კითხვის პრობლემის მქონე ბავშვები მასწავლებლებისგან განსაკუთრებულად სათუთ მიდგომას საჭიროებენ, რადგან კითხვა რთული ფსიქო-ფიზიოლოგიური პროცესია.
,,კითხვა მრავალმხრივი უნარია, რომელიც გულისხმობს გამოსახული სიმბოლოების დეკოდირებას აზრის გაგების მიზნით” და რეალურად, კითხვაში პრობლემა სწორედ დეკოდირების, დაწერილი სიტყვის, როგორც ცალკეული ასოებისგან შედგენილი ერთი მთლიანი კოდის გაშიფვრის /სიტყვის ამოცნობის/ და წაკითხულის გაგება-გააზრების დროს იჩენს თავს.
ცნობილია, რომ კითხვის პროცესში მონაწილეობენ სხვადასხვა ტიპის ანალიზატორები. შესაბამისად, მოსწავლეებში კითხვის პრობლემები სხვადასხვა მიზეზით არის განპირობებული. შეიძლება ეს იყოს: მეტყველების, სმენის, ფონემური ცოდნის არქონის და სხვა. ნებისმიერ შემთხვევაში, უმჯობესია, კითხვასთან დაკავშირებული სირთულეების ადრეულ ასაკში გამოვლენა და მოგვარება. მასწავლებლები სხვადასხვა სტრატეგიას იყენებენ კითხვის სირთულეების დასაძლევად.
გთავაზობთ დაწყებითი განათლების პროექტის (USAID G-Pried) ფარგლებში განხორციელებული კითხვის სარემედიაციო პროგრამის გზამკვლევის ზოგად რეკომენდაციებს.
რას ნიშნავს რემედიაცია და ვინ წარმართავს სარემედიაციო პროგრამას?
ტერმინი რემედიაცია ნიშნავს კონკრეტული აქტივობების საშუალებით არსებული პრობლემების შემცირებას ან აღმოფხვრას. პროგრამა ორიენტირებულია თითოეული ბავშვის ინდივიდუალურ საჭიროებებზე, რომელსაც სკოლის ადმინისტრატორის, კლასის დამრიგებლისა და მშობელთა აქტიური ჩართულობით ახორციელებს რემედიატორი მასწავლებელი.
რა არის კითხვის სარემედიაციო პროგრამის მიზანი?
პროგრამის მიზანია, რომ პრობლემურმა მკითხველებმა შეძლონ სიტყვის დეკოდირება, სწრაფად ცნობა და გაწაფული კითხვა.
როგორ ხდება მოსწავლეთა იდენტიფიცირება და რემედიაციის პროგრამაში ჩართვა?
უპირველეს ყოვლისა, უნდა დავადგინოთ, რა ტიპის პრობლემა აქვს მოსწავლეს კითხვაში და ამის შემდეგ დავგეგმოთ შესაბამისი ინტერვენცია. სარემედიაციო პროგრამა არ სჭირდებათ მოსწავლეებს, რომლებთან მუშაობა მიმდინარეობს ინდივიდუალური სასწავლო გეგმით. იდენტიფიცირება ხდება შემდეგი ძირითადი საფეხურების გათვალისწინებით:
- კითხვის უნარების სკრინინგი და შედეგების ანალიზი.
სკრინინგის პროცესში, სიტყვებისა და ტექსტის წაკითხვის, ლექსიკური მარაგის, გაგება-გააზრების ტესტების საფუძველზე ხდება მოსწავლეთა მონაცემების დადგენა სასწავლო წლის დასაწყისში დასაუფლებელ უნარებთან მიმართებით და გარკვევა, თუ რომელ მოსწავლეებთან იქნება საჭირო პირველადი ფოკუსირებული დიაგნოსტიკა. /ტესტები და შესაბამისი კრიტერიუმები იხილეთ ვებპორტალზე https://kargiskola.ge/SC/eaccess1.php დიაგნოსტიკური შეფასების ველში./
A, B, C კატეგორიების ნიშნის განსაზღვრის შემდეგ, სადაც A აღნიშნავს მოსალოდნელზე მაღალ შედეგს, B – მოსალოდნელის შესაბამისს და C – მოსალოდნელზე დაბალს, რემედიატორი მასწავლებელი ადგენს მოსწავლეთა სიას, რომელთაც შემდეგ საფეხურზე ჩაუტარდებათ პირველადი ფოკუსირებული დიაგნოსტიკა.
- პირველადი ფოკუსირებული დიაგნოსტიკა და ინდივიდუალური გასაუბრება მოსწავლესთან.
