ჩრდილოეთ ირლანდიის დედაქალაქ ბელფასტში მეცნიერების ფესტივალის ფარგლებში ჩატარდა გაკვეთილი ქიმიაში, რომელსაც სხვადასხვა სკოლის 1339 მოსწავლე ესწრებოდა. აქცია-გაკვეთილი გინესების რეკორდების წიგნში მოხვდა, როგორც ყველაზე მასობრივი გაკვეთილი ქიმიაში. ასევე მსოფლიო რეკორდი დაამყარეს მოსწავლეებმა, რომლებმაც აქციის მოთხოვნის მიხედვით გარკვეულ დროში შეასრულეს მინიმუმ ორი მეცნიერული ექსპერიმენტი და მოასწრეს დაკვირვების შედეგების ჩაწერა – მონაცემთა აღრიცხვა. ამ ინფორმაციის შედეგად გამიჩნდა სურვილი მსგავსი მოდელით ჩამეტარებინა ექსპერიმენტულ–კვლევითი გაკვეთილი თემაზე – ,,ქიმიური რეაქციის სიჩქარეზე მოქმედი ფაქტორები“.
სანდრო: „კვლევების შედეგად მე მარტივად გავიგე და უკეთაც დამამახსოვრდა სიჩქარეზე
მოქმედი ფაქტორები!”
ქეთი: „ამ გაკვეთილზე ჩემი ჯგუფიდან კვლევაში ყველა აქტიურად იყო ჩართული“.
თიკა: „მართალია, ცდებს ხშირად ვატარებთ, მაგრამ განსაზღვრულ დროში დავალებების შესრულება/მოსწრება უფრო საინტერესო და სახალისო იყო!“
გაბრიელი: „მოდით, ჩვენც ჩავატაროთ გინესის რეკორდის მსგავსად მასობრივი გაკვეთილი ქიმიაში!“.
გაბრიელის ამ იდეას მისი ჯგუფი შეუერთდა, ჯგუფს კლასი, კლასს . . .
ეს ხომ საინტერესო და ინოვაციური გამოწვევაა!
ეს არის შეფასებები, რომელიც ექსპერიმენტულ-კვლევითი გაკვეთილის – ,,ქიმიური რეაქციის სიჩქარეზე მოქმედი ფაქტორების“ – შემდეგ მოსწავლეებმა გამოთქვეს, ამიტომ შესაძლოა კოლეგებისათვის საინტერესო აღმოჩნდეს ჩემი გამოცდილების გაზიარება კვლევაზე დაფუძნებული და მოსწავლეზე ორიენტირებული სწავლებისათვის. მარტივი, ხელმისაწვდომი მასალებით კვლევის დაგეგმვა და ექსპერიმენტების განხორცილება კოლეგებს დაეხმარება სასწავლო პროცესის გაუმჯობესებაში.
გაკვეთილის თემა – ქიმიური რეაქციის სიჩქარეზე მოქმედი ფაქტორები
გაკვეთილის მიზანი – მოსწავლეებმა უნდა შეძლონ, ჯგუფურად ჩაატარონ ექსპერიმენტული კვლევები №1-4 და თითოეული კვლევის საფუძველზე დაადგინონ, რა ფაქტორი განსაზღვრავს ქიმიური რეაქციის სიჩქარეს. მოსწავლეებმა უნდა შეძლონ ექსპერიმენტით კონკრეტული პრობლემის გადაჭრა, წინასწარ დარიგებული კვლევის ცხრილი 1-ის შევსება და კვლევის შედეგებზე დაყრდნობით დასკვნის გამოტანა.
აქტივობა 1. მოსამზადებელი ეტაპი;
აქტივობა 2. წინარე ცოდნის შემოწმება;
აქტივობა 3. გამოწვევა; პრობლემის დასმა;
აქტივობა 4. პრობლემის გადაწყვეტა: კვლევა №1.-4;
აქტივობა 5. საშინაო დავალება;
აქტივობა 6. გაკვეთილის შეჯამება/მოსწავლეთა შეფასება.
