ჟორჟ ბიზე, მარია კალასი, სარა ბერნარი, ოსკარ უაილდი, ფრედერიკ
შოპენი, მიშელ პეტრუჩიანი, ჯოაკინო როსინი… შთამბეჭდავი
სახელებია, არა? თითოეული
მათგანით სამართლიანად ამაყობს მსოფლიო ხელოვნება. თუმცა ამ ხალხს
კიდევ ერთი რამ აერთიანებს: ისინი პარიზში, პერ ლაშეზის (Père Lachaise) სასაფლაოზე არიან დაკრძალულნი. პოეტები, კომპოზიტორები, მსახიობები, საზოგადო
მოღვაწეები, დიპლომატები… სწორედ
აქ ასვენია ნეშტი ბევრი გამოჩენილი ადამიანისა, რომლებმაც საფრანგეთისა და მთელი
დანარჩენი მსოფლიოს ისტორიაში წარუშლელი კვალი დატოვეს.
თუმცა არის
ამ პანთეონში ერთი საფლავი, რომელიც სხვებისგან გამოირჩევა. გრაფიტით მოხატულ
ქვებთან მცირე ზომის ბიუსტი დგას, საფლავის ქვაზე კი სახელი, გვარი, თარიღები (1943–1971)და ბერძნული
წარწერაა: ΚΑΤΑ ΤΟΝ ΔΑΙΜΟΝΑ ΕΑΥΤΟΥ. ქართულად ეს ფრაზა ასე ითარგმნება: “საკუთარი
სულის ერთგული”, ან “მართალი საკუთარ სულთან“.
ის არც დიდი
კლასიკოსია, არც იდეალური
კომპოზიტორი, არც შოპენისა თუ ბახის ეპოქაში უცხოვრია, არც დიპლომატი ყოფილა და არც მსახიობი.ის, უბრალოდ,
საკუთარი თავის ერთგული იყო – ჯეიმს დუგლას
მორისონი, ჩემთვის უბრალოდ
ჯიმი. კიდევ ერთი
ლეგენდა, რომელიც სიცოცხლეს27 წლისა გამოეთხოვა.
მისმა მუსიკალურმა
კარიერამ სულ რაღაც 5 წელიწადს გასტანა. 1965 წლის ერთ
მშვენიერ, ან არცთუ
მშვენიერ დღეს მორისონი მუსიკოს რეი მანზარეკს შეხვდა ლოს-ანჯელესის ერთ–ერთ სანაპიროზე. საუბრისას
გაუმხილა, რომ ლექსებსა და სიმღერებს წერდა და ერთ–ერთი მათგანის, MoonlightDrive-ის, პატარა მონაკვეთიც წაუმღერა:
მანზარეკი
კლავიშებზე საკმაოდ კარგად უკრავდა და მორისონს ბენდის შექმნა შესთავაზა. სახელად “TheDoors” (“კარი”,
“კარიბჭე”) შეარჩიეს. ინსპირაციის წყარო ინგლისელი მწერლის, ოლდოს ჰაქსლის
წიგნი “აღთქმის კარიბჭე” იყო. თავის მხრივ, ჰაქსლის შთაგონება
თანამემამულის, პოეტ უილიამ ბლეიკის ფრაზა გახლდათ: “თუ აღქმის კარიბჭე გაიხსნა, ადამიანი
დაინახავს ყველაფერს ისე, როგორც არის, უსასრულოდ” (If the doors of perception were cleansed, everything would appear to manasitis, infinite).
მთარგმნელად
ალბათ არ გამოვდგები, თუმცა, ვფიქრობ, მორისონისა და მისი მეგობრების
მუსიკის ძირითადი აზრი ავად თუ კარგად მოგაწოდეთ. “TheDoors” ცდილობდა,
ყოფილიყო ჭეშმარიტების ერთგვარი კარიბჭე 1960–იან წლების
ამერიკელებისთვის, რომლებიც არაერთ ყოფით თუ იდეოლოგიურ პრობლემას აწყდებოდნენ.
უმთავრესი პრობლემა კი თავისუფლების არასათანადო ხარისხი იყო. თითქმის ყველა
კონცერტს გასდევდა ჯიმის საკმაოდ ხანგრძლივი გამოსვლები, ლექსები, რომლებშიც
მსმენელს მოუწოდებდა, ბოლომდე ეგრძნოთ თავისუფლება. პუბლიკის აყოლიება მორისონს არ
უჭირდა. 1967 წელს მაიამიში პოლიციამ
პირდაპირ სცენაზეც კი დააკავა. მიზეზი – ამბოხის ხელშეწყობა.
