ორტონ-გილინგჰემის მიდგომა (Orton-Gillinghem Approach) მიიჩნევა წერა-კითხვის სწავლების პირდაპირ, მკაფიო, მგრძნობიარე, სტრუქტურირებულ, თანმიმდევრულ, დიაგნოსტიკურ და დანიშნულებისამებრ კითხვად, როდესაც კითხვა, წერა და მართლწერა დისლექსიის მქონე ადამინებისთვის ადვილი არ არის. ეს არ არის მეთოდი, პროგრამა ან სისტემა, ეს არის მიდგომა თუ განსაკუთრებული მოქნილობისა და სიმძლავრის ინსტრუმენტი, რომელიც წარმატებით მუშაობს კარგად გაწვრთნილი და გამოცდილი ინსტრუქტორის ხელში.
ორტონ-გილინგემის მიდგომას ახასიათებს აუცილებელი სასწავლო შინაარსი და სასწავლო პრაქტიკა. მიდგომას აქტიურად იყენებენ ინკლუზიური განათლების დარგში მომუშავე ჩვენი უცხოელი კოლეგები, ენდობიან რა დიდი ხნის განმავლობაში დაგროვილ პრაქტიკას, რომელიც ბოლო 80 წლის განმავლობაში ჩამოყალიბდა და იხვეწებოდა. ამავდროულად, არსებობს სამეცნიერო მტკიცებულებებიც აღნიშნული მიდგომით წერისა და კითხვის სწავლა-სწავლების შესახებ, როცა დგინდება დისლექსიის დროს წერა-კითხვის ცოდნის მიღების გართულებული პროცესი და ის, თუ რომელი სასწავლო პრაქტიკაა საუკეთესო ამგვარი კითხვისა და წერის შესასწავლად.
მიდგომას ასე ეწოდა სამუელ ტ. ორტონისა და ანა გილინგჰემის ფუნდამენტური და მნიშვნელოვანი წვლილის გამო. ნეიროფსიქიატრი და პათოლოგი, სამუელ ტორი ორტონი (1879-1948) გახლდათ პიონერი, რომელმაც ყურადღება გაამახვილა კითხვის „დეფიციტზე“ და ენობრივი გამოხატვის თანმდევ სირთულეებზე. მან თავი მოუყარა ნეირომეცნიერულ ინფორმაციას და რემედიაციის პრინციპებს. ჯერ კიდევ 1925 წელს მან დაადგინა დისლექსიის სინდრომი, როგორც საგანმანათლებლო პრობლემა.
ანა გილინგემი (1878-1963) იყო ნიჭიერი პედაგოგი და ფსიქოლოგი. დოქტორ ორტონის შთაგონებით მან შეადგინა და გამოაქვეყნა სასწავლო მასალები ჯერ კიდევ XIX საუკუნის 30-იან წლებში. ისინი საფუძვლად დაედო მოსწავლეთა სწავლებას და მასწავლებელთა წვრთვნას. ამ ყველაფერს კი ორტონ-გილინგემის მიდგომა უწოდეს.
ორტონ-გილინგჰემის მიდგომა ყველაზე ხშირად ასოცირდება მასწავლებლისა და სტუდენტის ერთი-ერთზე სწავლების მეთოდთან. თუმცა მისი გამოყენება მცირე ჯგუფებშიც არ არის იშვიათი. მიდგომის წარმატებულმა ადაპტაციამ აჩვენა მისი მნიშვნელობა კლასის სწავლებისთვის. კითხვის, მართლწერისა და წერის სირთულეები მიდგომის დომინანტი ფოკუსია, თუმცა ის წარმატებით იქნა ადაპტირებული იმ სტუდენტებისთვის, რომლებსაც უჭირთ მათემატიკის ათვისება.
