გაკვეთილების ჩატარების თანამედროვე ფორმები (როლური თამაშები, პრესკონფერენციები, კვლევა, ექსკურსიები და ა.შ.) ზრდის არა მარტო მოსწავლის მოტივაციას, არამედ აღვივებს მათ შემოქმედებითობასა და დამოუკიდებლობას. ასეთი გაკვეთილები მოსწავლეებში მეტაკოგნიტური უნარების განვითარებას განაპირობებს და ადამიანის საქმიანობის შედეგების შეფასებისკენ უბიძგებს, რაც ბუნებისადმი გარკვეული პოზიტიური დამოკიდებულების განვითარებას უწყობს ხელს.
ამ გაკვეთილების პროცესში, სწრაფი აზროვნების უნარებისა და შესაძლებლობების განვითარების ხელსაყრელი პირობებია, მოსწავლეები მსჯელობენ და აყალიბებენ მოკლე, მაგრამ ზუსტ დასკვნებს. თანამედროვე გაკვეთილები საშუალებას იძლევა, შევიტანოთ უფრო მეტი გასართობი ელემენტი, რაც ასევე გაზრდის მოტივაციას.
საბოლოო ჯამში, გაკვეთილების არატრადიციული ფორმები შეიცავს შეუზღუდავ შესაძლებლობებს, ამცირებს მოსწავლეების საშინაო დავალებებით გადატვირთვას, რადგან ძირითად მასალას კლასშივე ითვისებენ. ამავდროულად, მრავალმხრივი სამეცნიერო ცოდნის აუცილებელი დონე არ არის შემცირებული. უფრო მეტიც – ფართოდ გამოიყენება დამატებითი მასალა. ასეთი გაკვეთილი, როგორც წესი, მოითხოვს მოსწავლეების საკუთარი დამოუკიდებელი მუშაობისა და ძლიერი ცოდნის კონცენტრირებას.
გეოგრაფიული კარნახი, ტესტები გამოიყენება სწავლების ნებისმიერ ეტაპზე, როგორც ახალი მასალის შესწავლისას, ასევე თემის შეჯამების დროს. მთავარია, რომ ამ პროცესში თავად მოსწავლე იყოს ჩართული. ისინი სიამოვნებით ქმნიან კროსვორდის გამოცანებს, ჩაინვორდებს (ინგლ. chein ჯაჭვი და word სიტყვა); ტესტებს რუკების, სახელმძღვანელოების, დამატებითი ლიტერატურის გამოყენებით, რაც ხელს უწყობს ცოდნის მაღალი დონის ჩამოყალიბებას. ჩაინვორდი კროსვორდის ნაირსახეობაა – ერთმანეთის მიყოლებით სიგრძივ განლაგებული უჯრედები უნდა შეივსოს ისე, რომ თითოეული მომდევნო სიტყვა იწყებოდეს წინა სიტყვის დაბოლოებით.
თავდაპირველად მოსწავლეები მარტივი კითხვებით იწყებენ – რა? სად?
მაგალითად: „შენი თამაში”. მოსწავლეებს იზიდავს ის ფაქტი, რომ ისინი სვამენ კითხვებს, რომელთაც პასუხი უნდა გაეცეს. კითხვებზე პასუხები იწერება ცხრილში.
მე-7 კლასი: თემა ატმოსფერო.
