მშობლები ხშირად მიიჩნევენ, რომ სკოლა მოვალეა „მიხედოს მათ შვილს“, მასწავლებლები კი ამბობენ, რომ ზედმეტი პასუხისმგებლობა აქვთ დაკისრებული მშობლების მხრიდან. მშობლებსა და მასწავლებლებს შორის ამ თემაზე დიალოგი რთულია და ეს კიდევ უფრო აღრმავებს მათ შორის არსებული ნდობის ნაპრალს. რატომ ვერ ხერხდება ბავშვის აღზრდაში ერთად ჩართვა, რისი შეცვლა შეიძლება ამ მხრივ?
მოდით, კიდევ ერთხელ გავიხსენოთ, როგორ იწყება სკოლისა და მშობლის ურთიერთობა – საკმაოდ მცირე ასაკში უსაყვარლესი შვილი მშობლებს საჯარო სკოლაში შეჰყავთ და მის აღზრდას ანდობენ ადამიანებს, რომელთა შესახებ აქამდე არაფერი ან ძალიან ცოტა რამ სმენიათ. თავდაპირველად მშობელთა განწყობა სკოლის მიმართ პოზიტიურია, ისინი მზად არიან უსმინონ მასწავლებელს და ითანამშრომლონ მასთან, მაგრამ ბოლოს ყველაფერი „შპიონობანას“ თამაშს ემსგავსება.
ბავშვის სკოლაში შეყვანამდე მშობლები ცდილობენ მეტი ინფორმაცია მოიპოვონ სკოლაზე – გუგლავენ, კითხულობენ სხვა მშობლების კომენტარებს სოცქსელებში, ითვალისწინებენ მეზობლებისა და ნაცნობების რეკომენდაციებს. შემდეგ ბავშვი მიდის სკოლაში, რომელიც მედგრად ცდილობს შეინარჩუნოს „ავტონომიურობა“, რათა სკოლის შიდა პრობლემებმა „გარეთ“ არ გაჟონონ. სკოლასა და მშობლებს შორის გარკვეული დისტანცია წესდება – სკოლა სასწავლო დაწესებულებაა, სადაც არა მშობლები, არამედ ბავშვები სწავლობენ. ამიტომ სკოლის კარი მშობლებისთვის დახურულია. „ღია კარის“ დღეებშიც კი ბევრი სასკოლო კაბინეტი მშობლებს დაკეტილი ხვდებათ. მათი დათვალიერების საშუალება ნაკლებად აქვთ და ამგვარად, ხავერდის ფარდებიანი სააქტო დარბაზის იქეთ, სადაც მოსწავლეთა ზეიმები და პრეზენტაციები იმართება, მშობლებმა არ იციან რა ცხოვრებით ცხოვრობს სკოლა.
ფორმალურად ნებისმიერი საჯარო სკოლის ადმინისტრაცია მოუწოდებს მშობლებს თანამშრომლობისკენ, მაგრამ ბუნდოვანია, რაში გამოიხატება ეს. თანამშრომლობის ამოცანას მეტ-ნაკლებად თავს უმცროსკლასელთა მშობლები ართმევენ. ისინი დარსა და ავდარში სკოლის ცენტრალურ შესასვლელთან იკრიბებიან და ელიან, რას ეტყვით მასწავლებელი გაკვეთილების შემდეგ, მონდომებით დაჰყვებიან ბავშვებს ექსკურსიებსა და თეატრებში, მოდიან მშობელთა კრებებზე.
სამწუხაროდ, სკოლის „კარი“ დანარჩენი მშობლებისთვის მხოლოდ მაშინ „იღება“, როდესაც ეს უშუალოდ სკოლის ინტერესებშია და მის მიერ ინიცირებული რომელიმე ინიციატივის აღსრულებას ემსახურება. რაც უფრო მჭიდროდ „იკეტება“ სკოლის კარი, მით უფრო აქტიურდებიან მშობლები და ცდილობენ ყველა ხერხის გამოყენებით დაადგინონ, რა ხდება სკოლის „შიგნით“ მაშინაც კი, როდესაც იქ შესაძლოა, არც არაფერი ხდებოდეს.
