ზაფხულის დადგომისთანავე იწყება გაუთავებელი დისკუსია საზაფხულო დავალებების შესახებ – საჭიროა თუ არა, რას ემსახურება, როგორი ფორმის უნდა იყოს, რა ტიპის ცოდნა თუ უნარები უნდა განამტკიცოს ან ახალი რა უნდა შესძინოს შრომატევადი სასწავლო წლის შემდეგ გადაღლილ ბავშვებს?! ქართული ენისა და ლიტერატურის საზაფხულო დავალების ერთ-ერთ უცვლელ კომპონენტად შემიძლია დავასახელო ე.წ. საკითხავი ლიტერატურის სია. აქვე ისმის კითხვა: რატომ უნდა იკითხონ ზაფხულში ბავშვებმა?! პასუხი მარტივია – გაწაფული და ორიენტირებული კითხვის უნარების გახვეწა, ფანტაზიის, თანაგანცდის და სხვა მნიშვნელოვანი უნარებისა თუ შეგრძნებების განვითარება. რაც მთავარია, წიგნი არის ბილეთი ახალ თავგადასავალში, რომელმაც თითოეულ მკითხველს საინტერესო გამოცდილება უნდა შესძინოს და თან სიამოვნებაც მიანიჭოს.
ბუნებრივია, დამწყებ მკითხველებს ზემოაღნიშნული არგუმენტებით ვერ მოხიბლავ. ამიტომ, როგორც მასწავლებელი, ბევრს ვფიქრობ, როგორ მივიყვანო თითოეული მათგანი წიგნთან. მოსწავლეების მაგივრადაც ვფიქრობ და ვიხსენებ, ბავშვობაში როგორ ვირჩევდი წიგნებს. მათ მსგავსად, მეც შევუშინებივარ სიტყვების გროვას, გაყვითლებულ ფურცლებს, არაფრისმთქმელ ყდას თუ სათაურს…
დაწყებითი საფეხურის მასწავლებლებმა კარგად ვიცით, რომ თავიდან ბავშვებს უჭირთ გრძელი წინადადების შინაარსის გაგება, რადგან სანამ წერტილამდე მივლენ, დასაწყისი ავიწყდებათ. იგივე შეიძლება ითქვას გრძელ აბზაცებზე, ასაკითვის შეუსაბამო ლექსიკაზე, პატარა შრიფტსა თუ მჭიდრო ტექსტებით გადაჭედილ ფურცელებზე, რომლებიც მკითხველს არ უტოვებენ პაუზის, ამოსუნთქვის შესაძლებლობას. ამას წინათ, ჩემს მოსწავლეებს ვკითხე, რის მიხედვით არჩევდნენ წიგნებს და აი შედეგიც:
ჩემი აზრით, მოსწავლეებს ზაფხულში მაინც უნდა მივცეთ საკითხავი მასალის არჩევის შესაძლებლობა. თუმცა სასურველი შედეგის მისაღებად ასევე აუცილებელია სამოტივაციო აქტივობების შეთავაზება, რაც კითხვას უფრო საინტერესო და სახალისო პროცესად აქცევს. მკითხველი თავგადასავლის უშუალო მონაწილედ უნდა ვაქციოთ, ამიტომაც ხშირად ვთხოვ მოსწავლეებს რომელიმე პერსონაჟის პოზიციის გაზიარებას, მაგალითად: პერსონაჟის დღიურის შექმნას, წიგნიდან „გაქცევას“ (ამოიღე/ჩაამატე პერსონაჟი და მოყევი, როგორ განვითარდებოდა მოვლენები მის გარეშე) და ა.შ. მსგავსი გამოწვევები წიგნს მკითხველის თვალწინ აცოცხლებს და უფრო ახლობელი ხდება მისთვის.
ამჯერად საზაფხულო საკითხავის ზემოაღნიშნული კრიტერიუმების მიხედვით შერჩევა ვცადეთ. მათ რამდენიმე ვარიანტი შევთავაზე და საბოლოოდ ანე-კატერინე ვესტლის შესანიშნავ წიგნზე შევჯერდით. აქვე გაგიზიარებთ ამონარიდს „საზაფხულო რეცეპტებიდან“, რომელიც მრავალრიცხოვანი ოჯახის თავგადასავალს მოვარგე. დავიწყებ წერილით, რომელიც, მშობლების დახმარებით, მოსწავლეთა კუთვნილ გამოცემებს პირველ გვერდად „ჩავამატე“:
ძვირფასო მკითხველო,
ძალიან გვიხარია, რომ ცხელი ზაფხულის ჩვენთან ერთად გატარება გადაწყვიტე. აქ სულ ხმაურია, ბევრნი ვცხოვრობთ უშველებელი ქალაქის ერთ პატარა ბინაში. როცა ქუჩაში გავდივართ, გამვლელები გვაჩერებენ, არ სჯერათ, რომ ერთი ოჯახი ვართ. ალბათ გაგიკვირდება, პატარა ბინაში როგორ ვეტევით. სიმართლე გითხრათ, ჩვენც გვიკვირს! J
ზაფხულობით ქალაქიდან იშვიათად და თან ცოტა ხნით თუ გავალთ. ამ ზაფხულს კი სიამოვნებით გავატარებთ შენთან ერთად და საინტერესო თავგადასავლებსაც არ მოგაკლებთ!
