დღის გახსნა მცხრალი მზით

ორმოქმედებიანი სათაური კი გამოვიდა წერილისთვის, მაგრამ აქ ყველა სიტყვას თავისი აზრი აქვს. უფრო სწორად, სიტყვათშეთანხმებებს – „დღის გახსნა“ და „მცხრალი მზე“ – და ისინი წიგნების სათაურებია.

წიგნების ავტორები კი უკრაინელი და ლიეტუველი პოეტები არიან, რომლებიც სულ ცოტა ხნის წინ სტუმრობდნენ საქართველოს და მათი სტუმრობის ერთ-ერთი მიზეზი სწორედ ამ ახალი კრებულების ქართველი მკითხველისთვის წარდგენა იყო.

ნატალია ტროხიმი (უკრაინა) და ვლადას ბრაზიუნასი (ლიეტუვა) – ამ ავტორებს ლიტერატურის მოყვარული ქართველები უკვე იცნობენ. ისინი საქართველოს, ჩვენი მწერლობის გულშემატკივრები და დიდი ხნის მეგობრები არიან. მათი ეს ვიზიტიც ამ ურთიერთობების დადასტურება იყო და ივლისის პაპანაქების მიუხედავად, მაინც საოცრად შთამბეჭდავად, შინაარსიანად და საინტერესოდ ჩაიარა – მათ საღამოებს არც მსმენელი დაკლებია და არც თავად გასჩენიათ ეჭვი, რომ ქართველებს სტუმრების საკადრისად მასპინძლობაში რამე ხელს გვიშლის.

ნატალია ტროხიმი _ უკრაინელი პოეტი, მთარგმნელი და გამომცემელია, დაიბადა 1967 წელს, ქალაქ ხმელნიცკში. ცხოვრობს და მოღვაწეობს ლვოვში. წლების განმავლობაში ხელმძღვანელობდა საბავშვო სალიტერატურო-მთარგმნელობით სტუდიას _ `გოლოსი~ და ასევე გახლდათ მხატვრული თარგმანის საბავშვო ფესტივალის ორგანიზატორი.

ნატალია ტროხიმი ექვსი პოეტური კრებულის ავტორია. ასევე, თარგმნის ინგლისელი, პოლონელი, ბელორუსი, რუსი, ქართველი და ლიტველი ავტორების პროზაულ თუ პოეტურ ნაწარმოებებს შუამავალი ენის გარეშე.

2009 წელს მიღებული აქვს მაქსიმ რილსკის პრემია, სალმან რუშდის რომანის `შუაღამის შვილების~ თარგმანისთვის.

ბოლო ხანს აქტიურად თარგმნის ქართველ ავტორებს: 2011 წელს გახდა ქართული ახალგაზრდული პოეზიის ანთოლოგიის «Храми над хмарами»~ (ტერნოპოლი, გამომცემლობა `კროკი~) მთარგმნელი და შემდგენელი. 2015 წელს გამოვიდა წიგნი-ბილინგვა _ ამირან სვიმონიშვილის ლექსები ქართულ ენაზე უკრაინული თარგმანებითურთ. 2016-2017 წლებში უკრაინულ ჟურნალებში `«Склянка часу» (2017), «Крилаті» (2017), «Малятко» (2018), თანამედროვე ქართული პოეზიის ანთოლოგიაში «Просто неба» (2017) და ალმანახში «Литаври» (2016; 2017)  გამოჩნდნენ ქართველი ავტორების _ გაგა ნახუცრიშვილის, ცირა ბარბაქაძის, ნატო ინგოროყვას, მარიამ წიკლაურის, ზაზა კოშკაძის, სერგო წურწუმიას, ლელა ცუცქირიძის მისეული თარგმანები.

ნატალია ასევე სერიოზულად მუშაობს საბავშვო ლიტერატურაშიც. მის საბავშვო წიგნებს, პუბლიკაციებს და თარგმანებს მალე იხილავს ქართველი მკითხველიც.

