ტექსტის გააზრება სქემის და  ვიზუალური მასალის დახმარებით

სწავლა-სწავლება  სახალისოა  მაშინ, როდესაც იგი მოსწავლის  ინტერესებისკენ არის მიმართული. მე როგორც მასწავლებელი, მუდმივად ვფიქრობ  როგორ გავუღვიძო მოსწავლეებს   ცნობისმოყვარეობა შესასწავლი საკითხის მიმართ. ცნობისმოყვარეობა შინაგანი მოტივაციის განმაპირობებელი ფაქტორია და, ამდენად, მნიშვნელოვან როლს ასრულებს სწავლა-სწავლების პროცესში. ის გონებას მიმართავს პასიურობიდან აქტიურობისკენ, ახალი  იდეების აღმოჩენისა და ჰიპოთეზების წარმოდგენისკენ, ახალი მოვლენებისა და ფაქტების შემეცნებისკენ. აღნიშნულიდან გამომდინარე, ცნობისმოყვარეობა მოსწავლეს კვლევა-ძიებისკენ უბიძებს.

საბუნებისმეტყველო საგნების სწავლებისას ორმაგად სასურველია, მასწავლებელმა მოსწავლეებს ცნობისმოყვარეობა აღუძრას ნაცნობი გამოცდილების კონტექსტში, გამოიყენოს ისეთი სტიმულები, რომლებიც არ იქნება მათთვის სრულიად უცხო. საჭიროა ბალანსის დაცვა მოსწავლის უკვე არსებულ კოგნიტურ სქემასა და ახალი დავალების სირთულეს შორის  – წინააღმდეგ შემთხვევაში შესაძლოა მოსწავლემ დაუძლევლად მიიჩნიოს ამოცანა და პასიურ მდგომარეობაში გადავიდეს.

მინდა გაგიზიაროთ ჩემი გამოცდილება და გაგაცნოთ რამდენიმე აქტივობა, რომელიც  სწავლების კონსტრუქრტივისტულ მიდგომებს ეფუძნება და მოსწავლეებს  სხვადასხვა წყაროებზე მუშაობას სახალისოს  ხდის.

შესასწავლი საკითხი – ცოცხალი ორგანიზმების სასიცოცხლო ციკლი

სასწავლო მიზანი – მოსწავლემ სხვადასხვა წყაროებზე მუშაობით უნდა შეაგროვოს ინფორმაცია სხვადასხვა ორგანიზმის სასიცოცხლო ციკლის შესახებ;, გამოსახოს მოპოვებული ინფორმაცია სქემის სახით.

აქტივობა -1 ტექსტის გააზრება კოგნიტური სქემის დახმარებით

მასწავლებელი ყოფს კლასს ჯგუფებად და ურიგებს  საინფორმაციო ტექსტს.  მასწავლებელი სთხოვს მოსწავლეებს – წაიკითხონ და გაანალიზონ ტექსტში მოცემული ინფორმაცია შემდეგი სქემის  შესაბამისად:

სქემა-1

პეპლების ცხოვრება

(საინფორმაციო ტექსტი)

პეპლები მწერების ყველაზე ლამაზი და საოცარი წარმომადგენლები არიან. რამდენ ხანს ცოცხლობენ ისინი?

როდესაც ზრდასრულ ასაკს მიაღწევს, პეპელა დებს რამდენიმე ასეულ, ზოგიერთ შემთხვევაში რამდენიმე ათასეულ კვერცხს. ზოგიერთი მათგანი კვერცხს დებს ამათუიმ მცენარეზე. მომავალში, როდესაც კვერცხებიდან მატლები გამოიჩეკებიან ეს მცენარე მათი თავშესაფარი და საკვები გახდება. ზოგიერთი პეპელა კვერცხებს ნიადაგში დებს, ზოგიც ფრენის დროს ფანტავს. კვერცხში ჩანასახის განვითარების ხანგრძლივობა დამოკიდებულია ერთი
მხრივ, კლიმატურ პირობებზე, მეორე მხრივ, პეპლის სახეობაზე. ეს პროცესი რამდენიმე დღიდან რამდენიმე თვემდე შეიძლება გაგრძელდეს. განვითარების პერიოდი განსაკუთრებით ხანგრძლივია მაშინ, როდესაც სახეობა კვერცხის ფორმით იზამთრებს.

