მშობლებთან მუშაობისას ხშირად ვაწყდები ორ მცდარ შეხედულებას – აცნობს საკუთარ მოსაზრებას მშობლებსა და დაინტერესებულ მკითხველს Mark McConville, წიგნში: „როგორ დავეხმაროთ ზრდასრულ ბავშვს დამოუკიდებელი ცხოვრების დაწყებაში“.
პირველი – შეხედულება, რომელიც არ შეესაბამება სიმართლეს – როდესაც ზრდასრულობაში შესული შვილები გარკვეულ სირთულეებს აწყდებიან და პრობლემებს ვერ უმკლავდებიან, ამაში დამნაშავე მშობლები არიან. ისინი ხშირად სინდისის ქენჯნას განიცდიან, რადგან ფიქრობენ, რომ არ ეყოთ განათლება, რომ შვილების აღზრდისას შეცდომები არ დაეშვათ. ისეც ხდება, რომ მშობლების გარკვეული კატეგორია, რომლებსაც საკუთარი ოჯახები დაენგრათ, ფიქრობენ, რომ ამან შვილების პიროვნულ ზრდაზე სერიოზული გავლენა მოახდინა. დანაშაულის განცდით იტანჯებიან ასევე ის მშობლები, რომლებიც გარკვეული დამოკიდებულების ქვეშ იყვნენ (სასმელი, ნარკოტიკი…). გარკვეული შფოთვითი აშლილობების ან დეპრესიის მქონე მშობლებიც მძიმე განცდებით არიან შეპყრობილი და ფიქრობენ, რომ მათმა ასეთმა მდგომარეობამ შვილებზე ნეგატიურად იმოქმედა. დანაშაულის გამოსწორების სურვილი უბიძგებს მშობლებს, მთელი ძალით იზრუნონ მათ გამოსწორებაზე. ასეთი დამოკიდებულება მცდარია და ვერავითარ დახმარებას ვერ უწევს ვერც ბავშვებს, ვერც მოზარდებს და ვერც ზრდასრულ შვილებს.
მეორე ფართოდ გავრცელებული შეცდომა პირველის საპირისპიროა – მშობლებს მიაჩნიათ, რომ არანაირ პასუხისმგებლობას არ უნდა იღებდნენ ზრდასრულობას მიღწეული შვილების შეცდომებზე, არასწორ გადაწყვეტილებებზე და მათ უსაზღვრო ეგოიზმზე. უფროსები ფიქრობენ, რომ „დიახ“ მათი შვილი ასეთია და მორჩა ამას აღარაფერი ეშველება. ისინი უბრალოდ ეგუებიან ამ მდგომარეობას, რადგან ფიქრობენ, რომ მაინც ვერაფერს შეცვლიან.
მაინც როგორ გავიგოთ, რა შეცდომას უშვებენ მშობლები და რაში მდგომარეობს მათი დანაშაული? კითხულობს Mark McConville და საკუთარი ფსიქოთერაპიული პრაქტიკიდან მშობლებს ერთი შემთხვევის შესახებ უყვება: ოცდასამი წლის გორდონი, ყოველთვის წარმატებით ახერხებდა პასუხისმგებლობებისგან გაქცევას. მისი მშობლები განქორწინდნენ, როდესაც გორდონი თორმეტი წლის იყო. სწორედ ეს იყო მიზეზი, რომ მას და მის დებს – თექვსმეტი წლის სალომესა და ცხრა წლის ელენეს – ფსიქოთერაპიული სეანსები დასჭირდათ. ბავშვების დედა და მამა მთელი ექვსი წლის განმავლობაში ცდილობდნენ ურთიერთობებში გარკვევას. ისინი პერიოდულად შორდებოდნენ ერთმანეთს და ისევ რიგდებოდნენ. ამ გაურკვევლობამ ბავშვების ფსიქიკაზე სერიოზულად იმოქმედა. ისინი სრულიად დაუცველად გრძნობდნენ თავს, არანაირი საყრდენი არ ჰქონდათ, შფოთავდნენ და წუხდნენ მშობლების გაუთავებელი მერყეობის გამო. ბუნებრივია, ამ სიტუაციამ მშობლებს თავი დამნაშავედ აგრძნობინა.