პატივისცემით, დედა, მამა, რვა ბავშვი, დიდედა და საბარგო მანქანა
პირველ თავში მკითხველი გაიცნობს მრავალშვილიან ოჯახს და მათთან ერთად დანაკარგის სიმწარესაც იგემებს. მკითხველმაც ხომ უნდა უთანაგრძნოს ოჯახს?!
შესავალი – დავალება N1
დაასრულე პირველი თავის წაკითხვა? მოდი, დაფიქრდი, შენ თუ დაგიკარგავს ოჯახის წევრივით მნიშვნელოვანი რამ, მაგალითად, მეგობარი სათამაშო ან თუნდაც შინაური ცხოველი/ფრინველი. იქნებ შენ თუ არა, შენმა რომელიმე ახლობელმა გაიხსენოს მსგავსი ისტორია. საკუთარ გამოცდილებაზე ან ახლობლის მონათხრობზე დაყრდობით, გაუგზავნე დაღონებულ ოჯახს წერილი და ურჩიე, სად და როგორ ეძებონ თავიანთი საბარგო მანქანა და ვინ/რა დაეხმარებათ ძიების პროცესში.
მეორე თავში საბარგო მანქანას პოულობენ და პოლიციელის დახმარებით ოჯახს უბრუნებენ. აქ მკითხველს საინტერესო თამაში შეგვიძლია შევთავაზოთ:
,,საბარგო მანქანა“ – დავალება N2
მეორე თავის კითხვა დაასრულე? ესე იგი „გამომძიებლობანას“ თამაშის დროც დადგა!
ჯერ მოთამაშეები შეაგროვე (ოჯახის წევრები, მეგობრები), შემდეგ როლები (ქურდი, დაზარალებული, გამომძიებელი, პოლიციელი) გაინაწილეთ და თამაშის ინსტრუქციას გაეცანით:
- ერთ-ერთმა მოთამაშემ (ქურდი) უნდა დამალოს რაიმე ნივთი. მას შეუძლია, საბარგო მანქანის მსგავსად, ნივთს გარეგნობა შეუცვალოს (შეღებოს, შეფუთოს…), მაგრამ არ უნდა დააზიანოს.
- „ქურდმა“ ნივთი ყველასგან დამოუკიდებლად უნდა დამალოს. „გამომძიებელმა“ მას უნდა დაუსვას წინასწარ განსაზღვრული რაოდენობის კითხვები ნივთის ადგილმდებარეობის შესახებ. კითხვა-პასუხის ნაცვლად, შეგიძლიათ გამოიყენოთ მინიშნების ბარათები (ქურდი ბარათებს წინასწარ ამზადებს და მალავს. გამომძიებელი კი ეძებს და ბარათებზე ამოკითხული მინიშნებების დახმარებით პოულობს დაკარგულ ნივთს).
- „გამომძიებელმა“ დაკარგული ნივთის შესახებ რაც შეიძლება მეტი ცნობა უნდა შეაგროვოს (როგორ გამოიყურება, რისთვის გამოიყენება, ბოლოს როდის ნახეს/გამოიყენეს და ა.შ.) და ამაში „დაზარალებულის“ (ნივთის მეპატრონე) ჩვენება დაეხმარება.
- გამოძიების პროცესში აუცილებლად დაგჭირდებათ „პოლიციელი“, რომელიც ნაპოვნ ნივთს შეაფასებს, მისი მფლობელის ვინაობას დააზუსტებს და სამართლიანობას აღადგენს.
- ნივთის პოვნის შემდეგ, წიგნში განვითარებული მოვლენების მსგავსად, თქვენც შეგიძლიათ ქურდობის მიზეზი გამოიკითხოთ, „დამნაშავე“ შეიწყალოთ და დახმარების ხელი გაუწოდოთ.
სასიამოვნო თავგადასავალს გისურვებთ!
შემდეგი თავები („დიდედა ქალაქში ჩამოდის“, „დიდედა ტრამვაით სეირნობს“ და ა.შ.) ოჯახის უხუცეს წევრს, დიდედას ეძღვნება. იგი პირველად ჩამოდის დიდ ქალაქში და მისთვის ურბანული გარემო უცხო და საფრთხის შემცველია. ამიტომაცაა მისი თავგადასავალი ასეთი უჩვეულო და თან ძალიან სახალისო. აღნიშნული მონაკვეთის წაკითხვის შემდეგ, ბავშვებს „მოგზაურის დღიურის“ (წერილობით ან ვიდეო-აუდიო ჩანაწერის სახით) შექმნას შევთავაზებ და დამხმარე კითხვებსაც გავუგზავნი. ჩემი აზრით, დღიურის წარმოება წერითი/სააზროვნო უნარების და თვითრეფლექსიის ერთ-ერთი საუკეთესო საშუალებაა:
- აღმოჩენილხარ დიდედას მსგავს სიტუაციაში? რომელმა ქალაქმა გაგაოცა ან შეგაშინა ამ პერსონაჟის მსგავსად? მომიყევი შენი გამოცდილების შესახებ.
