ინტერკულტურული ურთიერთობების ავტობიოგრაფია

გთავაზობთ მულტიკულტურული განათლების ერთ–ერთი ინსტრუმენტის – „ავტობიოგრაფიის” თარგმანს, რომელიც ევროპის საბჭომ გამოსცა 2009 წელს. 

ინტერკულტურული ურთიერთობების ავტობიოგრაფია არის რესურსი, რომელიც გვეხმარება გავაანალიზოთ ინტერკულტურული ურთიერთობის ის ეპიზოდები, რომლებმაც ჩვენზე ძლიერ იმოქმედა და მნიშვნელოვანი კვალი დატოვა ჩვენს ცხოვრებაში. ეს ურთიერთობები შესაძლოა იყოს პირისპირ ან ისეთი ვიზუალური მედიის საშუალებით, როგორიცაა ტელევიზია, ჟურნალები, ფილმები, ინტერნეტი და სხვ. შესაბამისად, არსებობს ორი დამოუკიდებელი, თუმცა პარალელური ინსტრუმენტი: ინტერკულტურული ურთიერთობის ავტობიოგრაფია (მოკლედ – „ავტობიოგრაფია”) და ინტერკულტურული ურთიერთობის ავტობიოგრაფია ვიზუალური მედიის საშუალებით. ინტერკულტურული ურთიერთობის შინაგანი მექანიზმის გაცნობით ადამიანი უკეთ გაიაზრებს საკუთარ ინტერკულტურულ გამოცდილებას და, ამრიგად, ივითარებს ინტერკულტურულ კომპეტენციას.

ინტერკულტურული ურთიერთობა გულისხმობს სხვადასხვა ქვეყნის წარმომადგენელთა ან ერთი ქვეყნის ორი მცხოვრების ურთიერთობას, რომლებიც სხვადასხვა სოციალურ, ეთნიკურ, ენობრივ ჯგუფს მიეკუთვნებიან. 

ავტობიოგრაფიის მწარმოებელი საკუთარ ინტერკულტურულ კომპეტენციას ინტერკულტურული ურთიერთობების არსებული გამოცდილების კრიტიკული ანალიზის საშუალებით ივითარებს. ამგვარი ურთიერთობის ცალკეული ეპიზოდების შერჩევით და შემდეგ აღწერით ის აანალიზებს დაგროვილ გამოცდილებას, ავლენს ინტერკულტურული კომპეტენციის სხვადასხვა ასპექტს მისი შემდგომი განვითარების მიზნით.

ავტობიოგრაფიის მეთოდის გამოყენება ნებისმიერ ადამიანს შეუძლია საშუალო სკოლაში თუ უწყვეტი განათლების ნებისმიერ სხვა ინსტიტუტში. ამ ინსტრუმენტის გამოყენება შესაძლებელია დამოუკიდებლადაც თვითგანვითარებისა და თვითშეფასების მიზნით. 

არსებობს ავტობიოგრაფიის ორი ვერსია: 

·დაწყებითი კლასების მოსწავლეებისთვის (12 წლამდე), მათი ჩათვლით, ვინც ჯერ წერა-კითხვა არ იცის;

·სტანდარტული ვერსია უფროსკლასელებისთვის, სტუდენტებისა და ზრდასრულებისთვის.

მეთოდური რეკომენდაციები მასწავლებლისთვის

რა არის ავტობიოგრაფია?

ავტობიოგრაფია მოსწავლის დოკუმენტია, ჩვეულებრივ, მისი საკუთრება, და მისი შეხედულებისამებრ გამოიყენება. ის ეხმარება მოსწავლეებს, კრიტიკულად გაიაზრონ ინტერკულტურული გამოცდილება, მაგალითად, სხვა სოციალური ჯგუფის წარმომადგენელთან ურთიერთობა. ეს შესაძლოა იყოს სხვა ქვეყნის ან მათივე ქვეყნის სხვა რეგიონის, სხვა ეთნიკური, რელიგიური, სოციალური კლასის წარმომადგენელი. ავტობიოგრაფია იწერება ერთი კონკრეტული შემთხვევისთვის (ყოველ ახალ გამოცდილებას ავტობიოგრაფიის სხვა ეგზემპლარი სჭირდება). 

ავტობიოგრაფიაში წარმოდგენილია კითხვების წყება, რომელსაც მოსწავლე კონკრეტული შემთხვევიდან გამომდინარე პასუხობს, თუმცა არ არის ვალდებული, ყველა კითხვას უპასუხოს – ის სურვილისამებრ არჩევს კითხვებს.

ავტობიოგრაფიას ორი ურთიერთდაკავშირებული მიზანი აქვს:

·თვითშეფასება: ეხმარება მოსწავლეებს, შეაფასონ საკუთარი ქცევა კონკრეტულ ურთიერთობასთან დაკავშირებით; განსაზღვრული ხნის შემდეგ მას შეუძლია მიუბრუნდეს ურთიერთობის წარსულ გამოცდილებას, ამ გამოცდილების მისეულ შეფასებას და გაიფართოოს წარმოდგენა საკუთარ თავზე;

·სწავლება და სწავლა: მასწავლებელს შეუძლია გამოიყენოს ავტობიოგრაფია მოსწავლეთა რეფლექსიისა და ანალიზის უნარის სტიმულირების და, ამგვარად, გააზრებული სწავლის ხელშეწყობისთვის.

