ჩვენ ვცხოვრობთ სამყაროში, სადაც ყველაფერი ნიშანია… ადამიანები, ფაქტები, მოვლენები ყოველთვის ტოვებენ „ნაკვალევს”… მაგრამ თავისთავად ნიშნები არაფერს ნიშნავს… ისინი ატარებენ ინფორმაციას და სწორედ ამ ინფორმაციის გასაშიფრად ჩვენი გონება ისევ ნიშნებით ოპერირებს. ჩვენ შეგვიძლია შევიმეცნოთ მხოლოდ ნიშნების მეშვეობით… ვიფიქროთ ნიშნებით… არა აქვს მნიშვნელობა, ჩვენი ფიქრი ვერბალურია თუ ვიზუალური… ორივე შემთხვევაში, საქმე გვაქვს განსხვავებული სისტემის ნიშნებთან.
სხვათაშორის, საინტერესოა, თქვენ როგორ ფიქრობთ? სიტყვებით თუ სურათებით…? ან ამ სურათებს როგორ ხედავთ? როგორც სტატიკურ, ფოტოგრაფიულ კადრებს, თუ როგორც კინემატოგრაფიულ კადრს…? იქნებ, უბრალოდ, თქვენი ფიქრი დაკავშირებულია მელოდიების მონაცვლეობასთან…?
სემიოტიკის სამყარო ნიშნების სამყაროა, სამყარო – ტექსტია და სემიოტიკის ობიექტი შეიძლება იყოს ყველაფერი (რადგან ყველაფერი ნიშანია). ეს ახსნა სემიოტიკას იმდენად გლობალურს და მოუხელთებელს ხდის, რომ ამ მეცნიერების კონკრეტული საზღვრების დადგენა შეუძლებელი ხდება. ამიტომაც არის სემიოტიკა – საზღვრების მოშლა კონკრეტულ მეცნიერებებს შორის. მაგრამ ეს არ არის უბრალო საზღვრების მოშლა… ეს არის ურთიერთშერევის და ურთიერთგავლენის პროცესი, საიდანაც გამოსული „ნიშანი” არასდროს არ იქნება ისეთი, როგორიც მანამდე იყო… სემიოზისის პროცესიც სწორედ ეს არის…. მუდმივი ქმნადობა და არასდროს დასასრული… თუ ნიშანმა მიიღო ერთხელ და სამუდამოდ განსაზღვრული მნიშვნელობა (საუბარია ნიშნებზე შემოქმედებაში), მაშინ ეს ნიშანი მკვდარია, ამიტომაც უწოდებენ სემიოლოგები ლექსიკონებს – მნიშვნელობათა სასაფლაოს…. მნიშვნელობა მხოლოდ ცოცხალ პროსეცში ცოცხლდება, აქ იძენს იგი ნამდვილ მნიშვნელობას, განსაზღვრულ კონტექსტში, განსაზღვრულ დროსა და სივრცეში…
სემიოტიკის სხვა განსაზღვრების მიხედვით, სემიოტიკა – ეს არის ლინგვისტური მეთოდებით სხვა სისტემების აღწერა… აქ აუცილებლად უნდა გავიხსენოთ სემიოტიკის ერთ-ერთი მნიშვნელოვანი მეტაფორა, რომელიც სხვა ნიშნურ სისტემებს აღწერს, როგორც ენას… რადგან ნებისმიერი ნიშნური სისტემის მიმართ მეტაფორულად ჩვენ ვიყენებთ ენის მეტაფორას, მაგალითად: ცხოველების ენა, ჟესტების ენა, მოდის ენა, რელიგიის ენა, რიტუალების ენა, სიყვარულის ენა…. ეს სისტემები ფუნქციონირებს ენის სისტემის შესაბამისად, ენა – პირველადი მამოდელირებელი სისტემაა და მისი ანალოგიით იგება ახალი მოდელი სხვა სისტემაზე.
სემიოტიკის მეთოდი – აღიწეროს ყველაფერი, როგორც ენა – სემიოტიკურ სისტემებს ახალი რაკურსით წარმოგვიდგენს.
