სასწავლო მიზნებისა და რუბრიკების გამოყენება განმავითარებელი შეფასებისთვის

ნებისმიერი შეფასების მიზანია, ნათელი მოჰფინოს იმას,რა ისწავლა მოსწავლემ, როგორ ისწავლა და როგორ იყენებს იმას, რაც ისწავლა. ამიტომ მასწავლებელმა:

• გულდასმითუნდა შეკრიბოსინფორმაცია ყოველი მოსწავლის ყოველდღიურ გამოცდილებასა და აქტივობაზე;

• შეაჯეროსტესტირების შედეგები დაკვირვებებთან;

• დააკვირდეს,რა გარდახდებათმოსწავლეებსცნებების, პროცედურებისა და სხვა სასწავლო შინაარსის დაუფლებისას;

• სთხოვოს მოსწავლეებს, ხმამაღლა იაზროვნონ, რათა დააზუსტოს ცნებებისადა სტრატეგიებისმათებური გააზრება;

• აწარმოოს მოსწავლეთა პორტფოლიოები, რათა აღნუსხოსმოსწრების ნიშნულები წლის განმავლობაში;

• გამოიყენოს ინფორმაციის ყველა შესაძლო წყარო, რათა შექმნას შეფასებათა უხვი და მრავალფეროვანი სპექტრი, რომელიც საშუალებას მისცემს, განსაზღვროსშესაფერისი სასწავლო აქტივობები ყოველი მოსწავლისთვის.

ცნობილია, რომ განმავითარებელიშეფასება:

• ცხადად და უშუალოდ უნდა იყოს დაკავშირებული სწავლების მიზნებსა და სასწავლო პროცესთან;

• უნდა მოიცავდეს მრავალფეროვან მეთოდებსა და სტრატეგიებს;

• უნდა განაპირობებდეს ცვლილებებს მოსწავლეთა განვითარების მიმართულებით.

სასწავლო მიზნები მოსწავლეებისთვისცხად და გასაგებ ენაზე უნდა ჩამოყალიბდეს.ზოგიერთი მიზნის ფორმულირებისთვის(მაგალითად, ცოდნასა და ზოგიერთი სახის მსჯელობა–დასაბუთებასთანმიმართებით,რომელთა მიღწევაც შემოწმდება არჩევითპასუხიანიან მოკლეპასუხიანიდავალებებით)მიზანშეწონილია მომზადდესამ მიზნის ფორმულირებამოსწავლეთათვისმისაღები/გასაგები ფორმით. სხვა მიზნებისთვის(მაგალითად, უნარ–ჩვევებსადა მოსწავლეთა მიერ შექმნილ პროდუქტებთანმიმართებით,რომელთა მიღწევაც შემოწმდება მოსწავლეთა მიერ მოქმედებების შესრულებაზედაკვირვებით)მიზანშეწონილიამომზადდეს შეფასების სქემა/რუბრიკა, რომელიც მოსწავლეებისთვისცხად კრიტერიუმებსმოიცავს.

მიზნები მოსწავლეებისთვის გასაგები რომ გახდეს, საჭიროა:

1.     წინასწარ გავაცნოთ მოსწავლეებს ის „ენა” და ცნებები, რომელთაც გამოვიყენებთრუბრიკაში;

2.     გამოვიყენოთ მოსწავლეებისთვის უკვე ნაცნობი „ენა“;

3.     გავუზიაროთ მოსწავლეებსმიზნები.

ვთქვათ, მიზანია „განზოგადება მოყვანილი მაგალითებისსაფუძველზე” და მოსწავლეებისთვისგაუგებარია სიტყვაა „განზოგადება“. მოსწავლეებისთვისმისაღები იქნება მიზნის შემდეგნაირადფორმულირება: „მოყვანილ მაგალითებში მსგავსი თვისებების/ფაქტების მიკვლევა და ისეთი დებულების ჩამოყალიბება, რომელიც სამართლიანიამოყვანილი მაგალითებისთვისაც და მათგან განსხვავებულშემთხვევებშიც“. მიზნების ფორმულირებასკიდევ უფრო მისაღებს გახდის ე.წ. „მე–ფორმულირებები“: „მე შემიძლია მოყვანილ მაგალითებში მსგავსი თვისებების/ფაქტების მიკვლევა” და „მე შემიძლია ისეთი დებულების ჩამოყალიბება,რომელიც სამართლიანიამოყვანილი მაგალითებისთვისაც და მათგან განსხვავებულ შემთხვევებშიც“.

