სწავლა განახლდა საქართველოს სკოლებსა და უნივერსიტეტებში. ჩვენც ისევ ძველ წრეზე წავალთ და შევუდგებით „ჯარისკაცულ ცხოვრებას“: დილით ადრე ადგომა, საუზმე, წიგნების ჩალაგება… წასვლა-მოსვლა, მეცადინეობა, დასწავლა, ქულები… ქულები… შფოთი მაღალ და დაბალ ქულებზე, წარმატების ძიება და ასე შემდეგ.
უკვე რამდენი წელია, ვაკვირდები ამ წრებრუნვას და მინდა, აღმოვაჩინო, რატომ მიხაროდა ყოველთვის (1-ლი სექტემბერი) სწავლის დაწყება? რას უკავშირდებოდა სიხარული? 3-თვიანი არდადეგების შემდეგ კონტექსტის შეცვლას? ცოდნის მოლოდინს…? სოციალური გარემოს მონატრებას…? ალბათ ყველაფერი ერთადაც იყო, მაგრამ მაინც ყოველთვის ჩვენ და ჩვენი ინტერესები „ცალკე“ ვრჩებოდით. ცოდნა კლასიდან გარეთ არ მოგვყვებოდა და არ გვიცვლიდა სამყაროს აღქმას, დამოკიდებულებებს, ცხოვრების წესს… ის იყო და ახლაც უმეტასად არის ერთგვარი ვერბალური მდინარე გაცნობიერება-გააზრების გარეშე, რომელშიც შევდიოდით და იქიდან მშრალად ამოვდიოდით!
გახსოვთ, სასკოლო ცხოვრების ერთი სტერეოტიპული ფრაზა: „თემას არ გადაუხვიო“, „თემას არ აცდე“… თითქოს ყველაფერი სწორხაზოვანი იყო და გადახვევა – დროის კარგვას ნიშნავდა და შეშინებული სულ სიტყვებს ზომავდი, რომ მასწავლებელს ამა თუ იმ პერსონაჟზე საუბრისას არ მოსჩვენებოდა, რომ „თემას გადაუხვიე“, რაც კარგს არაფერს მოასწავებდა.
არა და, სწორედაც რომ „თემიდან გადახვევა“ არის ძალიან მნიშვნელოვანი შემეცნებისთვის, ეს ნიშნავს, რომ ავითარებ ასოციაციურ აზროვნებას და შეგიძლია ანალოგია დაძებნო მაგალითად, ცხოვრებასა და ლიტერატურას შორის, ეს ეხმარება ადამიანს ახალი გამოცდილებების მიღებაში და სამყაროსა და ცხოვრების ფართო რაკურსით ხედვაში, რაც მომავალში მის სწორ არჩევანს განაპირობებს. ფართო გაგებით, ეს მეტაფორაცაა: აღმოაჩინო კავშირი საგნების, მოვლენებისა და ფაქტებისა ცხოვრებასა და ლიტერატურას შორის.
„თემიდან არ გადაუხვიო“ – ეს სასკოლო შტამპი ვრცელდება მერე ცხოვრებაზე და ანაცვლებს იმავე შინაარსის სტერეოტიპი: „გზიადან არ გადაუხვიო“, „გზას არ აცდე“.
თუ არც თემიდან გადაუხვიე და არც გზიდან გადაუხვიე, მაინტერესებს, როგორ უნდა შეიმეცნოთ ცხოვრება? ისიც სტერეოტიპია, რომ „გზიდან გადახვევა“ ჩვენს კულტურაში მაინცდამაინც ნეგატიური ასპექტით გაიგება და ნიშნავს: „თავი დაიღუპა“. არა და, როგორ შეიძლება, რომ ასეთი ცალსახა იყოს გაგება? თუ იტყვით, რომ გამოცდილების საფუძველზე, მაშინ უნდა ახსნათ, რომელი გამოცდილების? სკოლაში რომ გვასწავლიდნენ, რომ „თემისთვის არ გადაგვეხვია“? ხშირად ე.წ. გამოცდილება ეფუძნება შიშსა და წინასწარგანწყობას, „რა იცი, რა ხდებას“ ფილოსოფიას და არა რეალობას. გზიდან რომ არ გადაუხვიო, ჯერ უნდა იცოდე, საით მიდიხარ და რომელი გზა მიდის იქ, საითაც მიდიხარ და სანამ ეს გზა არ გიპოვნია და არ აგირჩევია, მანამდე „გადახვევები“ არის ბუნებრივი ძიების პროცესი.
გახსოვთ, ის მშვენიერი მულტფილმი „ზღარბი ნისლში“? მეგობართან მიმავალი რომ ნისლში თეთრ ცხენს დაინახავს და „გზიდან გადაუხვევს“? გადახვევა არის გარკვეულ შიშთან და ხიფათთან დაკავშირებული, მაგრამ ყოველთვის ღირს და მხოლოდ გაბედულები უხვევენ გზიდან… მხდალები და შეშინებულები მუდმივად გატკეპნილი და რუტინული გზით დადიან.
ერთხელაც ცხოვრება დაგაყენებთ არჩევანის წინაშე, რომ გინდათ თუ არა, რაიმე გზა უნდა ამოირჩიოთ. ვთქვათ, დაიკარგეთ (როგორც მეტაფორულად ასევე რეალურად) ცხოვრებაში (ტყეში), რას აკეთებთ? დადგებით და დაელოდებით, როდის გამოჩნდება „მხსნელი“? უკვე „გადახვეულ“ გზაზე ხართ… არ გააგრძელებთ სვლას? გაჩერდებით? მოგიწევთ მიმართულების არჩევა, საით წახვიდეთ, ინტუიციისა და ლოგიკის წყალობით, ეს უნდა გააკეთოთ… ზღაპრებში რომ გმირი გზაჯვარედინთან აღმოჩნდება ხოლმე. იმ შემთხვევაშიც კი, როცა ფინალი ერთი შეიძლება იყოს, ჩვენ რომელიმე გზას ვირჩევთ და მივყვებით.
