თომას გორდონი- როგორ გავხდე კარგი მშობელი

ვუსმენთ გრძნობებს (სავარჯიშო)

მითითებები: მშობლებთან კომუნიკაციისას ბავშვები სიტყვებსა და იდეებზე გაცილებით მეტს ამბობენ. სიტყვების მიღმა ხშირად გრძნობებია. ქვემოთ ზოგიერთ ტიპურ „შეტყობინებას” გთავაზობთ, რომელსაც ბავშვები აგზავნიან. თითოეული ყურადღებით წაიკითხეთ და „ყური დაუგდეთ” გრძნობებს. მარჯვენა სვეტში ჩაწერეთ ის გრძნობა ან გრძნობები, რომელიც „გაიგეთ”. უკუაგდეთ (ყურადღებას ნუ მიაქცევთ) „შინაარსი” და ერთი ან რამდენიმე სიტყვით დაწერეთ მხოლოდ განცდა. ზოგიერთი შეტყობინება შესაძლოა რამდენიმე განსხვავებული განცდის მატარებელი იყოს – დაწერეთ ყველა ძირითადი გრძნობა, რომელიც „გაიგეთ” და დანომრეთ ისინი. დასრულების შემდეგ შეადარეთ თქვენი სია „ქულების გასაღებს”, ინსტრუქციის შესაბამისად დაითვალეთ ქულები.

 

ბავშვი ამბობს	ბავშვი გრძნობს
მაგალითი: არ ვიცი რა ხდება. ვერ ვიგებ, რას ვაკეთებ არასწორად. იქნებ თავი უნდა დავანებო?	(ა) ჩიხშია (ბ) იმედგაცრუებულია (გ) დანებება სურს
1. ღმერთო, არდადეგებამდე ათი დღეღა დარჩა!
2. მამ, შეხედე, ახალი იარაღებით თვითმფრინავი გავაკეთე!
3. ხელს მომკიდებ, როცა საბავშვო ბაღში შევალთ.
4. საერთოდ ვერ ვერთობი. აზრზე არ ვარ, რა შეიძლება გავაკეთო.
5. ვერასდროს ვიქნები ჯიმისნაირი. ვვარჯიშობ, ვვარჯიშობ და მაინც მჯობნის.
6. ახალი მასწავლებელი უამრავ დავალებას გვაძლევს. ყველაფერს ვერასოდეს მოვრჩები. რა გავაკეთო?
7. ყველა ბავშვი სანაპიროზე წავიდა. არავინ დარჩა, რომ ვეთამაშო.
8. ჯიმის მშობლები ნებას რთავენ სკოლაში ველოსიპედით იაროს, მე ხომ ჯიმიზე უკეთ ვატარებ.
9. პატარა ნიკოლასს ასე არ უნდა მოვქცეოდი. ალბათ, ცუდად მოვიქეცი.
10. ასეთი ვარცხნილობა მომწონს – ეს ხომ ჩემი თმაა?
11. შენი აზრით, სწორად ვაკეთებ ამ დავალებას? მოეწონებათ?
12. რატომ დამტოვა გაკვეთილების შემდეგ? მარტო მე ხომ არ ვლაპარაკობდი? სიამოვნებით დავუნაყავდი ცხვირს!
13. შენი დახმარების გარეშეც გავაკეთებ. პატარა ხომ აღარ ვარ!
14. მათემატიკა რთული საგანია. ჩემნაირი გონებაჩლუნგი ვერ ისწავლის!
15. წადი, დამტოვე მარტო. არ მინდა არც შენთან და არც არავისთან ლაპარაკი. მაინც არ გადარდებ!
16. ადრე კარგად ვსწავლობდი, ახლა აღარ გამომდის. ძალიან ვცდილობ, მაგრამ უშედეგოდ. რა აზრი აქვს მცდელობას?
17. სიამოვნებით წავიდოდი, მაგრამ არ შემიძლია დავურეკო. რომ დამცინოს?
18. აღარასოდეს ვეთამაშები პამს. აბეზარია!
19. რა ბედნიერი ვარ, რომ შენი და მამას შვილი ვარ და არა სხვა მშობლების!
20. მგონი, ვიცი, რა უნდა გავაკეთო, მაგრამ არასწორი რომ აღმოჩნდეს! ყოველთვის არასწორ გზას ვირჩევ. მამა, შენი აზრით, რა უნდა გავაკეთო, ვიმუშაო თუ სწავლა გავაგრძელო?

 

ახლა „ქულების გასაღების” გამოყენებით დაითვალეთ პასუხები;

1.     

ქულები მიაწერეთ პასუხების წინ.

2.     

დააჯამეთ ქულები და დაწერეთ ფურცელზე.

მითითებები: დაიწერეთ 4 ქულა, თუკი თვლით, რომ თქვენი პასუხი ახლოსაა „ქულების გასაღებში” მოცემულ
პასუხთან. დაიწერეთ 2 ქულა, თუკი თქვენი პასუხი ნაწილობრივ შეესაბამება „ქულების გასაღებში”
მოცემულ პასუხს. დაიწერეთ 0 ქულა, თუკი თქვენი პასუხი მცდარია.

 

ქულების გასაღები
1.      (ა) უხარია. (ბ) შვებას გრძნობს.	11.   (ა) ეჭვობს. (ბ) არ არის დარწმუნებული.
2.      (ა) ამაყობს. (ბ) კმაყოფილია.	12. (ა) ჯავრობს, ეზიზღება. (ბ) განიცდის უსამართლობას.
3.      (ა) ეშინია. (ბ) ფრთხილობს.	13. (ა) თვლის, რომ კომპეტენტურია. (ბ) არ სჭირდება დახმარება.
4.      (ა) მოწყენილია. (ბ) ჩიხშია.	14. (ა) იმედგაცრუებულია. (ბ) თავს შეუსაბამოდ მიიჩნევს.
5.      (ა) თავს შეუსაბამოდ მიიჩნევს. (ბ) ხელებჩამოყრილია	15. (ა) ნაწყენია. (ბ) ბრაზობს. (გ) თვლის, რომ არ უყვართ.
6.      (ა) გრძნობს, რომ სამუშაო რთულია. (ბ) მარცხს განიცდის.	16. (ა)ხელებჩამოყრილია (ბ) მზად არის დანებდეს.
7.      (ა) მიტოვებულია. (ბ) მარტოსულია.	17. (ა) წასვლა სურს. (ბ) ეშინია.
8.      (ა) განიცდის მშობლების უსამართლობას. (ბ) თვლის, რომ კომპეტენტურია.	18. (ა) ბრაზობს.
9.      (ა) თავს დამნაშავედ გრძნობს. (ბ) ნანობს საქციელს.	19. (ა) მადლიერია, გახარებულია. (ბ) აფასებს მშობლებს.
10.  (ა) ბრაზობს მშობლებზე, რომ ერევიან მის საქმეში.	20. (ა) ეჭვი ეპარება, არ არის დარწმუნებული.

