უკვე რახანია ჩემი მასწავლებლობის წლების დასათვლელად ცალი ხელის თითები აღარ კმარა. ახლა, როცა მათ დასათვლელად მეორე ხელის აწევაც გახდა საჭირო, მივხვდი, რომ მთელი ამ დროის მანძილზე ასზე მეტი ბავშვის მასწავლებელი ვიყავი. ახლაც ვარ და ყველაზე საინტერესო ის არის, რომ ყველა მათგანი განსხვავებულად მომმართავდა. ზოგისთვის უბრალოდ ქრისტი ან ქრისტინა ვიყავი, რადგან ალბათ რთულია, მასწავლებელო დაუძახო მას, ვინც შენზე სულ რამდენიმე წლით არის უფროსი. მოგვიანებით გავხდი „მასწიც“. კიდევ უფრო მოგვიანებით „მის ქრისტინა”, რადგან ჩემი მოსწავლეები ქართველები არ იყვნენ და ასე მომმართავდნენ. თუმცა არც მე ვიყავი მათთვის მთლად „თიჩერ“ (როგორც ხანდახან მეძახდნენ ხოლმე), რადგან კლასის ასისტენტ მასწავლებლად ვმუშაობდი და უამრავი რამ მევალებოდა, გაკვეთილების ჩატარების გარდა. „მის ქრისტინას“ მერე კი მოულოდნელად „თიჩერ თინად“ ვიქეცი, რომელიც უცხოელი მასწავლებელი იყო ჩინელი ბავშვებისთვის და რომელსაც ძალიან ხშირად ეძახდნენ „მეიგოა ლაოშის“, რაც ქართულად ამერიკელ მასწავლებელს ნიშნავს. რადგან პატარა ჩინელებისთვის სამყარო პირობითად ორ ნაწილად იყოფა: ამერიკად და ჩინეთად. ვინც ჩინელი არ არის, ანუ ვისაც მაღალი ცხვირი და ფართო თვალები აქვს – ამერიკელია, და ვინც ჩინელია.
დღეს კი, ცხრა მთაგადმოვლილი და ცხრა ზღვაგადმოცურული, ერთ პატარა და ძალიან ლამაზ სკოლაში ვმუშაობ, სადაც ქრისტინა მასწავლებლად ვიქეცი დაწყებითი საფეხურის ბავშვებისთვის. სწორედ აქ პირველად დავდექი იმ რთული ამოცანის წინაშე, რასაც ბავშვებისთვის შეფასების დაწერა ჰქვია. აქამდე ჩემს მოსწავლეებს ვაფასებდი სიტყვებით, შექებით, შენიშვნებით, ვარსკვლავებით, გულებით, დამსახურებული სტიკერებით, მაგრამ არასდროს ნიშნებით. არადა, ნიშნების სწორად შერჩევა ისეთი ფაქიზი თემაა, რომ თუ მასწავლებელი ფრთხილად არ იქნება, შესაძლოა ბავშვს სწავლის მოტივაცია მთლიანად დააკარგვინოს და საკმაოდ დიდი ფსიქოლოგიური ტრავმაც მიაყენოს, რაც მომდევნო წლებში აუცილებლად სხვადასხვა კომპლექსად იჩენს თავს. მით უმეტეს, როცა საქმე მეხუთეკლასელებს ეხება, რადგან სწორედ მეხუთე კლასიდან იწყება ჟურნალში ნიშნების შეტანა, თუმცაღა ზოგადი რეკომენდაციაა, რომ ბავშვები შედარებით ლოიალურად უნდა შეფასდნენ და არა მკაცრად.
