პარასკევი, მარტი 29, 2024
29 მარტი, პარასკევი, 2024

სელესტენ ფრენეს `პედაგოგიური ინვარიანტები

კაცობრიობის ისტორიაში აღზრდის თემა ერთ-ერთი უძველესია. დრონი იცვლებიან, მაგრამ მარადიულად რჩება საფიქრალი: როგორ უნდა აღიზარდოს მომავალი თაობა, რომ ის განათლებულიც იყოს და ზნეობრივიც.
ამ ფიქრის რკალშია მოქცეული გამოჩენილი ფრანგი პედაგოგის, სელესტენ ფრენეს წიგნი `პედაგოგიური ინვარიატები~. მასში წარმოჩენილია ორიგინალური სისტემა აღზრდისა, რომელიც თანაბრად მნიშვნელოვანი შეიძლება იყოს მასწავლებლებისა და მშობლებისთვის. ცნობილია, რომ ფრენეს ახალი სკოლის მეთოდიკა წარმატებით განხორციელდა საფრანგეთსა და ევროპის სხვა ქვეყნებში.
რა არის ფრენეს მეთოდიკის მიზანი? ბავშვის აღზრდა და სწავლება ცხოვრებისთვის მოსამზადებლად.
და რად უნდა იქცეს ეს ბავშვი? ადამიანად, რომელსაც ექნება შრომის დიდი სიყვარული, ინტელექტი, წესიერება, კულტურა, საზოგადოებაში ჰარმონიული არსებობის უნარი და სხვებს მოექცევა ყოველთვის ისე, როგორც უნდა, რომ მას მოექცნენ. ასე რომ, აღზრდის ეს სისტემა ზნეობრივ ღირებულებებს ეფუძნება და მთავარია სიყვარული, რომელიც წარმოშობს ოპტიმიზმს, არიადნას გორგალივით რომ უნდა გაუძღვეს ადამიანს ცხოვრების ლაბირინთებში.
რა არის ღირსება ამ წიგნისა, რომელიც ახალ პედაგოგიურ სისტემას აცნობს მკითხველს?
უპირველეს ყოვლისა, სტრუქტურა, რომელიც აღზრდის მეთოდიკას იმგვარად აწვდის პედაგოგსა და მშობელს, რომ ისინი კითხვის პროცესშივე ჩაერთონ და საკუთარი თავი გამოსცადონ, რამდენად არიან მზად ყოველივე იმისთვის, რასაც ფრანგი პედაგოგი სთავაზობს. აქვე აღვნიშნავთ, რომ წიგნი ორი ნაწილისაგან შედგება: პირველი უშუალოდ პედაგოგებისთვისაა დაწერილი, მეორე _მშობლებისთვის, მაგრამ ფრენე აღზრდის პროცესში თანაბარ მნიშვნელობას ანიჭებს სკოლასა და ოჯახს, ამიტომაც საგულისხმოა რჩევები, რომლებიც მშობლებმა უნდა გაითვალისწინონ, რათა მათი შვილები ღირსეულ ადამიანებად აღიზარდონ.
აღზრდის ამ სისტემაში შემოთავაზებულია 32 პედაგოგიური ინვარიანტი.
რა არის ინვარიანტი? `რაც არ იცვლება, რაც მუდამ არსებობს ნებისმიერ ქვეყანასა და ვითარებაში~.
ორიგინალური ამ წიგნში ისაა, რომ სწორედ ამ ინვარიანტთა შეთავაზებით, მკითხველი-პედაგოგი არა მხოლოდ გაეცნობა აღზრდის ახალ მეთოდიკას, არამედ ერთგვარად გამოსცდის კიდევაც თავს.
როგორ?
ყოველ ინვარიანტს უნდა უპასუხოს. სამი არჩევანია ასეთი პასუხებით: მწვანე შუქი, ყვითელი შუქი, წითელი შუქი.
მწვანე შუქის პასუხის არჩევანი საუკეთესოა: `მწვანე შუქი ეძლევა მეთოდებსა და საშუალებებს, რომლებიც სავსებით ეთანხმება მოცემულ ინვარიანტებს… მათი გამოყენება უყოყმანოდ შეუძლიათ აღმზრდელებს. ინვარიანტები დროში გამოცდილია.
`ყვითელი შუქი ეძლევა მეთოდებსა და საშუალებებს, რომლებიც ზოგ შემთხვევაში ეფექტურია, თუმცა გარკვეული საფრთხის შემცველიც, იგი განსაკუთრებულ ფრთხილ დამკიდებულებას მოითხოვს~.
`წითელი შუქი ეძლევა მეთოდებსა და საშუალებებს, რომლებიც ეწინააღმდეგება მოცემულ ინვარიანტებს, ამიტომ რაც შეიძლება, სწრაფად უნდა დავემშვიდბოთ.
რაც მთავარია, ცალკეული ინვარიანტი უბრალოდ კი არ არის შეთავაზებული, არამედ ახსნილ-განმარტებული და ცხოვრებისეული მაგალითებით განმტკიცებული.
