მასწავლებლობა თავგადასავალია. თითოეული ჩვენგანი უამრავ ამბავს ინახავს. ახალი სასწავლო წლის ეფექტური დასაწყისისთვის გთავაზობთ მოსწავლეებთან ერთად დაგროვებული ამბების საინტერესო აქტივობისთვის გამოყენებას.
ზაფხული დასრულდა. მოსწავლეები მოდუნებულები არიან, ზოგს უხარია სკოლაში დაბრუნება, ზოგს თავისუფლება არ ეთმობა. იმისთვის, რომ მათი ემოციური სამყარო დადებითად დავმუხტოთ, სწავლის სურვილი და სკოლაში გატარებული დღეებისადმი მადლიერება გავუღვივოთ, ავკინძოთ კროსენსი.
როგორ გაატარე ზაფხული? – თუკი ამ კითხვას ვალდებულების მოხდის მიზნით დავსვამთ, თავადვე ვიგრძნობთ, როგორ გაცვდა შეკითხვის მოტივიცა და პასუხებიც. კროსენსი კი ეფექტური საშუალებაა ზაფხულის დღეების აკინძვა სწორედ ამ ინტერაქტიური მეთოდით შევთავაზოთ და საშინაო დავალებაც მივაბათ.
კროსენსის შესახებ დაწვრილებით შეგიძლიათ წაიკითხოთ მაია ბლიაძის სტატია სახელად „რა არის კროსენსი?“.
კროსენსი ცხრა კვადრატისგან შემდგარი თავსატეხია. თითოეულ მათგანში განთავსებულია ფოტო, რომელსაც საერთო თემატიკა აერთიანებს. კროსენსი სხვადასხვა მიზნით შეიძლება გამოვიყენოთ – ახალი მასალის გასაცნობად, ნასწავლის შესაჯამებლად… სწავლის საწყის ეტაპზე კროსენსი მოსწავლეების ცნობისმოყვარეობის აღსაძვრელად და არასტანდარტული აზროვნების განვითარებისთვის დავმუხტოთ.
მაშ ასე, თვალი გადაავლეთ წინა წლის აქტივობებს, პროექტებს, კლასისთვის მნიშვნელოვან ამბებს, არაფორმალურ გარემოში გასვლით ღონისძიებებს, საინტერესო გაკვეთილებს, მოიძიეთ ამ ყოველივეს ამსახველი ცხრა ფოტო და ცხრაკვადრატიან ცხრილში განათავსეთ.
„კროსენსში სურათები ისეა განლაგებული, რომ თითოეული სურათი დაკავშირებულია წინა და შემდგომ სურათებთან, ხოლო ცენტრალური სურათი აზრობრივად ერთდროულად ყველა სურათს აერთიანებს. კროსენსის ამომხსნელის ამოცანაა იპოვოს ასოციაციური კავშირი მეზობელ სურათებს შორის. ეს კავშირი კი თავსატეხში შესაძლოა იყოს, როგორც ზედაპირული, ისე სიღრმისეული. კროსენსის წაკითხვა ხდება ზემოდან ქვემოთ ან მარცხნიდან მარჯვნივ, შემდეგ წინ და მთავრდება ცენტრალურ, ანუ მე-9 კვადრატში“. 1
თითოეული კლასისთვის შევაგროვე ქართულის გაკვეთილებთან დაკავშირებული ფოტოები, კვადრატებში განვათავსე და შესაბამისი კითხვები მოვიფიქრე. კროსენსის მთავარი გზავნილი იქნება ერთიანობა.
საკლასო ინდივიდუალურ აქტივობის თანმიმდევრობა ამგვარია:
Ø პროექტორის გამოყენებით მთელ კლასს ვაჩვენებ კროსენსს;
Ø ჯგუფებად დაყოფილი კლასი კროსენსის კვადრატში მოთავსებული ფოტოს მიხედვით წინასწარ მოფიქრებულ კითხვებს წერილობით უპასუხებენ, საკუთარ ნააზრევს შეაჯერებენ და შემდეგ ერთმანეთს გააცნობენ.