ორივე მიზანი ურთიერთდაკავშირებულია, თუმცა განსხვავდება როგორც შინაარსით, ისე გამოყენების მიდგომების მიხედვით.

·ზოგიერთი მოსწავლის მიერ განსჯისთვის შერჩეულ ინტერკულტურულ გამოცდილებას შესაძლოა მისთვის დიდი მნიშვნელობა ჰქონდეს და ძლიერი გავლენა მოახდინოს მის მიერ კულტურული განსხვავებების გაცნობიერებაზე. ასეთი შემთხვევებისთვის ავტობიოგრაფიაში შემუშავებულია ზოგიერთი შედარებით რთული კითხვა.

·ზოგიერთმა კი შესაძლოა შედარებით უმნიშვნელო შემთხვევის (მაგ., სხვა ქვეყანაში ყოფნისას მაღაზიაში პურის ყიდვა ან უცხოელისათვის გზის სწავლება) ანალიზი მოინდომოს. ასეთი შემთხვევებისთვის, შესაძლოა, ავტობიოგრაფიის ზოგიერთი კითხვა არარელევანტური აღმოჩნდეს და, შესაბამისად, უნდა გამოიტოვოს. 

როგორ გამოვიყენოთ ავტობიოგრაფია?

ავტობიოგრაფიის გამოყენება შესაძლებელია ფორმალურად გაკვეთილზე და ასევე არაფორმალურად, მოსწავლისთვის სასურველ ნებისმიერ დროსა და ადგილას.

ის შეიძლება გამოვიყენოთ როგორც სწავლებისა და სწავლის ალტერნატიული ინსტრუმენტი ჯგუფური ან ინდივიდუალური მუშაობისას. ასევე შეიძლება პირადად გამოიყენოს ინდივიდმა როგორც თვითშეფასების ალტერნატიული ფორმა – ერთგვარი დღიური, რომელიც, შესაძლოა, კონფიდენციალური დარჩეს. 

ავტობიოგრაფიის გამოყენებას ერთი ან რამდენიმე ფაქტორი განსაზღვრავს:

·მასწავლებლის განზრახვა, შეიტანოს ავტობიოგრაფია სასწავლო პროცესში;

·მოსწავლის სურვილი კონფიდენციალურობის შესახებ;

·მოსწავლის ასაკი და ავტობიოგრაფიის დამოუკიდებლად გამოყენების უნარი. 

გთავაზობთ ავტობიოგრაფიის გამოყენების რამდენიმე შესაძლო ვარიანტს:

არდადეგების შემდეგ

ავტობიოგრაფია შეიძლება გამოვიყენოთ უმცროსკლასელებთან სასკოლო არდადეგების შემდეგ, როცა ისინი სახლიდან შორის, შესაძლოა, სხვა ქვეყანაში, ქვეყნის სხვა რეგიონში ან ბანაკში ისვენებდნენ და წავახალისოთ დაფიქრდნენ არდადეგების პერიოდის კონკრეტულ გამოცდილებაზე. შესაძლოა, მასწავლებელმა ან ასისტენტმა ინდივიდუალური ინტერვიუ გამოიყენოს ამ სასკოლო ასაკის მოსწავლეებთან. 

საწარმოო პრაქტიკის/საზღვარგარეთ სტაჟირების შემდეგ 

მონაწილე არა მხოლოდ სხვა კულტურის წარმომადგენელთა ცხოვრებას, არამედ მათი მუშაობის პირობებსაც ეცნობა. საწარმოს ხელმძღვანელმა შესაძლოა შესთავაზოს ავტობიოგრაფიის დაწერა, როგორც სამუშაო ადგილზე და/ან სხვა ქვეყანაში ცხოვრების (არა ტურისტად) გამოცდილების ანალიზის საშუალება.

 

ექსკურსიის შემდეგ

მოსწავლეები სკოლიდან ხშირად მიდიან ქვეყნის სხვა რეგიონების (ან სხვა ქვეყნების) გასაცნობად. ამისთვის მათ ზედმიწევნით ამზადებენ, თუმცა არანაკლებ მნიშვნელოვანია, დავეხმაროთ მოსწავლეებს ამ მოვლენის შემდგომ რეფლექსიაში. მიუხედავად იმისა, რომ მოსწავლეები ერთად იყვნენ ექსკურსიაზე, ყოველ მათგანს საკუთარი გამოცდილება დაუგროვდა და ავტობიოგრაფია მათ ექსკურსიის შემდგომი გამოცდილების ინდივიდუალიზებასა და რეფლექსიაში დაეხმარება. ავტობიოგრაფიის დაწერის შემდეგ შესაძლოა მათ თავიანთი გამოცდილების გაზიარება მოისურვონ და მასწავლებლის დახმარებით, ინდივიდუალური გამოცდილების უსარგებლო ზეგანზოგადების ნაცვლად, ისინი კიდევ ერთხელ დაფიქრდებიან გამოცდილებათა მრავალფეროვნებაზე.