| ატმოსფეროს ფენები | ქარი | ღრუბლები | ||||||||||||
|
|
|
||||||||||||
| ნალექები | ხელსაწყოები | ოპტიკური მოვლენები | ||||||||||||
|
|
|
ატმოსფეროს ფენები:
| კითხვები: | პასუხები: |
| 1. სტრატოსფერო | ფენა, რომელიც მოჰყვება ტროპოსფეროს. |
| 2. ოზონის შრე | შთანთქავს სიცოცხლისათვის საშიშ ულტრაიისფერ სხივებს. |
| 3. იონოსფერო | თერმოსფერო, იონიზირებული ფენა, რომელიც შედგება ნეიტრალური ატომებისა და მოლეკულებისგან. |
| 4. ტროპოსფერო | ყველაზე დაბალი ფენა. |
ქარი
| კითხვები: | პასუხები: |
| 1. მუსონი | სეზონური ქარი. |
| 2. ქარიშხალი | ძლიერი ქარი. |
| 3. პასატი | მუდმივი ქარი. |
| 4. ბრიზი | ქარი, რომელიც მიმართულებას 2-ჯერ იცვლის დღე-ღამის განმავლობაში. |
ღრუბლები
| კითხვები: | პასუხები: |
| 1. ფენა | ყველაზე მსუბუქი ღრუბელი, რომელიც გაზაფხულზე და ზაფხულში ყალიბდება. |
| 2. ფრთა | ყველაზე მაღალი ღრუბელი. |
| 3. გროვა | დაბალი, მუქი ღრუბელი, რომელიც შემოდგომაზე ყალიბდება. |
| 4. ფენა-წვიმის | შავი ღრუბლები, რომელიც წვიმას იწვევს. |
ნალექები
| კითხვები: | პასუხები: |
| 1. თოვლი | თეთრი კრისტალი, ფუმფულა, ზამთარში მოდის. |
| 2. სეტყვა | მყარი ატმოსფერული ნალექი, დიდ ზარალს აყენებს სოფლის მეურნეობას. |
| 3. ლიპყინული | ყინულის მყარი ფენა, რომელიც წარმოიქმნება წვიმის წყლის ან ნამის გაყინვის შედეგად. |
| 4. თრთვილი | გამოიყოფა დედამიწის ზედაპირზე ან საგნებზე ყინულის ძალიან თხელი ფენის სახით ჰაერის უარყოფითი ტემპერატურის პირობებში. |
ხელსაწყოები
| კითხვები: | პასუხები: |
| 1. ბარომეტრი | ატმოსფერული წნევის საზომი. |
| 2. ფლუგერი | ზომავს ქარის სიძლიერესა და მიმართულებას. |
| 3. ნალექმზომი | ნალექების რაოდენობის საზომი. |
| 4. თერმომეტრი | ტემპერატურის საზომი. |
ოპტიკური მოვლენები
| კითხვები: | პასუხები: |
| 1. ცისარტყელა | მრავალფეროვანი რკალი ცაზე. |
| 2. მირაჟი | ოპტიკური ფენომენი უდაბნოში, როდესაც მოჩანს ტბები და ოაზისები. |
| 3. ჰალო | მზისა და მთვარის გარშემო წარმოქმნილი წრე. |
| 4. პოლარული ციალი (ნათება) | მრავალფეროვანი ნათება პოლარულ განედებში. |
თამაშში გამარჯვებულია ყველა მოსწავლე. კითხვების ავტორიც და სწორი პასუხების გამცემიც.
გაკვეთილი-თამაშის გამოყენება შესაძლებელია თემის დასასრულს, ცოდნის შესამოწმებელი სტანდარტული ფორმების ნაცვლად.
გაკვეთილ-კვლევას კონკურსის სახე შეიძლება მივცეთ. ამ თამაშში მნიშვნელოვანია არა მარტო კითხვა – სად? არამედ – რატომ? რადგან სწორედ ამ დროს მაღალ სააზროვნო დონეზე გავდივართ.
- რატომ ქრება უფრო მალე ანთებული სანთელი პატარა ზომის ქილის ქვეშ, ხოლო დიდის ქვეშ ის უფრო დიდხანს ანთია?
- რატომ არის ჰაერი დედამიწის ზედაპირზე უფრო თბილი ზაფხულში?
- რატომ დნება ბინძური თოვლი უფრო ჩქარა?
- რატომ მოძრაობს ჰაერი?
- რატომ იქმნება ღრუბლები?
- რატომ იწყება წვიმა?
- რატომ არის დღის და ღამის მონაცვლეობა?
- რატომ იცვლება წელიწადის დროები?
- რატომ განსხვავდება წელიწადის დროები ჩრდილოეთ და სამხრეთ ნახევარსფეროში?
კითხვების გაგრძელება კიდევ შეიძლება. დასაწყისისთვის სააზროვნო გეოგრაფიულ კითხვებს მასწავლებელი ადგენს, შემდეგ უკვე შესაძლებელია მოსწავლეების ჩართვაც.
