საუკეთესო პრაქტიკა სწავლებისას

ხშირად ამბობენ, რომ საგანმანათლებლო სამყაროში (ისევე, როგორც ნებისმიერ პროფესიულ სფეროში): „რატომ უნდა გამოვიგონოთ ველოსიპედი, როდესაც კაცობრიობას სწავლების უდიდესი პრაქტიკული გამოცდილება აქვს? _ ამგვარ ბუნებრივ კითხვას სვამს რებეკა ალბერი, განათლების ექსპერტი და ასე უპასუხებს: თავიანთ წიგნში „პროფესიული კაპიტალი _ სწავლების ტრანსფორმაცია ყოველ სკოლაში” ენდი ჰარდგრეივი და მაიკლ ფულანი „საუკეთესი პრაქტიკას” ამგვარად განმარტავენ: ეს არის პრაქტიკა, რომელსაც აქვს საყოველთაო აღიარების მაღალი ხარისხი. 

თანამედროვე მასწავლებლები, მეტაფორულად თუ ვიტყვით, გიგანტების მხრებზე დგანან, რომელთაც თავიანთი გამოკვლევებით, გამოცდილებით შეიმუშავეს სწავლების სტრატეგიები.

რებეკა ალბერი სხვებსაც უზიარებს, თუ რა საუკეთესო პრაქტიკა გამოიყენა სწავლებისას. აი, რამდენიმე, რომელთაც სხვებიც იყენებენ:

·მოსწავლეთა ცოდნის ხშირად და სხვადასხვა ფორმით შემოწმება.

·სწავლების კარგად მოფიქრებული გეგმა მოსწავლეთათვის. თუ თქვენ არ გექნებათ ეს გეგმა, მაშინ ისინი თვითონ შეადგენენ.

·მოიფიქრეთ შემდგომი აქტივობა, სანამ მოსწავლეები პირველს ასრულებენ. ამგვარად ისე გადახვალთ შემდგომ ეტაპზე, რომ დროს სრულიად არ დაკარგავთ.

·თავიდანვე გარკვევით ჩამოაყალიბეთ მისაღწევი მიზნები და შედეგები.

·სწავლების მეთოდებისა და სტრატეგიების გეგმა გააცანით მოსწავლეებს, მათი თანამონაწილეობით შეიტანეთ ცვლილებები და პრაქტიკული მუშაობისასაც შემოქმედებითად მიუდექით წინასწარ დაწერილსა და გააზრებულს.

·თქვენსავე გამოცდილებასა გაუფრთხილდით. სხვადასხვა ტიპის ჩანაწერები და გეგმები არ გადაყაროთ, რადგან მოგვიანებით შეიძლება ისევ გამოგადგეთ.

არსებობს საუკეთესო პრაქტიკები, რომელთა გამოყენება დაეხმარება მასწავლებელს. მაგალითად, აუცილებელია გათვალისწინება განათლების ისეთი მკვლევარის ნაშრომებისა, როგორიცაა რობერტ მარზანო, რომელსაც არაერთი კვლევა აქვს ჩატარებული კლასის მართვის, მოსწავლეთა შეფასებისა თუ სხვა მნიშვნელოვანი საკითხების შესახებ. თანაავტორებთან ერთად დაწერილ წიგნში „ეფექტური სწავლება სკოლაში” ის არაერთ კვლევას მოიხმობს საგულისხმო დასკვნების გამოსატანად. მისი აზრით, თანამედროვეობაში სწავლების „ხელოვნება” სწავლების „მეცნიერებად” იქცა. სწავლების მეთოდების საფუძვლიანი სამეცნიერო კვლევა მართალია მეოცე საუკუნეში დაიწყო, მაგრამ ეს იმას არ ნიშნავს, რომ არ იცნობდნენ სწავლების ეფექტურ გზებსა და საშუალებებს: „მასწავლებლები სოკრატეს მეთოდს მთელი ორნახევარი ათასი წლის განმავლობაში იყენებდნენ. მკვლევარები მხოლოდ მეოცე საუკუნის 70-იანი წლების შემდეგ დაინტერესდნენ სწავლების სხვადასხვა მეთოდსა და სწავლის შედეგს შორის კავშირით. მეოცე საუკუნის 60-იან წლებამდე კი მიაჩნდათ, რომ მოსწავლის აკადემიური მოსწრება საერთოდ არ იყო დამოკიდებული სწავლების მეთოდოლოგიაზე”. აღნიშნულ წიგნში კრიტიკულადაა განხილული ერთი კვლევა, რომლის მიხედვითაც, გააკეთეს დასკვნა, რომ „სხვადასხვა სკოლის მოსწავლეთა შორის აკადემიურ მოსწრებაში არსებული განსხვავება დამოკიდებულია ისეთ ფაქტორებზე, როგორებიცაა: მოსწავლის ნიჭი ან უნარები, მისი სოციოეკონომიკური სტატუსი და ოჯახური გარემო”. ეს კი ისეთი ფაქტორებია, რომელთა შეცვლა სკოლას არ შეუძლია. თუმცა შემდგომმა კვლევებმა დაადასტურა, რომ ეს ასე არ არის, რომ სკოლას, მასწავლებელსა და სწავლების მეთოდებს ბევრი რამის შეცვლა შეუძლიათ. განსაკუთრებით კი მასწავლებელს, რომელიც სწორედ მეთოდებზე დაყრდნობით აღწევს შედეგს. „70-იან წლებში ჩატარებული ასობით კვლევის შედეგების გაცნობის შემდეგ, მკვლევარები ჯერე ბროფი და თომას გუდი წერენ: „მითი დაიმსხვრა. მასწავლებლები რეალურ გავლენას ახდენენ მოსწავლეთა სწავლის შედეგებზე”. „ბოლო პერიოდში ჩატარებული კვლევები კი აჩვენებენ, რომ მასწავლებელს უფრო დიდი ზეგავლენა აქვს მოსწავლის აკადემიურ მოსწრებაზე, ვიდრე ეს მანამდე ჩატარებულ კვლევებში იკვეთებოდა. რამდენიმე ასეული სკოლიდან 100000-ზე მეტი მოსწავლის ტესტირების ანალიზის შემდეგ, რაიტმა და მისმა კოლეგებმა დაასკვნეს: „მასწავლებელთა ეფექტურობის ზრდაზე მიმართული ღონისძიებები შეიძლება ყველაზე მნიშვნელოვანი იყოს იმ ღონისძიებათა შორის, რომლებიც მოსწავლეთა სწავლის შედეგების გასაუმჯობესებლად ტარდება. ნათლად იკვეთება, რაც უნდა ჰეტეროგენული იყოს კლასი, ეფექტური მასწავლებელი წარმატებით მუშაობს სხვადასხვა აკადემიური მოსწრების მოსწავლეებთან. შესაბამისად, თუ მასწავლებელი არაეფექტურია, მის მოსწავლეებში არ აღინიშნება სათანადო პროგრესი, იმისდა მიუხედავად, რამდენად მსგავსნი ან განსხვავებულნი არიან მოსწავლეები თავიანთი უნარებითა თუ აკადემიური მოსწრებით”.