საზღვარგარეთ სწავლისთვის სამზადისისა და სწავლის პერიოდში

ისეთი პროგრამების ფარგლებში, როგორებიცაა ევროსაბჭოს მიერ მოსწავლეთა გაცვლა ან ერაზმუსი, საზღვარგარეთ სწავლისთვის მომზადებისას მოსწავლეები და სტუდენტები ეცნობიან ავტობიოგრაფიას და ავსებენ მას უკვე არსებული კონკრეტული გამოცდილების საფუძველზე (მაგალითად, მენტორ სტუდენტთან ურთიერთობა). შემდეგ ავტობიოგრაფიას ავსებენ უცხოეთში სწავლისა და ცხოვრების პერიოდში მიღებული კონკრეტული გამოცდილების საფუძველზე ან შინ დაბრუნებისას კრიტიკული რეფლექსიის მიზნით. 

მნიშვნელოვანი მოვლენის შემდეგ

მნიშვნელოვანი მოვლენის შემდეგ, – მაგალითად, თუ მოსწავლე შეესწრო რასობრივ საფუძველზე შეურაცხყოფას, – ავტობიოგრაფია გამოიყენება მოსწავლის რეაქციის ანალიზისთვის. ანალიზი შესაძლოა მასწავლებელმა წარმართოს საკლასო ოთახში ან ინდივიდუალურად განხორციელდეს იმ პირობით, რომ დაცული იქნება კონფიდენციალურობა.

არსებობს ინტერკულტურული ურთიერთობების მრავალი სხვა სცენარიც.

მნიშვნელოვანია გვახსოვდეს, რომ ავტობიოგრაფია შეგვიძლია მოქნილად გამოვიყენოთ და მოვარგოთ სხვადასხვა გარემოებას. სავალდებულო არ არის, მომხმარებელმა ყველა კითხვას უპასუხოს; ეს არ არის კითხვარი.

შესაძლოა, მასწავლებელს მოუნდეს ქვეთავში კითხვის ფორმულირების შეცვლა მოსწავლეთა ასაკისა და გამოცდილების გათვალისწინებით. ქვეთავის დასათაურება, მისი შესავალი ნაწილი და ნაწილების/კითხვების თანმიმდევრობა ერთადერთია, რისი შეცვლაც არ არის მიზანშეწონილი (მომხმარებელს შეუძლია, მისთვის სასურველი თანმიმდევრობით უპასუხოს კითხვებს და თავდაპირველად ბოლო ნაწილის შევსება მოისურვოს; მასწავლებელმა წინააღმდეგობა არ უნდა გაუწიოს ასეთ ცვლილებებს).

რა პრინციპებზეა აგებული ავტობიოგრაფია? 

ავტობიოგრაფია სამ მნიშვნელოვან დებულებას ეფუძნება:

·განსაკუთრებულმა ან „იშვიათმა” მოვლენამ ადამიანის ცხოვრებაზე შესაძლოა ხანგრძლივი ზემოქმედება მოახდინოს;

·გამოცდილების ანალიზის ინსტრუმენტმა, განსაკუთრებით – „იშვიათი” მოვლენების ანალიზისას, შესაძლოა გამოცდილების მნიშვნელობა გაზარდოს;

·ცვლილებები ყოველთვის არ აკუმულირდება და გამოცდილების შედეგად ინტერკულტურული კომპეტენცია შესაძლოა ამაღლდეს ან, პირიქით, შემცირდეს.

ავტობიოგრაფიის სტრუქტურას, კონკრეტულ კითხვებსა და მათ თანმიმდევრობას განაპირობებს ინტერკულტურული კომპეტენციის განსაზღვრება, ანუ მოდელი მთელ რიგ მაიდენტიფიცირებელ ელემენტებთან ერთად. მასწავლებელი წაახალისებს მოსწავლეებს, იფიქრონ საკუთარ ინტერკულტურულ კომპეტენციაზე ამ ელემენტებთან მიმართებით, თუმცა ტექნიკური ტერმინების მითითების გარეშე.

მასწავლებელი მხოლოდ იმ შემთხვევაში შეძლებს მოსწავლეების დახმარებას, თუ ეცოდინება, რა იგულისხმება ავტობიოგრაფიაში დასმული კითხვების მიღმა და რა არის ზემოხსენებული ელემენტები. ეს ელემენტები განხილულია ქვემოთ, თეორიულ ინდიკატორებშიც, ავტობიოგრაფია წარმოდგენილია ყოველი კითხვისა და შესაბამისი ელემენტების ბმულებით.

