებაზე” საუბრობთ? „ბუნებაში“ გულისხმობთ ველურ ტყეს, თუ ეს უბრალოდ გამწვანებული სათამაშო მოედანიც შეიძლება იყოს?

ბუნება შეიძლება აღმოვაჩინოთ როგორც ბუნების წიაღში, ასევე ქალაქის შუაგულში.   ეს შეიძლება იყოს პარკი ან მყუდრო კუთხე, სადაც ერთი ხე დგას; ღია სივრცეში მოთავსებული ქოთნები, სადაც ბოსტნეული მოყავთ; ან თუნდაც ღია სივრცე, საიდანაც ცა და ღრუბლები მოსჩანს. ბუნება მჭიდროდ დასახლებულ ურბანულ სივრცეშიც შეიძლება ვიპოვოთ.

ბუნებასთან ურთიერთობა ყოვედღიური ცხოვრების ნაწილი უნდა იყოს. თუ ქალაქების დაგეგმარებისას ბუნებასთან ჰარმონიულ ურთიერთობას და ბიომრავალფეროვნებას გავითვალისწინებთ, ეს ურთიერთობა მართლაც ჩვენი ყოველდღიურობის ნაწილი გახდება.

 თქვენ აღნიშნავთ, რომ ბოლო ათწლეულების განმავლობაში, ბავშვების ურთიერთობა და დამოკიდებულება ბუნებასთან რადიკალურად შეიცვალა. შეგიძლიათ მიზეზებზეც გვესაუბროთ?

მიზეზი მრავალია, გაზრდილი სატრანსპორტო ნაკადები, არასათანადოდ მოწყობილი საცხოვრებელი რაიონები, ტოქსინებით დაბინძურებული და განადგურებული საცხოვრებელი გარემო. ტექნოლოგია თავისთავად არ წარმოადგენს საფრთხეს, თუმცა რაც მეტად ხდება ჩვენი ყოველდღიურობა ტექნოლოგიით გაჯერებული, მით უფრო გვესაჭიროება მეტი სიახლოვე ბუნებასთან. ბუნებაში თამაშის ნაცვლად, დღესდღეისობით, ბავშვები  მეტ დროს სხვადასხვა ელექტრო ხელსაწყოებთან ატარებენ.

თქვენ ასევე აღნიშნავთ, რომ  უფროსები ზედმეტ სიფრთხილეს იჩენენ და გადამეტებულად ზრუნავენ ბავშვების უსაფრთხოებაზე. როგორ აისახება ეს ბავშვების ბუნებასთან ურთიერთობაზე?

დიახ, მედია ხშირად აღვივებს გადამეტებულ შიშს უცხო ადამიანების მიმართ, წერენ რა იმ საშიშროებაზე, რაც ბავშვების უცნობებთან ურთიერთობას ახლავს. ზოგიერთი უბანი, მართლაც ნაკლებ უსაფრთხოა, თუმცა რაიონების უმეტესობა არც ისე საშიშია, როგორც მედია საშუალებები ამას წარმოაჩენენ. ოჯახები, სკოლები და მთლიანად საზოგადოება, ცდილობს, რომ პატარებისთვის “რისკებისგან დაცული” გარემო შექმნან. ეს კი, შემდგომში, ბავშვებისთვის  კიდევ უფრო დიდი საფრთხის შემცველი შეიძლება აღმოჩნდეს.

სწორად უნდა ავწონოთ, რა უფრო საზიანოა ბავშვებისთვის. შეიძლება სახლის გარეთ ბავშვები არ იყვნენ საფრთხისგან სრულად დაცული, თუმცა ბავშვების   სახლში გამოკეტვა უსაფრთხოების მიზნით, მომავალი თაობების ფსიქოლოგიური, ფიზიკური და სულიერი განვითარებისთვის შეიძლება იყოს ზიანის მომტანი. ბავშვების სახლში გამოკეტვა იწვევს, მაგალითად, ჭარბწონიანობას; ასევე, ძლიერდება  ბავშვებში მარტოსულობის განცდა.

როგორ უნდა ვუზრუნველვყოთ ბავშვებისა და მათი მშობლების მეტად დაახლოება ბუნებასთან? რა პრაქტიკულ აქტივობებს შემოგვთავაზებდით?

ამჟამად ჩვენი არასამთავრობო ორგანიზაცია “Children & Nature Network”-ი თანამშრომლობს ქალაქების ეროვნულ ლიგასთან და ამერიკის შეერთებული შტატების ქალაქებისა და სოფლების 19,000 მერთან. ჩვენი ამოცანაა დავეხმაროთ მათ, რომ  ქალაქებში ბუნება მეტად იყოს დაცული იყოს; მეტი  “მწვანე” სივრცე შეიქმნას ბავშვებისთვის და მათი მშობლებისთვის.