ენა პირველადი მამოდელირებელი სისტემა კი გამოდის ამ შემთხვევაში, მაგრამ საინტერესოა, თავად ენის სისტემა რას ეფუძნება და რამდენად პირველადია. მეცნიერებს ამ საკითხზეც ჰქონდათ დიალოგი. მას შემდეგ, რაც გამოიკვლიეს და დაადასტურეს იზომორფიზმი გენეტიკურ და ვერბალურ კოდებს შორის, ლინგვისტი რომან იაკობსონი და ბიოლოგ-გენეტიკოსი ფრანსუა ჟაკობი განიხილავდნენ, გამოვლენილი იზომორფიზმი მხოლოდ გარეგნული იყო, მსგავსი ინფორმაციული მოთხოვნებით განპირობებული თუ იგი მომდინარეობდა იმ ფილოგენეტური პრინციპიდან, რომლის მიხედვითაც ლინგვისტური კოდი გენეტიკური კოდის მოდელების შესაბამისად აიგება?
რომან იაკობსონის მიხედვით, ლინგვისტური კოდი უშუალოდ ზემოდან დაედო გენეტიკურ კოდს და სტრუქტურული პრინციპები გადმოწერა ლინგვისტურ კოდში. ანუ ორგანიზმი არაცნობიერად ფლობს ინფორმაციას სტრუქტურის შესახებ და ეს არაცნობიერი ცოდნა ვლინდება მრავალი სისტემის აგებისას.
ამ თეორიის მიხედვით, ენის სტრუქტურებს გენეტიკური კოდის სტრუქრურები განაპირობებს… გამოდის, რომ სემიოტიკური მატრიცა ჩვენი არაცნობიერი ცოდნაა და ყოველთვის არსებობდა, მაშინაც, როცა ამას არავინ აკვირდებოდა და არავინ განიხილავდა…
სემიოტიკის, როგორც მეცნიერების, უზენაესი მიზანიც შესაძლოა ეს იყოს: ყველა ნიშნური სისტემის მატრიცის გამოვლენა, ანუ გამოვლენა იმ სტრუქტურებისა, რომლებიც იზომორფულია ყველა სემიოტიკური სისტემის მიმართ. ეს შეიძლება მართლაც იყოს გენეტიკური კოდი და მასში ჩატვირთული ჩვენთვის ცნობილი და უცნობი სტრუქტურები.
ეს აღწერა ახლოსაა იმასთან, რასაც მეცნიერები უწოდებენ სტრუქტურალისტურ აღწერას. ტექსტის სემიოტიკურ-სტრუქტურალისტური ახსნა ეფუძნება იმგვარი სტრუქტურების გამოვლენას, რომლებიც საფუძვლად უდევს ტექსტს, არის არაცნობიერი და ობიექტური. პოლ რიკერის მიხედვით, სტრუქტურალიზმის მიზანია დისტანცირება, ობიექტურობა, პირადი დამოკიდებულების, სუბიექტურობის გამორიცხვა.
აინშტაინი სწორედ ამგვარ დამოკიდებულებას გულისხმობდა, როცა წერდა, რომ მთვარე არსებობს იმის მიუხედავად, ჩვენ ვაკვირდებით თუ არა მას. ყოველგვარი ინტერპრეტაცია ბაზისური სტრუქტურებისა, არის მხოლოდ დამახინჯება და ობიექტური მონაცემების პირად გამოცდილებაზე მორგება.