- გისეირნია უცხო ან თუნდაც საკუთარ ქალაქში საზოგადოებრივი ტრანსპორტით? გაიხსენე, რით იყო ეს მოგზაურობა გამორჩეული? შეგიძლია ეს მოგონებაც დღიურში შეინახო.
- დიდედას მსგავსად, რომელიმე ნივთის შეძენაზე ხომ არ გიოცნებია? მოახერხე მისი ყიდვა? ვინ დაგეხმარა ოცნების ასრულებაში?..
ზემოაღნიშნულ თავებთან დაკავშირებით რამდენიმე თამაშის იდეაც დამებადა:
- დარწმუნებული ვარ, აუცილებლად გექნება კომფორტული საწოლი, რომელშიც ძალიან ტკბილად გძინავს. დიდედას კი, როგორც უკვე იცი, უზარმაზარი ქალაქის ციცქნა ბინაში საკმაოდ უცნაური საწოლი გაუშალეს. თუ სახლში თოჯინა ან შინაური ცხოველი გყავს, დაფიქრდი, როგორი საწოლი მოეწონებოდა და მოუწყვე კომფორტული „საძინებელი“.
- უკვე გაისეირნე ტრამვაით დიდედასთან ერთად?! ალბათ უფროსებსაც ჰკითხე, ეს რანაირი ტრანსპორტიაო. თუ მატარებლით მგზავრობა გიყვარს, ქალაქში რელსებზე შემოსკუპებული ვაგონით სეირნობაც მოგეწონებოდა, მაგრამ, სამწუხაროდ, ტრამვაი აღარ დადის ჩვენს ქალაქში. ამის მიუხედავად, მაინც შეგიძლია „დიდი გასეირნების დღე“ მოიწყო და ოჯახის წევრებთან ერთად „ტურისტობანა“ ითამაშო. თუ კარგად დააკვირდები, ნაცნობ ადგილებშიც აღმოაჩენ რაიმე ახალს და საინტერესოს. სასიამოვნო გასეირნებას გისურვებ!
„ზაფხულის პატარა არდადეგები“
ეს თავი ყველაზე მეტად უხდება ზაფხულს. თან მასზე დაყდნობით არაერთი საინტერესო აქტივობის მოფიქრება შეიძლება, მაგალითად:
- კარვობანა
ოდესმე ყოფილხარ ლაშქრობაში? უჩვეულო ადგილას ღამე თუ გაგითენებია? ამ თავის წაკითხვის შემდეგ რვა ბავშვთან ერთად საბარგო მანქანის ძარაზე დაძინებაც ხომ არ მოგინდა?! ამჯერად, მანქანაში ძილის ნაცვლად, კარავში ერთი ღამის გათენებას გთავაზობ. შეგიძლია, ოჯახთან ერთად ლაშქრობა დაგეგმო. თუ რაიმე მიზეზის გამო ვერ მოახერხებთ ამ იდეის განხორციელებას, არ მოიწყინო! საკუთარ ეზოში ან ოთახში გამოსცადე, როგორი ჯადოსნური რამაა კარავში ძილი. შეგიძლია ჩვეულებრივი მაგიდა აქციო კარვად – მის ქვეშ ლეიბი დააგო, თავზე კი ზეწარი ან პლედი ისე გადააფარო, მხოლოდ „კარავში“ შესასვლელი ჩანდეს.
ტკბილ ძილს და მოგზაურის სიზმრებს გისურვებ!
- პიკნიკი
თუ მოგზაურობა გიყვარს და კოცონზე მომზადებული საჭმელი ერთხელ მაინც გაგისინჯავს, ალბათ მისი გემო არასდროს დაგავიწყდება. თუ სოფელში ხარ, შეგიძლია პიკნიკი საკუთარ ეზოში მოაწყო. ჯერ შესაფერისი ადგილი შეარჩიე, შემდეგ პიკნიკისთვის საჭირო ნივთები (პლედი, ერთჯერადი ჭურჭელი და ა.შ.) და სურსათი (დარწმუნებული ვარ, მაცივარში ხილს და წასახემსებელს აუცილებლად იპოვი) მოიმარაგე. აი ახლა კი სასურველი სტუმრების (მეგობრები, ოჯახის წევრები) დაპატიჟებაც შეიძლება. თუ პიკნიკზე უფროსებიც წამოვლენ, პატარა კოცონის გაჩაღებას და ნაკვერჩხალში შემწვარი კარტოფილის დაგემოვნებასაც შეძლებ.
დაუვიწყარ საღამოს გისურვებ!