ინტერკულტურული კომპეტენციის მოდელი

დამოკიდებულებები და გრძნობები

·სხვათა იდენტობის აღიარება: სხვათა განსხვავებული იდენტობის შემჩნევა და მათი ღირებულებებისა და შეხედულებების მიღება;

·განსხვავებულის პატივისცემა: სხვების მიმართ ცნობისმოყვარეობის გამომჟღავნება და მზადყოფნა, ეჭვქვეშ დააყენო ის, რაც თითქოს თავისთავად იგულისხმება და „ნორმალურად” მიიჩნევა;

·ემპათიის უნარი: უნარი, სხვისი პერსპექტივით დაინახო მოვლენა, წარმოიდგინო მისი ფიქრები და განცდები;

·დადებითი და უარყოფითი ემოციების განსაზღვრა და მათი დაკავშირება დამოკიდებულებებსა და ცოდნასთან;

·ბუნდოვანების მიმართ ტოლერანტულობა: იმის აღიარება, რომ განსხვავებული კულტურული წარმომავლობის გამო ადამიანებს განსხვავებული წარმოდგენები და ღირებულებები აქვთ და ამიტომ შესაძლოა არსებობდეს ნებისმიერი მოცემული სიტუაციის მრავალი პერსპექტივა და ინტერპრეტაცია. 

ქცევა

·მოქნილობა: ქცევის ადაპტაცია ახალ სიტუაციასა და ადამიანთა მოლოდინებთან;

·მგრძნობელობა კომუნიკაციის ფორმებისადმი: სხვა ენებში მეტყველებისა და კომუნიკაციის სხვა ფორმების განსხვავებულობის ან ერთი და იმავე ენის განსხვავებული გამოყენების აღიარება. 

ცოდნა და უნარები

·სხვა ადამიანების შესახებ ცოდნა: ფაქტების ცოდნა იმ ადამიანების შესახებ, რომლებსაც ვხვდებით – როგორ და რატომ გახდნენ ისეთები, როგორიც არიან;

·ცოდნის აღმოჩენა: განსაზღვრული უნარების გამოყენება იმ ადამიანების გასაცნობად, რომლებსაც ვხვდებით – კითხვების დასმა, ინფორმაციის მოძიება და ამ უნარების გამოყენება რეალურ ურთიერთობებში. 

·ინტერპრეტაცია და დაკავშირება: ადამიანების, ადგილებისა და საგნების გაცნობა ნაცნობ ადამიანებთან, ადგილებთან, საგნებთან მათი შედარებით, მსგავსებისა და განსხვავების პოვნა;

·კრიტიკულობა: სხვა ადამიანების ფიქრებსა და მოქმედებებზე დაკვირვების უნარი და საკუთარი ფიქრებისა და მოქმედებებისგან გამიჯვნა, რათა შეძლონ (საკუთარი ფიქრებისა და მოქმედებების ახსნა და განსჯა;

·საკუთარი ვარაუდების, წინასწარი შეხედულებების, სტერეოტიპებისა და მიკერძოებული აზრის გაცნობიერება. 

მოქმედება

·მოქმედება: ყოველივე ზემოთქმულის შედეგად სხვა ადამიანებთან ურთიერთობის სურვილი და შესაძლებლობა გარემომცველი სამყაროს უკეთესობისაკენ შესაცვლელად. 

როგორია ავტობიოგრაფიის ეთიკური ასპექტები?

ამ მოდელის მიხედვით, ავტობიოგრაფიის მიზანია წაახალისოს მოსწავლეები, იფიქრონ საკუთარი დამოკიდებულებების, ქცევის, ცოდნა/უნარების და შესაძლო მოქმედებების შესახებ. ზოგიერთ გარემოებაში (იხ. შესაძლო სცენარები ქვეთავში „როგორ გამოვიყენოთ ავტობიოგრაფია”) მასწავლებელმა შესაძლოა გამოიყენოს კითხვები, რათა წაახალისოს მოსწავლეები, უფრო სიღრმისეულად და კრიტიკულად იფიქრონ საკუთარ გამოცდილებაზე, კერძოდ, სხვებთან ურთიერთობის საფუძველზე უკეთესობისკენ შეცვალონ საკუთარი თავი და გარემო. 

ავტობიოგრაფიის გამოყენებისას შესაძლოა წამოიჭრას ეთიკური საკითხები, განსაკუთრებით მაშინ, როცა მოსწავლე უარყოფითად ან მტრულად არის განწყობილი „სხვების” მიმართ. ექსტრემალურ უარყოფით დამოკიდებულებაზე მოგვიანებით უნდა ვიზრუნოთ. შედარებით რბილი უარყოფითი რეაქციები, საბოლოო ჯამში, შესაძლოა დაეხმაროს, მოსწავლეს ავტობიოგრაფიის დახმარებით განივითაროს ინტერკულტურული განსხვავებებისადმი დადებითი დამოკიდებულება (ან, სულ მცირე, მათი აღიარება). 

აქ არ შევუდგებით წამოჭრილი ეთიკური საკითხების დეტალურ განხილვას. მასწავლებლისთვის სასარგებლო იქნება იცოდეს რასიზმისა და შეუწყნარებლობის შესახებ არსებული რესურსები, რომლებიც ევროპის საბჭოს მიერ არის გამოცემული (მრავალი მათგანი ქართულ ენაზეც არსებობს): 

üYoung People Facing Difference. Council of Europe, Strasbourg, 1995.