აქტივობა 1.(3წთ) მოსამზადებელი ეტაპი
მასწავლებელი კითხულობს სიას, მიმართავს კლასს წინა გაკვეთილის მსგავსად დაჯგუფდნენ ნომრების მიხედვით და დასხდნენ ერთი მაგიდის გარშემო. კლასი დაყოფილია სამ ჯგუფად,
აცნობს შეფასების რუბრიკას.
აქტივობა 2.(8წთ.) წინარე ცოდნის შემოწმება.
- 1. ცოდნის შემოწმება ხდება კითხვებით:
– როგორ განისაზღვრება ქიმიური რეაქციის სიჩქარე?
– რომელი ფორმულით გამოსახავენ ქიმიური რეაქციის სიჩქარეს?
– რა არის ქიმიური რეაქციის სიჩქარის ერთეულები?
– წამიკითხეთ, როგორ გააფორმეთ ამოცანის მოცემულობა?
(სახელმძღვანელო, გვ.64. ამოცანა 3). – რა უნდა გვეპოვა ამ ამოცანაში?
– გამაცანით, როგორ შეასრულეთ ამოცანის გამოთვლა?
- მასწავლებელი იბარებს რეფერატებს თემაზე:
პირველი ჯგუფი – ვინ იყო ა. გინესი?
მეორე – გინესის წიგნის შექმნის ისტორია;
მესამე ჯგუფი – გინესის მიხედვით სიჩქარესთან დაკავშირებული რეკორდები.
აქტივობა 3.გამოწვევა; პრობლემის დასმა (5წთ.)
– ჩვენ ირგვლივ მრავალი ქიმიური რეაქცია ხდება (მაგ: შაქრის დუღილით სპირტის მიღება – რამდენიმე კვირა, ბენზინი წამებში იწვის…). როგორ ფიქრობთ, რეაქციები ერთნაირი სიჩქარით მიმდინარეობს თუ – სხვადასხვა?
– რა განაპირობებს რეაქციის სიჩქარეს? (პასუხები მრავალფეროვანია).
uმასწავლებელი: 2015წ. როგორც ყველაზე მასობრივი გაკვეთილი ქიმიაში, გინესების რეკორდების წიგნში მოხვდა, რომელიც ჩრდილოეთ ირლანდიის დედაქალაქ ბელფასტში (ქალაქი დიდ ბრიტანეთში) მეცნიერების ფესტივალის ფარგლებში ჩატარდა. აქცია-გაკვეთილს ესწრებოდა სხვადასხვა სკოლის 1339 მოსწავლე.
ასევე, მსოფლიო რეკორდი დაამყარეს მოსწავლეებმა, რომლებმაც აქციის მოთხოვნის მიხედვით გარკვეულ დროში შეასრულეს მინიმუმ ორი მეცნიერული ექსპერიმენტი და მოასწრეს დაკვირვების შედეგების ჩაწერა – მონაცემთა აღრიცხვა.
მოდით, ჩავთვალოთ, რომ ეს გამოწვევაა და იმავე მოდელით ჩავატაროთ გაკვეთილი – ,,ექსპერიმენტული’’. შესრულებული კვლევებით დაადგინეთ, თუ რა ფაქტორები განაპირობებს ქიმიური რეაქციის სიჩქარეს.
uმასწავლებელი: *დავალება სრულდება ჯგუფებში (1-3). *კვლევის ინსტრუქციები თოთოეული ჯგუფისთვის საერთოა. *თითოეული კვლევა უნდა შესრულდეს განსაზღვრულ დროში. * კვლევის ჩატარება/დაკვირვების შემდეგ, მოყვანილი პირობები მოკლე ჩანაწერის სახით უნდა გააფორმოთ თაბახის ფურცელზე – ცხრილი 1, რომელიც მაგიდაზე გიდევთ. *ჯგუფური მუშაობის შედეგს თქვენ მიერ ჯგუფიდან შერჩეული რამდენიმე მოსწავლე წარმოადგენს
ქიმიურ რეაქციის სიჩქარეზე მოქმედი პირობების განსაზღვრა
ცხრილი 1.