ლოიალური იქნება ეს შეფასება თუ მკაცრი, გარკვეულწილად მნიშვნელობა მაინც არ აქვს. მიუხედავად იმისა, რომ მე მტკიცედ გადავწყვიტე, ამ სემესტრში რვიანს არ ჩამოვცდე, მაინც, ათიანი ორნიშნა და მსუქანია, უფრო ჯამრთელი და ამაყი ჩანს. ცხრიანი მასთან შედარებით ოდნავ გამხდარია, ცდილობს ისეთივე ამაყი იყოს, როგორც ათიანია, მაგრამ მთლად კარგად ვერ გამოსდის. რვიანს კი აშკარაა, რომ თავდაჯერება აკლია. მიუხედავად იმისა, რომ ერთი შეხედვით კარგად გამოიყურება, ცოტა დაბნეულია და ფიქრობს, რომ ცხრიანსა და ათიანზე რამდენიმე სანტიმეტრით დაბალია, რაც, მისი აზრით, ტრაგედიაა.
ეს ყველაფერი ბავშვებმა ძალიან კარგად იციან. უფრო სწორად, კი არ იციან, არამედ გრძნობენ, რადგან მე სწორედ მათი წარმოდგენებით აღვწერე ზემოთ ჩამოთვლილი სამივე მაღალი ნიშანი. იმ წარმოდგენებით, რომლებიც მაშინ გამოხატეს, როცა ერთი გაკვეთილის ბოლოს ვთქვი, რომ იმ დღეს ჟურნალში ნიშნებს შევიტანდი.
ასე და ამგვარად, ყველასდა სამწუხაროდ, ათი წლის ბავშვები ნელ-ნელა უნდა გახდნენ იმ სამყაროს ნაწილი, რომელშიც ყველაფერი შეჯიბრის პრინციპით მოქმედებს და სადაც ყველაზე სამართლიანიც კი, რაღაც მხრივ ყველაზე უსამართლოა, თუ გავითვალისწინებთ ბავშვების არათანაბარ შესაძლებლობებს, რაც, პრინციპში, ფრიად უხეში ნათქვამია. უმჯობესია თუკი ვიტყვით, სხვადასხვანაირი შესაძლებლობები, რადგან სინამდვილეში ჩვენ ყველანი და ყველა ჩვენთვის საყვარელი ათი წლის ბაშვი უნიკალური და ინდივიდუალურია, ამიტომ მათი ერთი – ჩარჩოებში მოქცეული სისტემით შეფასება ვერასდროს იქნება ზუსტი და შესაფერისი. მაგრამ, სამწუხაროდ, ხშირად იქნება მიზეზი გულისწყვეტის, იმედგაცრუებისა და დემოტივაციის.
პირადად მე, დაბალი შეფასების გამო კონკრეტულ საგანზე გული მიცრუვდებოდა და ნიშნის გამოსწორების აღარანაირი სურვილი აღარ მიჩნდებოდა. პარალელურად, თუ რომელიმე მასწავლებელი მაღალ ქულას დამიწერდა, ეს მუდამ პასუხისმგებლობით მავსებდა და უფრო მეტად ვინდომებდი იმ კონკრეტული საგნის სწავლას, რომელშიც ნდობა გამომიცხადეს. ჩემი ფსიქოლოგია ასე მუშაობდა. ზოგიერთი ბავშვის ფსიქოლოგია მსგავს რამეზე განსხვავებულად რეაგირებს. ზოგიერთ მათგანს მებრძოლი ხასიათი აქვს და სწორედ იქ უნდება დაამტკიცოს, რომ შეუძლია, სადაც ნდობა არ გამოუცხადეს და დაბალი შეფასება დაუწერეს. არიან ისეთებიც, ვინც ჩუმად შრომობს და ხმამაღლა არასდროს ამჟღავნებს თავის ცოდნას, მაშინ, როცა კლასში ისეთებიც მრავლად იქნებიან, ვისი ხელიც მუდამ აწეულია და სულ მზადაა პასუხი სხვის ნაცვლადაც გაგვცეს. ჩართულობა და აქტიურობა ძალიან მნიშვნელოვანია, მაგრამ ჩვენ მასწავლებლები ვართ და მუდამ უნდა გვახსოვდეს, რომ ცოდნის შემოწმება ბევრნაირად შეიძლება, ისე, რომ ბავშვებს თავი არაკომფორტულად არ ვაგრძნობინოთ. ჩვენ უბრალოდ დრო უნდა მივცეთ მათ, წავახალისოთ, და იმის გამო, რომ ჩუმად სხედან, არ უნდა დავივიწყოთ, რომ კლასის სრულუფლებიანი წევრები არიან.