გთავაზობთ რამდენიმე ინვარიანტს შერჩევით:
ინვარიანტი 1: ბავშვის ბუნება არაფრით განსხვავდება ზრდასრული ადამიანის ბუნებისაგან.
ბავშვი ნორჩი ხესავით იზრდება და თანდათან ეგუება გარემოს. იგი თქვენნაირი პრინციპების დაცვით ცხოვრობს. თქვენსა და მას შორის განსხვავება ბუნებასა კი არა, განვითარების დონეშია, ამიტომაც, სანამ გაკიცხავთ ან დასჯით ბავშვს, თავს ჰკითხეთ: მის ადგილზე რომ ვიყო, როგორი რეაქცია მექნებოდა? როგორ მოვიქცეოდი?
მწვანე შუქი: თუ შეეცადეთ რომ მიგეღოთ ეს ინვარიანტი.
ყვითელი შუქი: შეიძლება თეორიულად კი ეთანხმებით, მაგრამ პრაქტიკულად ჯერ ვერ ბედავთ მის გამოყენებას?
წითელი შუქი: ეგებ თქვენს ქცევას განაპირობებს აზრი იმის შესახებ, რომ ბავშვი თავისი ბუნებით თქვენგან განსხვავებულია?
ცხოვრება _ აი, ყველაზე დიდი გამოცანა, რომლის ამოცნობის გზები და საშუალებები უნდა შეასწავლოს სკოლამ.
ამგვარი 32 ინვარიანტის გულისყურით შესრულება, ფერთა ბალანსი, ზუსტ წარმოდგენას შეგიქმნით, სინამდვილეში რაგვარი პედაგოგიური და ფსიქოლოგიური შეხედულებები გაქვთ. ისიც წარმოჩნდება, სამომავლოდ რაზე უნდა გაამახვილოთ ყურადღება და რა ცვლილებები შეიტანოთ თქვენეულ აღზრდის სისტემაში.
აქ წარმოდგენილია, მაგალითად, ასეთი ინვარიანტები:
`სკოლაში ბავშვის ქცევა დამოკიდებულია მის ფსიქოლოგიურ განწყობასა და ჯანმრთელობის მდგომარეობაზე~ (მესამე ინვარიანტი);
`არავის, არც ბავშვსა და არც უფროსს, არ უყვარს, როცა რამეს უბრძანებენ~ (მეოთხე ინვარიანტი);
`ნებისმიერ ადამიანს ურჩევნია თვითონ აირჩიოს სამუშაო, თუნდაც ეს არჩევანი მისთვის სასარგებლო არ იყოს~ (მეშვიდე ინვარიანტი);
`ამ ქვეყანაზე არავის უყვარს ფუჭი შრომა, რობოტივით მოქმედება, არავის არ ეხალისება რაიმე სამუშაოს შესრულება სხვისი ჩანაფიქრის მიხედვით, მით უფრო, თუ ეს ჩანაფიქრი მისთვის უცხოა და გაუგებარი~ (მერვე ინვარიანტი);
`აუცილებელია შრომის მოტივირება~ (მეცხრე ინვარიანტი);
`ცოდნის ათვისების ყველაზე ეფექტური გზაა არა დაკვირვება, ახსნა და დემონსტრაცია – ტრადიციული სწავლების ძირითადი ხერხები, არამედ შემეცნების ბუნებრივი და უნივერსალური მეთოდი~ (მეცამეტე ინვარიანტი);
`მეხსიერებას, სკოლა რომ დიდ მნიშვნელობას ანიჭებს, მაშინ აქვს ფასი, როცა იგი ჩართულია ექსპერიმენტული მოსინჯვის პროცესში~ (მეთოთხმეტე ინვარიანტი); `დაზეპირება ცოდნას არ ნიშნავსო,_უთქვამს ფრანგ ფილოსოფოსს, ჰუმანისტ მიშელ დე მონტენს.
`ტრადიციული სკოლა ავითარებს მხოლოდ აბსტრაქტული აზროვნების უნარს, რაც შორსა დგას რეალური ცხოვრების მოთხოვნებისაგან~ (მეჩვიდმეტე ინვარიანტი);
`არავის, არც ბავშვსა და არც დიდს, არ უყვარს ზედამხედველობა და დატუქსვა. ორივე ამას აღიქვამს, როგორც ღირსების შელახვას, მით უმეტეს, თუ ეს საჯაროდ ხდება~ (მეოცე ინვარიანტი).
დღეს, თანამედროვე აღზრდის სხვადასხვა მეთოდიკაში, პოპულარულია თამაშის მეთოდი. ფრენეს ამ საკითხზე განსხვავებული შეხედულება აქვს და ამგვარ ინვარიანტს გვთავაზობს:
