თანამედროვე განათლების სისტემის ერთ-ერთ მნიშვნელოვან პრიორიტეტს როგორც უმაღლესი, ასევე ზოგადი განათლების სფეროში კვლევითი ინიციატივების ხელშეწყობა წარმოადგენს. ეს კი, თავისთავად, სტუდენტებისა და მოსწავლეების კვლევითი უნარ-ჩვევებით აღჭურვასა და პრაქტიკაში მათი გამოყენება-დანერგვისთვის საჭირო გარემოს შექმნას გულისხმობს. ამ სტატიის მიზანი კვლევის მოსამზადებელი სამუშაოების დროს ინფორმაციის მოძიების, მისი სანდოობის განსაზღვრის და ხარისხის გაუმჯობესების მიზნით სხვადასხვა წყაროდან მიღებული მასალის შეჯერების განხილვაა.
რატომ უჭირთ მოსწავლეებს ინფორმაციის მოძიება და მისი სანდოობის განსაზღვრა?
ზოგჯერ მასწავლებელი თვლის, რომ მოსწავლეებმა უკვე იციან ლიტერატურით სარგებლობა, საკითხის შესაბამისი წიგნებისა და ჟურნალების მოძებნა, ინტერნეტში ინფორმაციის მოპოვება და პრაქტიკულად გამოყენება. შესაძლოა, ის მარტივად აღიქვამს ამ საკითხს და დიდ ყურადღებას არ უთმობს იმას, რომ მოსწავლეებმა სიღმისეულად გაიაზრონ აღნიშნული პროცესის მნიშვნელობა. სინამდვილეში ინფორმაციის მოძიების უნარის განვითარება დიდ დროს და მასწავლებლისგან ეფექტურად დაგეგმილ აქტივობებს მოითხოვს. 21-ე საუკუნის ინფორმაციულ გარემოში ძნელია, ამ უნარის გარეშე ადამიანმა საჭირო და სანდო ინფორმაცია ადვილად მოიპოვოს. ეს საკითხი განსაკუთრებით აქტუალურია და ერთგვარ პრობლემას ქმნის ინტერნეტში მოპოვებულ მასალასთან მიმართებაში.
რატომ არის რთული ინტერნეტის საშუალებით სანდო მასალის მოძიება?
ინტერნეტი მოიცავს როგორც ღირებულ, მაღალი ხარისხის ინფორმაციულ წყაროებს, ასევე, ბევრ არასანდო, მიკერძოებულ და სიმართლესთან შეუსაბამო მასალას. ინფორმაციის მრავალფეროვნება ინტერნეტის მახასიათებელია, რასაც მასზე ღია წვდომის შესაძლებლობა და ნებისმიერი მასალის თავისუფლად გავრცელება ქმნის. საძიებო სისტემა ინფორმციას ეძებს, როგორც სანდო, ასევე არასანდო წყაროებში, ამიტომ რამდენადაც ადვილია ინტერნეტში დიდი რაოდენობით მასალის მოპოვება, მით უფრო ძნელია სანდო და სარწმუნო წყაროს მიგნება.
ინფორმაციის სანდოობის განსაზღვრის შესახებ სხვადასხვა მოსაზრება არსებობს და ძნელია, დადგინდეს ზუსტი და ნათელი კრიტერიუმები, რომლებიც ამის შესაძლებლობას მოგვცემენ. ეს სტატია დაეხმარება მკითხველს, განსაზღვროს და შეაფასოს, შეესაბამება თუ არა კონკრეტული ვებ-საიტი მის მიზნებს და არის თუ არა მოძიებული ინტერნეტ-რესურსი შედარებით სანდო.
რა უნდა გავაკეთოთ ინფორმაციის სანდოობის დასადგენად?
იმისათვის, რომ დავადგინოთ, რამდენად სანდოა ჩვენ მიერ მოძიებული ინფორმაცია, ერთ-ერთ ყველაზე ეფექტურ გზას კითხვების დასმა წარმოადგენს. კითხვები საშუალებას იძლევა, რამდენიმე კრიტერიუმის მიხედვით იოლად შემოწმდეს ვებ-საიტისა და მასზე განთავსებული ინფორმაციის სანდოობა:
ქვემოთ მოცემულია რამდენიმე ძირითადი კრიტერიუმი, შესაბამის შეკითხვებთან ერთად:
1.ვებ-საიტზე პასუხისმგებელი პირისა და ავტორის შემოწმება:
·ვინ არის ვებ-საიტზე პასუხისმგებელი? ეს საიტი ასოცირდება სანდო ორგანიზაციასთან (მაგალითად, უნივერსიტეტი, ბიბლიოთეკა, სამთავრობო სააგენტო, სამეცნიერო კვლევითი ინსტიტუტი)?
·შესაძლებელია საიტის ავტორის დადგენა? საიტზე განთავსებული ტექსტების ავტორების დადგენა? მუშაობს თუ არა ბმულები, რომლებშიც მოცემულია ინფორმაცია საიტის ან ტექსტის ავტორების შესახებ?
·ვინ წერს ინფორმაციას? ჰყავს თუ არა საიტს კვალიფიციური და გამოცდილი ავტორები? შეიძლება თუ არა ამის გადამოწმება?
·დაცულია თუ არა საავტორო უფლებები?
შინაარსის შემოწმება
·წარმოდგენილი ინფორმაცია არის თუ არა დასაბუთებული ფაქტებით, სტატისტიკური მონაცემებით, კანონმდებლობით და ა.შ.? თუ ავტორს არ მოჰყავს არანაირი მტკიცებულება, მაშინ ინფორმაცია შეიძლება, უბრალოდ, ვინმეს სუბიქტური მოსაზრება იყოს და არ შეესაბამებოდეს სიმართლეს.