მასწავლებლები იშვიათად სთავაზობენ მშობელს დაესწროს გაკვეთილს, თავად იხილოს, რა მდგომარეობაა კლასში, როგორ სწავლობს მისი შვილი, ცოდნის რა დონეს ფლობს ესა თუ ის მასწავლებელი. მშობელი იძულებულია თავად მოიპოვოს ინფორმაცია – ის ეძებს შვილის მეგობრებს ფეისბუქზე, კითხულობს მათ ჩანაწერებს, ჩუმად ათვალიერებს ბავშვის მობილურს და თავს აბეზრებს გამოკითხვით, როგორ ექცევა მას ესა თუ ის მასწავლებელი, რა ხდება გაკვეთილებზე… ბევრი ბავშვი ამ მხრივ მშობელთან გულწრფელია და უყვება კიდეც რატომ არ მოსწონს/მოსწონს სკოლა. თუ პრობლემა არ აქვს ან ის უმნიშვნელოა, მშობლები დუმილს და მასწავლებლებთან პასიურ დამოკიდებულებას არჩევენ. ალბათ იმიტომ, რომ სხვა საჯარო სკოლაში ბავშვის გადაყვანას აზრი არ აქვს, ყველა სკოლას სტანდარტული მიდგომები აქვს.
ვიდრე ბავშვი სკოლაში დადის, მშობლებს კითხვებიც აქვთ. ერთმანეთთან კერძო საუბარში მშობლები არაერთ პრეტენზიას გამოთქვამენ, ესმით, რომ სკოლაში ბევრი რამაა შესაცვლელი, მაგრამ, როგორც ჩანს, უიმედოდ არიან განწყობილნი. მასწავლებლები მშობელთა შენიშვნებს მხრების ჩეჩვით პასუხობენ: „გვესმის, რომ ეს პრობლემაა, მაგრამ ჩვენ რა ვქნათ?“. გულგატეხილობა მათი მხრიდანაც იგრძნობა: ისინი არ აპროტესტებენ სახელმძღვანელოებს, რომლებიც არ მოსწონთ, სასწავლო პროცესისადმი შემოქმედებით მიდგომებს კი იმის გამო უგულებელყოფენ, რომ დამატებით ენერგიას მოითხოვს, მასწავლებლის ანაზღაურება კი, ხელისუფლების არაერთჯერადი დაპირების მიუხედავად, დაბალია, ეს შემოქმედებითობის სურვილს აფერმკრთალებს.
უამრავი მშობელი, რომლებსაც ბავშვის სასკოლო ამბები აინტერესებს, თავს არიდებს სკოლას, ათას რამეს იგონებს, რომ სკოლაში არ მივიდეს და მასწავლებლები არ მოინახულოს. ის მშობელთა კრებებზე დასწრებით შემოიფარგლება. ბევრ მშობელს სწავლაზე მეტად შვილის უსაფრთხოების საკითხი და კომფორტი აღელვებს. რასაკვირველია, სწავლაც მნიშვნელოვანია, მაგრამ „ამას ეშველება“ – თუ გაჭირდა, მშობლები რეპეტიტორს იქირავებენ და ბავშვის ჩავარდნებს ამ გზით „ამოქაჩავენ“.
სკოლა არა მხოლოდ მასწავლებლის და ადმინისტრაციის, მასწავლებლისა და მოსწავლის ურთიერთობაა, არამედ მასწავლებლისა და მშობლის კომუნიკაციაც. სამწუხაროდ, მშობელს, რომელსაც შეიძლება ორ შეკითხვაზე მეტი ჰქონდეს მასწავლებელთან, მასწავლებლები და სკოლის დირექცია ინტრიგანად აღიქვამენ. ზოგჯერ მშობლების მიერ დაყენებული საკითხი სკოლის მხრიდან ფასდება როგორც პრეტენზია და არა როგორც პრობლემა, რომლის გადაწყვეტა აუცილებელია. მაგალითად, თუ სკოლის ეზოში კალათბურთის ფარი დიდი ხნის შესაცვლელია და ამის შესახებ რომელიმე მშობელი განუწყვეტლივ საუბრობს მასწავლებელთან, ეს პრეტენზიად აღიქმება და არა პრობლემად, რომელიც რეაგირებას საჭიროებს და მოგვარებადიცაა.
ეროვნული სასწავლო გეგმა ავალდებულებს კლასის დამრიგებელს, მშობლებთან ჰქონდეს რეგულარული კომუნიკაცია, შედეგზე ორიენტირებული თანამშრომლობა. მშობელი სკოლის სრულუფლებიანი პარტნიორი უნდა იყოს. სკოლა ანგარიშვალდებულია მშობლის წინაშე, ასევე, მშობელი უნდა ეხმარებოდეს სკოლას შვილის განვითარებაში.