Ø ჩემ მიერ აკინძულ კროსენსისთვის მოიფიქრებენ სათაურს;
Ø გაიხსენებენ ქართულის გაკვეთილებიდან ერთ მთავარ
ამბავს, დახატავენ და არჩევანს არგუმენტირებულად დაასაბუთებენ.
- რომელ გაკვეთილს გახსენებთ კროსენსის პირველი ფოტო? თქვენი აზრით, რატომ შევარჩიე?
- გაიხსენე მეორე ფოტოზე გამოსახული მოთხრობის სათაური.
- რომელი ქართული ხალხური ზღაპრის ილუსტრაციაა მესამე კვადრატში?
- ამოიცანით მეოთხე კვადრატის ფოტოზე გამოსახული აქტივობა სათაურის მიხედვით.
- მეხუთე კვადრატში ჩასმული ფოტო რომელ გაკვეთილს გახსენებს?
- რა ჰქვია დაფაზე გაკრულ პერსონაჟს?
- რომელი ბავშვის ჩანთას ხედავ მეშვიდე კვადრატში? შენი აზრით, რატომ შევარჩიე ეს ფოტო?
- რომელი პერსონაჟის დღის ჩანაწერია მერვე კვადრატში?
- მეცხრე კვადრატში რომელი დღეა ასახული?
Ø გაკვეთილის შემდეგ ეტაპზე მოკლედ ვუამბობ, თუ რა მოტივით შევარჩიე თითოეული კვადრატისთვის ფოტო.
მაგალითად, მესამეკლასელებისთვის აკინძული კროსენსს ასე გავაცნობ:
- ამ ფოტოზე ანბანის სწავლების დაუვიწყარი მეთოდია ასახული. სანამ პანდემია დაიწყებოდა, 15-მდე ასოს თქვენთვის გამოჭრა და შეკერვა მოვასწარი. მსურდა, არასდროს დაგვიწყებოდათ ანბანის სწავლის პერიოდი. ნაჭრის ფუმფულა ასოებს ღამღამობით ვკერავდი და დილაობით სიხარულით მოვაქროლებდი თქვენთან.
- შემდეგ დიდი წიგნების კითხვის დრო დადგა. „ფარფატა ფ“-ს თავგადასავალი გახსოვთ? ასოების ლოტოსთვის ვარსკვლავებიც გამოგიცხვეთ. ფ-ს ფარფატის გჯერათ? დაფიქრებულხართ, რა ლამაზი სიტყვაა „ფარფატი“? ხომ არ გინდათ, ხელახლა წავიკითხოთ დიდი წიგნი სახელად „ფარფატა ფ“?
- ქართული ხალხური ზღაპარი „სიზმარა“ მეორე სემესტრის დასაწყისში წაგიკითხეთ. იმ დღეს ძალიან ცოტა ბავშვი მოვიდა სკოლაში და რამდენიმე კლასი გააერთიანეს. ამ ილუსტრაციის შესახებ სახალისო დავალებაც შეასრულეთ – უნდა მოგეფიქრებინათ, რომელ წიგნებს ჩაუგზავნიდა ხელმწიფის ასული სიზმარას ხაროში.
- კედლის გაზეთისთვის სახალისო რუბრიკა ჩემი საყვარელი საკითხავი იყო. ერთი სული მქონდა, რას დაწერდით. ამ ფოტოზე გაბოს კალამზე წერთ, რომელიც თედომ იპოვა და ვარაუდობთ, რომ კალამს რეზინი მისმა პატარა დაიკომ მოაცალა.
- ჯგუფური მუშაობა ძალიან გიყვართ. ერთხელ სათამაშოები მოგიტანეთ და თქვენ მოთხრობები უნდა მოგეფიქრებინათ. გახსოვთ, რომელმა თქვენგანმა აქცია პერსონაჟად შეკერილი ჟ?
- ეს გაკვეთილი ჩემთვისაც დაუვიწყარი იყო და ეს სულ მუმინების საოცარი ოჯახის გამოა. დედა მუმინი ჩემი საყვარელი პერსონაჟია. ამ დღეს თითოეულმა თქვენგანმა გამიზიარეთ, რომელი ნივთების კოლექციას აგროვებთ. გოგა განახევრებული ფანქრების მოტანას დაგვპირდა, მარიამი – ქვების… აბა, რომელი ნივთებით იყო გამოვსებული დედა მუმინის ჩანთა?