 

ქულების
ჯამი _____________________

რამდენად
სწორად შეგიძლიათ გრძნობების გამოცნობა:

61–80 გრძნობების გამოცნობის არაჩვეულებრივი უნარი გაქვთ.

41–60 გრძნობების ამოცნობის უნარი საშუალოზე მაღალი გაქვთ.

21–40 გრძნობების ამოცნობის უნარი საშუალოზე დაბალი გაქვთ.

0–20    გრძნობების გამოცნობის ძალზე სუსტი უნარი გაქვთ.

 

 2. არაეფექტური შეტყობინებების გამოცნობა (სავარჯიშო)

მითითებები: წაიკითხეთ მოცემული სიტუაციები და მშობლის მიერ გაგზავნილი შეტყობინება. მარჯვენა სვეტში
– „არასწორია, რადგან” – დაწერეთ, რატომ არის მშობლის შეტყობინება არაეფექტური. ამისთვის
გამოიყენეთ „არასწორი შეტყობინებების” ქვემოთ მოცემული სია:

·        

უარყოფითი შეფასება.                                  

·        

დადანაშაულება, გაკიცხვა.              

·        

ირიბი შეტყობინება, სარკაზმი.       

·        

გადაწყვეტილების გადაცემა, ბრძანება.

·        

მეორადი გრძნობების გამოხატვა.

·        

ლანძღვა.

·        

მოწინააღმდეგის „დაჭრა” და „გაქცევა”

 

სიტუაცია და შეტყობინება	არასწორია, რადგან
მაგალითი: ათი წლის ბიჭმა ჯიბის დანა პატარა ძმის ოთახში დატოვა. „რა სულელურად მოიქეცი! ხომ შეიძლება პატარა დაჭრილიყო”!	დადანაშაულება, გაკიცხვა
1. ბავშვები სატელევიზიო პროგრამის გამო ჩხუბობენ. „ახლავე შეწყვიტეთ ჩხუბი და გამორთეთ ტელევიზორი”.
2. ქალიშვილი პირობის მიუხედავად სახლში შუაღამისას ბრუნდება. მშობელი ძალიან ნერვიულობდა და შვებით ამოისუნთქა, როცა ბოლოსდაბოლოს შვილი დაინახა. „როგორც ვხედავ, შენი ნდობა არ შეიძლება. გაცეცხლებული ვარ. მთელი თვე სახლში იჯდები”.
3. თორმეტი წლისამ საცურაო აუზისკენ გამავალი კარები ღია დატოვა, რითაც საფრთხეში ჩააგდო 2 წლის ძმა. „გინდოდა ძმა აუზში დახრჩვალიყო? გაგიჟებული ვარ!”
4. მასწავლებელმა წერილი გაუგზავნა მშობლებს, სადაც სწერდა, რომ მათი 11 წლის ბიჭი კლასში საშინლად ხმაურობდა და უხამსად საუბრობდა. „მოდი აქ და ამიხსენი, რატომ გინდა შეარცხვინო მშობლები შენი ბინძური პირის გამო”.
5. დედა ბრაზობს შვილზე, რომელიც ზოზინობს და აგვიანებს მნიშვნელოვან შეხვედრაზე. „ვფიქრობ, შეგეძლო, უფრო ყურადღებიანი ყოფილიყავი ჩემს მიმართ”.
6. სახლში დაბრუნებულ დედას ოთახში სრული უწესრიგობა ხვდება, თუმცა, სთხოვა შვილებს ყველაფერი სტუმრების მოსვლამდე მოეწესრიგებინათ. „როგორც ვხედავ, ორივე კარგად გაერთეთ ჩემს ხარჯზე”.
7. მამას სახე ეცვლება ქალიშვილის ჭუჭყიანი ფეხების დანახვაზე და სუნზე. „როდესმე იბან ფეხებს სხვა ადამიანებივით? ახლავე წადი აბაზანაში!”
8. ბავშვი გაწუხებთ, რადგან მალაყებით ცდილობს სტუმრების ყურადღების მიპყრობას. „ოჰ, შენ პატარა ჯამბაზო”.
9. დედა შვილზე ბრაზობს, რადგან გარეცხვის მერე ჭურჭელი არ მიალაგა. სკოლის ავტობუსისკენ გაქცეულს ადევნებს: „იცი თუ არა, რომ ამ დილით ძალიან გამაბრაზე?”

 

შეადარეთ
თქვენი პასუხები ქვემოთ მოცემულ სიას:

1.     

გადაწყვეტილების გადაცემა.                       6. ირიბი შეტყობინება.

2.     

დადანაშაულება, გაკიცხვა.                           7. ირიბი შეტყობინება.

მეორადი გრძნობების გამოხატვა.                   გადაწყვეტილების გადაცემა.       

გადაწყვეტილების გადაცემა.                         დადანაშაულება,
გაკიცხვა.

3.     

დადანაშაულება, გაკიცხვა.                           8. ლანძღვა.

მეორადი გრძნობების გამოხატვა.                9. მოწინააღმდეგის „დაჭრა” და „გაქცევა”

4.     

დადანაშაულება, გაკიცხვა.  

5.     

დადანაშაულება, გაკიცხვა.  

უარყოფითი შეფასება.

(შემდგომი
ინსტრუქციებისთვის იხილეთ მომდევნო გვერდი).

მიუწერეთ
ყოველ სიტუაციას კონგრუენტული (შესატყვისი) მე–შეტყობინება, რათა თავიდან აიცილოთ
„არასწორი შეტყობინებები”.

