მოსწავლის კოგნიტური და აკადემიური უნარების შეფასება დისტანიციური სწავლებისას თუ მის გარეშე

No Child Left Behind[1]

 „არცერთი ბავშვი უყურადღებოდ!“ 

სპეციალური საგანმანათლებლო საჭიროების მქონე მოსწავლის კოგნიტური, ანუ შემეცნებითი და აკადემიური უნარების შეფასება იქამდეა აუცილებელი, ვიდრე მისთვის ინდივიდუალური სასწავლო გეგმა შემუშავდება. უფრო მეტიც, იგი სახელმძღვანელო დოკუმენტის სახესაც კი იძენს. თუმცა მოსწავლის შემეცნებითი (კოგნიტური) თუ აკადემიური უნარების შეფასება წლის ბოლოსაც იწერება და იგი ასევე საცნობარო თუ სახელმძღვანელო ინსტრუმენტია ახალი მასწავლებლისთვის, რომელმაც შეიძლება ბავშვს მომავალი სასწავლო წლიდან ასწავლოს.

შეფასების დოკუმენტში ვუთითებთ შევსების თარიღს, ინტერვიუერისა (ამ შემთხვევაში მოსწავლის) და დამკვირვებლის – მასწავლებლის ან სპეციალური მასწავლებლის გვარ-სახელს. სპეციალური მასწავლებელი აფასებს მოსწავლის კოგნიტურ  უნარებს, როგორიცაა: აღქმა, ყურადღება, მეხსიერება, აზროვნება, მეტყველება, ქცევა, ემოცია და კომუნიკაცია. საგნის მასწავლებლები აფასებენ მოსწავლის აკადემიურ უნარებს ეროვნული სასწავლო გეგმის სტანდარტში გაწერილი მისაღწევი შედეგების/სამიზნე ცნებების/მკვიდრი წარმოდგნების მიხედვით. მოსწავლის ფუნქციური/ადაპტური უნარების შეფასება ყველა მასწავლებელს შეუძლია.

ორივე ტიპის შეფასებისას წინა პლანზე უნდა გამოვიტანოთ ბავშვის ძლიერი მხარეები, თუმცა ცალკე სვეტში აუცილებლად უნდა მივუთითოთ, რას ვერ აკეთებს ბავშვი, რაა მისი სუსტი მხარე და რით შეიძლება დავძლიოთ აღნიშნული პრობლემა.

ბავშვის სასკოლო განვითარების ადრეულ ეტაპზე საგნის მასწავლებლების მერ ფასდება ზოგადი აკადემიური უნარები, როგორიცაა: კითხვა, წერა, თხრობა და ბაზისური მათემატიკური უნარები. თითოეული ამ უნარის შეფასება უნდა მოხდეს ბუნებრივ გარემოში და შესაძლოა, მიეძღვნას ერთი საგაკვეთილო დრო.

დისტანციური მუშაობისას კითხვის უნარის შესაფასებლად მოსწავლეს შეიძლება შევთავაზოთ „კარგი სკოლის“ მიერ მომზადებული მისი განვითარებს შესაბამისი სამუშაო ფურცლები, მაგალითად, ასეთი: https://kargiskola.ge/myadmin/ckeditor/ckfinder/userfiles/files/dabadebis%20dge.pdf

თუმცა რეკომენდებულია ვიხელმძღვანელოთ კითხვის დებულებებით, როგორიცაა:

• ტექსტის წაკითხვა/მოცულობა ( ასოების ცნობა; მარცვალ-მარცვალ კითხვა; სიტყვების კითხვა; მარტივი წინადადებების კითხვა; მცირე მოცულობის ტექსტების კითხვა)