გარდა სტრუქტურალისტური მეთოდისა, სემიოტიკისთვის აქტუალურია ინტერტექსტუალური მიდგომაც, რომლის მიხედვითაც, სამყარო არის ერთი მთლიანი ტექსტი. ელემენტები, რომლებიც შეადგენენ ტექსტს, განპირობებულნი არიან სხვა ტექსტებით ან გვაგზავნიან სხვა ტექსტებისკენ. ამ შემთხვევაში, ელემენტთა მნიშვნელობის დასადგენად მთავარია, არა ტექსტის იმანენტური სტრუქტურა, არამედ „გაგზავნა” და „ციტატი”. ამ ფაქტის ლოგიკური შედეგია ნიშნის არარეფერენტული გაგება, როდესაც მნიშვნელობის გასაგებად გვაგზავნის სხვა ნიშნისკენ, ის კიდევ – სხვისკენ და ასე შემდეგ. ბოდრიარის მიხედვით, გადავდივართ სიმულაკრების სამყაროში.
ინტერტექსტუალური მიდგომა შლის ცალკეული ტექსტის საზღვრებს, ეს არის ტექსტის ტოტალური ღიაობა, რომელიც ქმნის სემანტიკურ სიცარიელეს, ის შეიძლება შეივსოს მკითხველის მიერ (უმბერტო ეკო). ასეთ კვლევებს მეცნიერები უწოდებენ „თამაშს” და „გაქცევას ენის დიქტატისგან”. ინტერქექსტუალობა ეფუძნება ცოდნას კულტურაზე, როგორც მნიშვნელობათა რეზერვუარზე.
სამყაროს (ენის, ტექსტის…) სტრუქტურალისტური და ინტერტექსტუალური აღწერები კი არ უპირისპირდება ერთმანეთს, პირიქით, ავსებს… მედლის ორი მხარეა (თუმცა სემიოტიკურ აღწერებს კიდევ ბევრი მხარე აქვს). პირველ შემთხვევაში საქმე გვაქვს გამოვლენილ და საფუძველში არსებულ სტრუქტურებთან, ხოლო მეორე შემთხვევაში _ სემანტიკურ განუსაზღვრელობასთან, თამაშთან, რაც აგრეთვე ძალიან მნიშვნელოვანია.
„ენა ყოფიერების სახლია” _ ჰაიდეგერის ეს მეტაფორა კიდევ უფრო აქტუალური ხდება სემიოტიკური კვლევებით. ამასვე ამბობს გადამერი: ენა ადამიანურის არსებობის უნივერსალური ცენტრია…
სემიოტიკა კონსტრუირდება, როგორც ერთგვარი მეტამეცნიერება: პირსის მიხედვით, მეტა-ლოგიკა, იელმსლევის მიხედვით, მეტალინგვისტიკა. ამავე დროს, იყოფა მრავალ ქვე-დარგად….
უმეტესობისთვის სემიოტიკა დღემდე რჩება განუსაზღვრელად, ერთგვარ გამოცანად და საიდუმლოდ – მისი სიღრმისა და მრავალი რაკურსის გამო.
სემიოტიკური ხედვა _ შეგვიძლია შევადაროთ ისეთ სათვალეს, რომელიც მრავალფოკუსიანია. ეს იმას ჰგავს, ხეს რომ უყურებდეთ ერთდროულად ყველა გვერდიდან, ზემოდან, ფესვებიდან, სხვა ობიექტთან (ობიექტებთან) ერთად, უყურებდეთ, ამავე დროს, ყველა დროში: როცა დაიბადა, როცა გაიზარდა, როცა განვითარდა და ასე შემდეგ… უყურებდეთ წელიწადის ყველა დროს ერთდროულად… და კიდევ რამდენი ფოკუსი შეიძლება ჰქონდეს… და ყველა ამ ხედვას რომ გაამთლიანებ, მხოლოდ ხეს კი არა, იმ იდეასაც მისწვდებით, საიდანაც ხე დაიბადა… ეს ხედვა ნებისმიერად შეგიძლიათ გადაიტანოთ: სხვა საგნებზე, მოვლენებზე, ფაქტებზე, ადამიანებზე, კულტურებზე… სემიოტიკური ხედვა _ ღრმა და შორს ხედვაა, ასეთ ხედვას ფიზიკის მიღმაც გაჰყავხართ, სადაც ფორმები წყვეტენ ფორმად ყოფნას… სიტყვები წყვეტენ სიტყვად ყოფნას…