მოსწავლეებისთვისგასაგები რუბრიკის შესაქმნელადსაჭირო ნაბიჯებია:

1.     გამოვყოთ ზრდასრულთათვისგანკუთვნილ ვერსიაში ის სიტყვები ან ფრაზები, რომელთა გაგებაც მოსწავლეებს,სავარაუდოდ,გაუჭირდებათ;

2.     ვიპოვოთ ამ სიტყვებისა და ფრაზების შესატყვისი, მოსწავლეებისთვის გასაგები ვერსიები;

3.     ჩამოვაყალიბოთ რუბრიკის კრიტერიუმებიმოსწავლეებისთვისმისაღები ვარიანტით პირველ პირში;

4.     გავუზიაროთ რუბრიკა მოსწავლეებს და მივიღოთ მათგან უკუკავშირი;

5.     საჭიროებისამებრ შევიტანოთ ცვლილებები რუბრიკაში.

მოსწავლეებისთვისრუბრიკის გაზიარებისასმიზანშეწონილია, მოვუყვანოთ მათ კონკრეტული მაგალითებიც, რომლებიც აკმაყოფილებს ანვერა ამა თუ იმ კრიტერიუმს (ანონიმური მოსწავლეების ნამუშევრები ან თვით მასწავლებლის მიერ შექმნილი ნიმუშები). მიზანშეწონილიააგრეთვე, მოსწავლეებმაგააანალიზონ,რომელ კრიტერიუმს რა დონეზე აკმაყოფილებენმიმდინარე ეტაპზე ანუ რა იციან უკვე ან რომელი უნარ–ჩვევების განვითარებზე არ უმუშავიათ ჯერ კიდევ.

მასწავლებელმა პერიოდულად უნდა შეამოწმოს, გაიგეს თუ არა მოსწავლეებმა სასწავლო მიზნები. მაგალითად, მან შეიძლება ჰკითხოს მოსწავლეს, რომელიც კონკრეტულ დავალებას ასრულებს, რისთვის სრულდება მოცემული აქტივობა.თუ მოსწავლის პასუხი იქნება არ იქნება მიზნებზე ორიენტირებული(მაგალითად, მოსწავლე იტყვის, ნიშნის მისაღებადო),მაშინ მასწავლებელიუნდა ჩაეკითხოს, რას სწავლობს ახლა იგი. თუ მოსწავლე ამ კითხვაზეც არაადეკვატურპასუხს იძლევა ან საერთოდ ვერ პასუხობს,მაშინ მას ვერ გაუგია სასწავლო მიზნები და საჭიროა მასთან დამატებითი მუშაობა.

განმავითარებელიშეფასების მეთოდები და ინსტრუმენტებია:

● დაკვირვება

გაკვეთილის განმავლობაში ან მისი დასრულების შემდეგ გაკეთებულ მოკლე ჩანაწერებშიმასწავლებელიაღრიცხავს მოსწავლეთა სწავლის სპეციფიკურ ასპექტებს (მაგალითად, სწორად ახარისხებს გეომეტრიულ ფიგურებს) და მოსწავლეთა პროგრესს სასწავლო მიზნებისკენსვლის
კუთხით.მასწავლებელს იოლად შეუძლია შექმნას ისეთიფორმა ამჩანაწერებისორგანიზებისთვის,რომ მოსწავლეთა საჭიროებებისკენ მიმართულ აქტივობათა დაგეგმვისთვის გამოიყენოს. შეიძლებააგრეთვე, აწარმოოს დღიური/რვეული, სადაც ყოველ მოსწავლეს თავისი გვერდი ექნება და მასწავლებელიპერიოდულად შექმნის მოსწავლის პორტრეტს მისი მახასიათებლებისმეშვეობით. თუ ბლოკნოტში ან ჟურნალში ასეთი ჩანაწერებისგაკეთება გაკვეთილის განმავლობაშიგაუჭირდება,მასწავლებელს შეუძლია, სტიკერებზე დაწეროს შენიშვნები და რვეულში ჩააკრას, თავისუფალ დროს კიმოაწესრიგოსისინი. როგორც არ უნდა აწარმოოს დაკვირვება და აღრიცხოს დაკვირვებისშედეგები, მასწავლებელმაშეკრებილიმონაცემები უნდა გამოიყენოს იმისთვის, რომ სწავლება მოსწავლეთა საჭიროებებს მოარგოს.

