მოლაპარაკე კალკულატორებს, სკუტერებს, ფანქრის სახელურებს, სასმენ სისტემებს… – მოიაზრებენ დამხმარე მოწყობილობებად, რომელთა საშუალებით შეზღუდვების მქონე მოსწავლეები სრულყოფილად ერთვებიან სასწავლო პროცესში. საერთაშორისო ტერმინოლოგიით, ყველა ტიპის პროდუქტს, მოწყობილობას თუ სისტემას, რომელიც აძლიერებს შეზღუდვების მქონე პირების სწავლას, მუშაობას თუ ყოველდღიურ ცხოვრებას – მხარდამჭერ ტექნოლოგიას უწოდებენ[1].
უფრო ზუსტი განსაზღვრით, დამხმარე ტექნოლოგია არის ნებისმიერი ელემენტი, აღჭურვილობის ნაწილი, პროგრამული უზრუნველყოფა ან პროდუქტების სისტემა, რომლებიც გამოიყენება შეზღუდული შესაძლებლობის მქონე პირთა ფუნქციური შესაძლებლობების გასაზრდელად, შესანარჩუნებლად ან გასაუმჯობესებლად.
დამხმარე მოწყობილობები შეიძლება იყოს:
- დაბალტექნოლოგიური, როგორიცაა: მუყაოსა ან მსუბუქი ქეჩისაგან დამზადებული საკომუნიკაციო დაფები.
- მაღალტექნოლოგიური, როგორიცაა სპეციალური დანიშნულების კომპიუტერები.
- აპარატურა, რომლების მოიცავს: პროთეზირებას, სამონტაჟო სისტემებს და გადაადგილების მოწყობილობებს.
- კომპიუტერული ტექნიკა, როგორიცაა: სპეციალური კონცენტრატორები, კლავიატურა და საჩვენებელი მოწყობილობები.
- კომპიუტერული პროგრამები, როგორიცაა: ეკრანის წამკითხველი და საკომუნიკაციო პროგრამები.
- ინკლუზიური საგანმანათლებლო ან სპეციალური სასწავლო მასალა და სასწავლო გეგმების დამხმარე საშუალებები.
- სპეციალური სასწავლო პროგრამული უზრუნველყოფა.
- ელექტრომოწყობილობები, ეტლები, თვითმავლები, აჭიმები, საგანმანათლებლო პროგრამული უზრუნველყოფა, ელექტროლიფტები, ფანქრის დამჭერები, მხედველობის მოწყობილობები, თავის ფიქსატორები და მრავალო სხვა.
მხარდამჭერი ტექნოლოგია ეხმარება ადამიანებს, რომელთაც უჭირთ: საუბარი, წერა, ტექსტის აკრება, დამახსოვრება, მითითება, ხედვა, მოსმენა, სწავლა, სიარული თუ მრავალი სხვა რამ. ადამიანები განსხვავებული შეზღუდვებით საჭიროებენ არაერთგვაროვან მხარდამჭერ ტექნოლოგიებს.
შეზღუდული შესაძლებლობის მქონე პირთა განათლების უცხოური აქტები (IDEA) განსაზღვრავს დამხმარე ტექნოლოგიას, როგორც „ნებისმიერ საგანს, აღჭურვილობას ან პროდუქტების სისტემას, იქნება ეს შეძენილი კომერციულად თაროდან, შეცვლილი თუ მორგებული, და გამოიყენება ფუნქციური შესაძლებლობების გასაზრდელად, შესანარჩუნებლად ან გასაუმჯობესებლად შეზღუდული შესაძლებლობის მქონე ბავშვისთვის/პირისთვის[2].
საქართველოს კანონში ზოგადი განათლების შესახებ დამხმარე ტექნოლოგიების შესახებ მხოლოდ შემდეგი ჩანაწერი იძებნება: „ზოგადსაგანმანათლებლო დაწესებულებაში, საჭიროების შემთხვევაში, მხედველობის დარღვევის მქონე მოსწავლესთან გამოიყენება ბრაილის სისტემა ან/და შესაბამისი დამხმარე ტექნოლოგიები, ხოლო იმ ზოგადსაგანმანათლებლო დაწესებულებაში, სადაც განათლებას მხოლოდ მხედველობის დარღვევის მქონე მოსწავლეები იღებენ, სავალდებულოა ბრაილის სისტემის ან/და შესაბამისი დამხმარე ტექნოლოგიების გამოყენება“[3].
„სპეციალური პროფესიული განათლების შესახებ საქართველოს კანონში“ კი დამხმარე ან მხარდამჭერი ტექნოლოგიების შესახებ არაფერია თქმული.
უცხოეთში არსებული გამოცდილების თანახმად, დამხმარე ტექნოლოგიების შეძენის საკითხი დამოკიდებულია მომხმარებელზე, გამოყენების წესსა და და თავად ტექნოლოგიაზე. ზოგი მათგანი იაფი, ზოგიც კი ძალიან მაღალი ღირებულებისაა. თუმცა მათ შეძენას მაინც აფინანსებენ:
- საგანმანათლებლო სისტემა
- სახელმწიფო პროგრამები
- კერძო სადაზღვევო უწყებები
- რეაბილიტაციის და სამუშაო პროგრამები
- შშმ პირთა დამქირავებლები
- არასამთავრობო და სხვა კერძო საქველმოქმედო ფონდები თუ ორგანიზაციები
მხარდამჭერი ტექნოლოგიების გამოყენება მიზანშეწონილია არაერთი შეზღუდვის დროს. ეს შეზღუდვები მოიცავს:
- ინტელექტუალურ ჩამორჩენას
- დაუნის სინდრომს
- ენა-მეტყველების შეფერხებებს
- სმენის და მხედველობის დაქვეითებას
- დაბალ ემოციურ ინტელექტს
- ორთოპედიული დარღვევები, როგორიცაა მოტეხილობა ან ცერებრალური დამბლა
- აუტისტური სპექტრის აშლილობა
- თავის ტვინის ტრავმული დაზიანება
- დასწავლის უნარის დაქვეითება, როგორიცაა დიგრაფია ან დისლექსია
- მრავლობითი შეზღუდვები
- ჯანმრთელობის დარღვევები, მაგ., დიაბეტი ან ყურადღების დეფიციტის და ჰიპერატიულობა-იმპულსურობის სინდრომი (ADHD)
სპეციალურ განათლებაში მხარდამჭერი ტექნოლოგიების როლსა და დარღვევის ტიპთან მათი მიმართების შესახებ ჩვენს მომდევნო წერილში ვისაუბრებთ.
[1] https://www.atia.org/home/at-resources/what-is-at/#what-is-assistive-technology
[2]https://sites.ed.gov/idea/regs/b/a/300.39?fbclid=IwAR1Az4kKt7saoxJiVRZh3h0_sS8ytArGRsdTjBEDhWef9gzy4tAditNylro
[3] https://eqe.ge/res/NewFolder%204/NewFolder%201/%E1%83%A1%E1%83%90%E1%83%A5.%20%E1%83%99%E1%83%90%E1%83%9C%E1%83%9D%E1%83%9C%E1%83%98%20%E1%83%96%E1%83%9D%E1%83%92%E1%83%90%E1%83%93%E1%83%98%20%E1%83%92%E1%83%90%E1%83%9C%E1%83%90%E1%83%97%E1%83%9A%E1%83%94%E1%83%91%E1%83%98%E1%83%A1%20%E1%83%A8%E1%83%94%E1%83%A1%E1%83%90%E1%83%AE%E1%83%94%E1%83%91.pdf#