- ნატას ჩანთის ჯადოსნურობა ერთ მზიან დილას აღმოვაჩინეთ. ფარდა გადავწიეთ, მზის სხივებმა ნატას ჩანთა ააციმციმა და ყველამ ერთად გავიხარეთ. ასეთი პატარ-პატარა დეტალებით არის სავსე ცხოვრება. დაფიქრებულხართ, თქვენ რას ამჩნევთ ისეთს, რასაც სხვები ვერ ხედავენ?
- ფიროსმანის ნახატების მიხედვით ფაზლი რომ ააწყვეთ და პერსონაჟის დღის ჩანაწერი დაწერეთ, გახსოვთ? სულ მიკვირს, როგორ იგონებთ საინტერესო წინადადებებს.
- ბოლო ფოტოზე ნუნუ ბებოს ქადებია, რომლებსაც ლიტერატურული კაფესთვის გვიცხობს ხოლმე. იცით, გაზაფხულზე ნუნუ ბებომ მკლავი მოიტეხა. ორი თვე ვერ ამოძრავებდა ხელს. თურმე როგორი ბედნიერებაა, როცა ჩვენი და ჩვენი მეგობრების საყვარელი ადამიანები ჯანმრთელად არიან. მსურს, ცოტნეს ბებიის გამომცხვარი ქადების ფოტოთი დაგაფიქროთ მადლიერებაზე. თუ შეამჩნევ პატარა დეტალებს და მადლიერი იქნები, შენი ცხოვრება ნატას ჩანთასავით აციმციმდება.
საშინაო დავალება: შენი ზაფხულის დღეების მიხედვით შექმენი კროსენსი. მოიფიქრე ცხრა ამბავი, დახატე და თითოეულ კვადრატში განთავსებული ნახატი აღწერე. დაარქვი შენი ზაფხულის კროსენსს სახელი. შეგიძლია, მხოლოდ ერთი დეტალი დახატო.
ამ ეტაპზე ოთხ კლასს ვასწავლი და მათთან ერთად გატარებული დღეების მიხედვით თითოეული კლასისთვის შევადგინე კროსენსი.
მეხუთე კლასის კროსენსი დეტალების მიხედვით:
ფლეიტა, საკერავი მანქანა, ქართული ხალხური ზღაპარი „ლერწმის ქალი“, ყუთი, პატარა პრინცი, სკეიდბორდი, შავ-თეთრი ძაღლი, ყავის თერმოსი, მოხატული კედელი.
გაიხსენეთ, ჩამოთვლილი დეტალები რომელ ამბებს უკავშირდება? იმსჯელეთ, რატომ შევარჩიე ფოტოები. რისი თქმა მსურდა თქვენთვის? რა მიგაჩნიათ მეცხრე კვადრატის ფოტოს მთავარ გზავნილად?
საინტერესოა, თქვენ მიერ გამოთქმული მოსაზრებები ჩემს მონათხრობს თუ დაემთხვევა:
- მარი მასწავლებლის ფლეიტა ჩვენი ერთად ყოფნის სიმბოლოა. მისი, როგორც დამრიგებლის, ჩართულობა დასაფასებელი და აღსანიშნავია. მისგან ძალიან ბევრს ვსწავლობ. რამდენი დღე გაულამაზებია ჩვენთვის მარი მასწავლებელს ფლეიტით! ვფიქრობ, ძალიან გაგვიმართლა, მარი მასწავლებელთან ურთიერთობა რომ გვხვდა წილად.
- თინათინის კაბებისა და გვირგვინების კერვის დღე, რომელშიც ბიჭებიც გულმოდგინედ იყვნენ ჩაბმულები, დაუვიწყარი აღმოჩნდა. ნეტავ, ამ ახალ სასწავლო წელს რომელი პერსონაჟებისთვის გაგვიჩნდება ტანისამოსის შეკერვის სურვილი?
- „ლერწმის ქალი“ უბნის ბიბლიოთეკაში სტუმრობას მახსენებს. ერთ-ერთმა თქვენგანმა წიგნის გამოცემის თარიღი რომ გაიგო, მამაჩემის ტოლი ყოფილაო, აღნიშნა.