„მცხრალი მზე“ – ასე ჰქვია კრებულს, რომელიც საქართველოს ეროვნული წიგნის ცენტრის ხელშეწყობით გამოიცა და რომელიც, თავად ავტორმა, მთარგმნელებთან და ერთად წარადგინა 12 ივლისს, ნოდარ დუმბაძის ფონდში. კრებულში შესული ლექსები სხვადასხვა დროს თარგმნეს ამირან (პაკო) სვიმონიშვილმა და მარიამ წიკლაურმა.

ნატალია ტროხიმი – უკრაინელი პოეტი, მთარგმნელი და გამომცემელია, დაიბადა 1967 წელს, ქალაქ ხმელნიცკში. ცხოვრობს და მოღვაწეობს ლვოვში. წლების განმავლობაში ხელმძღვანელობდა საბავშვო სალიტერატურო-მთარგმნელობით სტუდიას – „გოლოსი“ და ასევე გახლდათ მხატვრული თარგმანის საბავშვო ფესტივალის ორგანიზატორი.

ნატალია ტროხიმი ექვსი პოეტური კრებულის ავტორია.

ასევე, თარგმნის ინგლისელი, პოლონელი, ბელორუსი, რუსი, ქართველი და ლიტველი ავტორების პროზაულ თუ პოეტურ ნაწარმოებებს შუამავალი ენის გარეშე.

2009 წელს მიღებული აქვს მაქსიმ რილსკის პრემია, სალმან რუშდის რომანის „შუაღამის შვილების“ თარგმანისთვის.

„ნატალია ტროხიმის პოეტური სამყაროს მთავარი სათქმელი და გნებავთ, ღერძი – ესაა ქალი, რომელმაც ყველაფერი საუკეთესო უნდა გადაარჩინოს სამყაროშიც და თავის თავშიც, იგი არავისგან არ ითხოვს წყალობას, დათმობას და ძალიან მამაცურად, იოლად პოულობს საკუთარი თავისა თუ საზოგადოდ ადამიანის გასამხნევებელ სიტყვებს… მის ლექსებს გამოარჩევს ღრმა ფსიქოლოგიზმი, ზუსტი ნიუანსები და შეულამაზებელი სათქმელი, გაბედული, მკაცრი, მაგრამ ყოველთვის ადამიანის მხარეზე მდგარი მოსიყვარულე თანამლმობელისა“, – ვკითხულობთ კრებულის შესავალში.

ჭაშნიკად კი, ერთ ლექსს გთავაზობთ ამ მართლაც მშვენიერი წიგნიდან:

ვერცხლისწყალი

მე არა ვარ ქალი – ოქრო, მე ვარ ვერცხლისწყალი.

ვერ ვივარგებ მოსართავად – სასიკვდილო შხამი.

ახლოს არც კი გამეკარო – შესუნთქვაც კი ღუპავს,

შემსვი ხარბად, თუ ეგრე გსურს, არა წვეთ-წვეთ, ყლუპად.

მე არა ვარ ქალი – ოქრო, და გახსოვდეს კარგად,

რომ ვერაფრით შემაკავებ ბადესთან და კართან!

მძიმე ვარ და თხევადიც ვარ, დამღვრი, ვიწოვები,

ვორთქლდები და ზევით, მაღლა, ცაში ვიწონები. (თარგმნა მარიამ წიკლაურმა)

„დღის გახსნა“ კი ლიეტუველი პოეტის – ვლადას ბრაზიუნასის ახალი კრებულია ქართულ ენაზე. ის ნოდარ დუმბაძის გამომცემლობამ დასტამბა.

ვლადას ბრაზიუნასი დაიბადა 1952 წელს.

გარდა იმისა, რომ ის ლიეტუვაში ერთ–ერთი ყველაზე პოოპულარული პოეტია,  გახლავთ ასევე მთარგმნელი, ესეისტი და ფოტოხელოვანი. ცხოვრობს და მოღვაწეობს ქ. ვილნიუსში.