გზები და ინსტრუქციები: მოსწავლეს ვაწვდით ტექსტს და ვთხოვთ წაიკითხოს. თუ მოსწავლეს საერთოდ არ შეუძლია კითხვა, მაშინ თავად ვუკითხავთ ტექსტს, ხოლო თუ მოსწავლე კითხულობს მაგრამ ძალიან უჭირს, ვაკითხებთ მხოლოდ ერთ წინადადებას და შემდეგ ჩვენ ვაგრძელებთ. აუცილებლად ვუთითებთ დახმარების დონის გაზრდის შესახებ კომენტარებში. მოსწავლეს ვუჩვენებთ ფურცელზე დაბეჭდილ წინადადებებს და ვთხოვთ წაიკითხოს.  მოსწავლეს ვუჩვენებთ სიტყვებს და ვთხოვთ წაიკითხოს. მოსწავლეს ვუჩვენებთ გვერდს სადაც წერია დამარცვლილი სიტყვები და ვთხოვთ წაიკითხოს მარცვლები. ვუჩვენებთ  ბარათზე დაწერილ ასოებს. ვთხოვთ იპოვოს და დაასახელოს ჩვენ მიერ წარმოთქმული ასო-ბგერები.

დისტანციური მუშაობისას შეიძლება შევთავაზოთ შემდეგი ბმული: https://www.kargiskola.ge/teachers/cignebi/Readers_Grade2/pingvinis_macivari.pdf

• კითხვის მოქნილობა – სათანადო ტემპისა და ინტონაციური გამართულობას ვაფასებთ იმის მიხედვით, თუ რამდენად გამთლიანებული სიტყვებითა და სათანადო ინტონაციით კითხულობს ტექსტს, რამდენად იცავს წინადადებებს შორის პაუზას, რამდენად  მკაფიოდ და  ხმამაღლა კითხულობს.

გზები და ინსტრუქციები: ვაძლევთ მცირე ტექსტს, ან წინადადებას და ვაკვირდებით (დეტალურად ვინიშნავთ რა სიგრძის და სირთულის სიტყვებს  კითხულობს, რა ტიპის შეცდომებს უშვებს)

დისტანციური მუშაობისას შეიძლება შევთავაზოთ შემდეგი ბმული: https://kargiskola.ge/anbani/lokokina%20lila_adapt..pdf ჩვეულებრივ კი აღნიშნული ტექსტი ცალკე წიგნად ყველა საჯარო სკოლის ბიბლიოთეკას მოეპოვება.

• წაკითხულის შინაარსის გაგების უნარი ვლინდება, თუ რამდენად სწორ ვარაუდს გამოთქვამს ტექსტის შინაარსის შესახებ სათაურის მიხედვით; რამდენად ამოიცნობს ტექსტის დასაწყისსა და დასასრულს; რამდენად შეუძლია მოსმენილ ტექსტში მოსმენილი ფაქტებისა და პერსონაჟების დასახელება, რამდენად შეუძლია სიტყვების სემანტიკური გააზრება კონტექსტის მიხედვით

გზები და ინსტრუქციები: მოსწავლეს ვაკითხებთ ტექსტს და  ვთხოვთ: აღწეროს რა მოხდა ტექსტის მიხედვით; დაგვისახელოს ტექსტში ნახსენები პერსონაჟები. თუ მოსწავლეს არ შეუძლია კითხვა საერთოდ, მაშინ ჩვენ ვუკითხავთ ტექსტს; თუ მოსწავლე კითხულობს მაგრამ ძალიან უჭირს, ვაკითხებთ მხოლოდ ერთ აბზაცს და შემდეგ თქვენ ვაგრძელებთ. აუცილებლად ვუთითებთ დახმარების დონის გაზრდის შესახებ კომენტარებში. ორივე შემთხვევაში, ვუკითხავთ თუ ვაკითხებთ, ვეკითხებით სიტყვების მნიშვნელობას ტექსტიდან.