- „აბა ამოხსენი, რა დევს?“ – ჯადოსნური დამთხვევის დღე. მისტერ დენიელსის მიბაძვით ყუთში თქვენთვის ბროლის ქვა დავმალე. დიდხანს ფიქრობდით, რა იდო შიგნით. რამდენიმე თქვენგანმა გამოიცნო კიდეც. გაკვეთილის ბოლოს ნინიმ მერხის ქვეშ დამალული ყუთი გამოგვიჩინა და მასაც ზუსტად იგივე აქტივობა ჰქონდა მოფიქრებული ჩვენთვის, რაც მე – თქვენთვის. გახსოვთ, რა იდო ნინის ყუთში?
- ლიტერატურული კაფესთვის მაისურების მოხატვამ ჩვენს გაკვეთილები ხალისით აავსო. ეს თამარის საყვარელი პერსონაჟი – პატარა პრინცია. გახსოვთ, ვინ ეხმარებოდა თამარს მაისურის მოხატვაში?
- გარეუბნიდან ეროვნულ მუზეუმამდე მეტროთი ვიმგზავრეთ. მუხლებზე სკეიდბორდები გედოთ და მოლოდინის ბარათებს ავსებდით. მალე ზაფხულის არდადეგები დაიწყო და ახლა შემიძლია გკითხოთ, რამდენად გამართლდა თქვენი მოლოდინი?
- მაწანწალა ძაღლმა ჯერ „ლერწმის ქალის“ შესახებ საუბარი მოისმინა და შემდეგ ბიბლიოთეკის კარამდე ამოგვყვა. თითქმის ყველა თქვენგანი გასასვლელ ბილეთებში ამ ძაღლის შესახებ წერდით. მიყვარს იმაზე დაკვირვება, როდის ამჩნევთ ერთსა და იმავე მოვლენებს.
- დედაენის ბაღში ერთი თერმოსის ყავა მასწავლებლებმა და მშობლებმა გავინაწილეთ. ყავის დალევა დამღლელი დღის შემდეგ სასიამოვნო რიტუალი და საუბრის გასაბმელად საუკეთესო გზაა. თქვენ შეამჩნიეთ ეს ყველაფერი?
- მეცხრე კვადრატში თქვენ მიერ მოხატული კედელია. ამ დღის ფოტოამბები რომ გავაზიარე, მომწერეს, ძალიან კარგი გუნდი ხართო. თქვენ თუ ეთანხმებით ამგვარ შეფასებას? ზაფხულში ვფიქრობდი, უცხო ადამიანი სკოლის დასათვალიერებლად რომ გვესტუმროს, სწორედ ამ კედელს ვაჩვენებ-მეთქი, როგორც ჩვენი ლიტერატურული თავგადასავლებისა და ერთიანობის სიმბოლოს.
კიდევ ერთი მეხუთე კლასის კროსენსი
თხილამურები, პლასტილინის ვარდი, ჩანთები მუზეუმში, ტირიფის „ცოცხი“, ძაფგამობმული წერილები, სამაჯური ანიმეს პერსონაჟით, წიგნი „როცა მთვარეზე გავიარეთ“, თხრობის ბარათები, ტორტი.
- პირველ სემესტრში კლასის საკითხავ წიგნად მარია ფარის „ტუვა გლიმერდალიდან“ შევარჩიე. ცნობისმოყვარეობის აღსაძვრელად ჩემს მეგობარ ქეთოს თხილამურები გამოვართვი და სკოლაში მივიტანე. ბავშვებმა შენიშნეს, რომ თხილამურებზე სტიკერები იყო დაკრული და უცნობი გოგო მისი არჩევანის მიხედვით დაახასიათეს. წიგნის წაკითხვის შემდეგ ტუვასა და ქეთოს შორის პარალელებიც გაავლეს.
- ერთი გაკვეთილის ბოლოს მეხუთეკლასელმა ბიჭმა პლასტილინისგან გამოძერწილი ვარდი მაჩუქა, ქურთუკის საყელოში ჩავიმაგრე და მთელი ქალაქი მოვიარე.
