ინტეგრირებული გაკვეთილი ბიოლოგიასა და ინგლისურ ენაში

ბიოლოგია მოსწავლეების ერთ-ერთი საყვარელი საგანთაგანია. ბავშვებს აინტერესებთ საკუთარი ორგანიზმის აღნაგობა და ფუნქციები. დავაკვირდი, რომ ყოველ წელს მერვე კლასელები  ჩემს, ინგლისურის, გაკვეთილზე ერთსა და იმავე კითხვებს სვამდნენ. კერძოდ, ყველას აინტერესებდა, რა ეწოდება ინგლისურად ლავიწის, ბეჭის, ბარძაყის, თხემის ძვალს. ისიც შევამჩნიე, რომ ბიოლოგიის წიგნი ჰქონდათ ხოლმე გადაშლილი და ამ სიტყვებს გულმოდგინედ იმეორებდნენ.  ბავშვის საგნით დაინტერესება მასწავლებლისთვის  სიხარულის განცდის მომგვრელია. მოსწავლეების მონდომება ჩემზეც გადმოვიდა, მაშინვე დავხატე საკლასო დაფაზე ჩონჩხი და დავიწყეთ ძვლებზე სახელწოდებების მიწერა. მოსწავლეები ქართულად წერდნენ, მე – ინგლისურად. ყველა შეეცადა ინგლისურის რვეულებში ჩონჩხის გადახატვას. “რა კარგი ხატვა გცოდნიათ, მასწავლებელო!” – მესმოდა აქეთ-იქიდან.  მაშინ გადავწყვიტე, მოსწავლეების ცოდნის პრეზენტაციის მიზნით დამეგეგმა ინტეგრირებული გაკვეთილი ბიოლოგიასა და ინგლისურ ენაში, მით უმეტეს, რომ მქონდა ბიოლოგიის ინგლისურ ენაზე სწავლების გამოცდილება. ამ შემთხვევაში, მე როგორც ინგლისური ენის მასწავლებელს, ყურადღება ენის სწავლებაზე უნდა გამემახვილებინა. გავესაუბრე სკოლის ბიოლოგიის მასწავლებელს და დავსახეთ გაკვეთილის მიზნები:

·ნატურალისტური და სივრცითი ინტელექტის განვითარება თვალსაჩინოების გამოყენებით;

·მოსწავლეების შემოქმედებითობის გამოვლენა; 

·ინგლისური ენობრივი კონსტრუქციების და გრამატიკის განმტკიცება;

·ცოდნის ორგანიზება სააზროვნო სქემებით;

·მოსასმენი სტრატეგიების შერჩევა;

·თანამშრომლობითი უნარ-ჩვევების განვითარება.

კლასის მოწესრიგება ოთხი გუნდის შექმნით დავიწყეთ. მოსწავლეებმა მერხები ერთმანეთს მიადგეს და გარს შემოუსხდნენ. ისინი გუნდებში თავიანთი სურვილის მიხედვით გაერთიანდნენ. თუმცა თანაბარი სიძლიერის გუნდების შესაქმნელად რამდენიმე მოსწავლეს მასწავლებლებმა ჯგუფების გამოცვლა ვთხოვეთ .  

ნატურალისტური და სივრცითი ინტელექტის განსავითარებლად საკლასო ოთახში წარმოდგენილი იყო ადამიანის ჩონჩხის მოდელი, დაფაზე კი – ძვლოვანი სისტემა ნახატის სახით. ცოდნის თავმოყრის მიზნით რამდენიმე წუთის განმავლობაში ჩვენ –  მე და ბიოლოგიის მასწავლებელი რუსუდან გაფრინდაშვილი, მივუთითებდით ჩონჩხის ნაწილებზე, მოსწავლეები კი ძვლების სახელწოდებებს ხმამაღლა წარმოთქვამდნენ და ქართულად და ინგლისურად წერდნენ დაფაზე.       

