მოსწავლეთა  დამოუკიდებელი კვლევითი  საქმიანობა  და   ინტერკულტურული კომპეტენციების განვითარება

ჩვენ გლობალური ცვლილებების ეპოქაში ვცხოვრობთ, როდესაც „ვიწრო ნაციონალიზმის“ მრავალმხრივი დამღუპველი გავლენები უკვე კარგა ხანია იქცა სერიოზული დისკუსიის საგნად. საჭირო და აუცილებელია მომავალ თაობებს  ნაციონალიზმის მონოეთნიკური გაგებისაგან განსხვავებული სააზროვნო მოდელები,  სხვაგვარი ნაციონალური  აზროვნება შევთავაზოთ და გავათავისებინოთ.  ამ მიმართულებით პედაგოგებს წარმატებით შეგვიძლია ინტერკულტურული განათლების გამოყენება, რადგან ინტერკულტურული აზროვნება  იმგვარი ტიპის ცნობიერებას ეფუძნება, რომელიც აღიარებს აზროვნების განსხვავებულ ფორმებს,  ისწრაფვის სოლიდარობისკენ და  საკუთარი  კულტურული  საზღვრების გადალახვაში  ეხმარება პიროვნებას  (სქემა 1):

 სქემა 1.

მნიშვნელოვანია ისიც, რომ ინტერკულტურულ აზროვნებაში ცოდნა არა მხოლოდ თეორიის, არამედ კონკრეტული  ისტორიული რეკონსტრუქციების დონეზე გადაიაზრება და  აქედან გამომდინარე ააქტიურებს კრიტიკულ დამოკიდებულებას,  თანაც  არამარტო საკუთარი აზროვნების, არამედ  იმ ტრადიციის მიმართაც, სადაც იგი ჩამოყალიბდა. ამ კონტექსტში „საკუთარი ტრადიცია“ შესაძლოა იქცეს ერთგვარ ხიდად, დამაკავშირებელ რგოლად ინტერკომუნიკაციისათვის. საბოლოო ჯამში  ეს იწვევს „სხვა“  ცოდნის კონსტრუირებას და „განსხვავებული კულტურული წარმომავლობის ჯგუფების“ მიმართ პატივისცემას. ამგვარი  გაგებით ინტერკულტურული განათლება არ წარმოადგენს  უთანასწორობის კომპენსაციის საშუალებას, არამედ ესაა თანასწორობის სწავლა/სწავლება თანასწორუფლებიან გარემოში.

სკოლას რეალურად  შეუძლია ხელი უნდა შეუწყოს ამგვარი კომუნიკაციის განვითარებას, თანაც ყველაზე ეფექტურად და შედეგიანად. ამისათვის მასწავლებელმა უნდა შესთავაზოს მოსწავლეს ანალიზისა და აზროვნების კომპეტენცია, მისსავე რწმენასა და ღირებულებებზე დაფუძნებული, რათა შეძლოს კრიტიკული რეფლექსიის უნარის გამომუშავება. ამით სკოლა ხელს შეუწყობს  სახელმწიფოს წინაშე მოქალაქეობრივი  პასუხისმგებლობისათვის და  მულტიკულტურულ საზოგადოებაში ცხოვრებისთვის  მზადმყოფი პიროვნებების ჩამოყალიბებას (სქემა 2).

პედაგოგიკის მეცნიერებაში აღიარებული მტკიცებულებით მრავალფეროვან გარემოში ინტერკულტურული განათლების ელემენტების გამოყენება  მოსწავლეს უვითარებს:

• მრავალმხრივ ხედვას;
• კონფლიქტის თავიდან არიდების უნარს;
• საერთო ღირებულებების მიმართ პატივისცემას.

ამგვარი ცოდნა კი მოსწავლეებს წარსულის, აწმყოსა და მომავლის მათეული ინტერპრეტაციის საშუალებას მისცემს (სქემა 3).