თვრამეტი წლის ასაკში გორდონმა გადაწყვიტა, კოლეჯში ჩაებარებინა. მისი მშობლები განქორწინების შემდეგ უფრო მეტად უსმენდნენ ერთმანეთს და შვილების შესახებ ფსიქოლოგების რეკომენდაციებსაც უფრო მეტად ითვალისწინებდნენ. უნდა ითქვას, რომ მსგავსი წყვილები მეგობრების სტატუსით უკეთ უგებენ ერთმანეთს, ვიდრე ცოლქმრობისას. გორდონმა კოლეჯში ჩააბარა, მაგრამ მისი პრობლემები ამით სულაც არ დასრულებულა. ბიჭმა ვერაფრით მოახერხა ზრდასრული ადამიანის როლის მორგება. სამი წლის განმავლობაში მან სამი კოლეჯი გამოიცვალა. გორდონი ერთი უკიდურესობიდან მეორეში ვარდებოდა. მისი ქცევა მუდმივად იყო იმის ტირაჟირება, რომ მან ვერაფრით ისწავლა ზრდასრული ადამიანივით ცხოვრება, სწავლა და მუშაობა. მისი სხვადასხვა გაუგებრობაში მოხვედრის გამო მშობლებს პერიოდულად ბოდიშების მოხდა და შვილის ჩადენილი საქციელის შეძლებისდაგვარად გამოსწორება უწევდათ. ამ შემთხვევაში მშობლების დახმარების მიზანი შვილის ქცევების შეცვლა არ ყოფილა. უბრალოდ მათ სურდათ შვილის თვალში, რომელსაც ვერ აღმოუჩინეს მხარდაჭერა, რათა ის ზრდასრულ ცხოვრებას მომზადებული შეხვედროდა, დანაშაული ჩამოერეცხათ.
დანაშაულის განცდა, სრულიად უმაქნისი რამაა – მიაჩნია ავტორს – რადგან აღზრდას არანაირად არ უწყობს ხელს. უფრო პირიქით, ბავშვთან ურთიერთობაში მშობლებს ხელს უშლის, რადგან უფროსები მხოლოდ იმაზე ფიქრობენ, რომ შვილებისგან პატიება გამოითხოვონ წარსულის შეცდომებისათვის. სინამდვილეში მოზარდისთვის უმჯობესი იქნებოდა მშობელს ყურადღება მის აწმყოზე გადაეტანა და შვილს ზრდასრულობაში წარმოქმნილი საჭიროებების მოგვარებაში დახმარებოდა.
საყოველთაოდ ცნობილი სიბრძნეა, რომ წარსულის შეცვლა შეუძლებელია. სამაგიეროდ, შესაძლებელია მასთან შეგუება და ცხოვრების გაგრძელება. ზრდასრული გორდონის დედამ შვილის მოსმენა მხოლოდ მას შემდეგ შეძლო, როცა ერთხელ და სამუდამოდ შეეგუა იმ აზრს, რომ შეცდომები დაუშვა და ეს სასჯელს კი არ იმსახურებს, არამედ წინააღმდეგობებს წარმოშობს. ეს დედა-შვილმა ერთმანეთთან ზრდასრული ადამიანებისთვის შესაფერისი ლაპარაკის შემდეგ გაარკვიეს. მათ საუბარს სულ სხვა შინაარსი მიეცა, რადგან დედამ დანაშაულის განცდით კი არ იხელმძღვანელა, არამედ ჯანსაღი აზრით. კიდევ ერთხელ, მშობლებო: თავდაპირველად აუცილებელია დანაშაულის განცდის თავიდან მოშორება და შემდეგ – საკუთარი ქცევების კრიტიკულად გაცნობიერება.
გარდაუვალი ამბებისა და ფაქტების მიღება აუცილებელია. ამიტომ, იქნებ სჯობდა ბავშვებთან უფრო მეტი დრო გაგეტარებინათ? არც ერთად ტრაპეზზე უნდა გეთქვათ უარი. იქნებ სჯობდა უფრო ხშირად (ან იქნებ უფრო იშვიათად) დახმარებოდით შვილებს საშინაო დავალებების მომზადებაში; იქნებ ღირდა შვილებთან უფრო მეტი სირბილე გამოგეჩინათ და მეტად წაგეხალისებინათ მისი თამაში და სხვა შემოქმედებითი გართობა; დაფიქრდით, იქნებ სულაც უფრო მეტი სიმკაცრის გამოჩენა სჯობდა? უამრავი საფიქრალია: და არც იმაზე დაფიქრება იქნება ურიგო, რომ სჯობდა ბავშვის გაჩენის შემდეგ სამსახურში აღარ დაბრუნებულიყავით და განქორწინებასაც თავიდან აირიდებდით; ან იქნებ თქვენ უფრო მეტი უნდა გემუშავათ, რომ შვილებისთვის შრომისმოყვარეობის მაგალითი გამხდარიყავით. ისე იქნებ ზედმეტი მუშაობა და მხოლოდ საქმეზე გადაყოლა გახდა იმის საბაბი, რომ თქვენმა შვილმა იფიქრა, ეს ზრდასრული ცხოვრება ძალიან მოსაწყენი ყოფილაო. მიხვდით ალბათ, რომ არცერთი უკიდურესობა არ წაადგება თქვენს შვილებს. ისევე, როგორც ზედმეტი დახმარება შეიძლება იქცეს შვილის განებივრების მიზეზად.