ისიც უნდა აღინიშნოს, რომ ამ მიმართულებით წარმატება მეტწილად ჩვენს პირად არჩევანზეა დამოკიდებული. როგორც მშობლებმა, ასევე განათლების სფეროში ჩართულმა პირებმა, მეტი დრო უნდა გაატარონ ბუნებაში ბავშვებთან ერთად. ადგილობრივ პარკში რეგულარული, მოკლე გასეირნება, პიკნიკების ორგანიზება, ან ღია სივრცეში ქოთნებში მცენარეების დარგვაც კი, საკმარისია ბუნებასთან მეტი სიახლოვისთვის. თავიდან, გამიზნულად უნდა დავგეგმოთ აქტივობები  გარე სივრცეში, შემდგომ კი ეს,  თანდათანობით, ყოვედღიურობის ნაწილი გახდება.

თუკი  კალენდარში, მაგალითად, ფეხბურთის თამაშებს ვინიშნავთ, რატომ არ შეიძლება კალენდარში ბუნების წიაღში განსახორციელებელი აქტივობებიც დავიტანოთ. არასოდეს არ არის ძალიან ადრე ან ძალიან გვიან ვასწავლოთ ბავშვებსა და უფროსებს ბუნებასთან კავშირის დამყარება.

ხედავთ წინსვლას ამ მიმართულებით?

როდესაც ვმუშაობდი წიგნზე  “უკანასკნელი ბავშვი ტყეში”,  მხოლოდ 60 ნაშრომი მქონდა ხელთ, რაც წერაში მეხმარებოდა. ამჟამად, Children& Nature Network–ის სამეცნიერო ბიბლიოთეკა 1,000 ნაშრომს მოიცავს. ეს რა თქმა უნდა კარგი ნიშანია, რომ არაფერი ვთქვათ ისეთი სკოლამდელი აღზრდის დაწესებულებების  მზარდ რაოდენობაზე, რომლებიც ბუნებასთან ურთიერთობის ამ ახალი პრინციპებით ხელმძღვანელობენ. ასევე, უფრო და უფრო პოპულარული ხდება მოძრაობა, რომელიც სკოლების ეზოების მეტად გამწვანებაზეა ორიენტირებული.

როგორ უნდა მივაწოდოთ ბავშვებს ინფორმაცია კლიმატურ ცვლილებებზე, ისე, რომ “გარდაუვალი კატასტროფების” შიში არ გავუღვიძოთ?

ამერიკის ფსიქიატრთა ასოციაცია ეკოლოგიურ პრობლემებით გამოწვეულ შფოთვას “გარდაუვალი ეკოლოგიური კატასტროფების შიშს” უწოდებს. როგორც 2020 წელს “Lancet-“-ში გამოქვეყნებულ სტატიაში ვკითხულობთ, “კლიმატური კატასტროფებით გამოწვეული შფოთვა  მოიცავს  პანიკურ შეტევებს, უძილობას და აკვიატებულ ფიქრებს”. ასეთი სიმპტომები შეიძლება ბავშვებშიც გამომჟღავნდეს.

მხოლოდ სტატისტიკური მონაცემების გაცნობა ადამიანებს ქმედებისკენ არ უბიძგებს. ბავშვები  უნდა იყვნენ ინფორმორებული ეკოლოგიური საფრთხეების შესახებ, მაგრამ ეს არ ნიშნავს, რომ მათ არ სჭირდებათ ინფორმაციის მიღება ბუნების შესახებ უშუალოდ ბუნების წიაღში. ეს მათ ბუნების აღქმასა და მის შესახებ ცოდნას ნაკლებ აბსტრაქტულს გახდის. ბავშვები შეიძლება კარგად იყვნენ ინფორმირებული შორეული ამაზონის გაჩეხილი ტროპიკული ტყეების შესახებ, თუმცა  არაფერი იცოდნენ ადგილობრივი პარკებისა  და ტბების ბინადრებზე.

ჩვენი და ჩვენი ბავშვების დაახლოება  და უშუალო კავშირის დამყარება ბუნებასთან, არამარტო დაგვანახებს გზებს, თუ როგორ ვიბრძოლოთ ბუნების გადასარჩენად, არამედ  დაგვეხმარება ‘დავთესოთ მარცვლები,’ როგორც ირიბი, ისე პირდაპირი მნიშვნელობით, მეტად “გამწვანებული” მომავლის უზრუნველსაყოფად.

სტატიის ინგლისური ვერსია შეგიძლიათ იხილოთ ბმულზე: earlychildhoodmatters.online/2021-18.