`ბავშვის ბუნებრივი საქმიანობა არის არა თამაში, არამედ შრომა (მეთორმეტე ინვარიანტი). მისი აზრით, შეცდომა ჯერ კიდევ საბავშვო ბაღიდან იწყება, იქიდან ოჯახში გადადის. შინაურებიდან არავინ ცდილობს საოჯახო საქმეებში ჩართოს ბავშვი და ამიტომაც იგი ცხოვრობს სრულიად უსაქმურად, მას მხოლოდ თამაშით გართობა ევალება. სწავლების შემდგომ საფეხურებზე ვითარება იცვლება, თამაშის შესაძლებლობები მცირდება, მაგრამ დაწყებით და საშუალო სკოლებში მთელი ყურადღება სავარჯიშოებსა და დავალებებზე გადადის, რომელნიც, სამწუხაროდ, მხოლოდ ზედაპირულ ინტერესსს იწვევენ, ისიც იშვიათად და არანაირად არ შეესაბამებიან წარმოდგენას ბუნებრივსა და მოტივირებულ შრომაზე.
სელესტენ ფრენეს აღზრდის სისტემა კი `ნამდვილი შრომის პედაგოგიკაა.
ამგვარივე განსხვავებული შეხედულებაა წარმოჩენილი ამ ინვარიანტში:
`მოსწავლეთათვის ნიშნების დაწერა და მათი კლასიფიკაცია პრინციპშივე მცდარი მეთოდია~ (ოცდამეერთე ინვარიანტი);
აქ დამარწმუნებლადაა მსჯელობა იმის შესახებ, რომ ნიშანი არის უფროსის განსჯა ბავშვის ნაშრომზე. მას აზრი ექნებოდა, სამართლიანი და ობიექტური რომ ყოფილიყო, რაც ნაწილობრივ შესაძლებელია მარტივი სწავლებისას, მაგალითად, არითმეტიკულ მოქმედებათა შეთვისებისას, მაგრამ უფრო რთული სამუშაოს შესრულებისას კი, როცა საჭიროა ყურადღება დავუთმოთ ლოგიკურ აზროვნებას, მოსწავლის გაგების უნარს და მოცემულ მომენტში მის სულიერ ვითარებასაც კი, `ყოველგვარი შეფასების სისტემა მკრეხელობაა.
მაგალითად, როგორ შეიძლება გაიზომოს და შეფასდეს მოსწავლის აბსტრაქტული აზროვნება და მისი შემოქმედებითი უნარი, მეცნიერული თუ ისტორიული ალღო?
და ბოლოს: შეასრულეთ ეს _ 30-ე ინვარიანტი:
`აღრდის საფუძველია პიროვნების ღირსების დაცვა. მოსწავლისა და მასწავლებლის ურთიერთპატივისცემა სკოლის განახლების ერთ-ერთი მთავარი პირობაა.
მწვანე შუქი: თქვენ უკვე ახორციელებთ ამ წესს.
ყვითელი შუქი: ცდილობთ, მაგრამ ყოველთვის ვერ ახერხებთ.
წითელი: ჯერ შორსა ხართ სკოლის ჰუმანიზაციისგან.
როგორც აღვნიშნეთ, ეს ინვარიანტები დიდი პედაგოგიური გამოცდილების, ტრადიციისა და ნოვაციის ორიგინალური სინთეზის ნაყოფია, ამიტომაც იქცევს ყურადღებას.
წიგნის მეორე ნაწილი მშობლებთან გასაუბრებაა. აქ მეცნიერი მათ ერთგვარ გულგრილობაში ამხელს: `აი, ბატონებო, დატოვეთ თქვენი შვილი სკოლის კართან. როგორ მოექცევიან აქ? რა მეთოდებით ასწავლიან? რა საშუალებებს გამოიყენებენ? არაფერი არ გაინტერესებთ? საქმე სახლს, ბაღს ან მანქანას ხომ არ ეხება? რამდენჯერ უთქვამთ, ბავშვი თუ ნიჭიერია, აუცილებლად მიაღწევს წარმატებასო, მაგრამ, ხომ შეიძლება ისეც მოხდეს, რომ თქვენი შვილი ნაკლებ განათლებულ, ცუდად აღზრდილ და დამახინჯებული ფსიქიკის ადამიანად იქცეს? ამის გამო წყევლა-კრულვას გაუგზავნით არა სკოლას, არა სასკოლო შენობის უვარგისობას, არა გადატვირთულ კლასებს, არამედ მასწავლებელს, რომელმაც სასწაული ვერ მოახდინა~. ამგვარი კითხვებით ფრენეს იერიში მიაქვს მშობლის გულგრილ დამოკიდებულებაზე სკოლის მიმართ და ამ საუბრებით წარმოაჩენს ყველა იმ კომპონენტს, რომელთა ერთობლიობა ქმნის აღზრდის სისტემას. ამ კომპონენტთაგან კი ერთ-ერთი მშობელია, რომელიც აქტიურად უნდა ჩაერთოს უკეთესი სკოლის მშენებლობის საქმეში.
ვფიქრობთ, სელესტენ ფრენეს პედაგოგიური მეთოდიკის გაცნობა და დანერგვა ხელს შეუწყობს ქართული საგანმანათლებლო სისტემის დახვეწასა და გამდიდრებას.

კომენტარები

მსგავსი სიახლეები

ბოლო სიახლეები

ვიდეობლოგი

ბიბლიოთეკა

ჟურნალი „მასწავლებელი“

შრიფტის ზომა
კონტრასტი