ამერიკელი ფსიქოლოგის აზრით: გაცილებით მნიშვნელოვანია, მშობელმა ყურადღება გაამახვილოს იმაზე, თუ რა ხდება აი ახლა, ზუსტად ამ წუთას. რა უნდა შეცვალოთ თქვენს ქცევაში, რათა მოზარდმა მოახერხოს და ზრდასრულობის პერიოდს განსაკუთრებული პრობლემების გარეშე შეხვდეს. მშობლებისთვის საინტერესო უნდა იყოს, რა ტიპის დახმარება სჭირდება მის შვილს აწმყოში. ამის გასაგებად ერთი ორიგინალური რჩევა გამოგადგებათ: დადექით სარკის წინ და ხმამაღლა ჰკითხეთ საკუთარ თავს: მე როგორ ვიქცევი? მაინც რა შეცდომებს ვუშვებ შვილის აღზრდისას ისეთს, რომ მას ხელს ვუშლი სრულფასოვანი, ზრდასრული ადამიანი გახდეს? საბედნიეროდ, მშობლებს შეუძლიათ, შეცვალონ საკუთარი ქცევები. მიუხედავად, იმისა, რომ რთული მოზარდების მშობლები ხშირად სასოწარკვეთას ეძლევიან, ქცევების ანალიზი და იმისი გარკვევა, რისი შეცვლაა საჭირო, აუცილებლად დაეხმარება მშობელს მოზარდთან ურთიერთობაში. მშობლებიც თავის მხრივ, იფიქრებენ, რომ ისინი შეძლებენ შვილის ცხოვრება უკეთესობისკენ შეცვალონ. სარკეში ჩახედვას კიდევ ერთი სასარგებლო მიზანი აქვს – მშობელმა უნდა გაარკვიოს, ხომ არ აკნინებს შვილის უნარებსა და შესაძლებლობებს, როდესაც ცდილობს, თავიდან ააცილოს სამომავლო ცუდი შედეგები? სინამდვილეში: „მე საკუთარ თავს ხომ არ ვიცავ იმ შესაძლო ტკივილისაგან, რომელსაც ყოველ ჯერზე განვიცდი შვილის შეცდომების გამო? იქნებ სჯობდეს მოზარდმა გაკვეთილი მიიღოს და ადეკვატური დასკვნები გამოიტანოს იმის თაობაზე, თუ როგორ არის მოწყობილი ეს ცხოვრება; დარწმუნდეს საკუთარ შესაძლებლობებში და იმაში, რომ მასაც შეუძლია გახდეს სრულფასოვანი ზრდასრული პიროვნება.
მნიშვნელოვანია, ის, თუ რა გავლენას ახდენენ მოზარდზე მშობლების ქმედებები და არა ის, რა განზრახვით მოქმედებენ ისინი შვილებთან ურთიერთობებისას.
პატივცემულო ზრდასრულებო, თქვენ კითხულობდით ამერიკელი კლინიკური ფსიქოლოგის, ფილოსოფიის დოქტორის Mark McConville-ის წიგნს: „როგორ დავეხმაროთ ზრდასრულ ბავშვს დამოუკიდებელი ცხოვრების დაწყებაში“.
Mark McConville ცხოვრობს ოჰაიოს შტატის ქალაქ ბიჩვუდში. აქვს მრავალწლიანი ფსიქოთერაპიული პრაქტიკა. ის ეწევა სამეცნიერო და პედაგოგიურ მოღვაწეობას. წერს ისეთ თემაზე, როგორიცაა, მაგალითად: რატომ არის რთული ზრდასრულ ასაკს მიღწეული ადამიანებისთვის საკუთარი ასაკის გაცნობიერება, მიღება.