1.

2.

3.

4.

5.

6.

7.

8.

9.

 

მითითებები: წაიკითხეთ ქვემოთ მოცემული სიტუაციები, განიხილეთ მეორე სვეტში მოცემული შენ–შეტყობინება,
ხოლო შემდეგ მესამე სვეტში ჩაწერეთ მე–შეტყობინება. დასრულების შემდეგ თქვენი მე–შეტყობინებები
შეადარეთ „ქულების გასაღებში” მოცემულ პასუხებს.

 

სიტუაცია	შენ–შეტყობინება	მე–შეტყობინება
1. დედას ახალი ამბების ყურება სურს. პატარა მუხლებზე აცოცებას ცდილობს. დედა ღიზიანდება.	„ხელი არ უნდა შეუშალო, თუკი ვინმეს ტელევიზორის ყურება სურს”.
2. მამა მტვერსასრუტით ასუფთავებს ოთახს. პატარა წარამარა აჭერს ხელს გამორთვის ღილაკს. მამა ჩქარობს.	„რა აუტანელი ხარ”
3. ბავშვი მაგიდასთან ჯდება ჭუჭყიანი ხელებითა და სახით.	„ჭამის წინ რატომ არ დაიბანე, პატარა ხომ აღარ ხარ”.
4. ბავშვი ზოზინობს და დასაძინებლად დაწოლას ვერ ახერხებს. დედას და მამას საუბარი სურთ. ბავშვი არ მიდის და ხელს უშლის ორივეს.	„ხომ იცი, რომ ძილის დროა. ცდილობ ხელი შეგვიშალო. ბავშვებს ბევრი ძილი სჭირდებათ”.
5. ბავშვი დაჟინებით ითხოვს კინოში წაყვანას, თუმცა, დაპირების მიუხედავად,  რამდენიმე დღეა თავისი ოთახი არ დაულაგებია.	„კინოში წასვლა არ დაგიმსახურებია, რადგან უყურადღებო და თავკერძა ხარ”.
6. ბავშვი მთელი დღე გაბუტული და ჩხვირჩამოშვებულია. დედამ მიზეზი არ იცის.	„კარგი, მორჩი გაბუტვას. ან გამხიარულდი, ან სადმე სხვაგან მოიწყინე. რა სისულელეებზე დარდობ”.
7. ბავშვს ისე ხმამაღლა აქვს ჩართული მუსიკა, რომ გვერდით ოთახში მშობლები ვერ საუბრობენ.	„იქნებ სხვებზეც გეფიქრა! ასე ხმამაღლა რატომ გაქვს აწეული?’
8. ბავშვი დაპირდა, რომ სტუმრების მოსვლამდე აბაზანას დაასუფთავებდა. მთელი დღე უსაქმურობდა; სტუმრების მოსვლამდე ერთი საათია დარჩენილი და დასუფთავება არ დაუწყია.	„მთელი დღე ბუზებს ითვლიდი. როგორ შეიძლება ასეთი უყურადღებო და უპასუხისმგებლო იყო?”
9. ბავშვი დათქმულ დროს არ მოვიდა სახლში. დედა ელოდებოდა, რომ ტანსაცმლის საყიდლად წასულიყვნენ. დედა ჩქარობს.	„უნდა გცხვენოდეს. მზად ვიყავი, დრო დამეთმო შენთვის და ეს სულ არ გადარდებს”.

 

გასაღები:

1.     

„ტელევიზორის ყურება და თამაში ერთდროულად არ შემიძლია.
ძალიან ვღიზიანდები, როცა არ მაძლევენ ცოტა დასვენების და მშვიდად ყოფნის საშუალებას”.

2.     

„ძალიან მეჩქარება და ვბრაზდები, როცა მაფერხებენ და
ხელს მიშლიან. არ მინდა თამაში, როცა ამდენი საქმე მაქვს”.

3.     

„არ მსიამოვნებს ვახშამი, როცა ამ ჭუჭყს ვხედავ. გული
მერევა და მადა მეკარგება”.

4.     

დედას და მე მნიშვნელოვანი პრობლემა გვაქვს გადასაჭრელი.
შენი თანდასწრებით ვერ ვსაუბრობთ და ვერ დაველოდებით, სანამ საბოლოოდ დაწოლას მოახეხებ”.

5.     

„სულაც არ მეხალისება შენთვის რამის გაკეთება, როცა
შენ არ ასრულებ პირობას და ოთახს არ ალაგებ”.

6.     

„ვწუხვარ, ასეთ მოწყენილს რომ გხედავ, მაგრამ არ ვიცი,
რით დაგეხმარო, რადგან არ ვიცი მოწყენილობის მიზეზი”.

7.     

„თავს მოტყუებულად ვგრძნობ. მინდა მამაშენთან ერთად
ვიყო ცოტა ხანს, მაგრამ ეს ხმაური მაგიჟებს”.

8.     

„თავს იმედგაცრუებულად ვგრძნობ. მთელი დღ ვიშრომე, რომ
წვეულებისთვის ყველაფერი მომემზადებინა და ახლა აბაზანაზეც მე უნდა ვიზრუნო”.

9.     

„არ მომწონს, როცა ყველაფერს დეტალურად დავგეგმავ, რომ
დრო გამოვნახო და შენთვის ახალი ტანსაცმელი ვიყიდოთ, შენ კი აგვიანებ”.

 4. მშობლის ძალაუფლების
გამოყენება (სავარჯიშო)

მითითებები:ქვემოთ გთავაზობთ მშობლებისა და შვილების ურთიერთობის ამსახველ ტიპურ სიტუაციებს. თუ
სავარჯიშოს შესრულებისას ობიექტური და გულწრფელი იქნებით, გაიგებთ თქვენი, როგორც მშობლის
ერთ–ერთი მნიშვნელოვანი ასპექტის შესახებ, კერძოდ, როგორ იყენებთ მშობლის ძალაუფლებას.

წაიკითხეთ ყოველი სიტუაცია და შემდეგ პასუხების ფურცელზე
აღნიშნეთ ჩვეულია თუ  უჩვეულო თქვენთვის, როგორც
მშობლისთვის აღნიშნული სიტუაცია (უნდა აღნიშნოთ მაშინაც, თუ სიტუაცია ახლოსაა რეალობასთან).