üAll Different, All Equal: Education Pack – Ideas, Resources, Methods and Activities for Informal Intercultural Education with Young People and Adults. Council of Europe, Strasbourg, 2005.

üDomino: A Manual to Use Peer Group Education as a Means to Fight Racism, Xenophobia, Antisemitism and Intolerance (2nd edition). Council of Europe, Strasbourg, 2005.

üCompass: A Manual on Human Rights Education with Young People (3rd edition). Council of Europe, Strasbourg, 2007.

üCompanion: A Campaign Guide about Education and Learning for Change in Diversity, Human Rights and Participation. Council of Europe, Strasbourg, 2007.

üCOMPASITO: Manual on Human Rights Education for Children. Council of Europe, Strasbourg, 2008.

üLiving in Democracy, EDC/HRE Volume III, Council of Europe Publishing, 2008.

 

ვის შეუძლია ავტობიოგრაფიის გამოყენება?

ავტობიოგრაფია მოსწავლის საკუთრებაა და მრავალგვარად შეიძლება გამოიყენოს მასწავლებლის დახმარებით თუ დაუხმარებლად. გთავაზობთ რამდენიმე ვარიანტს: 

·სკოლამ შესაძლოა გადაწყვიტოს, შესთავაზოს ავტობიოგრაფია მოსწავლეებს და ყველა მასწავლებელმა წაახალისოს მოსწავლეები მის გამოსაყენებლად; მაგალითად, გეოგრაფიის ან ისტორიის მასწავლებელმა ექსკურსიის შემდეგ ან მშობლიური ენის მასწავლებელმა ექსკურსიის დროს ან მის შემდეგ;

·კონკრეტულმა მასწავლებელმა, მაგალითად, კლასის დამრიგებელმა, წაახალისოს მოსწავლეები, გამოიყენონ ავტობიოგრაფია;

·უნივერსიტეტის ენების ცენტრმა შესაძლოა გამოიყენოს ავტობიოგრაფია როგორც სტუდენტის დოსიეს ნაწილი; 

·ახალგაზრდობის ცენტრმა მოზარდებს შორის იდეებისა და გამოცდილების კონფლიქტის დასარეგულირებლად;

·თვით მოსწავლეებმა სურვილისამებრ, შესაძლოა, მშობლების დახმარებით და წახალისებით (მშობლებს დაეხმარება ეს გზამკვლევი); 

·რამდენიმე მასწავლებელმა (მაგალითად, მშობლიური ან უცხო ენის, სამოქალაქო განათლების, ისტორიის ან გეოგრაფიის) შესაძლოა კოორდინირებულად გამოიყენოს ავტობიოგრაფია კროსკულტურული თემების ახსნისას. 

როგორც ზემოთ აღვნიშნეთ, არსებობს ავტობიოგრაფიის ორი ვერსია: უმცროსკლასელებისთვის, დაახლოებით 10-12 წლამდე) და სტანდარტული – ყველა სხვა ასაკისთვის. 

გადაწყვეტილებას იმის შესახებ, რომელი ვერსია შესთავაზოს 10–12 წლის მოსწავლეებს, მასწავლებელი თავად იღებს. 

რა პასუხისმგებლობა აკისრიათ მასწავლებელსა და მეთოდისტს?

ავტობიოგრაფია მოსწავლის საკუთრებაა და შესაძლოა ძალზე პირადული დოკუმენტი იყოს. ეს განაპირობებს მასწავლებლის მუშაობის ზოგიერთ სპეციფიკურ ასპექტს:

·მასწავლებელმა მხოლოდ უნდა წაახალისოს მოსწავლეების მიერ ავტობიოგრაფიის როგორც პირადი დღიურის გამოყენება; ის არ ნახულობს ავტობიოგრაფიას მოსწავლის სურვილისა და თანხმობის გარეშე და არც ავალდებულებს მოსწავლეს მის გამოყენებას;

·მასწავლებელი მოქმედებს როგორც მენტორი, კითხულობს და მსჯელობს ავტობიოგრაფიის შესახებ ინდივიდთან ერთად (ამ შემთხვევაში არ არის საჭირო ჩანაწერების წარმოება; შესაძლოა გაკეთდეს აუდიოჩანაწერი, რომელსაც მოსწავლე შეინახავს);

·მასწავლებელი წაახალისებს მოსწავლეთა წყვილებს, ერთმანეთისთვის მენტორის როლი შეასრულონ; წყვილის ერთ-ერთი წევრი შესაძლოა უფროსი ასაკისა იყოს;

·ავტობიოგრაფია შეიძლება შეივსოს მთელი კლასის მიერ სპეციფიკურ მოვლენასთან დაკავშირებით (მაგალითად, ექსკურსია) ან მაშინ, როცა მოსწავლეს სურს.

ამ თუ სხვა გარემოებებში მნიშვნელოვანია კონფიდენციალურობის დაცვა მოსწავლის სურვილისამებრ.

თუ მასწავლებელს სურს, მოსწავლეებმა ერთმანეთს გაუზიარონ გამოცდილება და ავტობიოგრაფიაში დაწერილი ინფორმაცია, ამის შესახებ წინასწარ უნდა აცნობოს მათ. 