| № | №
სინჯარა |
ექსპერიმენტის აღწერა და
ქიმიური რეაქციის ტოლობა: |
მონაცემების აღრიცხვა:
*რა შეამჩნიეთ? *რომელ სინჯა- რაშია რეაქციის V მეტი? |
დასკვნა:
*რომელი ფაქტორი ახდენს გავლენას რეაქციის V-ზე? |
| 1
|
|
|||
| 2 |
|
|||
| 3 |
|
|||
| 4 |
|
|||
| 5 |
|
აქტივობა 4. (6წთ.) პრობლემების გადაწყვეტა: კვლევა №1.(6წთ.)
ჯგუფები აყალიბებენ რეაქციის სიჩქარეზე მოქმედ ფაქტორებს:
სქემა:
| კონცენტრაცია |
| ტემპერატურა |
| მორეაგირე ნივთ. ბუნება |
| ? |
| კონცენტრაცია |
აქტივობა 5. (2წთ.) საშინაო დავალება.
- რვეულში ჩაწერეთ დაფაზე გამოსახული სქემა. თითოეულ ფაქტორს მიუწერეთ შესაბამისი ქიმიური რეაქციის ტოლობა.
- ჟანგვა-აღდგენის რეაქციებს მიუთითეთ შესაბამისი ჟანგვის რიცხვის მნიშვნელობა.
აქტივობა 6. (5წთ) გაკვეთილის შეჯამება/მოსწავლეთა შეფასება.
შეფასების რუბრიკა განმსაზღვრელი შეფასებისთვის
| კრიტერიუმები | 1–3 | 4-5 | 6-7 | 8–10 |
| ინსტრუქციის მიხედვით კვლევითი პროცედურების განხორციელება | ზუსტად ვერ მიყვებიან ინსტრუქციას, ვერ ახორციელებენ კვლევით პროცედურებს. | მიყვებიან ინსტრუქციას, ვერ ახორციელებენ კვლევით პროცედურებს. | მუშაობენ ინსტრუქციის მიხედვით, ნაწილობრივ ახორციელებენ კვლევით პროცედურებს. | მუშაობენ ინსტრუქციის მიხედვით, სწორად ახორციელებენ კვლევით პროცედურებს. |
| ჯგუფის წევრების ჩართულობა მუშაობაში
|
ყველა წევრი არ არის ჩართული. | ზოგიერთი წევრი არ არის ჩართული. | უმრავლესობა
ჩართულია.
|
ყველა ჩართულია. |
| ურთიერთმოსმენისა და აზრის გაზიარების უნარი | არ უსმენენ ერთმანეთს, არ იზიარებენ ერთმანეთის აზრს. | ნაკლებად იზიარებენ ერთმანეთის აზრს. | ზოგჯერ იზიარებენ ერთმანეთის აზრს. | უსმენენ ერთმანეთს, იზიარებენ ერთმანეთის აზრს. |
| მონაცემთა აღრიცხვა | აღრიცხავს არასწორ მონაცემებს. | ხშირი შეცდომებით აღრიცხავს მონაცემებს. | ნაწილობრივ აღრიცხავს
მონაცემებს.
|
სწორად და
სრულყოფილად აღრიცხავს მონაცემებს. |
| დასკვნების გაკეთება | დასკვნებს აკლია ლოგიკა. | არასწორად
აკეთებს დასკვნებს. |
ნაწილობრივ
აკეთებს სწორ დასკვნებს. |
სრულყოფილად აკეთებს შესაბამის დასკვნებს.
|
| დროის ლიმიტის დაცვა | არ იცავენ დროის ლიმიტს. | ვერ იცავენ განსაზღვრულ დროს. | უმნიშვნელოდ გადააცდენენ დროს. | იცავენ დროის ლიმიტს. |
მასწავლებელი: როგორ მოგეწონათ დღევანდელი გაკვეთილი?
