განათლების ექსპერტები მიიჩნევენ, რომ სწავლა-სწავლების ხარისხს, მოსწავლეების მოტივაციასა და მასწავლებლების კვალიფიკაციასთან ერთად, აღსაზრდელთა რაოდენობაც განსაზღვრავს.
წესით, კლასში მოსწავლეთა რიცხვი არ უნდა აღემატებოდეს 25-ს, რათა მასწავლებელმა კლასის მართვა და გაკვეთილის ხარისხიანად ჩატარება შეძლოს. თუ თითოეული ბავშვის გაკვეთილში ჩართვაზე ორიენტირებული სასწავლო პროცესის წარმართვა გვსურს, მაშინ ევროპულ სტანდარტს უნდა მივმართოთ, რის მიხედვითაც, აღსაზრდელთა მაქსიმალურ რაოდენობად 16-18 მოსწავლე სახელდება.
გთავაზობთ ამონარიდს საქართველოს მოქმედი ეროვნული სასწავლო გეგმიდან:
,,მუხლი 4. მოსწავლეთა რაოდენობა საჯარო სკოლაში
- ზოგადსაგანმანათლებლო დაწესებულებაში კლასში მოსწავლეთა მაქსიმალური რაოდენობა განსაზღვრულია 30 მოსწავლით.
- 2014-2015 სასწავლო წელს სკოლაში შემსვლელი პირველკლასელებისთვის და ყოველი მომდევნო თაობისთვის კლასში მოსწავლეთა მაქსიმალური რაოდენობა განისაზღვრება 25 მოსწავლით…
- ამ მუხლის პირველი პუნქტით დადგენილ მოსწავლეთა მაქსიმალურ ოდენობასთან დაკავშირებით გამონაკლისი დაიშვება საქართველოს განათლებისა და მეცნიერების სამინისტროსთან წერილობითი შეთანხმებით. ასეთ შემთხვევაში მოსწავლეთა მაქსიმალური რაოდენობა არ უნდა აღემატებოდეს 35-ს.
- ამ მუხლის მეორე პუნქტით დადგენილ მოსწავლეთა მაქსიმალურ ოდენობასთან დაკავშირებით გამონაკლისი დაიშვება საქართველოს განათლებისა და მეცნიერების სამინისტროსთან წერილობითი შეთანხმებით. ასეთ შემთხვევაში მოსწავლეთა მაქსიმალური რაოდენობა არ უნდა აღემატებოდეს 29-ს.
- ამ მუხლის მეოთხე პუნქტით განსაზღვრულ მოსწავლეთა რაოდენობის შემთხვევაში პარალელური კლასების არსებობა დასაშვებია იმ შემთხვევაში, თუ თითოეულ პარალელურ კლასში მოსწავლეთა მინიმალური რაოდენობა არის 18; ხოლო, ამ მუხლის მე-5 პუნქტით განსაზღვრული რაოდენობის შემთხვევაში პარალელური კლასების არსებობა დასაშვებია იმ შემთხვევაში, თუ თითოეულ პარალელურკლასში მოსწავლეთა მინიმალური რაოდენობა არის 15. გამონაკლისი მოსწავლეთა რაოდენობასთან დაკავშირებით დაიშვება საქართველოს განათლებისა და მეცნიერების სამინისტროსთან შეთანხმებით.
- თუ სასწავლო წლის განმავლობაში მოსწავლეთა მოძრაობის გამო კლასში მოსწავლეთა რაოდენობა აღარ იქნება დადგენილი ნორმის შესაბამისი, სკოლა ვალდებულია აღნიშნულის შესახებ აცნობოს საქართველოს განათლებისა და მეცნიერების სამინისტროს, რომელიც უფლებამოსილია მიიღოს გადაწყვეტილება კლასის გაყოფის/შეერთების/არსებული ფაქტობრივი მდგომარეობით დატოვების თაობაზე.
- ამ მუხლის პირველი პუნქტით კლასში მოსწავლეების მაქსიმალური რაოდენობის განსაზღვრის წესი ეხება 2005–2006 სასწავლო წლიდან 2014-2015 სასწავლო წლამდე სკოლაში პირველ კლასში შესულ მოსწავლეებს. ხოლო ამ მუხლის მე-2 პუნქტით კლასში მოსწავლეების მაქსიმალური რაოდენობის განსაზღვრის წესი ეხება 2014-2015 სასწავლო წლიდან სკოლაში პირველ კლასში შესულ მოსწავლეებს და ყოველ შემდგომ თაობას. უფრო მაღალ კლასებში სკოლებმა შეიძლება შემოიღონ ეს წესი მხოლოდ იმ შემთხვევაში, თუ ეს მოქმედება არ გამოიწვევს მოსწავლეების სკოლიდან ამორიცხვას…“
განათლება ყოველთვის ყველაზე მოთხოვნადი პროდუქტი იყო. ადრე მისი მიღება მხოლოდ დიდგვაროვნებს შეეძლოთ, ახლა კი სახელმწიფო ვალდებულია, თითოეულ მოქალაქეს მისცეს განათლების მიღების შესაძლებლობა. ამასთან, არსებობს უამრავი კერძო საგანმანათლებლო დაწესებულება, რომელიც მოსწავლეებს, გარკვეული საფასურის სანაცვლოდ, ,,უფრო მეტ შესაძლებლობებს“ ჰპირდება.