• ფონოლოგიური ცნობიერება მოიცავს ფონოლოგიური ანალიზისა და სინთეზის უნარებს. ვაფასებთ, რამდენად შეუძლია ცალკეული ასოების გაერთიანება სიტყვებად, სიტყვის დაშლა შემადგენელ ბგერებად
• ვაფასებთ შეცდომების ხარისხსა და რაოდენობას, რამდენად ტოვებს, ანაცვლებს ან ამატებს სიტყვებში ასოებს/მარცვლებს, უცვლის ფლექსიებს, უჭირს ხაზიდან ხაზზე გადასვლა, ტოვებს ხაზს, არ ითვალისწინებს სასვენ ნიშნებს, კითხულობს არასწორი ინტონაციით, მონოტონურად

წერის შეფასებისას ფასდება:

• წერის მოტორული კომპონენტი. ვაკვირდებით : რომელი ხელით წერს მოსწავლე (რომელია წამყვანი ხელი), როგორ უჭირავს საწერი საშუალება (ხელის პოზიციას), იჭერს თუ არა მეორე ხელით საწერ ფურცელს, როგორ ზის წერისას, შეუძლია  თვალისა და ხელის კოორდინირება

დავალება: დაწეროს ის რასაც მოჰყვა; დაწეროს საკუთარი თავის შესახებ

დისტანციური სწავლებისას მოსწავლეს შეიძლება შევთავაზოთ ბმული: https://kargiskola.ge/dawere/

• ნაწერის ვიზუალური მხარის შეფასებისას ვითვალისწინებთ ასოების ზომას, მოყვანილობას, ზედა და ქვედა რეგისტრის გრაფემების ხაზზე განლაგებას, ასოებს შორის დისტანციას, სიტყვებს შორის დისტნციას, იწყებს თუ არა სწორი მხრიდან წერას (მარცხენა ზემოთა კუთხიდან).
• ორთოგრაფიის/მართლწერის შეფასებისას ვაკვირდებით იცის თუ არა განსაზღვრული ასოების წერა, ტოვებს თუ არა ასოებს სიტყვაში, ანაცვლებს ერთ ასოს სხვა ასოთი, ამატებს ასოს სიტყვაში, წერისას იცავს ასოების სივრცით მიმართებებს

დავალება: მოსწავლეს ვთხოვთ დაგვიწეროს ის ასოები, რომელიც იცის. თავისი სახელი, (ვაკვირდებით, რამდენად სწორად წერს შ და წ-ს, ძ და ხ-ს და არ ერევა ერთმანეთში). ვაკითხებთ ასაკის შესაბამის ტექსტს და ვთხოვთ აღადგინოს ზეპირად ან წერილობით. დისტანციური მუშაობისას ტექსტების შერჩევა შესაძლებელია შემდეგ გვერდზე: https://kargiskola.ge/teacherintro/teacher-moswavlis-wignebi.php

• ვაფასებთ, რამდენად შეუძლია შეუძლია სიტყვებისა თუ ფრაზების  წერა კარნახით; ტოვებს თუ არა სიტყვას წინადადებაში, ანაცვლებს და ცვლის თუ არა  სიტყვების თანმიდევრობას წინადადებაში.

დავალება: მოსწავლეს ვუსახელებთ  სურათზე მინიშნებით ფრინველის სახელს და ვთხოვთ  დაწეროს დასახელებული სახელი;

• ვაფასებთ, რამდენად შეუძლია კოპირება – ნაბეჭდი/დაფაზე ნაწერი ტექსტის სწორად გადაწერა

დავალება: ტექსტში მოვუნიშნავთ ჯერ წინადადებას, თუ გაუჭირდა, შემდეგ ვთხოვთ სიტყვის ან ასოს გადაწერას