მოქმედება/ქცევა

განსაკუთრებით მნიშვნელოვანია კითხვები იმ ქმედებებისა და ქცევის შესახებ, რომლებიც მოსწავლეებმა განახორციელეს ან აპირებენ განახორციელონ ინტერკულტურული გამოცდილების შედეგად. მასწავლებელმა და/ან მეთოდისტმა ყურადღება უნდა მიაქციონ, როგორ და რამდენად წაახალისებენ მოსწავლეებს კონკრეტული აქტივობისთვის. არსებობს ეთიკური საკითხები იმის შესახებ, უნდა იკისროს თუ არა მასწავლებელმა ასეთი პასუხისმგებლობა. 

გადაწყვეტილება მიიღება თითოეული მასწავლებლის/მეთოდისტის, მასწავლებელთა ჯგუფის ან საგანმანათლებლო ინსტიტუტის პოლიტიკის მიხედვით, მასწავლებლის, ინსტიტუტის, განათლების სისტემისა და იმ ტრადიციებისა და პასუხისმგებლობების მიხედვით, რომლებსაც, ჩვეულებრივ, მასწავლებლები და განათლების სისტემის სხვა მუშაკები იღებენ.

პრაქტიკული საკითხები

ავტობიოგრაფიის ინტერპრეტაცია 

თუ მასწავლებელი ან მენტორი ეხმარება მოსწავლეებს ავტობიოგრაფიის შევსებაში, არ უნდა განიხილოს ის კითხვარად:

·არ არის აუცილებელი ყველა კითხვაზე პასუხის გაცემა – პასუხი ეცემა მხოლოდ იმ კითხვებს, რომლებიც კონკრეტულ შემთხვევასთან არის დაკავშირებული;

·მასწავლებელს/მენტორს შეუძლია კითხვების ინტერპრეტაცია/ ახსნა/პერიფრაზი, მათი გამოყენება ინტერკულტურული გამოცდილების შესახებ დისკუსიის ჩარჩოდ.

როგორ ჩავიწეროთ გამოცდილება

არსებობს ორი ძირითადი მიდგომა (თუმცა შესაძლებელია სხვა მიდგომების გამოყენებაც):

·მოსწავლეები საკუთარი სიტყვებით – ხელით ან კომპიუტერის დახმარებით – წერენ, რისი თქმაც სურთ (კონფიდენციალურად ან მასწავლებელთან დისკუსიის დროს/შემდეგ);

·მოსწავლეები და მასწავლებელი (დამხმარე/მენტორი ან სხვა მოსწავლე – თანატოლი ან უფროსი) მსჯელობენ საკუთარ გამოცდილებაზე და აკეთებენ საუბრის აუდიოჩანაწერს ან ასეთ ჩანაწერს აკეთებენ სახლში (შესაძლოა, მშობლების დახმარებითაც).

სასურველია, გამოყენებამდე მასწავლებელმა თავად შეავსოს ინტერკულტურული ურთიერთობების ავტობიოგრაფია.

თეორიული ინდიკატორები

1. შეხვედრა

სათაური

დაასათაურეთ შემთხვევა ისე, რომ გარკვეულწილად ასახოს შინაარსი.

აღწერა

რა მოხდა, როცა პირველად შეხვდით ამ ადამიანს/ადამიანებს?

დრო

როდის შეხვდით?

ადგილი

სად შეხვდით? რას აკეთებდით იქ?

ეს შეხვედრა მოხდა… (გთხოვთ, მიუთითოთ ერთი ან რამდენიმე ვარიანტი)

_ სწავლის პერიოდში

_ დასვენებისას

_ არდადეგების დროს

_ სამსახურში

_ სკოლაში

_ სხვა 

მნიშვნელობა

რატომ შეარჩიეთ სწორედ ეს გამოცდილება?

იმიტომ, რომ (გთხოვთ, მიუთითოთ ერთი ან რამდენიმე ვარიანტი)

_ მაიძულა იმ საკითხზე დაფიქრება, რომელზეც ადრე არ დავფიქრებულვარ

_ ჩემთვის პირველი გამოცდილება იყო

_ უახლოეს წარსულში მოხდა

_ გამაოცა

_ იმედი გამიცრუა

_ სასიამოვნო იყო

_ გამაბრაზა

_ შემცვალა

დაამატეთ ნებისმიერი სხვა რეაქცია თქვენი სიტყვებით და მიუთითეთ, თქვენი აზრით, რა იყო ასეთი რეაქციის მიზეზი.

2. სხვა ადამიანი ან ადამიანები

ვინ იყო ჩართული?

თეორია – იდენტობის ცოდნა

თუ იცით, დაწერეთ ამ ადამიანის/ადამიანების სახელი.

დაწერეთ მათზე რაიმე.

პირველად რა შეამჩნიეთ მათი დანახვისას? როგორ გამოიყურებოდნენ? რა ეცვათ?