სამწუხაროდ სასკოლო სახელმღვანელოებში მულტიკულტურული განათლება მცირედაა ასახული, ძირითადად გადმოცემულია ინფორმაციები, მაგრამ არაა საუბარი ეთნიკური უმცირესობების  წვლილზე  ქართული კულტურის ფორმირებაში.   პედაგოგებსაც და მასწავლებელებსაც უჭირთ სოციალური ქმედებების რეალური, კონკრეტული  მაგალითების დასახელება, მულტიკულტურული განათლების პერსპექტივიდან კი  საქართველოს ისტორიის სწავლება ეთნიკური ჯგუფების გამოცდილებისა და პერსპექტივის გაუთვალისწინებლად, საქართველოს ისტორიის დამახინჯებულად სწავლებას ნიშნავს. ინტრკულტურული განათლების აღიარებით  მოსწავლეები და პედაგოგები შექმნიან უსაფრთხო „მესამე სივრცეს“, რომელშიც შეისწავლიან ურთიერთკავშირს ძველ – მათთვის უკვე ნაცნობ და ახალ კულტურებს შორის და სამომავლოდაც ერთად გააგრძელებენ სვლას ისტორიის ფართო შარაგზაზე.

სასწავლო პროგრამების   ამ  „ნაკლოვანებების“   შევსება და ინტერკულტურული კომპეტენციების განვითარება შესაძლებელია:

• მოსწავლეთა დამოუკიდებელი შემოქმედებითი და კვლევითი  საქმიანობის წარმართვით და
• სასკოლო სივრცეში არსებული ფაქტობრივი მრავალფეროვნების როგორც  სასწავლო რესურსის გამოყენებით.

ინტერკულტურული კომპეტენციების განვითარებისა და ქართულ-ასურული ურთიერთობების შესწავლის მიზნით თბილისის ვ. ესვნაჯიას სახელობის  იტალიური სკოლა „ცისკარის“ საზოგადოებრივი მეცნიერებების კათედრაზე 2015-2016 სასწ წელს ორ ეტაპად განხორციელდა მოსწავლეთა დამოუკიდებელი შემოქმედებითი და კვლევითი საქმიანობა:

I ეტაპი –

II ეტაპზე – 2016 წლის ივნისში კი ივ. ჯავახიშვილის სახელობის თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტის მიერ საქართველოს დამოუკიდებლობის აღდგენის 25 წლის იუბილესადმი მიძღვნილი კულტურულ საგანმანათლებლო ფესტივალის – „ოქროს საწმისის“  ინიციაციის ფარგლებში  (რომლის სამუშაო ვერსია გახლდათ  „ქართული ტოლერანტობა მეფე აიეტიდან დღემდე“)  ნ. გელოვანმა, როგორც საუკეთესო საკლასო ნაშრომის ავტორმა,  წარადგინა საკონფერენციო თემა – „ქართულ-ასურული  ურთიერთობები – ერთად  ყოფნის  გამოცდილება“. (სურ.1). მისი ნაშრომი, როგორც რჩეული მოხსენება, დაიბეჭდა კონფერენციის მასალებში.

  სურ.1

III   ეტაპზე –  გამოიკვეთა თვისობრივი შედეგების კიდევ უფრო მაღალი ხარისხი:

IV ეტაპი  – ინტერკულტურულ კომპეტენციებზე მუშაობით იტალიურ სკოლის X კლასის  მოსწავლეთა ზოგადი  წინსვლა ძალიან ხელშესახები გახდა სასკოლო ცხოვრების ყველა მიმართულებით, საბოლოოდ კი თანასკოლელებმა – ქართველემა  და ასურელემა მოსწავლეებმა – ერთმანეთი დაინახეს  როგორც ჩვენი ქვეყნის კულტურის  ერთობლივი შემომქმედები, თანამონაწილეები   და ამ თანამონაწილეობის განცდა  გახდა  მათი ურთიერთმიმღებლობის საოცარი სტიმული.   

აღნიშნულმა გამოცდილებამ დამანახა, რომ ისტორიის მასწავლებლებს  ნამდვილად შეგვიძლია  ინტერკულტურული  კომპეტენციების  განვითარება მოსწავლეებში    და ისინი  რეალურად შეძლებენ    არსებული  გამოწვევების  დაძლევას და  წინ წასავლას.

გამოყენებული ლიტერატურა:

1. შ. ტაბატაძე, ნ. ნაცვლიშვილი, ინტერკულტურული განათლება, მასწავლებელთა პროფესიული განვითარების ეროვნული ცენტრი, 2008;
2. ლ.ზაქარაძე, ქართული ფილოსოფიის ახალი პერსპექტივები ინტერკულტურული აზროვნების ჭრილში, თბ. 2013;
3. ნ.ჭყონია, მრავალმხრივი განათლების შინაარსის თანამედროვე პრობლემები, დისერატიცა დოქტორის აკადემიური ხარისხის მოსაპოვებლად, ბათუმი, 2013