• ვაფასებთ გრამატიკულ მხარეს – რამდენად სწორად ათანხმებს რიცხვში სახელებისა და მოქმედების აღმნიშვნელ სიტყვებს, რამდენად მართებულად იყენებს კავშირებს (და, მაგრამ…) სიტყვების დასაკავშირებლად, რამდენად იყენებს მოსწავლე გრამატიკული და ორთოგრაფიული თვალსაზრისით სწორ ფორმებს და იცავს პუნქტუაციის ძირითად წესებს წინადადების აგებისას, რამდენად მართებულად იყენებს კონტექსტის მიხედვით ზმნის დროებს (წარსული, აწმყო, მომავალი), რამდენად მართებულად იყენებს თხრობით, ბრძანებით და კითხვით წინადადებებს და რამდენად სათანადოდ იყენებს სასვენ ნიშნებს.
• ვაფასებთ, ტექსტის ტიპის ცოდნას – რა სირთულის და რა მოცულობის ტექსტის აღქმა შეუძლია და შეუძლია თუ არა საკუთარი აზრის დაფიქსირება. ვკარნახობთ 3-4 სიტყვიან ბრძანებით, კითხვის ან ძახილის წინადადებებს და ვაფასებთ, რამდენად სწორად წერს მათ.

თხრობა

• თხრობის შეფასებისას უპირველე ყოვლისა, ვაკვირდებით და ვიგებთ, მოსწავლეს რამდენად შეუძლია ააგოს წინადადების გრამატიკული სტრუქტურა.

დავალება: მოსწავლეს ვთხოვთ მოგვიყვეს: ა)  მისი ჰობის შესახებ, რის კეთება უყვარს ყველაზე მეტად; ბ) საყვარელი ფილმის, ან ბოლო დროს ნანახი ფილმის შინაარსი; შესაძლოა ასევე ვთხოვოთ წაკითხული ტექსტის შინაარსის მოყოლა (თუ უჭირს გადმოცემა, ვუსვამთ დამხმარე შეკითხვებს); სიუჟეტური სურათის აღწერა (თუ ესეც უჭირს გადავდივართ სახელდებაზე). შესაძლოა ასევე ვთხოვოთ წაკითხული ტექსტის შინაარსის მოყოლა (თუ უჭირს გადმოცემა, ვუსვამთ დამხმარე შეკითხვებს).

• ვაფასებთ, რამდენად შეუძლია შინაარსის გადმოცემა – მოვლენების ლოგიკური თანმიმდევრობა, ძირითად დეტალებზე ამახვილებს ყურადღებას თუ მეორეხარისხოვანზე, შეუძლია თუ არა საკუთარ თავზე ამბის მოყოლა, შეუძლია თუ არა სიუჟეტური სურათების აღწერა-გადმოცემა, რა სირთულის და მოცულობის შინაარსის გადმოცემა შეუძლია დამოუკიდებლად ან დამხმარე კითხვებით
• ვაფასებთ გრამატიკულ უნარებს, რამდენად შეუძლია არსებითი სახელისა და ზმნის რიცხვში შეთანხმება, სახელების შეთახმება ბრუნვაში და სხვ.

ბაზისური მათემატიკური უნარების შეფასებას ვიწყებთ:

• თვლით, ვაკვირდებით, რომელ რიცხვამდე შეუძლია მოსწავლეს დათვლა (იმისდა მიხედვით, თუ როგორ თვლის მოსწავლე, ვცვლით, ვამარტივებთ ან ვართულებთ მოთხოვნას; ვითვლით 10-ის ფარგლებში ან 10-ის ზევით ნებისმიერი დასახელებული რიცხვიდან, ვთვლით უკუ: 10-დან 1-მდე; 10-ის ფარგლებში ან მის ზემოთ უკუთვლა ნებისმიერი დასახელებული რიცხვიდან; რიცხვების თანმიმდევრობა. ვაფასებთ, რამდენად შეუძლია წინარე და შემდგომი რიცხვის განსაზღვრა, 2-ის, 3-ის… ბიჯით თვლა (მაგ.: 2,4,6 . . . ; 3,6,9 . . . ,  4,8,12…); ათეულებით ან ასეულობით გადათვლა, 10–ის ზევით ნებისმიერი დასახელებული რიცხვიდან.
• ვაფასებთ, რამდენად შეუძლია მოსწავლეს საგანთა რაოდენობის განსაზღვრა, სურათზე წარმოდგენილი ერთგვაროვან საგანთა გროვის გადათვლა და გადათვლის შემდეგ საგანთა საერთო რაოდენობის დასახელება.