თუ ჯერ არ გყავთ შვილი, ასაკით უმცროს/უფროს ან სხვა
სქესის მქონე ბავშვზეა საუბარი, წარმოიდგინეთ, როგორ მოიქცეოდით. შემოხაზეთ მხოლოდ
ერთი ალტერნატივა. „?” ნიშანი მხოლოდ მაშინ უნდა შემოხაზოთ, თუკი ვერ გაიგებთ სიტუაციას,
ან არ ხართ დარწმუნებული.

უ – უჩვეულოა თქვენთვის ამის ან რაღაც მსგავსის გაკეთება

ჩ – ჩვეულებრივია თქვენთვის ამის ან რაღაც მსგავსის
გაკეთება

? – დარწმუნებული არ ხართ ან არ გესმით

 

სავარჯიშოს დაწყებამდე წაიკითხეთ შემდეგი განსაზღვრებები:

 

დასჯა	ბავშვისთვის რაღაც უსიამოვნების მიყენება სასურველზე უარის თქმით, ფიზიკური ან ფსიქოლოგიური ტკივილით.
საყვედური	უხეში კრიტიკა, ლანძღვა, ყვირილი, ჩხუბი. უარყოფითი შეფასება.
მუქარა	ბავშვის გაფრთხილება მოსალოდნელი სასჯელის შესახებ.
ჯილდო	ბავშვისთვის რაღაც სასიამოვნოს გაკეთება, რაღაც სასურველის ასრულებით.
შექება	ბავშვის დადებითად შეფასება, მოწონება; მის შესახებ რაღაც კარგის თქმა.

 

მონიშნეთ პასუხები პასუხების ფურცელზე

მაგალითი: ათი წლის შვილს სთხოვთ საუბრის ნებართვა ითხოვოს, როცა უფროსების გარემოცვაშია.                                                                                                           უ   ჩ  ? თუ უ–ს შემოხაზავთ, ეს იმას მიანიშნებს, რომ შვილს მსგავს რამეს არ მოსთხოვთ.

1. ფიზიკურად აცილებთ შვილს პიანინოს, როცა ის აგრძელებს კლავიშების ბრახუნს, თუმცა, მანამდე უთხარით, რომ ხმაური აუტანელი ხდებოდა.

2. აქებთ შვილს, რომელიც მუდამ დროულად მოდის სადილზე.

3. კიცხავთ ექვსი წლის შვილს, რომელიც სადილობისას სტუმრების თვალწინ მიუღებელ მანერებს ამჟღავნებს.

4. აქებთ მოზარდ ვაჟიშვილს, როცა ხედავთ, რომ სასარგებლო ლიტერატურას კითხულობს.

5. სჯით ქალიშვილს უხამსი სიტყვებისთვის.

6. აჯილდოებთ შვილს ყოველ ჯერზე კბილების კეთილსინდისიერად გასუფთავებისთვის.

7. სთხოვთ შვილს ბოდიში მოუხადოს ბავშვს უხეშობისთვის.

8. აქებთ ქალიშვილს, რომელსაც არ ავიწყდება სკოლის წინ დაგელოდოთ, რომ ერთად წახვიდეთ სახლში მანქანით.

9. აიძულებთ შვილს თავისი თეფში მოასუფთაოს, სანამ მაგიდიდან ადგება.

10. ქალიშვილისაგან მოითხოვთ ყოველდღიურად მიიღოს შხაპი და აჯილდოებთ კეთილსინდისიერებისათვის.

11. სჯით ან უარყოფთ შვილს, როცა ტყუილში „იჭერთ”.

12. მოზარდ შვილს გარკვეულ ჯილდოს ჰპირდებით, თუკი ვარცხნილობას შეიცვლის.

13. სჯით ან საყვედურობთ შვილს თქვენი საფულედან ფულის აღებისთვის.

14. ქალიშვილს სურვილის ასრულებას ჰპირდებით, თუკი ნაკლებ კოსმეტიკას გამოიყენებს.

15. დაჟინებით მოითხოვთ შვილმა ლექსი თქვას ან იმღეროს, რომ სტუმრებს/ნათესავებს თავი მოაწონოს.

16. შვილს სურვილის ასრულებას ჰპირდებით, თუკი ყოველდღიურად რამდენიმე საათი დაუკრავს პიანინოზე.

17. ორი წლის შვილს აიძულებთ ქოთანზე იჯდეს, მიუხედავად იმისა, რომ ხედავთ, ვეღარ ისვენებს.

18. ქმნით სისტემას, რომლის მიხედვითაც შვილს შეუძლია მიიღოს ჯილდო, თუკი საოჯახო საქმეებს რეგულარულად შეასრულებს.

19. სჯით ან ემუქრებით შვილს, როცა შეამჩნევთ, რომ გაფრთხილების მიუხედავად, კვებასა და კვებას შორის იცმუცნება.

20. ქალიშვილს ჯილდოს ჰპირდებით, თუკი პაემნიდან ყოველთვის დროულად დაბრუნდება.

21. სჯით ან ლანძღავთ შვილს, რომელმაც თამაშის შემდეგ ოთახი არ დაალაგა.

22. აწესებთ დაჯილდოების სისტემას, როგორც სტიმულს იმისთვის, რომ ქალიშვილმა ტელეფონზე საუბრის დროს შეზღუდოს.

23. ლანძღავთ შვილს, რომელმაც დაუდევრად გატეხა/გააფუჭა ძვირადღირებული სათამაშო.

24. გარკვეულ ჯილდოს ჰპირდებით 13 წლის ქალიშვილს, თუკი უარს იტყვის სიგარეტის მოწევაზე.

25. სჯით ან ლანძღავთ შვილს თქვენს მიმართ უხეშობისთვის.

26. გარკვეულ ჯილდოს ჰპირდებით ქალიშვილს თუკი სწავლას მოუმატებს და უკეთესი შეფასებები ექნება.

27. მოითხოვთ შვილისაგან, აღარ დაახვავოს სათამაშოები სასადილო ოთახში.