კვერცხებიდან გამოჩეკილ მატლებს სამი წყვილი დასახსრული ფეხი და რამდენიმე წყვილი “ცრუ” ფეხი აქვთ. მათი საშუალებით ისინი გადაადგილდებიან ან ეჭიდებიან რაიმე საყრდენს. მატლები ინტენსიურად იკვებებიან და სწრაფად იზრდებიან. ზრდის პროცესში მათი გარეთა საფარველი თანდათანობით “ვიწრო” ხდება, ამიტომ ისინი რამდენიმეჯერ იცვლიან კანს.

როდესაც სიცივეები მოახლოვდება, მატლების უმრავლესობა სპეციალური ნივთიერების გამოყოფას იწყებს, რომელიც ჰაერზე მაგრდება და მკვრივდება. ამ ნივთიერებისაგან ისინი ამზადებენ ერთგვარ პარკს, რომელშიც თავად იბუდებენ და ჭუპრად გადაიქცევიან. ჭუპრის ფორმა დამოკიდებულია პეპლის სახეობაზე. უმრავლეს შემთხვევაში სხეული მთლიანად აღმოჩნდება დაფარული უცნაური საფარველით. ჭუპრის სტადიაზე მწერი იძენს ყველა იმ ნიშან–თვისებას, რომელიც გააჩნია ზრდასრულ პეპელას, ვითარდება კუნთები და ფრთები. ჭუპრები არ მოძრაობენ, როგორც წესი ისინი მიმაგრებულები არიან ტოტებზე, ფოთლებზე, სხვადასხვა საგნებზე. ჭუპრის სახით პეპლები იზამთრებენ. როდესაც დგება გაზაფხული, ჭუპრიდან თავისუფლდება სრულიად განსხვავებული ნიშნების მქონე ახალგაზრდა პეპელა. მის ფრთებში მოძრაობას იწყებს სისხლის მსგავსი სითხე – ჰემოლიმფა. პარკისგან განთავისუფლებული პეპელა მზადაა გასაფრენად. ის სწრაფად აღწევს სქესობრივ სიმწიფეს და მზადაა კვერცხების დასადებად. ამ ლამაზი არსების სიცოცხლის ხანგრძლივობა დამოკიდებულია იმაზე, თუ რამდენად სწრაფად შეასრულებს ძირითად მოვალეობას – დადებს კვერცხებს. ჩვეულებრივ, პარკიდან გამოს­ვლის შემდეგ პეპელა ცხოვრობს რამდენიმე დღიდან რამდენიმე კვირის განმავლობაში. თუმცა არსებობს გამონაკლისებიც: ზოგიერთი სახეობისათვის სიცოცხლის ხანგრძლივობამ შესაძლოა10 თვესაც კი მიაღწიოს.

აქტივობა – 2   ვიდეოფილმის ანალიზი და  საკითხის შეჯამება -ვიზუალიზაცია  ტექსტთან მიმართებაში

მასწავლებელი კლასს აჩვენებს 2 წუთიან დოკუმენტურ ფილმს:

ამის შემდეგ  მასწავლებელი მოსწავლეებს ურიგებს  კონტურულ ბარათებს და სთხოვს მოსწავლეებს  წაკითხული ტექსტის და ნანახი ფილმის საფუძველზე გამოსახონ სასიცოცხლო ციკლი სქემის, ან ნახატის სახით და მოამზადონ ნამუშევარი კლასის წინაშე წარსადგენად.

ჯგუფები ამზადებენ პრეზენტაციებს და წარადგენენ კლასის წინაშე, რის შემდეგაც ჯგუფები ახდენენ ნამუშევრების ურთიერთშეფასებას და თვითშეფასებას.

საშინაო დავალება: სასურველია მასწავლებელმა მოსწავლეებს დაავალოს შეარჩიონ  მათთვის საინ­ტერესო რომელიმე მცენარე, ან ცხოველი, მოიპოვონ ინფორმაცია მისი სასიცოცხლო ციკლის შესახებ, ან სასიცოცხლო ციკლის გარემოსთან შეგუების თავისებურებების შესახებ და წარმოადგინონ კლასის წინაშე.

საკითხის სწავლებისას გასათვალისწინებელია მოსწავლეების ტიპური შეცდომები – არაპირდაპირი განვითარების სწავლებისას ხშირია შეცდომები სრულ და არასრულ მეტამორფოზთან დაკავშირებით; ხშირია არაპირდაპირი განვითარებისა და არასრული მეტამორფოზის, როგორც ცნებების გაიგივება, გარდა ამისა მოსწავლეებს მიაჩნიათ, რომ მწერების ყველა სახეობა ვითარდება სრული მეტამორფოზით