- წიქარას მუზეუმში სტუმრობისას ჩანთები დარბაზის შუაგულში დავაწყვეთ. წრეზე დალაგებული ჩანთები ერთიანობის სიმბოლოდ იქცა.
- მუზეუმიდან გამოსულები ილიას ბაღში გავეშურეთ და პიკნიკი გავმართეთ. ბავშვებმა ორცხობილების ნარჩენები ტირიფის ტოტით მოხვეტეს.
- ორი პარალელური კლასის გასაცნობად პირადი წერილების კვირეული მოვაწყვე. ძაფგამობმული წერილები უფროსკლასელებმა ჩემი თხოვნით მოულოდნელად ზედა სართულიდან ჩამოუშვეს.
- ანიმეს მიხედვით ქაღალდის სამაჯური დამიმზადეს და მაჯაზე გამიკეთეს. მთელი გულით ამზადებენ ხოლმე ხენაკეთ სამშვენისებს.
- დისტანციურ გაკვეთილზე საინფორმაციო ტექსტი შევარჩიე წიგნიდან „როცა მთვარეზე გავიარეთ“. აპოლოს მისიებმა ბავშვები ძალიან დააინტერესა. შემდეგ გაკვეთილზე ერთმა ბიჭმა მითხრა, წიგნი იმდენად მომეწონა, რომ მშობლებს ვთხოვე და მიყიდესო.
- „შვლის ნუკრის ნაამბობის“ მიხედვით დახატული თხრობის ბარათები საინტერესო გზა აღმოჩნდა თხრობის სხვადასხვა ფორმისთვის და კლასიდან კლასში დამოგზაურობდა.
- ბოლო ლიტერატურული კაფე უბნის ბიბლიოთეკაში გავმართეთ. იმ დღეს ანას დაბადების დღე იყო. მამამ მოაკითხა და ტორტი მოუტანა. ლიტერატურული კაფეს შემდეგ სკვერში გავეშურეთ და ანას დაბადების დღე აღვნიშნეთ.
კროსენსი მეშვიდეკლასელებისთვის
ერთი ილუსტრაცია, დიანას ბებიის ფარგალი, წითელი ბუშტი, ჩანაწერი ჩემი დღიურიდან, ფრაზეოლოგიზმი გულის შესახებ, „გამომცხვარი“ სიტყვები, ჩეხოსლოვაკიის რუკა, დაჩის ხმის გამაძლიერებელი, კლასის მიერ აკინძული კოლაჟი.
- შემაჯამებელ ნაშრომში ერთ-ერთი საკითხი ამგვარი იყო – უნდა შეერჩიათ ეპიზოდი განვლილი მასალიდან, დაეხატათ და არგუმენტირებულად დაესაბუთებინათ არჩევანი. ერთმა მეშვიდეკლასელმა დახატა, აბესალომმა ალვის ხეზე ეთერს რომ მიაგნო. საკუთარი ნაშრომის სხვა ჭრილში წარმოჩენა დავალებების მიმართ პასუხისმგებლობას გააღვივებს.
- ერთხელ ერთმანეთს ჩვენი 5 ნივთი გავაცანით. მასწავლებლის მაგიდა გადაივსო მრავალფეროვანი საგნით. დიანას ბებიის ფარგლის ისტორიამ გოგონა სხვა თვალით დამანახა. საერთოდ, ამ გაკვეთილმა თითოეულის უცნობი სამყარო აღმომაჩენინა.
- ბავშვები ბუშტს ერთმანეთს უგდებდნენ და დაფაზე ჩამოწერილ სიტყვებს რიგრიგობით იძახდნენ. საკლასო ოთახში დაფრინავდა წითელი ბუშტი და მასთან ერთად სიტყვებიც – კოჭობი, გრდემლი, კვეს-აბედი…
- ამ დღეს ლიტერატურული კაფესთვის მაისურების მოხატვა დავიწყეთ. ჩემს რაჭველ მოსწავლეს, ანის, უწერაში დავურეკეთ და გამოცდილების გაზიარება ვთხოვეთ. ანი მოხატული მაისურების მნიშვნელობაზე საუბრობდა, მე მის ფრაზებს დღიურში ვიწერდი: საერთო ინტერესების აღმოჩენების საშუალება; იყვარებ იმას, რასაც ქმნი; როცა მეგობრებთან ერთად ხატავ, ძალიან სასიამოვნოა; ხელმისაწვდომი არ არის – მოდი, ავდგები და მოვხატავ, რა პრობლემაა! – მეთერთმეტეკლასელი ანი მაღალმთიანი რაჭის სოფლიდან ასეთ ძლიერ, მრავლისმეტყველ გზავნილებს გვჩუქნიდა, მე და ჩემი მეშვიდეკლასელი მოსწავლეები კი სულგანაბულები ვუსმენდით.