თხუთმეტი წელი იყო გაზეთ „ლიტერატურისა და ხელოვნების“ მთავარი რედაქტორი. ის არის ერთ-ერთი დამფუძნებელი  უნივერსიტეტის ფოლკლორული ექსპედიციისა, ლიეტუველ მთარგმნელთა ასოციაციისა, დამფუძნებელი და ორგანიზატორი საერთაშორისო სახელოვნებო საზოგადოების   „Magnus Ducatus Poesis“-ისა (magnusducatuspoesis.lt).  1996 წლიდან თავისუფალი  შემოქმედებით მოღვაწეობას ეწევა. დაახლოებით 32 ლიტერატურული პრემიის ლაურეატია სამშობლოსა და მის ფარგლებს გარეთ. ამათგან უმნიშვნელოვანესია  2013 წელს ეროვნული კულტურისა და ხელოვნების სახელმწიფო პრემია, ხოლო 2017 წელს – ბალტიის ქვეყნების ასამბლეის ლიტერატურული პრემია. ის ოცდაერთი პოეტური კრებულის ავტორი და მრავალი ნაწარმოების მთარგმნელია. 70-იანი წლების დასასრულსა და 80-იანი წლების დასაწყისში ვლადას ბრაზიუნასი თითქმის ერთადერთი პოეტი იყო, რომელიც ეწეოდა ქართული პოეზიის პოპულარიზაციას. თარგმნიდა როგორც ქართული ლიტერატურის კლასიკოსებს, ასევე თანამედროვე პოეტებსაც.

ქალბატონი ნანა დევიძის (მთარგმნელი, ფილოლოგი) დიდი დამსახურებაა, რომ ქართველი მკითხველი კარგად იცნობს თანამედროვე (და არა მხოლოდ) ლიეტუვურ ლიტერატურულ პროცესს და პირიქითაც – ლიეტუვაში ასე ძალიან ინტერესდებიან და უყვართ ქართული მწერლობა.

ვლადას ბრაზიუნასის პოეტური სამყარო თავისთავადი და საინტერესოა. მისი პოეტური ენერგიის პირველწყარო მშობლიური კილოკავი, ლიეტუვური მითოსი და ხალხური პოეზიაა. ალუზიებითა და ასოციაციებით დატვირთულ ლექსებში სიტყვა ზოგჯერ თავის ლოგიკურ შინაარსს კარგავს, ზოგჯერ ის თავად ქმნის ახალ სიტყვებს და მათ სრულ თავისუფლებას ანიჭებს. მოულოდნელი და უჩვეულო მეტაფორები კი ქმნიან მელოდიას და ბადებენ განუცდელ ემოციებს, რისი სხვა ენაზე გადმოტანაც დიდ სირთულეებთან არის დაკავშირებული.

ვლადას ბრაზიუნასის პოეზიას თარგმნიან – ნანა დევიძე, მარიამ წიკლაური, დინარა კასრაძე და სხვები.

მკითხველს მის ერთ ლექსსაც ვთავაზობთ, კრებულიდან „დღის გახსნა“:

ჩუმი ცხოვრება

მიტოვებული საფლავთა კვლები
ჩემი ბაღები
აქ ვერსად ნახავ ხეხილის ტევრებს.
ზეცის თაღებში
გაშიშვებულან უსასრულო ფესვები ელვის.
მეჭიდებიან.
თამაშობს ჩონჩხის ფალანგები, უცვეთი ძვლები,
სულზე მებმიან
საკინძეს დიდი სიჩუმისას ვიკრავ და ვთბები,
ბოსტნის კვლები კი,
კვლავ გრძელდებიან თხუნელათი, ლოკოკინათი,
თავს ვიმუნათებ,
დიახ, მშურს მათი. (თარგმნა მარიამ წიკლაურმა).