პოზიტიური სწავლება ბავშვს შფოთვის დამარცხებაში, თვითრწმენის გამყარებაში, წარმატების მიღწევაში ეხმარება. ავსტრალიის ერთ-ერთ სკოლაში შემუშავებულია ერთიანი პროგრამა, რომლის ფარგლებშიც მოსწავლეებს „ბედნიერების გაკვეთილები” უტარდებათ. გილონგის საჯარო სკოლაში პოზიტიური სწავლების პროგრამა 2008 წლიდანაა ჩაშვებული.
ფსიქოლოგიაში პოზიტიური მიმართულება ადამიანის ფსიქიკის დადებით ასპექტებს იკვლევს. მის ფუძემდებლად ამერიკელი მარტინ სელიგმანი მიიჩნევა. სწორედ მან დაუთმო ფსიქოლოგიაში ჯეროვანი ყურადღება ადამიანის ცხოვრების ისეთ პოზიტიურ მხარეებს, როგორიც არის: შემოქმედებითობა, იმედი, მიზნის მიღწევის სურვილი, ნიჭი. მანამდე კვლევების უმეტესობა პათოლოგიების მკურნალობას სწავლობდა. სელიგმანის ნოვატორულმა იდეებმა სამეცნიერო წრეებში დიდი ინტერესი გამოიწვია, რამაც ფსიქოლოგიაში ახალი მიმართულება შექმნა.
„ბედნიერების გაკვეთილებს” გერმანელი მოსწავლეებიც გადიან. ჰამბურგში მასწავლებელი ცდილობს გააცნობიერებინოს ბავშვს, რამდენად მნიშვნელოვანია მათთვის სოციალური ურთიერთობები, ნდობის ფაქტორი, კოლექტივისადმი მიკუთვნებულობა. „ბედნიერების გაკვეთილები” წარმატებით ტარდება მსოფლიოს სხვა ქვეყნების სკოლებშიც. მაგალითად, ჰიმალაის სამეფო ბუტანის ერთ-ერთი სოფლის, ვუჩუს, სასწავლო დაწესებულებაში ბავშვები არა მხოლოდ წერა-კითხვასა და თვლას, არამედ ჰუმანიზმის საფუძვლებსაც სწავლობენ. პარიზის „სკოლა 42″ კი ერთადერთია, სადაც არც გამოცდებია და არც სასწავლო განრიგი (სკოლის შემქმნელი კსავიე ნილი ინტერნეტ-პროვაიდერ „FREE”-ის ხელმძღვანელია). სკოლაში არასტერეოტიპული წესებია: სტუდენტები „შეკვეთით” მუშაობას სწავლობენ, ანუ იმას, რისი კეთებაც სამომავლოდ მოუწევთ და რაც ფინანსურ კეთილდღეობას, მაშასადამე, ბედნიერების და კმაყოფილების შეგრძნებას მოუტანს. სკოლის დირექტორი კვამ იანგნანი ამბობს, რომ სასწავლო დაწესებულებებმა თავიანთი ღირებულებების სისტემას დროდადრო უნდა გადახედონ. დღევანდელ სკოლებში სწავლების პროცესი მოსწავლეებისთვის ინფორმაციის გადაცემაზეა აგებული. ეს ეწინააღმდეგება ინფორმაციის ორმხრივად გაცვლის თანამედროვე მოთხოვნებს. „სკოლა 42″-ში პედაგოგები მეორე პლანზე არიან. სასწავლო პროცესი ისეა აგებული, რომ მოსწავლეებმა (რომელთა ასაკი 18-დან 30 წლამდეა) თავად უნდა მოიძიონ ნებისმიერი ინფორმაცია, გადაამუშაონ ის და მასწავლებელს ისე ჩააბარონ.
განათლების ზოგიერთი ექსპერტი მიიჩნევს, რომ სკოლა ნოვატორული იდეების მკვეთრ დეფიციტს განიცდის და ამის გამო კარგავს ნიჭიერ მოსწავლეებს. მწერალი და განათლების ექსპერტი, ინგლისელი კენეტ რობინსონი თავის ახალ წიგნში „ელემენტი” წერს: „ხშირად ვფიქრობ ტალანტზე, რომელიც გიგანტურ მიწისქვეშა რეზერვს ჰგავს. სკოლა მისი გამოყენების შანსს არ იძლევა. სკოლას ძალიან ვიწრო ხედვა აქვს აკადემიურ მოსწრებასთან და წარმატებასთან დაკავშირებით. მოსწავლეთა უმრავლესობა გაკვეთილზე გაუნძრევლად ზის და მასწავლებლის ნათქვამს ინიშნავს. რასაკვირველია, ესეც სწავლების ერთ-ერთი უმთავრესი, მაგრამ არა ერთადერთი ნაწილია. არსებობს ბავშვის ტალანტის მიგნების უამრავი ხერხი. თუმცა სკოლა მათ არ იყენებს. ყველა დღე ერთმანეთს ჰგავს – რამდენიმეწუთიანი გაკვეთილი, შესვენება, შემდეგ სხვა გაკვეთილი. წარმოიდგინეთ მეწარმე, რომელსაც თავისი ბიზნესი აქვს და ერთ ადგილს ტკეპნის. ის ვერასოდეს გახდება წარმატებული, ვერ განვითარდება. მე ვემხრობი იმ აზრს, რომ ბავშვების წინაშე კონკრეტული ამოცანა დაისვას. მის გადასაჭრელად კი მან სხვადასხვა სფეროს შეისწავლოს. აზროვნება დინამიკური უნდა იყოს, ხედვა – მრავალკუთხა”.