დავალება: წარმოვუდგინოთ მოსწავლეს ერთგვაროვან საგანთა გროვა და ვთხოვოთ სავარაუდო რაოდენობის განსაზღვრა ან თავად შევთავაზოთ ორი სავარაუდო პასუხი და ვთხოვოთ  იმ რიცხვის შერჩევა, რომელიც  მისი აზრით მეტად შეესაბამება საგანთა რაოდენობას.

• ვაფასებთ, რამდენად შეუძლია რიცხვების ცნობა – ცხრილის მიხედვით რიცხვების განსაზღვრა (10-ის ფარგლებში ან 100-ის), სამ და მეტნიშნა რიცხვების ცნობა/დასახელება; 10-ის ან 100-ის ფარგლებში ან სამ და მეტნიშნა რიცხვების კარნახით ჩაწერა, რომაული რიცხვების ცნობა და ჩაწერა; კენტი და ლუწი რიცხვების ცნობა და ჩაწერა; რიცხვში თანრიგის განსაზღვრა (ასეული, ათეული, ერთეული); რიცხვების შედგენა. მაგ.: 4000 +100+ 80+3 =4183  და რიცხვის მის შემადგენელ თანრიგებად დაშლა. მაგ.: 589 = 500+80+9; რიცხვების დამრგვალება.
• რიცხვების შედარება
• ფიგურის ნაწილებისა და წილადების, არამთელი რიცხვების ცნობა.
• მიმატება 10–ის ფარგლებსა და მის ზემოთ, 10-ის გავლით 20-მდე, ორ და მეტნიშნა რიცხვების შეკრება; ათეულების შეკრება; ორზე მეტი შესაკრების მიმატება 10-ის ფარგლებში; ორზე მეტი შესაკრების მიმატება 10-ის ზევით; (მიუთითეთ თუ რამდენნიშნა რიცხვებს უმატებს ერთმანეთს)
• გამოკლება 10–ის ფარგლებში; 20–ის ფარგლებში; ორ და მეტნიშნა რიცხვების გამოკლება (აღნიშნეთ ასრულებს ზეპირად, ქვეშმიწერით, თვალსაჩინო მასალის გამოყენებით); ორი და მეტი საკლების გამოკლება 10–ის ფარგლებში; ორი და მეტი საკლების გამოკლება 10–ის ზევით; (ვუთითებთ, თუ რამდენნიშნა რიცხვებს აკლებს ერთმანეთს მოსწავლე)
• გამრავლება – ციფრების ერთმანეთზე გამრავლება (გამრავლების ტაბულა); ციფრების 10–ზე გამრავლება; 0–ზე დაბოლოებულ რიცხვებზე გამრავლება; ორ და მეტნიშნა რიცხვების გამრავლება;
• გაყოფა – ციფრების გაყოფა 10–ის ფარგლებში; ორნიშნა რიცხვების ციფრებზე გაყოფა; ორნიშნა რიცხვებზე გაყოფა. მაგ.: 100:50=; 34:17=;  გასაყოფი რიცხვის განსაზღვრა. მაგ.: იმ  რიცხვის დასახელება, რომელიც იყოფა 12–ზე; 9–ზე;

დავალების სირთულეს ვარჩევთ მოსწავლის შესაძლებლობებიდან გამომდინარე, რაც მან წინარე დავალებების შესრულების დროს გამოავლინა.