28. ეუბნებით ქალიშვილს, რომ ამაყობთ მისით და ნასიამოვნები ხართ მისი არჩევანით, როცა მოგწონთ ბიჭი, რომელსაც ხვდება.

29. მოითხოვთ შვილმა მოასუფთავოს ხალიჩაზე დაუდევრად დაღვრილი საჭმელი.

30. აქებთ ან აჯილდოებთ შვილს, რომელიც წყნარად ზის თმის დავარცხნისას.

31. სჯით შვილს, რომელიც თურმე თამაშს აგრძელებს, თქვენ კი გგონიათ რომ უკვე სძინავს.

32. აწესებთ დაჯილდოების სისტემას, როცა ბავშვს ჩვეულებად აქვს ქცეული ჭამის წინ ხელების დაბანა.

33. მოითხოვთ შეწყვიტოს ან სჯით შვილს, როცა წაასწრებთ, რომ გენიტალიებს ეხება ხელით.

34. აწესებთ დაჯილდოების სისტემას, როცა შვილი დროულად ემზადება სკოლისათვის.

35. სჯით ან საყვედურობთ შვილებს, რომლებიც ხმამაღლა ჩხუბობენ სათამაშოს გამო.

36. აქებთ ან აჯილდოებთ შვილს, თუკი არ ტირის, როცა თავისი ვერ გააქვს და ნაწყენია.

37. დასჯით ემუქრებით ან საყვედურობთ შვილს, რომელიც გეუბნებათ, რომ არ შეასრულებს დავალებას, მიუხედავად იმისა, რაც რამდენჯერმე სთხოვეთ.

38. ეუბნებით ქალიშვილს, რომ უყიდით, რაც სურს, თუკი შეძლებს და სტუმრად წასვლამდე  ტანსაცმელს არ დაისვრის.

39. სჯით ან საყვედურობთ შვილს, როცა ხედავთ, რომ მეზობლის გოგონას ქვედაბოლო აუწია და შეარცხვინა.

40. შვილს გარკვეულ ფულად ჯილდოს ჰპირდებით, თუკი ყოველ მომდევნო სემესტრში უკეთესი შეფასებები ექნება.

 

პასუხების
ფურცელი

1	უ	ჩ	?	21	უ	ჩ	?
2	უ	ჩ	?	22	უ	ჩ	?
3	უ	ჩ	?	23	უ	ჩ	?
4	უ	ჩ	?	24	უ	ჩ	?
5	უ	ჩ	?	25	უ	ჩ	?
6	უ	ჩ	?	26	უ	ჩ	?
7	უ	ჩ	?	27	უ	ჩ	?
8	უ	ჩ	?	28	უ	ჩ	?
9	უ	ჩ	?	29	უ	ჩ	?
10	უ	ჩ	?	30	უ	ჩ	?
11	უ	ჩ	?	31	უ	ჩ	?
12	უ	ჩ	?	32	უ	ჩ	?
13	უ	ჩ	?	33	უ	ჩ	?
14	უ	ჩ	?	34	უ	ჩ	?
15	უ	ჩ	?	35	უ	ჩ	?
16	უ	ჩ	?	36	უ	ჩ	?
17	უ	ჩ	?	37	უ	ჩ	?
18	უ	ჩ	?	38	უ	ჩ	?
19	უ	ჩ	?	39	უ	ჩ	?
20	უ	ჩ	?	40	უ	ჩ	?

 

ქულების
დათვლის წესი:

1.     

დაითვალეთ ყველა „ჩ” კენტი რიცხვის (1,3,5,7, და სხვ.)
გასწვრივ.

2.     

დაითვალეთ ყველა „ჩ” ლუწი რიცხვის (2,4,6,8, და სხვ.)
გასწვრივ.

3.     

ჩაწერეთ ეს ორი რიცხვი ქვემოთ მოცემულ ცხრილში და დაწრეთ
ყველა „ჩ”–ს ჯამი.

 

	რაოდენობა
კენტი „ჩ”		ეს რიცხვი გიჩვენებთ დასჯის ან დასჯის მუქარას გამოყენების ხარისხს შვილის კონტროლისთვის ან პრობლემების გადაჭრის თქვენეული გზის გასატარებლად.
ლუწი „ჩ”		ეს რიცხვი გიჩვენებთ ჯილდოსა და სტიმულის გამოყენების ხარისხსშვილის კონტროლისთვის ან პრობლემების გადაჭრის თქვენეული გზის გასატარებლად.
სულ „ჩ”		ეს რიცხვი გიჩვენებთ მშობლის ძალაუფლების ორივე წყაროს  გამოყენების ხარისხს შვილის კონტროლისთვის.

 

დასჯის გამოყენება		ჯილდოს გამოყენება		ძალაუფლების ორივე წყაროს გამოყენება
ქულა	რანჟირება	ქულა	რანჟირება	ქულა	რანჟირება
0–5	ძალიან იშვიათად	0–5	ძალიან იშვიათად	0–10	ანტიავტორიტარული
6–10	იშვიათად	6–10	იშვიათად	11–20	საშუალოდ ავტორიტარული
11–15	ხშირად	11–15	ხშირად	21–30	მნიშვნელოვნად ავტორიტარული
16–20	ძალიან ხშირად	16–20	ძალიან ხშირად	31–40	მეტისმეტად ავტორიტარული

 

5. კომუნიკაციის 12 დამბლოკველი:
მშობლების ტიპური რეაქციების

შედეგების კატალოგი

 

ბრძანება, მოთხოვნა, იძულება

ამ შეტყობინებით ბავშვს ვეუბნებით, რომ მისი
გრძნობები და მოთხოვნილებები უმნიშვნელოა; ის უნდა დაემორჩილოს მშობლის გრძნობებსა
და მოთხოვნილებებს. („არ მაინტერესებს, რისი გაკეთება გინდა; ახლავე შემოდი სახლში”).

ვაგებინებთ, რომ მიუღებელია ისეთი, როგორიც
ახლა არის. („მორჩი წრიალს”).

ვაშინებთ მშობლის ძალაუფლებით. ბავშვს ეშინია,
რომ ვიღაც დიდი და ძლიერი ატკენს. („წადი შენს ოთახში! თუ არადა, გაიძულებ”).