როგორც მეცნიერები აღნიშნავენ, საკვლევი კიდევ ბევრია. რჩება პასუხგაუცემელი შეკითხვები, მაგალითად ასეთი:

1.არის თუ არა სწავლების ზოგიერთი მეთოდი განსაკუთრებით ეფექტური განსაზღვრულ საგანში?

2.არის თუ არა სწავლების ზოგიერთი მეთოდი განსაკუთრებით ეფექტური რომელიმე ასაკობრივ ჯგუფთან?

3.არის თუ არა სწავლების ზოგიერთი მეთოდი განსაკუთრებით ეფექტური გარკვეული მახასიათებლების მქონე მოსწავლეებთან?

4.არის თუ არა სწავლების ზოგიერთი მეთოდი განსაკუთრებით ეფექტური გარკვეული შესაძლებლობების მქონე მოსწავლეებთან?

მეცნიერთა აზრით, ამ კითხვებზე პასუხები დაგვეხმარება სწავლების ხელოვნება სწავლების მეცნიერებად ვაქციოთ. მათივე აზრით, სიფრთხილეა საჭირო იმ მეთოდების გამოყენებისას, რომელთა ეფექტურობა ჯერ კვლევებით არ დასტურდება, რადგან შეიძლება ზედმეტმა ნდობამ უარყოფით შედეგებამდეც მიგვიყვანოს. მაგალითად, რომ ავიღოთ სწავლების ცნობილი სტრატეგიები:

·მოსწავლეზე ორიენტირებული სწავლება;

·კრიტიკული აზროვნების უნარ-ჩვევების გამომუშავება;

·პრაქტიკული, ლაბორატორიული აქტივობები.

კვლევების მიხედვით, ეს სტრატეგიებიც არ იწვევენ ერთნაირ ეფექტს სხვადასხვა საგნის სწავლებისას. „ვან ზეკერისა და რ. ლისიცას კვლევა ადასტურებს, რომ აუცილებელია შევისწავლოთ სწავლების კონკრეტული მეთოდის გავლენა კონკრეტული მახასიათებლების მოსწავლეებზე, კონკრეტულ გარემოებებსა და კონკრეტულ საგანში. მანამდე კი მასწავლებლები უნდა ენდონ საკუთარ ცოდნას მოსწავლეთა მახასიათებლებთან, საგანსა და სასწავლო გარემოსთან დაკავშირებით, რათა სწავლების ყველაზე მართებული მეთოდები შეარჩიონ” (რობერტ ჯ. მარზანო, დებრა ჯ. ფიქერინგი, ჯეინ ი. ფოლოქი „ეფექტური სწავლება სკოლაში”) .

მეცნიერთა აზრით, ეფექტური სწავლება სამ კომპონენტს მოიცავს:

1.სწავლების მეთოდები;

2.კლასის მართვის მეთოდები;

3.საგნის სწავლების გეგმა.

სამივე ერთმანეთთანაა დაკავშირებული და აპირობებს სწავლების ხარისხს.