• ამოცანის ამოხსნა (ერთმოქმედებიანი შემდგომ გართულებული ამოცანის და განტოლების ამოხსნა).
• რამდენად იცის გეომეტრია – გეომეტრიული ფიგურების ცნობა (სამკუთხედი, მართკუთხედი, კვადრატი, წრე, რომბი, ცილინდრი, ხუთკუთხედი და ა.შ.); მარტივი გეომეტრიული ფიგურების აგება; რთული გეომეტრიული ფიგურების აგება; გეომეტრიული ფიგურის გვერდის გაზომვა სახაზავის გამოყენებით; ფიგურის ტოლ ნაწილებად დაყოფა.
• ვაფასებთ, რამდენად ერკვევა საზომი ერთეულებში – შეუძლია თუ არა თერმომეტრის წაკითხვა; წონის, სიგრძის, სითხის, ტემპერატურის და დროის საზომი ერთეულების დასახელება; საზომი ერთეულების ზრდის (სიდიდის) მიხედვით დალაგება. მაგ.: დეციმეტრი, მილიმეტრი, კილომეტრი, მეტრი; რამდენი წუთია ერთ საათში, რამდენი წამია ერთ წუთში? რამდენი სანტიმეტრია ერთ მეტრში, რამდენი მილიმეტრია ერთ სანტიმეტრში, რამდენი სანტიმეტრია ერთ დეციმეტრში, რამდენი დეციმეტრია ერთ მეტრში, რამდენი მეტრია ერთ კილომეტრში? რამდენი გრამია ერთ კილოგრამში, რამდენი მილიგრამია ერთ გრამში, რამდენი კილოგრამია ერთ ტონაში? რამდენი მილილიტრია ერთ ლიტრში? შედარება: 30 სმ ? 2 დმ (<>=)
• ვაფასებთ, რამდენად იცის ფულის ცნობა და გამოყენებითი მათემატიკა – შეუძლია თუ არა ეროვნული ვალუტის კუპიურების ცნობა (თეთრები, ლარები); რამდენი 20 თეთრია 1 ლარში? რა თანხას მივიღებთ თუ შევკრებთ 10+20 +50 ლარს? რა თანხას მივიღებთ თუ შევკრებთ 0,20+0, 30+0,20+0, 50 თეთრს? შეადგინეთ 2 ლარი მხოლოდ თეთრებისგან ისე, რომ გამოიყენოთ თეთრების შემდეგი ნაირსახეობა: 5, 10, 20 და 50. თუ საპონი ღირს 1,30 ლარი, რამდენი ხურდა გვეკუთვნის 10 ლარიდან? თუ ნამცხვრის ნაჭერი ღირს 2,20 ლარი რამდენი ხურდა გვეკუთვნის 5 ლარიდან? გადახურდავება. თუ მიმართება ლარსა და დოლარს შორის შემდეგია: 1$=1,67ლარს, რამდენი ლარი გექნებათ 10 ან/და15 დოლარში?  გადახურდავება. თუ მიმართება ლარსა და დოლარს შორის შემდეგია: 1$=1,67ლარს, რამდენი ლარია საჭირო 20 დოლარის შესაძენად?

ვაფასებთ, რამდენად შეუძლია დროში ორიენტაცია, იცის თუ არა წელიწადის დროების, თვეების დასახელებები, შეუძლია წელიწადის დროებისა და თვეების შესაბამება; კვირის ციკლისა და მიმდინარე კვირის დღის, თვისა და წელიწადის განსაზღვრა, ციფერბლატიანი თუ ციფრული საათის ცნობა, საათის ნახევრის განსაზღვრა, საათის წუთობრივი სიზუსტით ცნობა, დროში მოქმედებების დაგეგმვა, დღე-ღამის რიტმის აღქმა, დღისა თუ ღამის დასახელება, კალენდრის გამოყენება ( კალენდარზე თვის მეორე სამშაბათის დემონსტრირება, თვის რომელ კვირაშია 15, რამდენი დღეა არანაკიან წელიწადში?) , აქტივობის დაგეგმვა დროში

ვაფასებთ ბავშვის თვითცნობიერებას  – შეუძლია თუ არა კითხვებზე პასუხის გაცემა პერსონალური ინფორმაციის გამოყენებით, სახელის, გვარის, ასაკის, სკოლის, კლასის, მისამართის, ოჯახის წევრებისა თუ ტელეფონის ნომრების დასახელება.

