სკოლა და მისი მართვა ციფრულ ეპოქაში – ცვალებადი პარადიგმები  ცვალებად დროში (ნაწილი მეორე)

სტატიათა ციკლი ამერიკელი ავტორის, სპიკერისა და განმანათლებლის, ერიკ შენინგერის 2019 წელს გამოსული წიგნიდან, Digital Leadership (2019, second edition, Copyright © 2019 by Corwin).

ერიკ შენინგერის წიგნი Digital Leadership (2019), სასკოლო ლიდერებისთვის, დირექტორებისთის და სავარაუდოდ, სკოლის შემოქმედი ადამიანებისთის არის განკუთვნილი. სანამ რამის მართვას დაიწყებთ, ის „რაღაც“ უნდა არსებობდეს. იცვლებიან ისინიც, ვისაც უნდა ვასწავლოთ. დღეს მათ (მოსწავლეებს, ლ.ა.) ყურადღების უფრო მოკლე ინტერვალი აქვთ, მათ თავისუფლად შეუძლიათ რამდენიმე რამეზე ერთდროულად კონცენტრირება. ზოგიერთი მკვლევარი ამბობს რომ ეს კარგია, სხვები ამას უარყოფითად აფასებენ. ერიკი (წიგნის ავტორი, ლ.ა.), წიგნის მკითხველს ყველა ამ საკითხში ამოგზაურებს, არ იჭერს რომელიმე მხარეს, მაგრამ გვთავაზობს, ყურადღება მივაქციოთ სხვადასხვა შესაძლო ვერსიას, რომლიდანაც არჩევანს გავაკეთებთ.

სწავლება, როგორც იქნა, სწავლით იცვლება. ავტორს ფრთხილად, ნაბიჯ-ნაბიჯ შევყავართ ციფრული სწავლის სამყაროში. ფრთხილად იმიტომ რომ იგი აცნობიერებს რომ ჩვენ, ყველანი მზად ვართ მოულოდნელად შევუტიოთ ყველა იდეას ამ თემაზე. მე ამაში დარწმუნებული ვარ, რადგან ყოველდღე მიწევს მუშაობა თვითორგანიზებადი სწავლების საკითხებზე.

როდესაც ლონდონში და კალკუტაში პირველი, ელექტრობაზე მომუშავე ტრამვაი გამოჩნდა, ხალხი კითხულობდა „და სად დამალეს ცხენები?“ ეს წიგნი სასწავლო გარემოზე გვესაუბრება. მათგან ზოგი არსებობს, ზოგი – არა. ინტერნეტი და ციფრული საშუალებები, რომლებიც მას იყენებენ, მიმოფანტულია ჩვენი სკოლების ფიზიკურ სივრცეში. ინტერნეტი რეალობაა – იგი არსებობს, მაგრამ სად არის ის? ამჯერად სად დამალეს ცხენები?

ჩვენი საზოგადოების სახელცვლილება ჩვენს თვალწინ მიმდინარეობს გეომეტრიული პროგრესიის კანონებით და ეს ტექნოლოგიების უპრეცენდენტო განვითრების გამო ხდება. ამ პროცესმა უკვე შეცვალა ის წესები, რომლებსაც ადამიანები გამოიყენებენ ურთიერთობების, თანამშრომლობის, პრობლემების გადაჭრის, პროექტების შექმნისა და გადაცემული შინაარსის აღქმისა და მოხმარებისათვის.

ამ ცვლილებებმა ყველა, ვინც განათლების სფერო მუშაობს, ისეთ მდგომარეობაში ჩააყენა რომ ისინი დაფიქრდნენ, თუ რამდენად შეესაბამება სინამდვილეს და რამდენად ეფექტურია ის მეთოდები და საშუალებები, რომელსაც ისინი სწავლების, სწავლისა და მართვისათვის იყენებენ? რამდენად შეიძლება მიაღწიონ სწავლების მთავარ და კეთილშობილურ მიზანს, რომელიც მოსწავლის დღევანდელ და სამომავლო წარმატებებში უნდა აისახოს?

სწორედ ამაში მდგომარეობს ის მთავარი მიმართულება, რომელიც სკოლის მუშაობას ეხება. აქცენტი უნდა გაკეთდეს იმ ნიჭიერ და კომპეტენტურ  მასწავლებლებზე, რომლებიც  წარმატებულად შეისწავლიან და „გაუმკლავდებიან“ ციფრული სამყაროს მოთხოვნებს.

მეორადი მიზანი იქნება ძლიერი ურთიერთობების ჩამოყალიბება განათლების სფეროში არსებულ ყველა დაინტერესებულ მხარესთან (მშობლები, მოსწავლეები, თემის წევრები) და მათი ორგანულ ჩართვა იმ დროს არსებულ პროცესებში. კითხვა კი ასე ჟღერს: ხართ თუ არა მზად ამისათვის?

ტექნოლოგიების და მათი დომინანტური როლის ზრდა ჩვენს ცხოვრებაში, ადვილად დასანახია ქცევაზე დაკვირვებებით, რომლებზეც პროფესიონალები, ბიზნესები, მშობლები, ბავშვები და თვით ბებია-ბაბუებიც კი მიგვითითებენ.