თანამშრომლობითი სწავლება რამდენიმე დავალებისგან შედგებოდა: 

1. პოსტერების შექმნა მოსწავლეების შემოქმედებითობის გამოსავლენად; 

2. საბაზისო სასაუბრო უნარ-ჩვევების გამოყენებით ინტერაქცია ინგლისურ ენაზე;

3. მოსმენის სხვადასხვა სტრატეგიის გამოყენება.  

შემოქმედებითობის გამოვლენა – პირველი აქტივობის დროს მოსწავლეების ოთხივე გუნდს დაურიგდა ფერადი ქაღალდები ადამიანის ჩონჩხის ძვლების ნახატებით და სუფთა პოსტერები. მათ ევალებოდათ  ძვლების გამოჭრა და პოსტერზე დაწებება, თავის ქალის, კიდურების, კიდურების სარტყლების და ტანის ძვლებისთვის, ასევე ხერხემლის განყოფილებებისთვის სახელწოდებების მიწერა ქართულ და ინგლისურ ენაზე. გაკვეთილის შემდეგ მათ მიერ შექმნილი პოსტერები კლასში კედელზე გავაკარით. ამ გზით მათ გაუადვილდათ დასასწავლი მასალის სახელწოდებების ორივე ენაზე დამახსოვრება. მოსწავლეებმა გამოიყენეს სივრცითი ინტელექტი და მოგვიანებით თვითონაც შეძლეს არსებული ხატის მიხედვით ძვლოვანი სისტემის გონებაში დახატვა. მათ შეეცვალათ მანამდე არსებული მცდარი წარმოდგენა ხერხემლის საგიტალურ ჭრილზე (რომ ის სწორი უნდა ყოფილიყო), დაინახეს რა არის კისრის და წელის ნადრეკები.

მოსწავლეებმა ძვლების და წარწერების გაფერადების და პოსტერების შექმნის დროს გამოავლინეს  შემოქმედებითობა და საკუთარი გემოვნების მიხედვით განსაზღვრეს ძვლების და მათი ინგლისური და ქართული სახელწოდებებს ადგილი. 

ინტერაქციის დროს ენობრივი კონსტრუქციების და გრამატიკის განმტკიცება – ჩონჩხის ანატომიაზე საუბრისას შესაძლებელია რამდენიმე მნიშნელოვანი ინგლისური გამოთქმის და გრამატიკული წესის გავარჯიშება, რომლებიც ზუსტად შეესაბამება მერვე კლასის ინგლისური ენის პროგრამას. აი ეს გამოთქმებიც:

“There is/ There are” –  გამოთქმა, რომელიც რაღაცის არსებობას ამტკიცებს.

There are five vertebrae in the lumbar part of the backbone.

Regular and irregular plural –  მრავლობითი რიცხვის  წარმოება

e.g. vertebra – vertebrae

To be made up of –  ფრაზული ზმნა “შედგება”

The Skeletal System is made up of 206 bones.

მოსწავლეებმა ისაუბრეს ძვლოვანი სისტემის ფუნქციებზე. ისინი იყენებდნენ შედარებითი და აღმატებითი ხარისხის ზედსართავ სახელებს და ერთმანეთს  ისეთ შეკითხვებს უსვამდნენ, როგორიცაა:  “ბარძაყის ძვალი უფრო გრძელია თუ თითების ფალანგების?” ან “რომელია ყველაზე მოკლე ძვალი?” მსგავსი ტიპის კითხვების დასმით მათ საკმარისად ივარჯიშეს და განამტკიცეს ახალი მასალა.

კითხვა-პასუხის დროს მოსწავლეები ასრულებენ ორმაგ დავალებას (ბიოლოგიასა და ინგლისურ ენაში): თითოეული გუნდი დანარჩენ სამს (სულ ოთხი გუნდი) უსვამდა თითო განსხვავებულ შეკითხვას ინგლისურ ენაზე ზედსართავების შედარებითი და აღმატებითი ხარისხის გამოყენებით ძვლების თვისებების შესახებ (მაგ. “ზედა მხრის ძვალი უფრო გრძელია თუ წინა მხრის?” ან “ბეჭის ძვალი უფრო დიდია თუ საფეთქლის ძვალი?” ) და თვითონაც პასუხობდა სამივე გუნდის მიერ დასმულ სამ განსხვავებულ შეკითხვას.