რადგან ,,განათლება თავისუფლებაა“ და მთელი ცივილიზებული სამყარო თანხმდება იმაზე, რომ მისი მიღება სასიცოცხლოდ მნიშვნელოვანია თითოეული ინდივიდის პიროვნული განვითარებისთვის, განათლებული საზოგადოება კი განვითარებული ქვეყნის სტატუსს ეპოტინება, რატომ უნდა იყოს სწავლა ფუფუნების სფერო ცალკეული რეგიონებისთვის და/ან ადამიანებისთვის?!
სამწუხაროდ, ჩვენს ქვეყანაში განსხვავებული შესაძლებლობების მქონე პირებს დღემდე უჭირთ მათ საჭიროებებზე მორგებული საგანმანათლებო სივრცის მოძიება, თუმცა ინკლუზიურ სწავლებაზე აგერ უკვე მეორე ათწლეულია ვსაუბრობთ. ფსიქოლოგისა და სპეცმასწავლებლის მომსახურება დღემდე საკმაოდ ძვირადღირებულ ,,სიამოვნებას“ წარმოადგენს.
სახელმწიფოს ასევე ძვირი უჯდება მცირერიცხოვანი კლასების დაფინანსება, რადგან მისი შენახვა დამატებით მატერიალურ და ადამიანურ რესურსს მოითხოვს. არადა, ნებისმიერ მასწავლებელს გაუჭირდება 40-მდე ბავშვის მართვა და თან ხარისხიანი გაკვეთილის ჩატარება. ამ ეტაპზე დაწყებით კლასებში მოსწავლეთა რიცხვის ოცდახუთამდე შემცირება მაინც მოხერხდა და ეს უკვე კარგია.
შესვენების დროს, დედაქალაქის საჯარო სკოლების დერეფნები გადატვირთულ ავტომაგისტრალს მოგვაგონებს. აქ კლასების უმეტესობა ერონული სასწავლო გეგმის N4 მუხლის 4 პუნქტის შესაბამისი რაოდენობის მოსწავლეს იტევს. ისმის კითხვა: შესაძლებელია თუ არა ამდენი განსხვავებული ხასიათის, ინტერესებისა და მოთხოვნილებების მქონე ინდივიდის სასწავლო პროცესში ჩართვასთან ერთად ხარისხიანი საგაკვეთილო პროცესის წარმართვა?!
გადატვირთული კლასებში კონკურენცია მაღალია, შესაბამისად, თვითგადარჩენის ინსტიქტიც მძაფრდება. მოსწავლეები თვითგამოხატვისთვის საჭირო ,,არენისა“ და მასწავლებლის (და/ან კლასში ,,ყველაზე ლამაზი“ გოგოს/ ბიჭის) ყურადღების მოსაპოვებლად იბრძნვიან. თუმცა კონკურენტული გარემოს ჩვენს სასარგებლოდ გამოყენებაც შეგვიძლია. აქტუალური გავხადოთ ჯგუფური აქტივობები, წავახალისოთ საკლასო მიღწევები, გავმართოთ შიდა ოლიმპიადები, სპორტული შეჯიბრებები კლასებს შორის და აუცილებლად ამუშავდება ადამიანისთვის დამახასიათებელი ინსტიქტი – ,, ერთი ყველასათვის, ყველა ერთისათვის!“
ფაქტია, რომ მრავალიცხოვანი კლასის მართვა ძალიან რთულია. ბრბოში ,,ამრევის“ პოვნა ბევრად უფრო ძნელდება. ხმაური იმატებს, გაკვეთილის მსვლელობის დროს პირადი საუბრები უფრო და უფრო ხშირდება. დაბალი მოტივაციის მქონე, უკანა მერხზე მიმალული მოზარდებისთვის ხომ მსგავსი გარემო ნამდვილ თავშესაფარს წარმოადგენს. განათლების ექსპერტები გვირჩევენ, რომ მსგავს გარემოში ხშირად გამოვიყენოთ ისეთი აქტივობა (ცდა, კვლევა, პრეზენტაცია…), რომელიც საგაკვეთილო პროცესის წარმართვაზე პასუხისმგებლობას მოსწავლეებს დააკისრებს. ამასთან, შევეცადოთ მათი მოლოდინების გაზრდას – ყოველდღიურად გავაცნოთ გაკვეთილის გეგმა, მივცეთ მათი ჩასწორების ან გადაგეგმვის საშუალება და შედეგიც არ დააყოვნებს.