2017 წლის დეკმბრისათვის, მსოფლიოს მოსახლეობის დაახლოებით 54% ინტერნეტში იყო ჩართული (Internet World Stats, 2018).

ახალი ხელსაწყოები იმაზე უფრო სწრაფად ჩნდებიან, ვიდრე ეს ადრე ხდებოდა. გაითვალისწინეს თუ არა სასკოლო სტრუქტურებმა და პროცედურებმა ეს ტენდეცია? უფრო მეტიც, იციან კი [სკოლების] ლიდერებმა ამ ძვრებისა და ტენდენციების შესახებ და რა მოიმოქმედეს თავიანთ სკოლებში გააზრებული, მდრადი ხასიათის ცვლილებების განსახორციელებლად? აქ საკითხი ასე დგას: ჩვენ უნდა უკეთესები ვიყოთ და არა მხოლოდ იმიტომ, რომ ვხედავთ ცვლილებებს, რომლებიც ჩვენი სკოლები კედლების მიღმა მიმდინარეობს.

ცვლილება ყოველი ჩვენთაგანიდან იწყება და ამ წერტილიდან ვრცელდება. სიმართლე კი იმაში მდგომარეობს რომ არ არსებობს სრულყოფილი გაკვეთილი, პროექტი, საკლასო ოთახი, ოლქი, მასწავლებელი, ან ადმინისტრატორი. თუმცა არსებობს იმის შესაძლებლობა რომ ყოველდღე უკეთესები გავხდეთ.

სასკოლო ლიდერებისთვის მთავარი გამოწვევა იმაში მდგომარეობს რომ მათ უნდა გააცნობიერონ ეს საზოგადოებრივი ცვლილებები და გაითავისონ ისინი. თუ სკოლები გააგრძელებენ ვადაგასული სასკოლო მოდელის დევნას, რომელიც ფოკუსირებულია მრეწველობისთვის გაზრახული სამუშაო ძალის მომზადებაზე, ისინი შესაძლოა, მოსწავლეებისა და საზოგადოებისთვის (და თემისთვის) შეუსაბამო ინსტიტუტებად გადაიქცნენ.

უფრო ხშირად, ვიდრე ეს სასურველია, საქმე გვაქვს მოსწავლეთა და მათ სკოლებს შორის არსებულ ფუნდამენტურ წყვეტასთან. რეალობასთან შესაბამისობა ისეთივე მნიშვნელოვანია, როგორც მიზნის მიღწევა.

შეუძლებელია ამ უკანასკნელის მიღწევა, თუ პირველს შესაფერისი ყურადღება არ დაეთმობა. რატომ ხდება რომ სკოლების დიდი რაოდენობა ვერ პასუხობს მოსწავლეთა სწავლების მარავალფეროვან საჭიროებებს?

რამდენად იყენებენ  სასკოლო ლიდერები ხელმისაწვდომ ტექნოლოგიებსა და სოციალურ მედიას ისეთი საქმიანობისთვის, რომელსაც ისინი ისედაც კარგად ასრულებდნენ? ითვალისწინებს თუ არა ჩვენი გადაწყვეტილებები, ან საქციელი, სამომავლო ძვრებსა და ცვლილებებს, თუ ისევ სტატუს-ქვოს შენარჩუნებაა უპირატესი?

რატომ ხდება რომ ძალიან ბევრია ისეთი, ვინც ფეხს ითრევს და ეშინია ცვლილებების? თუ ამ ძნელ კითხვებს სასკოლო ლიდერები ნათელ პასუხებს არ გასცემენ, ჩვენი განათლების სისტემა კიდევ უფრო მიუახლოვდება შეუსაბამობასა და არაადექვატურობას.

ციფრული ხემძღვანელობა, მართვა ან „ლიდერშიპი“ (ინგლის. წინამძღოლობა, ხელმძღვანელობა, ლ.ა.), მოიცავს აზროვნების წესის, ქცევისა და უნარების ისეთ დინამიურ კომბინაციას, რომელიც გამოიყენება სასკოლო კულტურის ცვლილებისა და გაძლიერებისთვის, მოწინავე ტექნოლოგიების სტრატეგიული გამოყენების მეშვეობით. რადგან ეს პროცესი უკვე მიმდინარეობს, ფაქტობრივად ყველა სექტორში უკვე გამოჩნდნენ ის ლიდერებ, რომლებიც უკვე წარმატებულად იყენებენ ინტერაქტიური ქსელის (ინგლ.Web – ქსოვილი, აბლაბუდა, ქსელი, ლ.ა.) უპიტრატესობებს, მართავენ ცვლილებებს, გვიჩვენებენ გამჭვირვალობის მაგალითებს,  ზრდიან საყოველთაო ჩართულობასა და მონაწილეობას, იყენებენ თანამშრომლობას, აქცენტს აკეთებენ [გამოცდილების] გაზიარებაზე, გლობალურ დიალოგზე და სათემო განვითარებაზე.