ის ბავშვს წყენასა და ბრაზს უჩენს, რაც ხშირად
მტრულ გრძნობებს უღვივებს. ბავშვი მრისხანებს, თავს იცავს, ეწინააღმდეგება, მშობლის
მოთმინებას სცდის.

ბავშვს გრძნობს, რომ მშობელი არ ენდობა მის
გონიერებას და კომპეტენტურობას. („არ შეეხო ჭურჭელს”. „მოშორდი პატარას”).

 

გაფრთხილება,შეგონება, მუქარა

ეს შეტყობინება ბავშვს აიძულებს ეშინოდეს და
ემორჩილებოდეს. („ინანებ, ამას თუ გააკეთებ”).

ისევე შეუძლია წყენისა და მტრული გრძნობების
გაღვივება, როგორც ბრძანებას, მოთხოვნასა და იძულებას. („მოგხვდება, თუ ახლავე არ წახვალ
დასაძინებლად”).

ბავშვი გრძნობს, რომ მშობელი პატივს არ სცემს
მის მოთხოვნილებებსა და სურვილებს. („დოლზე ბრახუნს თუ არ შეწყვეტ, გავბრაზდები”).

ზოგჯერ ბავშვი გაფრთხილებასა და მუქარას ასე
პასუხობს: „არ მედარდება, რა მოხდება. მაინც გავაკეთებ”).

ასეთი შეტყობინება მშობლის მუქარის სიმტკიცის
გამოცდაა. ზოგჯერ ბავშვები შეგნებულად აკეთებენ იმას, რისი გაკეთებაც დაუშალეს ერთადერთი
მიზნით – შეამოწმონ, შეასრულებს თუ არა მშობელი დანაპირებს.

 

მოწოდება,
ჭკუის სწავლება, ქადაგება

ასეთი შეტყობინებით ბავშვს ვთრუნავთ გარე ავტორიტეტის,
ვალდებულების ან პასუხისმგებლობის ძალით. ბავშვები ასეთ „უნდა”–ს, „საჭიროა”–ს, „გევალებას”–ს
შესაძლოა შეეწინააღმდეგონ და და კიდევ უფრო გააფთრებით დაიცვან საკუთარი პოზიცია.

ბავშვი გრძნობს, რომ მშობელს მისი გონიერების
იმედი არ აქვს და უმჯობესია მიიღოს ის, რასაც „სხვები” მიიჩნევენ სწორად. („ის უნდა
გააკეთო, რაც სხვებს მიაჩნიატ სწორად”).

შესაძლოა მას დანაშაულის გრძნობაც გაუჩნდეს
– „ცუდი ვარ”. („ასე არ უნდა იფიქრო”).

ბავშვი გრძნობს, რომ მშობელი არ ენდობა მის
შესაძლებლობას, შეაფასოს სხვების ღირებულებებისა და შეხედულებების ჭეშმარიტება. („მასწავლებლებს
ყოველთვის პატივი უნდა სცე”).

 

რჩევა, კარნახი, შეთავაზება

ასეთი შეტყობინებები ბავშვისთვის იმის დასტურია,
რომ მშობელი არ არის დარწმუნებული ბავშვის განსჯისა და პრობლემის გადაჭრის უნარში.

მისი გავლენა შესაძლოა იმაში გამოიხატოს, რომ
ბავშვი მშობელზე დამოკიდებული გახდეს და ფიქრი შეწყვიტოს. („რა უნდა გავაკეთო, მამი?”)

ზოგჯერ ბავშვებს ძალიან სწყინთ მშობლების მიერ
იდეებისა და რჩევის შეთავაზება. („დამაცადე თავად გავერკვე”. „არ მჭირდება კარნახი,
როგორ მოვიქცე”).

რჩევა ზოგჯერ მშობლის დამოკიდებულების პრიორიტეტულობას
ამცნობს ბავშვს. („დედაშენმა და მე ვიცით, რა არის უკეთესი”). ამის გამო შესაძლოა არასრულფასოვნების
გრძნობაც გაუჩნდეს. („მე რატომ არ მომაფიქრდა?” „ყოველთვის უკეთ იცი, რისი გაკეთება
აჯობებს”).

რჩევამ შესაძლოა აგრძნობინოს, რომ მშობელმა
სრულიად ვერ გაუგო. („ამას არ მეტყოდი, რომ იცოდე სინამდვილეში როგორ ვგრძნობ თავს”).

რჩევებს ხშირად შედეგად ის მოსდევს, რომ ბავშვი
მთელ დროს მშობლის იდეებზე რეაგირებას ახმარს და ვეღარ იცლის საკუთარ იდეებზე საფიქრალად.

 

დამოძღვრა, ლოგიკური არგუმენტაცია

სხვა ადამიანის სწავლების მცდელობა „მოსწავლეს”
აიძულებს იფიქროს, რომ ცდილობენ დამცირებული, დამოკიდებული, არაადეკვატური ჩანდეს სხვების
თვალში. („მუდამ გგონია, რომ ყველაფერი იცი”).

ლოგიკა და ფაქტები ხშირად ბავშვის წინააღმდეგობას
და წყენას იწვევს („შენი აზრით, მე არ ვიცი?”)

ბავშვებს დიდების მსგავსად არ მოსწონთ, როცა
შეცდომაზე მიუთითებენ. ამიტომ ბოლომდე ცდილობენ საკუთარი პოზიციის დაცვას. („შენ ცდები,
მე კი არა”. „ვერ დამითანხმებ”).

მათ ზოგადად სძულთ დამოძღვრა. („ისინი ლაპარაკობენ,
ლაპარაკობე, მე კი უნდა ვიჯდე და ვისმინო”).

ბავშვები ხშირად მიმართავენ მშობლისეული ფაქტების
უარყოფის უკიდურეს ზომებს. („ძალზე ბებერი ხარ, რომ გაიგო რა ხდება”. „შენი შეხედულებები
ძველმოდურია”. „ხომ არ შეიშალე”).

ხშირად კარგად იციან ფაქტები, რომლის სწავლებასაც
მშობლები ცდილობენ და სწყინთ, როცა გაუთავებლად ახსენებენ („ისედაც კარგად ვიცი – არ
მჭირდება შეხსენება”).

