წიგნიერება პიროვნული განვითარებისა და თვითგამოხატვის საუკეთესო საშუალებაა. იმისათვის, რომ მოზარდებს კითხვის სიყვარული მთელი ცხოვრების მანძილზე გაჰყვეთ, საჭიროა ამ თემაზე ბავშვობიდანვე ვიზრუნოთ.
კითხვისა და წერის ფუნდამენტურ უნარებს საფუძველი დაწყებითი კლასებიდან ეყრება. მოსწავლე ეუფლება კითხვის ტექნიკას, ეცნობა სხვადასხვა ტიპის ტექსტს, უყალიბდება მხატვრული გემოვნება. წიგნიერება მოიცავს ტექსტების წაკითხვის, შექმნის, განხილვისა და გადამუშავების უნარებს. არსებობს უამრავი მეთოდი თუ აქტივობა, რომელშიც მოსწავლე ხალისით ერთვება და კითხვისა და ზოგადად, სწავლის სურვილი უჩნდება.
ეს ხდება განსაკუთრებით მაშინ, როდესაც მოსწავლე თვითონ ქმნის, აკეთებს, აღმოაჩენს. სწორედ ამ დროს არის სწავლება უფრო საფუძვლიანი და წარმატებული.
გლასერის მიხედვით, გართობა სწავლის შედეგია. მოსწავლეებს სწავლის სურვილი მაშინ უჩნდებათ, როდესაც სწავლა და გართობა ერთმანეთთანაა შერწყმული.
გართობაც შინაგანი მოტივაციის ერთ-ერთი ფორმაა. ამიტომ სასწავლო აქტივობები უნდა დაიგეგმოს მოსწავლეთა ინტერესისა და საჭიროების გათვალისწინებით, რაც მათ სათანადო განწყობასა და მონდომებას უნდა განაპირობებდეს.
ბევრი მიფიქრია იმაზე, თუ როგორ დამეგეგმა სასწავლო პროცესი იმგვარად, რომ მოსწავლეებს გასჩენოდათ კითხვისა და წერის სურვილი. ვახორციელებდი წერა-კითხვის მრავალფეროვან აქტივობებს: „ერთობლივი კითხვა და მისი ვარიაციები“, „ერთობლივი წერა“, „სიტყვების გარითმვა“, „RAFT”, „ხუთსაფეხურიანი წერა“, ,,წერა ილუსტრაციების მიხედვით“, „მოთხრობის ჩარჩო“(G-PRIED-ის მეთოდები და აქტივობები) და ა. შ.
როგორც ჩემთვის, ასევე მოსწავლეებისთვისაც ნათელი გახდა, რომ აღნიშნულ აქტივობებზე მუშაობის შემდეგ უკეთ წერდნენ, კითხულობდნენ, თხზავდნენ. შევამჩნიე, რომ მნიშვნელოვნად გაიზარდა მათი ინტერესი წიგნის მიმართ.
ცხადი გახდა, ისინი უკვე მზად იყვნენ იმისთვის, რომ თავად გამხდარიყვნენ „მწერლები და პოეტები“, გაუჩნდათ სურვილი იმისა, რომ შეექმნათ წიგნები – წიგნის ყველა მახასიათებლის გათვალისწინებით. ამ პროცესში კი ყველა მოსწავლე აქტიურად ჩაერთო.
„ჩვენ ვართ მწერლები“ – ეს არის სლოგანი, რომელიც გაკრულია ჩვენს საკლასო ოთახში და პერიოდულად გადმოინაცვლებს ხოლმე დაფაზე, რაც იმას ნიშნავს, რომ ჩვენ ვიწყებთ საავტორო ტექსტზე მუშაობას, ხან ჯგუფურად, ხანაც – ინდივიდუალურად.
გთავაზობთ ერთ-ერთ ნიმუშს აქტივობათა სერიიდან – „ჩვენ ვართ მწერლები“ – მოსწავლეები ინდივიდუალურად ქმნიან საავტორო ტექსტებს, რომლებიც ერთ დიდ წიგნში აიკინძება.
ამ პროცესის მიმდინარეობა შემდეგნაირია:
- თავდაპირველად მოსწავლეები შეარჩევენ ტექსტის თემას;
- შემდეგ – ჟანრს (ზღაპარი, მოთხრობა, ლექსი);
- შემდეგ მასწავლებელი ურიგებს მათ ფურცლებს, რომელზეც მოცემულია შეკითხვები, რომელთა დახმარებით მოსწავლეები იწყებენ ტექსტების შექმნას:
სად და როდის ხდება მოქმედება?