ასეთმა ლიდერებმა, მალევე მიაგნეს ციფრული ტექნოლოგიების უსასრულო შესაძლებლობებს, რომლებიც მხარს უჭერენ და აძლიერებენ ტრადიციული ხელმძღვანელობის ასპექტებს (მენეჯმენტი, პროდუქტიულობა, თანამშრომლობა, შეფასება, უკუკავშირი და კომუნიკაცია) და ამავე დროს, ეძებენ ახალ გზებს ცვლილებებისა და ტრანსფორმაციისათვის. თუმცა ბევრი კვლავ იკამათებს იმაზე რომ ტრადიციული მართვის სტილი ჯერ კიდევ უპირატესია.

ციფრული ხელმძღვანელობა ითვალისწინებს ისეთ ცვლილებებს, რომელბიც გულისხმობენ უნივერსალურ კავშირს (კავშირის შესაძლებლობას, ლ.ა.), ღია წყაროების გამოყენებას, ხელოვნური ინტელექტის შესაძლებლობების მოხმარებას, რობოტ-ტექნიკას, მობილურ ტექნოლოგიებსა და ინდივიდუალური შესაძლებლობების გამოყენების შესაძლებლობებს (ე.წ. „პერსონალიზაციას“, ლ.ა.).

ეს ძვრები, ბევრი ლიდერისთვის უკვე დაწყებულია – მაგალითად,  ტექნოლოგიების გამოყენებით, პირადი მიზნებისთვის და ამოცანებისთვის. თუ აღმოჩნდება რომ ისინი ღირებულია, მაშინ ამ ტექნოლოგიების გამოყენება შესაძლებელი იქნება პროფესიული პრაქტიკისთვისაც.

არავის აქვს იმის ფუფუნება რომ „მოახტეს“ ციფრულ ტალღას და თანაბრად „გადაანაწილოს“ ის ხელმძღვანელობის ყველა ასპექტზე. ლიდერი უნდა გახდეს იმ ცვლილების ინიციატორი, რომელიც თქვენ გსურთ განხორციელდეს განათლებაში, თუმცა ალბათ უფრო მნიშვნელოვანია ეს ის ცვლილებები იყოს, რომელთაც მოსწავლეები ელიან.

მზარდი მსოფლიო ციფრული ქსელი და სხვა ტექნოლოგიები ყველას გავძლევენ საშუალებას გავხადოთ ჩვენი შრომა უფრო ეფექტური (და არა უფრო ძნელი), ხოლო მისი შედეგები  – უკეთესი.

შესაბამისად, ციფრული მართვა (ან წინამძღოლობა) შესაძლოა შემდეგნაირად განისაზღვროს: პროცესი, როდესაც ყალიბდება ის მიმართულებები, რომლებიც გავლენას ახდენენ სხვებზე; რომლებიც ინფორმაციაზე წვდომის მეშვეობით სათავეს აძლევენ მდგრად ცვლილებებს და აყალიბებენ ისეთ ურთიერთობებს, რომლებსაც შეუძლიათ წინასწარ განჭვრიტონ სკოლის სამომავლო პერსპექტივისთვის აუცილებელი და მნიშვნელოვანი ცვლილებები.

ცვლილების ლიდერებმა უნდა განსაზღვრონ სწავლების საჭიროებები მოსაწავლეთათვის და სკოლის პედაგოგიური პერსონალისთვის, ინფორმაცია, რომელიც სასურველია ყველა დაინტერესებული მხარისათვის და სასკოლო კულტურის ის ელემენტები, რომელბიც თანხვედრაში იქნებიან როგორც სწავლების მკაცრ სტანდარტებთან, ისე – საჭირო ცოდნა-კომპეტენციებთან. სხვაგვარად თუ ვიტყვით, ეს ელემენტები მოქნილი უნდა იყვნენ ცვლილებებისთვის და გულისხმობდნენ შემდეგს:

• ახალ [ციფრულ და ტექნოლოგიურ]გარემოში ფრთხილად შესვლას;
• იმ ადამიანების ყურადღებით მოსმენას და მათგან სწავლას, რადგან ეს ხალხი ან უკვე არიან ამ გარემოში ან იქ მუშაობის უფრო ხანგრძლივი გამოცდილება აქვთ;
• ჩართულობას, ფაქტების დადგენისა და პრობლემების ერთობლივი გადაწყვეტის პროცესში;
• მდგომარეობის ყურადღებით (და არა სწრაფად) დიაგნოსტირებას;
• ადამიანების საზრუნავის გულწრფელ განხილვას;
• ენთუზიაზმს, სიმართლესა და გულითადობას, გარემოებების ცვლილების დროს;
• მზადყოფნას დახმარების მიღებაზე, რამის გამოსწორებისა თუ გაუმჯობესებისათვის;
• ქმედითი გეგმის ქონას, პრობლემური საკითხების გამოსწორებისა თუ გაუმჯობესებისათვის.

(მეორე ნაწილის დასასრული)