ზოგჯერ ისინი ფაქტების უგულებელყოფას ამჯობინებენ.
(„არ მაინტერესებს”. „მერე რა”. „მე ასე არ დამემართება”).

 

გაკიცხვა, კრიტიკა, უთანხმოება, დადანაშაულება

ალბათ, ეს შეტყობინებები ყველაზე  მეტად აგრძნობინებს
ბავშვს, რომ არაადეკვატური, პატარა, სულელი, უღირსი და ცუდია. ბავშვის მე–კონცეფცია
მშობლის განსჯისა და შეფასების საფუძველზე ყალიბდება. რა აზრისაც არის მშობელი შვილზე,
იმავე აზრი ექნება შვილს საკუთარ თავზე. („ისე ხშირად მესმოდა, რომ ცუდი ვიყავი, რომ
ვფიქრობ, მართლა ცუდი ვარ”).

კრიტიკა საპასუხო კრიტიკას იწვევს. („დავინახე,
რომ შენც ასევე იქცეოდი”. „არც შენ ხარ დიდი შრომისმოყვარე”).

შეფასება აიძულებს ბავშვს არ გაუმჟღავნოს საკუთარი
გრძნობები მშობელს. („თუ ვეტყვი, კრიტიკას მოჰყვებიან”).

ბავშვებს უფროსების მსგავსად არ უყვართ უარყოფითი
შეფასება. ისინი თავს იცავენ, უბრალოდ, „მე”–ს შესახებ წარმოდგენას იცავენ. ხშირად
ბრაზობენ და ძალიან სწყინთ მაშინაც, როცა მშობელი მართლია.

ხშირი შეფასებისა და კრიტიკის გამო ზოგიერთი
ბავშვი თვლის, რომ ცუდია და მშობლებს არ უყვართ.

 

შექება, დათანხმება

გავრცელებული აზრის საწინააღმდეგოდ, რომ შექება მუდამ სასარგებლოა ბავშვისთვის,
უნდა ითქვას, რომ ხშირად მას უარყოფითი შედეგებიც აქვს. პოზიტიურმა შეფასებამ, რომელიც
არ შეესაბამება ბავშვის წარმოდგენებს საკუთარი თავის შესახებ შედეგად მტრობა შეიძლება
მოჰყვეს: „ლამაზი კი არა, უშნო ვარ”. „მეჯავრება ჩემი თმა”. „კარგად ვერ დავუკარი,
საზიზღრობა იყო”.

ბავშვი თვლის, რომ რაკი მშობელი დადებითად აფასებს, სხვა დროს შესაძლოა
უარყოფითადაც შეაფასოს. ამავე დროს, თუკი ხშირ ქებას მიჩვეულს, საჭირო დროს არ შევაქებთ,
ბავშვი ჩათვლის, რომ ვაკრიტიკებთ. („არ შემაქე თმის გამო, ეტყობა არ მოგეწონა”).

ხშირად ბავშვი ქებას მანიპულირების საშუალებად მიიჩნევს – მშობლის იარაღად
გავლენა მოახდინოს შვილზე და გააკეთებინოს ის, რაც თავად სურს. („ამას იმიტომ მეუბნები,
რომ უკეთ ვისწავლო”).

ზოგჯერ ბავშვი ქებას იმის დასტურად იღებს, რომ მშობლებს მისი არ ესმით.
(„ამას არ მეტყოდი, რომ იცოდე, რას ვფიქრობ საკუთარ თავზე”).

ის თავს დარცხვენილად და უხერხულად გრძნობს შექების დროს, განსაკუთრებით
თუკი მეგობრების თანდასწრებით ვაქებთ. („ოო, მამა, არ არის ეს მართალი!”)

თუკი ბავშვს ხშირად ვაქებთ, ის დამოკიდებული ხდება და მუდამ მოითხოვს ქებას.
(„არაფერი გითქვამს დალაგებული ოთახის გამო”. „დე, როგორ გამოვიყურები?” „რა ყოჩაღი
ვარ, არა!” „ნახე, რა კარგად დავხატე”).

 

ლანძღვა,  დაცინვა, შერცხვენა

ასეთმა შეტყობინებებმა შესაძლოა დაანგრიონ ბავშვის
„მე”. ისინი ბავშვს „ეუბნება”, რომ უღირსია, ცუდი, არ უყვართ. ამგვარ შეტყობინებებზე
ბავშვის რეაქცია ხშირად საპასუხი შეურაცხყოფაა. („შენ თვითონ ვინ ხარ?” „შენ მე მეძახი
ზარმაცს”).

როცა ბავშვი ამგვარ შეტყობინებას იღებს მშობლისგან,
რომელსაც მასზე ზემოქმედება სურს, ალბათ, არ ექნება შეცვლის სურვილი. სხვაგვარად იქნებოდა
საქმე თუ ობიექტურ შეხედულებას მოისმენდა. მის ყურადღებას მშობლის უსამართლო შეტყობინება
იპყრობს და თავის მართლებას იწყებს. („სულაც არ ვგავარ დაკარგულს. სისულელეა და უსამართლობა”).

 

ინტერპრეტაცია, ანალიზი, დიაგნოზისდასმა

ასეთი შეტყობინება ბავშვს აგებინებს, რომ მშობელმა
გამოიცნო მისი ქცევის რეალური მოტივები. ამგვარმა მშობლისეულმა ფსიქოანალიზმა შესაძლოა
შეაშინოს და იმედი გაუცრუოს.

თუ მშობლისეული ანალიზი და ინტერპრეტაცია ზუსტია,
ბავშვს შესაძლოა სირცხვილის გრძნობა გაუჩნდეს მხილების გამო. („პაემანზე იმიტომ არ
დადიხარ, რომ მეტისმეტად მორცხვი ხარ”. „ამას ყუარდღების მისაქცევად აკეთებ”).

თუ მშობლისეული ანალიზი და ინტერპრეტაცია არაზუსტია,
როგორც ხშირად ხდება ხოლმე, ბავშვი ბრაზობს უსამართლო ბრალდების გამო. („შურიანი არ
ვარ – რა უაზრობაა”).