- ფრაზეოლოგიზმების სწავლებისთვის გამოვჭერი გულები, თვალები, ენები, წყვილებს დავურიგე და ვთხოვე, მოეფიქრებინათ ფრაზეოლოგიზმის გამოყენებით დიალოგი:
– გულზე ვარდი გადამეფინა, გავიგე, რომ ჩემთან შერიგებას აპირებ.
– ვინ მოგატყუა ასე მწარედ?
ეს უსაყვარლესი დიალოგი ერთმა ბიჭმა და გოგომ გააბეს.
- მაფინები სიტყვებთან ერთად დილას, სკოლაში წასვლამდე გამოვაცხვე. არ დამავიწყდება, როგორ გაუხარდათ. მიყვარს ამ დღის ყველა ამბავი.
- დედაენის ბაღში სტუმრობისას მეგობრებს ჩეხოსლოვაკიის რუკა ეჭირათ ხელში. რუკას მზის სხივებს გაეშუქებინა. ნებართვა ვითხოვეთ და ფოტო გადავუღეთ. დროის გატარების საინტერესო ფორმად მივიჩნიეთ. ნეტავ, რას გეგმავდნენ?
- მაისურების მოსახატად სკოლიდან ჩემს სახლში გადავინაცვლეთ. ერთად აკოკოლავებული ჩანთები და ქურთუკები ბავშვობაში წაკითხული წიგნიდან მძაფრ შთაბეჭდილებას მახსენებს. ოჯახი სტუმრად წავა. შემოსასვლელში ფეხსაცმელებს დატოვებენ. არეული, მიტოვებული ფეხსაცმელები ჩემს გონებაში წარმოვიდგინე, ოჯახის წევრების სახალისო თავგადასავლად აღვიქვი, შევიყვარე და მრავალი წელია გულით ვატარებ. საბავშვო ლიტერატურაში ვეძებ, მაგრამ ვეღარ მივაგენი იმ ეპიზოდს. მერე დაჩიმ სახლიდან ხმის გამაძლიერებელი ამოიტანა და დიჯეის ფუნქცია შეითავსა.
- მეცხრე კვადრატში კოლაჟია ნატო დავითაშვილის წიგნის „ნისლებში და ნისლებს მიღმაა“. თითოეული დეტალი ერთმანეთის დახმარებით დაამზადეს. სწორედ ამიტომ გადავწყვიტე მთავარ ფოტოდ ერთიანობის ამსახველი ფოტო ყოფილიყო.
თითოეული ფოტოს შერჩევისას მათთვის გზავნილები მაქვს ჩაფიქრებული. ამგვარად, ფოტოზე ასახული ამბის ქვეტექსტის წაკითხვასაც ისწავლიან. ჩემი მიზანია, მოსწავლეები კროსენსის დახმარებით სკოლის დღეებზე დავაფიქრო, დეტალების შემჩნევა, ერთმანეთის დაფასება, მადლიერება ვასწავლო. თუკი დარწმუნდებიან, რომ ერთად გატარებული დრო ჩვენთვის ძვირფასია, მათი ნამუშევრები კი – მნიშვნელოვანი, თავადაც გაუჩნდებათ ამბის თხრობის სურვილი.
კროსენსის გამოყენება საინტერესო იქნება წიგნის წარდგენის ფორმად, საკუთარი თავის გასაცნობად, ერთი თემის შესაჯამებლად.
სტატიის ბოლოს გიზიარებთ ჩემი მეოთხეკლასელების კროსენსს სკოლის ბლოგიდან.
- მასწავლებლის ცნობარი, ზეკარი, 2022 წელი, მანანა ბოჭორიშვილი, გვ. 58