აღსანიშნავია, რომ ეს საფეხური ორი ეტაპისგან შედგება:
ა) კითხვის თანმხლები ჩანაწერების გაკეთება, რომელშიც აისახება შეცდომების ანალიზი, რომელი სიტყვა წარმოთქვა მოსწავლემ არასწორად და შეძლო თუ არა წარმოთქმული სიტყვების შესწორება შემდეგ ცდაზე, დაითვლება უზუსტობებისა და სწორად წაკითხული სიტყვების რაოდენობა, გაიყოფა ეს რიცხვი ტექსტის სიტყვების (ტექსტი უნდა იყოს მცირე მოცულობის) სრულ რაოდენობაზე, მიღებული რიცხვი მრავლდება 100-ზე და ამგვარად განისაზღვრება სწორად წაკითხული სიტყვების პროცენტი. /იხ.დანართები/
ბ) ინდივიდუალური გასაუბრება მოსწავლესთან იმის გასარკვევად, თუ როგორია მისი დამოკიდებულება კითხვისადმი.
- მოსწავლის მოსწრების ანალიზი სხვადასხვა საგანში.
- მშობელთან გასაუბრება მოსწრებასთან დაკავშირებით და თანხმობა პროგრამაში ჩართვაზე.
განხორციელებული კვლევის საფუძველზე განისაზღვრება მოსწავლის
ინდივიდუალური საჭიროებები, მისი პროფილი და განაწილდება სარემედიაციო ჯგუფში.
რა ძირითადი საფეხურების გავლა ხდება სარემედიაციო ჯგუფის შექმნის შემდეგ?
- სარემედიაციო პროგრამის და გაკვეთილების გეგმების შედგენა;
- სარემედიაციო გაკვეთილების წარმართვა;
- პროგრესის მონიტორინგი და შუალედური შეფასება;
- შემაჯამებელი შეფასება.
რა სიხშირით და როგორ ტარდება რემედიაციის გაკვეთილები?
გაკვეთილები ტარდება კვირაში ორჯერ ან სამჯერ, არასაგაკვეთილო დროს, 40-50 წუთის განმავლობაში. გარემო, სადაც მეცადინეობები ჩატარდება, მაქსიმალურად კომფორტული უნდა იყოს, როგორც ინდივიდუალური, ასევე ჯგუფური მუშაობისთვის, მრავალფეროვანი რესურსებით უზრუნველყოფილი, როგორიცაა სიტყვების ბარათები, მულტიმედია ტექსტები, სხვადასხვა დონის საკითხავი ტექსტები, აქტივობების ბარათები, სამუშაო ფურცლები, აუდიოწიგნები და სხვა.
სარემედიაციო გაკვეთილის სტრუქტურა მკვეთრად განსხვავდება ტრადიციული გაკვეთილისგან. მასწავლებელმა, მოსწავლეთა რაოდენობისა და საჭიროებების მიხედვით, წინასწარ, მკაფიოდ უნდა განსაზღვროს კონკრეტულ გაკვეთილზე მისაღწევი ერთი მიზანი და შეარჩიოს მიზნის შესაბამისი აქტივობები, რომლებიც აუცილებლად ლოგიკურად უნდა ებმოდეს ერთმანეთს. ამავდროულად, ყოველი ახალი აქტივობის განხორციელებას წინ უნდა უძღოდეს მოდელირება მასწავლებლის მიერ.
როგორ ვაწარმოოთ პროგრესის მონიტორინგი?
პროგრესის მონიტორინგი ხორციელდება სამი ძირითადი ინსტრუმენტის დახმარებით:
- გამეორებითი კითხვის გრაფიკი;
- წაკითხვის თანმდევი ჩანაწერები;
- რეფლექსიის ფურცელი.
პირველი და მეორე ინსტრუმენტის გამოყენებით მასწავლებელს შეუძლია
გაზომოს მოსწავლის კითხვის ტემპი, ამავდროულად, მოსწავლე აკვირდება საკუთარ პროგრესს გაწაფულ კითხვაში, ხოლო მესამე ინსტრუმენტი მოსწავლე-მასწავლებელს ეხმარება კვირის ბოლოს ათვისებული მასალის შეჯამებაში.
კითხვის სარემედიაციო პროგრამის განხორციელებისთვის საჭირო ვრცელი ინფორმაცია, გაკვეთილების აქტივობების ნიმუშები, კითხვის თანმხლები ჩანაწერების დანართები და დიაგნოსტიკური შეფასების სქემები იხილეთ გზამკვლევში ,,კითხვის სარემედიაციო პროგრამის განხორციელება სკოლებში’’ https://drive.google.com/open?id=1Igl9SeY3UIB-PgSOLDg6MnQtHFS3nw6S
დანართები: კითხვის თანმხლები ჩანაწერების ფორმები და კოდები
გამოყენებული ლიტერატურა:
- კითხვის ეფექტური მეთოდები – მასწავლებელთა პროფესიული განვითარების ეროვნული ცენტრი – 2013 წელი
- კითხვისა და წერის სწავლება დაწყებით საფეხურზე
https://kargiskola.ge/teachers/resource_books/kitxva/resursi_kitxva.pdf
- კითხვის სარემედიაციო პროგრამის განხორციელება სკოლებში
https://drive.google.com/open?id=1Igl9SeY3UIB-PgSOLDg6MnQtHFS3nw6S