მსოფლიოს თითქმის ყველა ქვეყნის მშობელი და განათლების სფეროს წარმომადგენელი დარწმუნებულია, რომ კამერული კლასი უკეთეს სასწავლო გარემოს ნიშნავს. აშშ, დიდი ბრიტანეთი, კანადა, ჰონკონგი, სინგაპური, კორეა, ჩინეთი – ეს იმ ქვეყნების მცირე ჩამონათვალია, რომლებმაც უახლოეს წარსულში კლასებში მოსწავლეთა რაოდენობა საგრძნობლად შეამცირეს. ადგილობრივი მოსახლეობა ახალ საგანმანათლებლო ინიციატივას დიდი ენთუზიაზმით შეხვდა, მაგალითად, კალიფორნიის ერთ-ერთი გუბერნატორის რეიტინგი მას შემდეგ გაორმაგდა, როცა ის ხალხს კლასებში მოსწავლეთა შემცირებას შეჰპირდა. მალე მას სხვა გუბერნატორებმაც მიბაძეს. გარკვეული დროის შემდეგ კი კლასების მცირერიცხოვან ჯგუფებად დაკომპლექტებას თეთრმა სახლმაც დაუჭირა მხარი.
პატარა ქალაქების სკოლებში ხშირად მოსწავლეთა რაოდენობა განსაზღვრულ მინიმუმზე ნაკლებია. მსგავსი დილემის წინაშე უმეტესად საქართველოს მაღალმთიანი რეგიონის სკოლები დგანან. პრობლემის მთავარ მიზეზად რეგიონების დემოგრაფიულ-სოციალური მდგომარეობა სახელდება. ამ შემთხვევაში მოსწავლეთა სიმცირე არ უდრის სწავლების მაღალ ხარისხს, რადგან პატარა კლასი მაღალ შედეგს მხოლოდ მაშინ მიაღწევს, თუ მასწავლებელი ამ უპირატესობას სასწავლო პროცესის გამრავალფეროვნებისა და ინოვაციური მეთოდებით გამდიდრებისთვის გამოიყენებს. ზემოაღნიშნულ რეგიონები კი ჯერ კიდევ ინფორმაციის სიმწირესა და განათლების მიღებისთვის საჭირო პირობების არარსებობას (უტრანსპორტობა, მაღალკვალიფიცირებული კადრების ნაკლებობა, ინფორმაციული ვაკუუმი (პროფესიული განვითარების თვალსაზრისით), დაბალი მოტივაცია, რომელსაც რუტინული ყოველდღიურობა და მიზერული ანაზღაურება განაპირობებს და ა.შ.) უჩივიან. თუმცა მცირერიცხოვანი კლასში ნებისმისმიერ მასწავლებელს შეუძლია, თითოეული მოსწავლეს ბევრად მეტი დრო და ყურადღება დაუთმოს. აქედან გამომდინარე იმატებს სწავლის მოტივაციაც. ბავშვი მუდმივად ყურადღების ცენტრშია, აღარ უწევს ,,გადარჩენისთვის ბრძოლა“ და ვეღარც თანაკლასელების ზურგსუკან იმალება.
გაგიკვირდებათ და, მცირერიცხოვანი კლასის მთავარ მინუსად მოსწავლეთა რაოდენობა სახელდება. ნაკლებად კონკურენტულ გარემოში კლასის ,,ხულიგანს“ თუ ,,ნებიერას“ თანაკლასელებზე დომინირება გაცილებით უადვილდება. შედეგად, ათზე ნაკლები მოსწავლით დაკომპლექტებულ კლასებში ვეღარ მოისმენთ განსხვავებულ აზრს, ანუ საკლასო საზოგადოება თავისდაუნებურად გადადის კოლექტიური აზროვნების რელსებზე.
როგორც ვხედავთ, მცირერიცხოვან კლასთან გამკლავება არც თუ ისე ადვილია. მიკრო სოციუმში მოსწავლეთა ქცევა ბევრად ნეგატიური და გამომწვევი ხდება. გახშირებული კონფლიქტები კი იმის შედეგია, რომ მოზარდებს არ ეძლევათ ერთმანეთისგან ,,დასვენების“ საშუალება, თან, მწირი გამოცდილება ურთიერთობების სფეროში საქმეს უფრო ართულებს.
რაც შეეხება აკადემიურ სირთულეებს, დაბალი მოსწრების მქონე მოსწავლეებს განსაკუთრებით სჭირდებათ იმ თანატოლებთან ურთიერთობა, რომლებსაც მსგავსი კითხვები უჩნდებათ და საერთო პრობლემების გადაჭრაც მათზე უკეთ შეუძლიათ. აქედან გამომდინარე, სწავლების ერთ-ერთ პოპულარულ მეთოდად მიიჩნევა მოსწავლე-ასისტენტების სასწავლო პროცესში აქტიურად ჩართვა-დასაქმება. ერთის მხრივ, მასწავლებლები ყურადღების ოპტიმალურად გადანაწილებას ახერხებენ, პატარა ასისტენტები კი თვითშეფასებასაც იმაღლებენ და ცოდნის განმტკიცება-გამოყენების საშუალებაც ეძლევათ.