ქალი იყო თუ მამაკაცი, თქვენზე უფროსი თუ უმცროსი, სხვა ეროვნების, რელიგიის, რეგიონის წარმომადგენელი (დაწერეთ მათზე ნებისმიერი სხვა ინფორმაცია, რომელსაც მნიშვნელოვნად მიიჩნევთ).

3. თქვენი გრძნობები

ქვემოთ მოცემული წინადადებების დახმარებით აღწერეთ, რა იგრძენით:

ჩემი გრძნობები ან ემოციები მაშინ…

მაშინ ვფიქრობდი…

მაშინ რაც მოვიმოქმედე…

 (მაგალითად, იქნებ თავი ისე დაიჭირეთ, თითქოს რაღაც უჩვეულო ვერ შეამჩნიეთ, იქნებ უხერხული საუბრის თემა შეცვალეთ, იქნებ კითხვები დასვით, თქვენი აზრით, უჩვეულოს შესახებ)…

4. სხვა ადამიანის გრძნობები

წარმოიდგინეთ თავი სხვა ადამიანის ადგილას.

თქვენი აზრით, იმ სიტუაციაში და იმ დროს როგორ გრძნობდნენ თავს სხვა ადამიანები?

შესაძლოა რთული იყოს, მაგრამ ეცადეთ წარმოიდგინოთ, რას გრძნობდნენ ისინი.

ბედნიერები იყვნენ თუ ნაწყენები? კიდევ რა ემოცია ჰქონდათ? როგორ გაიგეთ მათი გრძნობები?

თქვენი აზრით, რას ფიქრობდნენ ისინი, როცა ეს ამბავი მოხდა? 

თქვენი აზრით, მათთვის ეს უჩვეულო იყო, საინტერესო თუ სხვაგვარი რეაქციის გამომწვევი?

აირჩიეთ ერთი ან რამდენიმე ვარიანტი ან დაამატეთ საკუთარი ვერსია და ახსენით, არჩევანის მიზეზი.

თეორია – ბუნდოვანებისადმი ტოლერანტულობა

მათთვის ეს ყოველდღიური / უჩვეულო / გასაოცარი / ამაღელვებელი გამოცდილება იყო, რადგან…

აირჩიეთ ქვემოთ მოცემული ერთი ან რამდენიმე ვარიანტი და დაასრულეთ წინადადება და/ან დაამატეთ საკუთარი მოსაზრებები.

სიტუაციაში ჩართულ სხვა ადამიანებს ეტყობოდათ: გაოცება / აღელვება / სიამოვნება / არავითარი განსაკუთრებული ემოცია…

 

თეორია – განსხვავებულის პატივისცემა

ამას მათი ქცევის / ნათქვამის / გამოხედვის გამო აღვნიშნავ, მაგალითად, მათ… (დაწერეთ, რა შეამჩნიეთ)

არა ვარ დარწმუნებული, რადგან ისინი საკუთარი გრძნობების დამალვას ცდილობდნენ…

5. მსგავსი და განსხვავებული

დაფიქრდით, რა მსგავსება და განსხვავება იყო იმ სიტუაციაში თქვენს ფიქრებსა და განცდებს და მათ ფიქრებსა და განცდებს შორის…

შეამჩნიეთ თუ არა იმ მომენტში რაიმე მსგავსება? კერძოდ, რა?

თეორია – ემპათია

შეამჩნიეთ თუ არა იმ მომენტში რაიმე განსხვავება? კერძოდ, რა?

მიუბრუნდით სიტუაციას.

ამჟამად შეგიძლიათ თუ არა რომელიმე მსგავსების დასახელება? კერძოდ, რომლის?

ამჟამად შეგიძლიათ თუ არა რომელიმე განსხვავების დასახელება? კერძოდ, რომლის?

ამჟამად როგორ დაახასიათებდით საკუთარ ფიქრებს, გრძნობებსა და ქმედებებს?

პირველი ფიქრები

აირჩიეთ ქვემოთ მოცემული ერთი ან რამდენიმე ვარიანტი და დაასრულეთ წინადადება და/ ან დაამატეთ საკუთარი მოსაზრებები.

* იმ სიტუაციაში ჩემი მოქმედება შესატყვისი იყო, რადგან რაც მე გავაკეთე…

* ვფიქრობ, სხვაგვარად უნდა მოვქცეულიყავი…

* ჩემი აზრით, საუკეთესო იქნებოდა ჩემი რეაქცია, თუ…

* ჩემი რეაქცია ნორმალური იყო, რადგან…

* მე ასე დავმალე საკუთარი ემოციები… 

6. საუბარი

გაიხსენეთ, სხვა ადამიანებთან საუბრისას ან წერილის მიწერისას გიწევდათ თუ არა ადაპტირება (სიტყვების შერჩევა/მორგება).