ვინ არის მთავარი პერსონაჟი?
როგორ გამოიყურება ის?
ვინ არის მთავარი პერსონაჟის მეგობარი?
ვინ არის მთავარი პერსონაჟის მოწინააღმდეგე?
რა მოხდა?
როგორ განვითარდა მოვლენები?
რას გრძნობენ პერსონაჟები?
როგორ დასრულდა ამბავი?
- მოსწავლეები იწყებენ წერას. შეკითხვების დახმარებით გადმოსცემენ საკუთარი თხზულების შინაარსს;
- წერის დასრულების შემდეგ ჩუმად კითხულობენ საკუთარ ნაწერს. საჭიროების შემთხვევაში ახდენენ გაუმართავი წინადადებების რედაქტირებას, ასწორებენ სასვენ ნიშნებს – აკეთებენ კორექტურას;
- ამის შემდეგ ნაწერებს აბარებენ მასწავლებელს, რომელიც საბოლოო კორექტირების შემდეგ – მეორე დღეს უბრუნებს მოსწავლეებს;
- მოსწავლეები ტექსტს სუფთად გადაწერენ ახალ ფურცელზე;
- შემდეგი ეტაპი არის ილუსტრაციების შექმნა საკუთარი საავტორო ტექსტისთვის;
- შემდეგ თითოეული მოსწავლე ჩუმად კითხულობს საკუთარ ნაწერს, ემზადება საავტორო ტექსტის პრეზენტაციისთვის, რომელიც ამ აქტივობის ერთ-ერთი უმნიშვნელოვანესი, დამაგვირგვინებელი ეტაპია;
- პრეზენტაციის შემდეგ მოსწავლეები აფასებენ საკუთარ და თანაკლასელთა ნამუშევრებს. მსჯელობენ იმის შესახებ, თუ რა გააკეთეს კარგად, რისი გაკეთება შეიძლებოდა უკეთესად.
მასწავლებელი მოსწავლეებთან ერთად კინძავს ნამუშევრებს და აქცევს წიგნად, მისი ყველა მახასიათებლის გათვალისწინებით: ყდა, თავფურცელი, სარჩევი და ა. შ.
შექმნილი წიგნი საბოლოოდ განთავსდება საკლასო ბიბლიოთეკაში და პერიოდულად, თითოეულ მოსწავლეს ექნება შესაძლებლობა, წაიღოს შინ და წაიკითხოს ის.
აღნიშნული აქტივობა შესაძლებელია განხორციელდეს იმგვარად, რომ თითოეულმა მოსწავლემ თხზულებისა და ილუსტრაციების შექმნისა და კორექტურის შემდეგ თავად აკინძოს ფურცლები, სუფთად გადაწეროს ტექსტი, გააფორმოს შესაბამისად წიგნის ყველა მახასიათებლისა და ტექსტის მაორგანიზებელი ელემენტის გათვალისწინებით და ამგვარად, თავად შექმნას თავისი საავტორო წიგნი.
განხორციელებული აქტივობის გამოყენება მოსწავლეებს უვითარებს:
- წერა-კითხვისა და ზეპირმეტყველების;
- ტექსტის დამოუკიდებლად შექმნის;
- ტექსტის სტრუქტურული ელემენტების შერჩევის;
- ლიტერატურული ტექსტის მიხედვით ილუსტრაციის შექმნის;
- შემოქმედებითი, წარმოსახვითი, ფანტაზიისა და თვითგამოხატვის;
- პრაქტიკული სამუშაოს შესრულების;
- საკუთარი და სხვისი ნამუშევრის შეფასების უნარებს.
განხორციელებული აქტივობა ნათელი მაგალითია იმისა, თუ როგორ შეიძლება დამყარდეს კავშირი სწავლასა და გართობას შორის. ვფიქრობ, აქტივობა – ,,ჩვენ ვართ მწერლები“, სხვა აქტივობებთან ერთად, ერთ-ერთი ნაბიჯია წიგნიერების განვითარების გზაზე.
როდესაც მოსწავლე საკუთარ თავს მწერლის ამპლუაში დაინახავს, ის მეტი პასუხისმგებლობით მოეკიდება სხვა მწერლების ნაწარმოებების კითხვას.
გამოყენებული ლიტერატურა:
სასწავლო-მეთოდოლოგიური რესურსების კრებული – G-PRIED 2015;
წიგნიერება – გამოცდების ეროვნული ცენტრი – 2008 წელი.