ბრიტანეთის განათლების სისტემაში კენეტ რობინსონის პრაქტიკული გამოცდილება და დამსახურება უდავოა. ის არ არის ფინანსური განათლების სპეციალისტი. მისი წიგნები ეხება კრეატიულობას. სერ კენი არ აღმერთებს ფულს, მაგრამ ამბობს, რომ სასურველია ბავშვი ისე გავზარდოთ და ავღზარდოთ, რომ სტუდენტობის პერიოდში საკუთარი განათლების ნაწილობრივ დაფინანსება მაინც შეძლოს. ზრდასრული ადამიანი ბედნიერი იყოს, სამსახური და თვითრეალიზაციის საშუალება უნდა ჰქონდეს.
რობინსონის განმარტებით, თანამედროვე განათლების მოდელი ინდუსტრიული რევოლუციის შედეგია და მაშინდელი ეკონომიკის მოთხოვნებს აკმაყოფილებდა. სკოლა ძველი ფაბრიკაა, სადაც სამუშაო დღე ზარის რეკვით იწყება და მთავრდება, საგაკვეთილო პროცესი ერთნაირია, ყველა საგანი გარკვეულ ჩარჩოშია მოქცეული, სწავლების ფინალიც იდენტურია – ყველა მოსწავლე ატესტატს იღებს. ამ სისტემიდან ერთი რგოლიც რომ ამოვარდეს, კონვეიერი ჩერდება. სტანდარტულია ტესტებიც – თავისი კითხვა-პასუხებით, აქაც არაფერია საინტერესო. სკოლის სისტემა, როგორც კონვეიერული წარმოების იმიტაცია, ადამიანებს იმ სამუშაოსთვის ამზადებს, სადაც არ არის აუცილებელი კრეატიულობის გამოჩენა. მთავარია, სქემის მიხედვით იმოქმედო და ინდუსტრიულ გარემოს შეესაბამებოდე. ამავდროულად, ჩვენი შვილების დიდი ნაწილი არ იმუშავებს ფაბრიკებში, არ შეასრულებს კონვეიერულ სამუშაოს. ამისათვის მათ ჩინეთში ცხოვრება მოუწევდათ.
მეტიც, ჩვენს შვილებს საქმე არ ექნებათ 70-80-იანი წლების მსხვილ ინდუსტრიულ კორპორაციებთან. საზოგადოება შეიცვლება. შეიცვლება პროფესიები, ხედვა. თანამედროვე სამყაროში უკვე გაუფასურდა უნივერსიტეტის დიპლომი. უმაღლესი განათლების მქონე ადამიანი ხშირად ისეთივე უმუშევარი რჩება, როგორც გაუნათლებელი. სულ უფრო მეტ მოგებას კი ის კომპანიები ნახულობენ, რომლებსაც შემოქმედებითი, კრეატიული და არაორდინარული გადაწყვეტილების მიმღები გუნდი ჰყავს. რობინსონი ფიქრობს, რომ არსებული განათლების სისტემა კლავს ყველაზე მთავარს – დივერგენტულ აზროვნებას, ანუ იმის შესაძლებლობას, რომ ერთ კითხვაზე მზად რამდენიმე პასუხი გქონდეს, პრობლემის გადაჭრის ბევრ გზას ხედავდე. რობინსონს მაგალითად მოაქვს ერთ-ერთი კვლევა – სკოლამდელი ასაკის ბავშვების 98% დივერგენული აზროვნების გენიაა, 8-10 წლის ასაკში მათი რიცხვი 50%-მდე კლებულობს. საშუალო ასაკის ადამიანს კი კითხვაზე: რაში გვჭირდება ასანთი, მხოლოდ ერთი პასუხი ექნება. გენიოსი კი 200-ს ვარიანტს შემოგვთავაზებდა…
რა უნდა გავაკეთოთ იმისათვის, რომ მოსწავლეები სწორხაზოვნად არ აზროვნებდნენ? თავის წიგნში რობინსონი გვირჩევს არ დავსაჯოთ ბავშვები კარნახისთვის, რადგან რეალურ ცხოვრებაში ზრდასრული ადამიანებიც იღებენ რჩევებს კოლეგებისგან. სწავლება უნდა მიმდინარეობდეს მცირე ჯგუფებში საერთო პროექტზე მუშაობის გზით. ასევე, სერ კენი ნეგატიურადაა განწყობილი ტესტების მიმართ – ისინი არავის არაფერს რგებენ. სკოლა არ უნდა წარმოადგენდეს ფაბრიკას, რომელიც „ერთფეროვან პროდუქტს” უშვებს. ექსპერტის ღრმა რწმენით, იმისათვის, რომ ჩვენს შვილებს 10-15 წლის შემდეგ რაიმე ეკონომიკური შანსები ჰქონდეთ, დამყაყებულ სისტემას წინააღმდეგობა უნდა გავუწიოთ. არ შეიძლება მასწავლებლისგან მაღალი ნიშნების გაფეტიშება. უმჯობესია, ყურადღება დაეთმოს იმ ბავშვებს, რომლებიც ნებისმიერი სიტუაციიდან არასტანდარტულ გამოსავალს ეძებენ და ცნობისმოყვარენი არიან.
მოამზადა ირმა კახურაშვილმა