პირველი ფიქრები

თეორია – კომუნიკაციური ცნობიერება

შემდგომი ფიქრები – მაგალითი:

* მათ ჩემს ენაზე ვესაუბრებოდი და შევამჩნიე, რომ განსაზღვრული ცვლილებები იყო საჭირო, უკეთ რომ გაეგოთ ჩემი ნათქვამი, მაგალითად…

* მათ ჩემს ენაზე არ ვესაუბრებოდი და განსაზღვრული ცვლილებები დამჭირდა, რათა უკეთ გაეგოთ ნათქვამი (გამარტივება / ჟესტებით ახსნა, სიტყვის ახსნა…)

* შევამჩნიე, როგორ საუბრობდნენ – ამარტივებდნენ, იყენებდნენ ჟესტებს, ნელა საუბრობდნენ…

* გქონდათ თუ არა რაიმე ცოდნა ან გამოცდილება, რომელიც უკეთ კომუნიკაციაში დაგეხმარათ?

პირველი ფიქრები

თეორია – ცოდნა

შემდგომი ფიქრები – მაგალითი:

* ვიცოდი, როგორ ურთიერთობენ და იქცევიან ადამიანები სხვა ჯგუფებში და ეს დამეხმარა მოცემული გამოცდილების გაცნობიერებასა და კომუნიკაციის გაუმჯობესებაში. მაგალითად, ვიცოდი, რომ…

* ვიცოდი, რომ სიტუაციის მონაწილე სხვა ადამიანები განსხვავებულად ფიქრობდნენ და მოქმედებდნენ ბავშვობაში ნასწავლის მიხედვით, მაგალითად…

7. მეტის გაგება

შესაძლოა, იმ სიტუაციაში იყო ისეთი რამ, რამაც თავსატეხი გაგიჩინათ და ეცადეთ, მეტი გაგეგოთ ამის შესახებ. 

თუ ასე იყო, როგორ მოიქეცით?

თუ პასუხი იპოვეთ, როგორ მოახერხეთ ეს?

მაგალითად:

* იყო ისეთი რამ, რაც ვერ გავიგე, ამიტომ ვცადე პასუხის პოვნა კითხვების დასმით / წაკითხვით / ინტერნეტში მოძიებით…

* ინფორმაციის მოსაძიებლად გამოვიყენე შემდეგი წყაროები…

* ინფორმაციის ძიებისას შევამჩნიე შემდეგი მსგავსება და განსხვავება იმასთან, რაც ვიცოდი საკუთარ საზოგადოებაში ცხოვრების გამოცდილებიდან…

* დღემდე თავსატეხს მიჩენს შემდეგი…

თეორია – ცოდნის აღმოჩენა (შემეცნებითი საქმიანობა)

8. შემეცნება შედარების საშუალებით

ადამიანები ხშირად ადარებენ საკუთარ და სხვა ჯგუფსა თუ კულტურას. 

თქვენც ასე მოიქეცით? დაგეხმარათ ეს მომხდარის გაგებაში?

თეორია – ინტერპრეტაცია და დაკავშირება

მაგალითად, 

* ამ გამოცდილებაში იყო რაღაც იმის მსგავსი, რაც ვიცოდი ჩემი საკუთარი ჯგუფის გამოცდილებიდან, კერძოდ…

* ამ გამოცდილებაში იყო რაღაც ჩემი ჯგუფის გამოცდილებისაგან განსხვავებული, კერძოდ…

9. გახსენება და მომავლის ფიქრები

თეორია – კრიტიკული კულტურული ცნობიერება

წარსულის გახსენებისას რა დასკვნებს გამოიტანდით? 

დაასრულეთ შეძლებისდაგვარად მეტი წინადადება:

მომეწონა გამოცდილება, რადგან…

არ მომეწონა გამოცდილება, რადგან…

იყო ცალკეული მომენტები, რომლებიც მისაღები იყო, რადგან…

იყო ცალკეული მომენტები, რომლებიც მიუღებელი იყო, რადგან…

წარმოიდგინეთ, რომ ამის შესახებ კარგად ნაცნობ ადამიანს უყვებით (მაგალითად, დას ან ძმას).

თქვენი აზრით, მათაც იგივე შეხედულება ექნებათ, როგორიც თქვენ გაქვთ? მათთვისაც იგივე მომენტები იქნება მისაღები ან მიუღებელი? 

ეცადეთ მოიფიქროთ, რატომ შეიძლება ჰქონდეთ თქვენთვის კარგად ნაცნობ ადამიანებს, რომლებიც თქვენივე ჯგუფს მიეკუთვნებიან (იგივე ოჯახი, რელიგია, ქვეყანა, რეგიონი და სხვ.), თქვენი მსგავსი რეაქცია და დაწერეთ თქვენეული ახსნა:

შეგცვალათ თუ არა გამოცდილებამ? როგორ?

თეორია – ქმედებაზე ორიენტაცია

გადაწყვიტეთ თუ არა განსაზღვრული მოქმედება ამ გამოცდილების შედეგად? 

რა მოიმოქმედეთ?

გადაწყვეტთ თუ არა მიმართოთ გარკვეულ მოქმედებას ამ ავტობიოგრაფიის შედეგად?

თუ გადაწყვეტთ, რა იქნება ეს მოქმედება? 

მომდევნო სტატიაში შემოგთავაზებთ ავტობიოგრაფიის სანიმუშო ნაწილის თარგმანს.

თარგმნა ნინო ჭიაბრიშვილმა