● კითხვები

მნიშვნელოვანია როგორც ღია, ასევე დახურული კითხვები. დახურულიკითხვები უფრო შესაფერისიასაბაზო ცოდნის განმტკიცებისთვის, ხოლო ღია უბიძგებს მოსწავლეებსსასწავლო მასალაზე მანიპულაციებისკენ, ცოდნის განვრცობისა და გარდაქმნისკენ. მხოლოდ დახურული კითხვებით შემოფარგვლა შეზღუდავდა იმ ინფორმაციას, რომლის მიღებაც სურთ მასწავლებლებს მოსწავლეებისგან.

კითხვები მოსწავლეებისთვის ამოცანის ამოხსნის სხვადასხვა ფაზაზე

გასვლის/შესვლის ბარათები

გასვლის ბარათი არის მოსწავლის პასუხები იმ კითხვებზე, რომლებიც მასწავლებელმადასვა გაკვეთილის ბოლოს, რათა შეეფასებინამოსწავლეთა მიერ ძირითადი ცნებების გაგება.მოსწავლეებმაშეიძლება შეაჯამონ ან შეაფასონ იმ დღის სასწავლო მასალა ან მოახდინონ ხუთი ნასწავლი ფაქტის რანჟირებამათი მნიშვნელოვნებისმიხედვით. შეიძლება,მასწავლებელმასთხოვოს მოსწავლეებს, დაწერონ, რა ცვლილებებს შეიტანდნენსაკითხის სწავლებაში,თვითონ რომ ყოფილიყვნენმასწავლებლები.

ამ ბარათის შესავსებად საკმარისი უნდა იყოს 5 წუთი და მოსწავლემ კლასიდან გასვლისას უნდა ჩააბაროს იგი მასწავლებელს.მასწავლებელიბარათით უცებ უნდა მიხვდეს, ვის გაუაზრებია ძირითადი ცნებები კარგად, ვის სჭირდება მცირე დახმარება და ვის
– დამატებითი სწავლება. გასვლის ბარათების გაანალიზებითმასწავლებელი შეძლებს, უკეთ მიუსადაგოს სწავლება მოსწავლეთა საჭიროებებს შემდეგ გაკვეთილზე.

შესვლის ბარათები გასვლის ბარათების ანალოგიურია,ოღონდ ისინი ივსება გაკვეთილის დაწყებამდე ან მის დასაწყისში.მასწავლებელმამოსწავლეებსშეიძლება მოსთხოვოს წინა საშინაო დავალებაზე გამოხმაურებაან წინა გაკვეთილზე რეფლექსია ისე, რომ ამისთვისარ დაიხარჯოს ბევრი დრო. მაგალითად, მოსწავლეებმაუნდა უპასუხონ კითხვებს, რა იყო დამაბნეველიმათთვის ან რა პრობლემებს წააწყდნენ საშინაო დავალების შესრულების დროს. მასწავლებელმაუნდა შეაგროვოს შესვლის ბარათები და კომენტარი გააკეთოს მათში დასმულ საკითხებზე.

მოსწავლის თვითშეფასება

თუ მოსწავლეებიმონაწილეობენ მიზნების დასახვასა და წარმატების კრიტერიუმების დადგენაში, მაშინ მათი თვითშეფასება ლოგიკური ნაბიჯია სასწავლო პროცესში. მოსწავლეები იწყებენ მეტაკოგნიციას და უკეთ აცნობიერებენ თავიანთ ძლიერ და სუსტ მხარეებს. როცა მოსწავლეები ფიქრობენ საკუთარ სწავლაზე, გამოთქვამენ, რაც გაიგეს და რაც ჯერ კიდევ უნდა ისწავლონ, მათი მიღწევები იზრდება.