ტყეში შევედით და დავიკარგეთ…. რას ვაკეთებთ? ცხოვრებაში ‘შევედით“ და დავიკარგეთ… როგორ გავაღწიოთ ცხოვრების ტყიდან? ზღარბმა მოახერხა ტყეში შესვლა, დაკარგვა, ფათერაკების გადალახვა და დაბრუნება… ჩვენც მოვახერხებთ.
ტყეში დაკარგვაზე ერთი საინტერესო იგავი გამახსენდა, რომელიც სადღაც წავიკითხე. იგავი ხუთ ბრძენზეა, რომლებიც ტყეში დაიკარგნენ და შინ დასაბრუნებელ გზას ეძებენ.
პირველმა თქვა: მე მარცხნივ წავალ – ინტუიცია მკარნახობს ამას; მეორემ თქვა: მე მარჯვნივ წავალ, უფრო სწორ გზად მეჩვენება, მესამემ თქვა: მე უკან გავბრუნდები, საიდანაც შემოვედით, იმ გზით უკანაც გავაღწევ; მეოთხემ – მე წინ წავალ, ბოლოსდაბოლოს, ტყე ხომ დასრულდება და რაღაც ახალი გამოჩნდება; მეხუთემ თქვა: არასწორად მსჯელობთ, დამელოდეთ, ცოტა ხანს… და ის ავიდა ყველაზე მაღალ ხეზე (ამასობაში დანარჩენები საკუთარ არჩეულ გზას დაადგნენ) რათა დაეზვერა გარემო. იქიდან კარგად ჩანდა ყველა გზა და მათ შორის, უმოკლესი გზაც. მეხუთე ბრძენმა ჩათვალა, რომ სხვა ყველა ცდებოდა და მხოლოდ ის იყო მართალი და ნამდვილი ბრძენიც… მაგრამ….
მარამ ყველა ბრძენი მართალი იყო თავისი გზის არჩევისას… რადგან ადამიანები განსხვავებულები არიან და ისინი სხვადასხვა გზას ირჩევენ და იღებენ უნიკალურ გამოცდილებას ასეთი დაკარგვით და მთავარი გზიდან გადახვევით. ამ ბრძენებმაც სხვადასხვა გამოცდილება მიიღეს: ზოგმა ადამიანისათვის ხელუხლებელი სანახები აღმოაჩინა ტყეში, ზოგი ყაჩაღებს გადაეყარა და მათთან ურთიერთობით ისინიც შეცვალა, ზოგი დატკბა უბრალოდ ტყეში სიარულით, ზოგი მოკლე გზების და პრობლემის სწარაფად მოგვარების სპეციალისტი გახდა და ასე შემდეგ.
ყველა ბრძენმა შეასრულა თავისი დანიშნულება, ყველამ რაღაც აღმოაჩინა თავის გზაზე…
ამიტომ ყველაზე დიდი სიბრძნე იმაშია, რომ მისცე მოსწავლეს „თემიდან გადახვევის“ და საკუთარი გზის არჩევის უფლება.
ერთი შეხედვით, რა შუაშია ეს ორი ფაქტი ერთმანეთთან, მაგრამ თუ უფრო ღრმად დავუკვირდებით, მათ შორის მეტაფორულ კავშირსაც აღმოვაჩენთ. თუ ცნობიერებას რაღაც შტამპს ჩავუნერგავთ, ის შტამპი შემდეგ ავტომატურ რეჟიმში იწყებს მოქმედებას და კვლავწარმოებას. სკოლაში თუ ეს შეეხებოდა ტექსტიდან და თემიდან არ-გადახვევას, ცხოვრებაში ეს შტამპი სრულიად ახალ შინაარსებს მოძებნის, რაკი ძალიან ადვილია სასკოლო ასაკში ცნობიერების პროგრამირება. გაცილებით რთულია შემდეგ ამ პროგრამების წაშლა და ზოგჯერ შეუძლებელიც. ამის გამო ადამიანი ხდება არარეალიზებული, განუხორციელებელი სურვილებით, მუდმივად უკმაყოფილო, წარსულს გამოკიდებული, ოცნებებს ჩამოკონწიალებული, უმოქმედო მენტალურად და ასე შემდგ… ამ ყველაფრის შედეგი კი არის ის ცხოვრება და ის საზოგადოება, რომელშიც ვართ და სული გვეხუთება.
ასე რომ, ხშირად გადაუხვიეთ გაკვეთილზე თემიდან;
ხშირად გადაუხვიეთ გზიდან;
ნუ შეგეშინდებათ დაკარგვის, რადგან ყველა ახალი გზა ახალ გამოცდილებას და ნამდვილ გაკვეთილს გთავაზობთ;
პასუხისმგებლობა აიღეთ საკუთარ გზიდან გადახვევაზე;
დაიწყეთ სულ მარტივით: შინ მიმავალ გზას გადაუხვიეთ, სხვა გზით წადით… სხვა ტრანსპორტში ჩაჯექით, გააკეთეთ ის, რაც ყოველდღიური ავტომატურობიდან ამოგაგდებთ და დააკვირდით, რამდენად საინტერესო გახდება თქვენთვის ცხოვრება!
ახალ თავგადასავლებს გისურვებთ ცოდნის გზაზე!