ნიშნის დაწერისას ყველაზე მნიშვნელოვანია, რომ თითოეულ ბავშვს, რომელიც კლასში გვიზის კარგად ვიცნობდეთ. მათთან ხშირი კომუნიკაციის გარდა, ამის საუკეთესო გზაა, იმაზე დაკვირვებაა, როგორი რეაქცია ექნებათ ნიშნებზე პირველი შეფასების შემდეგ. თუკი ათიანი ზარმაცდება, ე.ი დროა ცხრიანმა მეგობრულად ჰკრას მხარზე ხელი. ამის შემდეგ, დიდი ალბათობით, რვიანის ჩარევა საჭირო აღარ გახდება. თუმცა შეიძლება მაინც დაგვჭრდეს, რომ მოვუხმოთ. თუკი შეატყობთ, რომ რვიანის დაწერის შემდეგ ბავშვი მაინც აქტიურია და ძალიან ცდილობს, დაუწერეთ უფრო მაღალი ნიშანი. მენდეთ, საოცარ შედეგზე გახვალთ. ხოლო თუკი რვიანის დაწერის შემდეგ შენიშნავთ, რომ მოსწავლეს მოტივაცია წაერთვა, სასწრაფოდ იმოქმედეთ, რადგან ამან შეიძლება სავალალო შედეგებამდე მიგვიყვანოს.
მანამდე კი, სანამ ქულების მიმართ თითოეულის დამოკიდებულებას კარგად ამოვიცნობთ, ყოველთვის უნდა გვახსოვდეს და ყველა გაკვეთილის ბოლოს გავუმეოროთ მათ, რომ არ არსებობს არანაირი ქულა, რომელიც მოახერხებს, ზუსტად შეაფასოს ის უნიკალურობა, თითოეულ მათგანს რომ აქვს. არ დაგვავიწყდეს ვასწავლოთ, რომ შეჯიბრი ცუდია, კარგია თანადგომა. ნიშნები არ არის იმდენად მნიშვნელოვანი, რამდენადაც ის ცოდნა, რომელსაც ამ ნიშნების მისაღებად იძენენ. რომ რაღაცის არცოდნის სტადიიდან ცოდნის სტადიამდე გადასვლაში მხოლოდ ყოველდღიური ნაბიჯები გვაშორებს, რაც არც ისე რთული გადასადგმელია, თუკი ყველაფერს ეტაპობრივად მივყვებით. რომ შეცდომის დაშვება ტრაგედია არ არის და არც ის არის ტრაგედია, თუ აღმოვაჩენთ, რომ რაღაც საკმარისად კარგად არ გვცოდნია. რაც მთავარია, არ უნდა დაგვავიწყდეს, რომ ეს ყველაფერი მათთვის გასაგებ ენაზე უნდა ავუხსნათ, და არც ის უნდა დავივიწყოთ, რომ უფლებებთან ერთად ვალდებულებებზეც ვესაუბროთ, რათა ვასწავლოთ პასუხისმგებლობა. არ დაივიწყოთ და ხშირად ვუმეოროთ, რომ ყოჩაღები არიან. აუცილებლად უნდა შეაქოთ მათი სულ მცირე აქტიურობაც კი. ეს სიტუაციას ყოველთვის სასიკეთოდ ცვლის. მეტიც! უთხარით: ძვირფასო მეხუთეკლასელო, მადლობა, რომ ასე ცდილობ; მადლობა, რომ არასდროს გავიწყდება დავალების დაწერა; მადლობა, რომ ასე კარგად გისწავლია ყველაფერი; მადლობა, რომ დღეს წიგნი აღარ დაგრჩა; მადლობა, რომ მისმენ, ეს ჩემთვის ყველაზე მნიშვნელოვანია!
იქნებ ასე მაინც გახდეს უმნიშვნელო ის ქულები, რომლის დაწერაც აუცილებლად გვიწევს, მიუხედავად იმისა, გვსურს თუ არა ეს.