რას შეცვლიდით/დაამატებდით ამ გაკვეთილს?
სანდრო: „კვლევების შედეგად მე მარტივად გავიგე და უკეთაც
დამამახსოვრდა სიჩქარეზე მოქმედი ფაქტორები!”
ქეთი: „ამ გაკვეთილზე ჩემი ჯგუფიდან კვლევაში ყველა
აქტიურად ვიყავით ჩართული“.
თიკა: „მართალია, ცდებს ხშირად ვატარებთ, მაგრამ განსაზღვრულ
დროში დავალებების შესრულება/მოსწრება უფრო საინტერესო და
სახალისო იყო!“
გაბრიელი: „მოდით, ჩვენც ჩავატაროთ გინესის რეკორდის მსგავსად
მასობრივი გაკვეთილი ქიმიაში!“
(პრაქტიკული რჩევა – რეაქტივებისთვის გამოიყენეთ: ალუმინის ფოლგა, სპილენძის მავთული; სპილენძის მავთულის გაცხელებითა და ჩამოფხეკის შედეგად შესაბამისი ოქსიდის მიღება და შეგროვება, თუთია – ბატარეის დაშლის შედეგად მიღებული კორპუსი).
გაკვეთილის დასრულების შემდეგ, დასვენებაზე ანი მეუბნება: მასწ! იცით, რომ ბელფასტი ლეგენდარული ტიტანიკის სამშობლოა და იმავე ადგილზე ტიტანიკის ფორმის უდიდესი კომპოზიცია – მუზეუმი აშენდა?
– ანი, ტიტანიკი 1912 წელს გავიდა და საუკუნის შემდეგ – 2012წ. გაიხსნა მუზეუმი.
როგორც ,,ტიტანიკს“, ასევე მუზეუმს სამი წლის განმავლობაში აშენებდნენ და
სიმბოლურად იმდენივე ადამიანის მიღება შეუძლია, რამდენიც ლაინერზე იყო.
მოდი, ეს ინფორმაცია შემდეგ გაკვეთილზე გააცანი მოსწავლეებს, იქნებ კიდევ გაჩნდეს ახალი იდეა, რომელიც დაგვეხმარება დავგეგმოთ ახალი კვლევა, ამოვხსნათ და აღმოვაჩინოთ დაფარული საიდუმლოებები...
გამოყენებული ლიტერატურა:
- 1. მასწავლებლის საქმიანობის დაწყების, პროფესიული განვითარებისა და კარიერული წინსვლის სქემის გზამკვლევი. ნაწილი II. მასწავლებელთა პროფესიული განვითარების ეროვნული ცენტრი, 2016;
- პრაქტიკული პედაგოგიკა – ფოკუსირებული დაკვირვების პრაქტიკა. მ. ბოჭორიშვილი. ჟურნალი ,,მასწავლებელი“, 8 ოქტომბერი, 2014წ., გამომცემლობა: მასწავლებლის სახლი;
3.პრობლემაზე ორიენტირებული სამოდელო გაკვეთილის დაგეგმვა. მ.სეხნიაშვილი. ჟურნალი ,,მასწავლებელი“, 9 მარტი,2016წ., გამომცემლობა: მასწავლებლის სახლი;
-
სააზროვნო უნარების განვითარების ეფექტიანი სტრატეგიები.
https://tpdc.gov.ge/uploads/pdf_documents/saazrovn%20unarebi.pdf
-
როგორი უნდა იყოს 21-ე საუკუნის მასწავლებელი – 15 მახასიათებელი -https://edu.aris.ge/news/rogori-unda-iyos-21-e-saukunis-maswavlebeli-15-maxasiatebeli.html
6.School children at Belfast’s Odyssey Arena smash record for world’s largest science lesson.
February 24. 2015.
7. https://irelandru.com/world-record-school-kids-belfast/