·არსებობს სხვა წყაროები, რომლებიც ეთანხმებიან ან ეწინააღმდეგებიან მოპოვებულ ინფორმაციას? ასეთ შემთხვევაში, საჭირო ხდება დამატებითი წყაროების მოძიება და გადამოწმება.
·შეიძლება თუ არა ვიმსჯელოთ, როდის არის შექმნილი და განთავსებული ინფორმაცია? ხდება თუ არა საიტის განახლება? შეესაბამება თუ არა ბოლო განახლების თარიღი თქვენთვის საჭირო თემას და არის თუ არა ის ამჟამადაც აქტუალური?
ობიქტურობის შემოწმება
·რა ინტერესი და მიზანი აქვს ორგანიზაციას ინფორმაციის წარმოდგენისას? ხომ არ გამოხატავს ცალმხრივად ერთი მხარის ინტერესს? მაგ: ხომ არ ეწევა აქტიურ პროპაგანდას რაიმე სადავო სოციალური საკითხის სასარგებლოდ ან საწინააღმდეგოდ? ხომ არ შეიცავს უსაფუძვლო, შეურაცხმყოფელ და დაუსაბუთებელ განცხადებებს?
·ჩანს, რატომ შეიქმნა მოცემული საიტი (საზოგადოების ინფორმირებისთვის, რეკლამებისთვის, იდეების გენერირებისთვის, დისკუსიებისთვის თუ სხვ.)?
·ეს სახელმწიფო ან კომერციული ვებ-გვერდია თუ კერძო, ერთი ადამიანის ან ადამიანთა ჯგუფის ვებ-გვერდი?
დიზაინისა და ნავიგაციის შემოწმება
·ადვილად იხსნება საიტი? არის საიტზე საძიებო სისტემა? მუშაობს თუ არა ყველა ღილაკი და ბმული?
·არის თუ არა ინფორმაცია სისტემურად განლაგებული?
·პასუხობს თუ არა გვერდის დიზაინი და შინაარსი მთავარ გვერდს?
·ავსებს თუ არა საიტის შინაარსს განთავსებული ფოტო-მასალა?
·არის თუ არა გრამატიკული შეცდომები?
გარდა ზემოთ ჩამოთვლილი კრიტერიუმებისა, ინფორმაციის ძიებისას ასევე მნიშვნელოვანია, მოვახდინოთ ვებ-საიტის დომენის იდენტიფიკაცია და ვიცოდეთ, რას აღნიშნავს თითოეული მათგანი:
·.org – ძირითადად, არასამთავრობო, არაკომერციული ორგანიზაციები, ზოგჯერ სკოლები და სათემო ორგნიზაციები;
·.com – ბიზნეს და კომერციული საიტები;
·.net – ორგანიზაციები, რომლებიც დაკავშირებულია ინტერნეტ ქსელთან (მაგ: ინტერნეტ სერვისის პროვაიდერები და სხვ.);
·.edu – ძირითადად, უმაღლესი საგანმანათლებლო დაწესებულებები;
·.gov – სამთავრობო საიტები;
·.mil – სამხედრო საიტები;
·.info – საინფორმაციო რესურსები;
·~ _ ეს ნიშანი ყოველთვის მიუთითებს პერსონლურ გვერდზე.
რა უნდა ვიცოდეთ არასანდო წყაროების შესახებ?
ცნობილია, რომ ბევრი მოსწავლე ინფორმაციას მოიპოვებს ისეთი საიტებიდან, როგორიც არის ვიკიპედია და ბლოგები. მიუხედავად იმისა, რომ ისინი ძალიან კარგი საშუალებებია იდეების გენერირებისა და ინსპირირებისთვის, ამგვარი საიტებიდან მოპოვებულ მასალას ყოველთვის სჭირდება გადამოწმება და სხვა წყაროებით დადასტურება. ამას მარტივი ახსნა აქვს, მაგ: ვიკიპედია წარმოადგენს თავისუფალ, ღია ვიკი-ენციკლოპედიას, რომელშიც ნებისმიერ ადამიანს შეუძლია შეიტანოს ცვლილებები და დამატებები. ბლოგები კი, ძირითადად, პერსონალური ან რამდენიმე ადამიანის მიერ წარმოებული ვებ-საიტებია, სადაც გამოქვეყნებული ინფორმაცია ხშირად სუბიქტურ ხასიათს ატარებს.
ინფორმაციის მოძიებისას თუ თავიდანვე გვეცოდინება, რომელია შედარებით არასანდო წყარო, მაშინ უფრო გაგვიადვილდება მოპოვებული ინფორმაციიდან საჭირო მასალის სელექცია.
არასანდო წყაროს მაგალითებია:
·ვიკიპედია
·ბლოგები
·ფორუმები
·საიტები, რომლებიც უზრუნველყოფენ ინფორმაციის ლობირებას, არიან
არაობიქტურები და ტენდენციურები
·საეჭვო რეპუტაციის მქონე ორგანიზაციების მიერ შექმნილი საიტები და ა.შ.
და ბოლოს, ინტერნეტში სანდო ინფორმაციის მოსაპოვებლად სასურველია, უმეტესად მივმართოთ საგანმანათლებლო და სამთავრობო ინსტიტუციების, ბიბლიოთეკების, სამეცნიერო ელექტრონული ბაზების, ფონდებისა და ა.შ ვებ-საიტებს.