ამგვარ შეტყობინებები ბავშვისთვის მშობლის უპირატესობის
დემონსტრაციაა. („შენი აზრით, ბევრი იცი?”) თუ მშობელი ხშირად აანალიზებს საკუთარი
შვილის ქცევას, ამით  თითქოს ეუბნება, რომ მასზე
მეტია, უფრო ჭკვიანია.

„ვიცი რატომაც” და „კარგად ვიცი, რა ჩიტიც ხარ”
შეტყობინებები ხშირად ასამარებს კომუნიკაციას და ასწავლის ბავშვს, რომ თავი უნდა შეიკავოს
მშობლისთვის პრობლემების გაზიარებისაგან.

 

დამშვიდება, თანაგრძნობის გამოხატვა, ნუგეშისცემა, მხარდაჭერა

ასეთი შეტყობინებები არც ისე სასარგებლოა, როგორც
მშობლების უმრავლესობა მიიჩნევს. ბავშვის დამშვიდება მაშინ, როდესაც ის რაღაცას ძლიერ
განიცდის მისთვის ნიშნავს, რომ უბრალოდ ვერ გაუგეთ. („ამას არ მეტყოდი, რომ იცოდე,
როგორი შეშინებული ვარ”).

მშობელი იმიტომ ამშვიდებს და ანუგეშებს, რომ
თავს უხერხულად გრძნობს, როდესაც შვილს სტკივა, მოწყენილია, უიმედოდ არის და ა.შ. ასეთი
შეტყობინება ბავშვს ეუბნება, რომ გსურთ, აღარ განიცდიდეს იმ უარყოფით ემოციებს, რომელსაც
განიცდის („ნუ იდარდებ, ყველაფერი კარგად იქნება”).

დამშვიდების მცდელობაში ის შეცვლის მცდელობას
ხედავს და ხშირად აღარ ენდობა მშობელს. („ასე იმიტომ ამბობ, რომ თავი უკეთ ვიგრძნო”).

თანაგრძნობის გამოხატვა ხშირად კომუნიკაციის
დასასრულია ხოლმე, რადგან ბავშვი ხვდება, რომ თქვენ უბრალოდ გსურთ აღარ განიცდიდეს
იმას, რასაც განიცდის.

 

გამოკვლევა, გამოკითხვა, დაკითხვა

მშობლის მიერ კითხვების დასმა შვილმა შესაძლოა
უნდობლობის, ეჭვის ნიშნად მიიღოს. („ხელები ისე დაიბანე, როგორც გასწავლე?”)

ზოგიერთი კითხვა ბავშვს აფიქრებინებს, თითქოს
მშობელს სურს მიზეზი იპოვნოს, რომ მერე საფუძვლიანად ეჩხუბოს. („რამდენი ხანი იმეცადინე?
მხოლოდ ერთი? მაშინ გამოცდაზე დაბალი შეფასება გარანტირებული გაქვს?”)

ბავშვს ხშირად აშინებს კითხვები, განსაკუთრებით
მაშინ, როცა არ იცის რატომ ეკითხებიან. ალბათ, მიგიქცევიათ ყურადღება როგორ ხშირად
კითხულობენ ბავშვები: „ამას რატომ მეკითხები?” „რისი გაგება გსურს?”

თუ კითხვებს მაშინ დააყრით, როცა პრობლემას
გიზიარებთ, შეიძლება ეჭვი გაუჩნდეს, მონაცემებს იმიტომ აგროვებთ, რომ გამოსავალი მის
ნაცვლად იპოვნოთ. („ასეთი გრძნობა პირველად როდის გაგიჩნდა? ეს ყველაფერი სკოლას უკავშირდება?
რა ხდება სკოლაში?”) ხშირად ბავშვებს სრულიადაც არ სურთ, რომ მშობლებმა მზამზარეული
პასუხები შესთავაზონ: „მშობლებს თუ ვეტყვი, მაშინვე იმას მირჩევენ, რა უნდა გავაკეთო”.

როცა კითხვას ვუსვამთ ადამიანს, რომელიც თავის
პრობლემას გვიზიარებს, ყოველი ჩვენი კითხვა უზღუდავს იმაზე საუბრის თავისუფლებას, რისი
გაზიარებაც სურს – ყოველი კითხვა მას მომდევნო შეტყობინების შინაარსს კარნახობს. მაგალითად,
კითხვა: „როდის იგრძენი ეს?” კარნახობს, რომ მან მხოლოდ გრძნობის დაწყებაზე უნდა ისაუბროს და სხვა არაფერზე. სწორედ ამის
გამო არის გამომძიებლის მიერ დაკითხვა მძიმე – ამბავი ისე უნდა მოუყვეთ, როგორც მისი
კითხვები მოითხოვს. ამრიგად, დაკითხვა სრულიად არ არის კომუნიკაციის ხელშემწყობი, მას
შეუძლია მნიშვნელოვნად შეზღუდოს მოსაუბრის თავისუფლება.    

 

ყურადღებისგადატანა, გაქარწყლება, ხუმრობა, გართობა

ამგვარი შეტყობინებები ბავშვს აგრძნობინებს,
რომ არ გაინტერესებთ, პატივს არ სცემთ მის გრძნობებს ან უბრალოდ უგულებელყოფთ მას.

ზოგადად ბავშვები ძალზე სერიოზულად უდგებიან
საქმეს, როდესაც საუბარი სურთ. როდესაც თქვენ ხუმრობით პასუხობთ, შესაძლოა აწყენინოთ
და თავი უარყოფილად იგრძნოს.

ყურადღების გადატანა, გაქარწყლება შესაძლოა
მცირე დროით შედეგიანი აღმოჩნდეს, მაგრამ ადამიანს არ ავიწყდება, რაც აწუხებს და მოგვიანებით
საწუხარი მოულოდნელად განუახლდება. პრობლემის გადადება იშვიათად ნიშნავს პრობლემის
გადაჭრას.

ბავშვებს დიდების მსგავსად სურთ, რომ პატივისცემით
უსმენდნენ და უგებდნენ. თუკი მშობელი ყოველ ჯერზე ეცდება ბავშვის თავიდან მოცილებას,
პატარა მალე ისწავლის, რომ სხვა მსმენელი უნდა მოძებნოს.