ორტონ-გილინგჰემის მიდგომა ყოველთვის ორიენტირებულია ცალკეული მოსწავლის სასწავლო საჭიროებებზე. ეს პრაქტიკა (OG) გვთავაზობს გაკვეთილებსა და მასალებს მოსწავლეებთან სამუშაოდ. ინდივიდუალური სიძლიერისა ახალი მასალების დანერგვით დისლექსიის მქონე სტუდენტებს და ასევე, ნებისმიერ ადამიანს, ვინც ცდილობს, გახდეს კომპეტენტური მკითხველი და მწერალი, საშუალება ეძლევათ, დაეუფლონ საბაზისო ცოდნას ენისა და მისი ურთიერთობის შესახებ ჩვენს წერის სისტემასთან. დისლექსიის გამო მათ ხომ მეტი დახმარება სჭირდებათ აზროვნებისა და ენის ნედლეულის დალაგებაში, ამოცნობასა და ორგანიზებაში, ვიდრე ადამიანების უმეტესობას. ენის ელემენტები, რომლებსაც ადვილად იძენენ დისლექსიის არმქონე შემსწავლელები, უნდა ისწავლებოდეს მარტივად, იოლად აღსაქმელად და სისტემურად. ამდენად, „ორტონ – გილინგჰემი“ იყო სწავლების პირველი მიდგომა, რომელიც სპეციალურად შემუშავდა მკითხველების დასახმარებლად ასოებისა და ბგერების კავშირების მკაფიოდ სწავლების გზით. მიდგომისას ინსტრუქტორები იყენებენ მხედველობას, მოსმენას, შეხებას და მოძრაობას, რათა დაეხმარონ სტუდენტებს, ასოებითა და სიტყვებით ენა ენობრივ მნიშვნელობებთან დააკავშირონ. უფრო მეტი მკაფიოობისთვის იხ. ვიდეოები: https://www.youtube.com/watch?v=DEvNh71ivy8
https://pridereadingprogram.com/shop/second-edition/pride-sound-cards/
გარდა ორტონ-გილინგჰემის მიდგომისა, რომელიც ორიენტირებულია სასწავლო სტრატეგიებსა და ფონეტიკურ დამუშავებაზე, არსებობს Lindamood-Bell პროგრამებიც. ისინი ასტიმულირებს კოგნიტიურ უნარს თავისუფლად კითხვისა და ენის გასააზრებლად. პროგრამის მიზანია პირის ღრუს მამოძრავებელი, ვიზუალური და აუდიტორული უკუკავშირის სისტემის შემუშავება, რომელიც საშუალებას აძლევს ყველა მოსწავლეს, დაასაბუთოს ფონემათა იდენტურობა, რიცხვი და თანმიმდევრობა სიმბოლოებსა და სიტყვებში. ეს უფრო საბაზისო და უფრო ფართოა, ვიდრე ტრადიციული ფონეტიკური პროგრამები.
სავარჯიშო:
განათავსეთ ბარათები სამ რიგად აუდიტორული მდგომარეობის მიხედვით (დასაწყისი / შუა / დასასრული). მოწაფე თითით ეხება თითოეულ ბარათს და წარმოთქვამს ბგერას, რომელსაც ასო წარმოადგენს მარცხნიდან მარჯვნივ. მოწაფე თითებს ატარებს ბარათების ქვეშ, ხოლო ბგერებს ერთმანეთში ურევს და უაზრო სიტყვას ქმნის. მასწავლებელი ბარათებს იღებს და აქვეყნებს ასოებს–ბგერების სხვადასხვა კომბინაციის შერწყმისთვის.
30 წლის განმავლობაში Lindamood-Bell აუმჯობესებს სტუდენტების ცხოვრებას. მისი კვლევით დამოწმებული პროგრამები ავითარებს კითხვისა და გაგებისთვის აუცილებელ უნარებს. „ყველა სტუდენტს შეუძლია, შეიცნოს და გამოიყენოს საკუთარი პოტენციალი – მათ შორის, ვისაც ადრე ჰქონდა დიაგნოზირებული დისლექსია, ADHD ან აუტიზმის სპექტრის აშლილობა.
[1] https://www.ortonacademy.org/resources/what-is-the-orton-gillingham-approach/