საგნობრივი შეფასებისას შესაძლოა, ვიხელმძღვანელოთ ამა თუ იმ საგნის ეროვნული სასწავლო გეგმით მისაღწევი მიზნებითა და ამოცანებით. მაგალითად, საბუნებისმეტყველო მეცნიერებების სწავლების სასწავლო გეგმა ითვალისწინებს კონკრეტული ამოცანების გადაჭრას. ეს ამოცანები მოიცავს როგორც ცოდნას, ასევე უნარების განვითარებას: ამიტომ შეფასებისას მნიშვნელოვანია, ერთმანეთისაგან გავმიჯნოთ ეს ორი კომპონენტი და მოსწავლე შევაფასოთ დაახლოებით შემდეგნაირად:

• მოსწავლემ იცის ცოცხალი სამყაროსა და მასში მიმდინარე სასიცოცხლო პროცესებში; სამყაროში მიმდინარე  ფიზიკური და ქიმიური მოვლენები; დედამიწისა და გარესამყარო; ადამიანისა და გარემოს ურთიერთდამოკიდებულების შესწავლა;

• მოსწავლეს გამომუშავებული აქვს: დაკვირვების, აღწერის, კლასიფიცირების უნარის, განჭვრეტა/ჰიპოთეზის გამოთქმის დაგეგმვის, ექსპერიმენტის/ცდის ჩატარების, მონაცემების აღრიცხვის, ანალიზის უნარის, დასკვნის გამოტანისა და შეფასების, მოდელირებისა და კომუნიკაციის უნარები;

• ინტერესს იჩენს საბუნებისმეტყველო დისციპლინების მიმართ; იაზრებს საბუნებისმეტყველო მეცნიერებების მნიშვნელობას, აქვს მეცნიერული კვლევისა და სიახლეების მიმართ პოზიტიური დამოკიდებულება; შეუძლია თანამშრომლობა; იაზრებს ჯანმრთელობის, ჯანსაღი და უსაფრთხო ცხოვრების წესის დაცვის მნიშვნელობას; ჩამოყალიბებული აქვს გარემოზე ზრუნვის პასუხისმგებლობა.

ყველაზე მნიშვნელოვანი რამ, რაც უნდა გვახსოვდეს, მოსწავლის შეფასების დროსაც კი უნდა ვიზრუნოთ მასში მაღალი თვითშეფასების ჩამოყალებებაზე. ყველაზე რუტინული პროცესებიც კი ვმართოთ ხალისით და გვქონდეს რწმენა, რომ  სპეციალური საგანმანათლებლო საჭიროების მქონე მოსწავლეები ნამდვილად აღწევენ წარმატებებს, იმაღლებენ ცოდნას, ეუფლებიან ახალ უნარებს, მით უფრო მაშინ, თუ ისინი კარგ ხელში აღმოჩნდებიან და ისეთ სასწავლო გარემოში, სადაც  არავინ არავის ივიწყებს, არავინ არავის ტოვებს  განათლების მიღმა ნაპირზე, ყველა ყველაზე ზრუნავს და ასე ერთად ქმნის მრავალფეროვან, არაძალადოობრივ, სტრეროტიპებთან მებრძოლ საზოგადოებას.  მაშ ასე, ვაფასებთ წარმატებისა და ბევრად უკეთესი შედეგებისთვის, შეფასების და დაფასების თანაბარი გაგებით და  მაღალი მოლოდინებით. ხოლო თუკი შეფასებას დაფასებისა და წინსვლის ინსტრუმენტად ვაქცევთ, დოკუმენტების რუტინულობაც ძალას დაკარგავს და ოდესმე აუცილებლად გადაგვექცევა სასიამოვნო მოგონებებად.

[1] ამერიკაში ჯორჯ ბუშის მიერ 2002 წელს მიღებული ჩარჩო დოკუმენტის სახელწოდება, რომლის თანახმად, განათლებაზე წვდომა  ყველა მოსწავლეს თანაბრად უნდა ჰქონდეს.