უერთმანეთოდ ვერც მასწავლებელი გახდება რამეს და ვერც მშობლები. სასკოლო ცხოვრებაში მშობლების პასიურ მონაწილეობას ადასტურებს „კოალიცია განათლება ყველასათვის – საქართველოს“ გასული წლის ანგარიში. კვლევის ფარგლებში გამოკითხვა ჩატარდა თბილისსა და რეგიონებში მცხოვრებ მოსწავლეებთან, მშობლებთან, მასწავლებლებთან.
კვლევამ აჩვენა, რომ სასკოლო ცხოვრებაში ჩართულობას მშობლები ძირითადად გამოხატავენ ბავშვის მეცადინეობაში ჩართვით, პედაგოგებთან ფორმალური კომუნიკაციით, ექსკურსიებზე სიარულით. სხვა სახის ყველა ჩართულობა კი კერძო ინიციატივას წარმოადგენს. მშობელთა აქტიურობა მკვეთრად იკლებს განათლების უფრო მაღალ საფეხურებზე. მასწავლებელთა აზრით, მნიშვნელოვანია, რომ მასწავლებლები თავად იყვნენ მშობელთა ჩართულობის ინიციატორები. ვთქვათ, ისე დაგეგმონ გაკვეთილი, რომ მოსწავლის მხრიდან მშობლის ჩართულობაც იყოს გათვალისწინებული.
ხშირად მშობელი, თუ სკოლის ხელმძღვანელობასთან საერთო ენა ვერ გამონახა, „უხილავი ფრონტის მებრძოლი“ ხდება. ცდილობს სასკოლო დარღვევები დააფიქსიროს განათლების სისტემის ზედა ეშელონებში, წერილობით მიმართოს სამინისტროს, რათა მან შეამოწმოს, რა ხდება სკოლაში. თუ ასეთი მშობლის ვინაობა სკოლაში გაცხადდა, მისი სკოლის ადმინისტრაციასთან კონფლიქტი გარდაუვალია. ამან კი შეიძლება ცუდი გავლენა იქონიოს ბავშვზე.
მშობლებისა და ადმინისტრაციის კონფლიქტმა არ უნდა იმოქმედოს ბავშვზე, მაგრამ ეს მხოლოდ მაშინ ხდება, როცა საქმე პროფესიონალ მასწავლებელთან და სკოლის დირექტორთან გვაქვს. თუ არადა, ბავშვი შესაძლოა, ბულინგის მსხვერპლი გახდეს. ბულინგის შიშით მშობლები არც კი ცდილობენ სკოლის ადმინისტრაციასთან მათთვის მტკივნეული თემის განხილვას. მშობლების უმეტესობამ არაფერი იცის განათლების ნორმატიულ დოკუმენტებზე, ბავშვის უფლებებზე. ამიტომ ისღა დარჩენიათ თავიანთი გულისტკივილი ფორუმებზე გააზიარონ და უკმაყოფილება სოციალურ ქსელის სტატუსებად გამოთქვან.
განათლების სამინისტროს არაერთი მნიშვნელოვანი საგანმანათლებლო პროექტის მიუხედავად – რომლებიც სასკოლო ცხოვრებაში მშობელთა ჩართულობის ხარისხის ამაღლებას, მშობელთა ინფორმირებულობისა და პარტნიორული ურთიერთობების გაუმჯობესებას ემსახურებოდა – სკოლებში ბოლო წლებში ბევრი არაფერი შეცვლილა. ოფიციალური უწყებები ვერც ვერაფერს შეცვლიან, თუ მშობლებმა არ გააცნობიერეს, რა მიმართულებით შეუძლიათ სასწავლო პროცესის დაგეგმვაში და ბავშვის წარმატებაში მნიშვნელოვანი როლის თამაში.
მასწავლებლებს კი, რომლებიც უკმაყოფილონი არიან მშობელთა პასიურობით, შეუძლიათ მოიწვიონ მშობლები და ერთად დაგეგმონ საინტერესო ბევრი რამ, გამოიყენონ ერთმანეთის რესურსი. ამისათვის სურვილია მასწავლებელს ჰქონდეს კონკრეტული სტრატეგია ბავშვების განვითარებაში დასახული მიზნის მისაღწევად.