წმინდა ტექნიკური
თვალსაზრისით თუ მივუდგებით, ჯიმი არასოდეს ყოფილა ბენდის მუსიკალური ლიდერი. თითქმის არასოდეს
გამოჩენილა მაყურებლის წინაშე რომელიმე ინსტრუმენტით. ძირითადად ლირიკის წერით იყო დაკავებული. მიუხედავად
ამისა, ჯიმის გარეშე
ჯგუფის წარმოდგენა უბრალოდ შეუძლებელია. მორისონის გარდაცვალების შემდეგDoors-მა სცადა
მოღვაწეობის გაგრძელება, თუმცა ორ წელიწადში ამოწურა თავი. უნიკალური
ტემბრის, შინაარსიანი
ტექსტებისა და ქარიზმის წყალობით ჯიმი ახერხებდა, ნამდვილი ლიდერი ყოფილიყო სცენაზე. ამიტომაც მსოფლიო მუსიკის
ისტორიაში ის ჯიმ მორისონად, “თავისი სულის ერთგულ” პიროვნებად
დარჩა და არა TheDoors–ის უბრალო ვოკალისტად.
მეტი რა უნდოდა ამერიკელ მსმენელს – მის წინაშე ძალიან სიმპათიური, ენერგიით სავსე ახალგაზრდა იდგა, რომელიც მზად იყო, თითოეული
მათგანისთვის გაეზიარებინა უკიდეგანო მუსიკა. ფანებიც, თავის მხრივ, თანახმა იყვნენ, ყველაფერი გაეღოთ მორისონისთვის. ქალები ჯიმის ნამდვილად
არ აკლდა. არსებობს ცნობა, რომ მას ჯენის ჯოპლინთანაც კი ჰქონდა ხანმოკლე
ურთიერთობა. მიუხედავად ყველაფრისა, მის ცხოვრებაში იყო ერთი ქალი, რომელიც, ალბათ, სიცოცხლის უკანასკნელ დღემდე უყვარდა – პემ კარსონი, მუზა, ურომლისოდაც ბევრი კომპოზიცია ალბათ არ დაიწერებოდა…
ვინარის ჩემთვის მორისონი? ძალიან კარგი ამერიკელი პოეტი, მეამბოხე, რომელსაც მასების აყოლიება შეუძლია. ალკოჰოლი, ნარკოტიკები, ბევრი როკ-ენ-როლი და უკვდავი ჯგუფი The Doors – აი, ეს არის
ჯიმი. მისთვის არ აქვს მნიშვნელობა, ვის ესაუბრება: გენიალურ ენდი უორჰოლს, რომელიმე რიგით თაყვანისმცემელს თუ პოლიციის ოფიცერს, რომელსაც მისი დაპატიმრება სურს. ის ყველასთან
ერთი და იგივე ადამიანია. ადამიანი, რომელსაც შეუძლია, თქვენი
მსოფლმხედველობა რადიკალურად შეცვალოს.
სიცოცხლის
ბოლო დღეები მორისონმა პარიზში გაატარა. ალბათ არ გაგიკვირდებათ, თუ გეტყვით, რომ მის ნაადრევ სიკვდილს ჰეროინის ზედმეტ დოზას უკავშირებენ. ცხედარი პემ
კარსონმა აღმოაჩინა სააბაზანოში. საინტერესოა, რომ დაახლოებით 3 წლის შემდეგ პემიც იმავე მიზეზით გარდაიცვალა. ისიც, მორისონის
მსგავსად, 27 წლისიყო.
აი, ასეთი
გახლდათ ჯიმ მორისონი – არეული, თავისუფალი, ინდივიდუალური, ხშირად ზედმეტადაც
კი. იყო თუ არა
მისაბაძი, ამაზე კამათი
შეიძლება, მაგრამ
ფაქტია – დღეს მისი ცხედარი მსოფლიო მნიშვნელობის ადამიანების გვერდით
განისვენებს.
პოსტი უცნაური
და აბდაუბდა გამომივიდა, რისთვისაც ბოდიშს გიხდით. თუმცა ეს ჩემი სტილი არ არის, ეს ჯიმის
სტილია..
მისთვის ხომ
ხალხიც უცნაური იყო 🙂