შეჯამების მიზნით მოსწავლეებმა სააზროვნო სქემები ორივე ენაზე შეავსეს. ძვლები დააჯგუფეს სხვადასხვა მახასიათებლების (ფორმა, ადგილმდებარეობა) მიხედვით, რის შემდეგაც გადავიდნენ ახალ აქტივობაზე.

მოსმენის სტრატეგიების გამოყენება – მოსწავლეებს დაურიგდათ ძვლოვანი სისტემის შესავსები კითხვარები ინგლისურ ენაზე. თავდაპირველად წაიკითხეს კითხვარი, შემდეგ კი ნახეს აუდიო-ვიდეო მასალა “The Skeletal System” ინგლისურ ენაზე. შეავსეს კითხვარი მოსმენილი მასალის შესაბამისად და მასწავლებლებს გადმოგვცეს შესამოწმებლად. 

მოსწავლეებს ისე მოეწონათ ინტეგრირებული გაკვეთილი, რომ მკითხეს – “კუნთებსაც გავივლით ინგლისურად?” მე ვუთხარი, რომ კუნთების სახელწოდებები ლათინური წარმომავლობის იყო და ინგლისური ენის შესწავლის თვალსაზრისით უფრო საინტერესო იქნებოდა, თუ საჭმლის მომნელებელი, სუნთქვის ან ნერვული  სისტემის სწავლებას ინგლისურის სწავლებასთან გავაერთიანებდით. მართლაც, იმ წელს მოსწავლეებმა ინგლისურ ენაზე ბოლო ორი სისტემაც შეისწავლეს და შექმნეს პოსტერები, რომლებიც ყოველ წელს ახალ საკლასო ოთახში გადასვლისას თან მიაქვთ და კედელზე თავიანთი ხელით აკრავენ.  

აღსანიშნავია, როგორ გამოვლინდა ბავშვების შემოქმედებითი უნარი ამ გაკვეთილზე. მათ  განსაკუთრებით მოეწონათ სააზროვნო სქემების გამოყენება და თვითონვე მოიფიქრეს განსხვავებული სქემები, გარდა ჩვენ მიერ შეთავაზებულისა. მათ მთელი ჩონჩხი დაჰყვეს სამ ნაწილად: თავის, ტანის და კიდურების ჩონჩხად და ძვლების სახელწოდებები სამ სვეტად ჩამოწერეს. 

ამ გაკვეთილის დროს ყველაზე მეტად ერთი ისეთი მოსწავლე აქტიურობდა, რომელსაც ინგლისურში მაღალი აკადემიური მოსწრება არ ჰქონდა. სამაგიეროდ უშეცდომოდ შეისწავლა ჩონჩხის ძვლების დასახელებები ინგლისურ ენაზე. აღმოჩნდა, რომ ეს მოსწავლე ექიმობაზე ოცნებობდა. ინტეგრირებულმა გაკვეთილმა ის ინგლისურითაც დააინტერესა.

ზემოხსენებული თანამშრომლობით გუნდები ერთმანეთს მუშაობაში ეჯიბრებოდნენ. შეჯიბრმა კიდევ უფრო  გაზარდა მათი მოტივაცია, რომ უკეთ შეესრულებინათ დავალება. ქულების დაჯამების შედეგად I, II, III და IV ადგილების მფლობელები გამოვლინდა. თუმცა არ არსებობდა “დამარცხებული გუნდის” ცნება. მათ მხოლოდ ადგილები გადაინაწილეს.

ბიოლოგიის გაკვეთილის ინგლისურ ენაზე ჩატარებამ ინფორმაციულ-საკომუნიკაციო საშუალებების გამოყენებით ორივე საგნის შესწავლის ხარისხი გააუმჯობესა. გაკვეთილების შერწყმით და კლასგარეშე მასალაზე მუშაობით გამოჩნდა, როგორ ახერხებენ მოსწავლეები საგნობრივი ცოდნის ტრანსფერს ცხოვრებაში.