გაკვეთილის დასრულების შემდეგ (თუ მანამდე არა) თქვენ შესაძლოა მიმოხილვა ჩაატაროთ. შეეცადეთ მაშინვე არ გააკეთოთ საბოლოო დასკვნები, განსაკუთრებით მაშინ, თუ გაკვეთილმა ცუდად ჩაიარა. შესაძლოა გამოგადგეთ საკუთარი მოსაზრების ჩაწერა. მოგვიანებით გაიაზრეთ ეს ჩანაწერები-„დღე ღამეზე ბრძენია!“
ნუ დაიდანაშაულებთ თავს, თუ გაკვეთილმა ცუდად ჩაიარა. ასეც ხდება და უფრო მეტიც – თუ კი ყველა გაკვეთილი კარგად მიმდინარეობს, მაშინ გამოდის რომ თქვენ, უბრალოდ რისკს არიდებთ თავს. არაეფექტური გაკვეთილები თქვენთვისაც სასარგებლოა და მოსწავლეებისთვისაც, მაგრამ ერთი პირობით, თუ თქვენ შესძლებთ გაანალიზოთ, რატომ იყო გაკვეთილი ცუდი და ისარგებლოთ ამ გამოცდილებით. იგივე ეხება კარგ გაკვეთილებსაც, ამ შემთხვევაშიც, ეს სასარგებლო იქნება, თუ გაანალიზებთ მათი წარმატების მიზეზებს და ამ დასკვნებს შემდეგისათვის გამოიყენებთ. ჩემი აზრი, ორი მაგალითით მინდა დავასაბუთო. მიაქციეთ ყურადღება, რომ მეორე მაგალითში მასწავლებელი ითვისებს საყოველთაო პრინციპებს, რომლებიც ამასთანავე, გამოიყენება ახალ კონტექსტში. მასწავლებელი აკეთებს ამას კოლბის ციკლის ზუსტი მიმართულებით:
მაგალითი 1.
მიმოხილვა ჩაატარეთ გამოცდილების მიმოხილვა.
სწავლება კავშირი საერთო თეორიებთან.
გამოყენება ახალი გამოცდილების მიღების დაგეგმვა.
ახალი გამოცდილება კონკრეტული გამოცდილება.
მიმოხილვა მასწავლებელი საკუთარ თავს ეკითხება:“ რა მოხდა?“
სწავლება მასწავლებელი ეკითხება საკუთარ თავს – „რა მოხდა?“ და
ცდილობს გაითავისოს ეფექტური სწავლების ზოგიერთი
საყოველთაო პრინციპი.
გამოყენება მასწავლებელი ცდილობს გამოიყენოს საერთო პრინციპი,
რათა გაიგოს, როგორ შეიძლება გაკვეთილის უკეთ აწყობა.
ახალი გამოცდილების მიღება მასწავლებელი შემდეგ გაკვეთილებს ადრე გაკეთებული
დასკვნების გათვალისწინებით გეგმავს.
ეს მიდგომა – „ხიდების გადება“. მიაქციეთ ყურადღება, რომ ამ პროცესის საკვანძო შედეგია –
“ სამუშაო თეორიის“ სრულყოფა.
გამოყენება მასწავლებელმა ეს-ესაა დაასრულა გაკვეთილი, რომელიც
საკმაოდ წარმატებული გამოდგა. საუკეთესო იყო თამაშის
ნაწილი „ამოხსნა, ამოხსნა…“ – მოსწავლეებს უნდა
გაენაწილებინათ წარწერები, განსხვავებული
ლიტერატურული ხერხებით (როგორიცაა – მეტაფორა, შედარება)
ახალი გამოცდილების შეძენა „გაკვეთილმა კარგად ჩაიარა, ბავშვებს მოეწონათ“.
მაგალითი 2
სწავლება 1
„გაკვეთილმა კარგად ჩაიარა, მოსწავლეები სამუშაოში იყვნენ ჩაფლული“.
გამოყენება 1
„ამ გაკვეთილის გეგმა შემდეგ წელსაც უნდა იქნეს გამოყენებული. ყველა ვარიანტიდან, ის საუკეთესოა“.
ახალი გამოცდილების მიღება 1.
შემდეგ წელს მასწავლებელი, კვლავ იყენებს გაკვეთილის ამ გეგმას.
მიაქციეთ ყურადღება, რომ ამ შემთხვევაში, გაკვეთილზე არის მცდელობა – გაგებული იქნეს ეფექტური სწავლების საერთო პრინციპები.
სწავლება 2.
„ვფიქრობ, გაკვეთილი თამაშის „ამოხსნა, ამოხსნა…“ შეტანის ხარჯზე იყო ასეთი კარგი. მოსწავლეებს მოეწონათ, მე კი საშუალება მომცა შემემოწმებინა, რამდენად კარგად გაიგეს ახსნილი მასალა. თამაშმა აიძულა ისინი დაფიქრებულიყვნენ, რადგან თამაშისათვის მათ სჭირდებოდათ ლიტერატურული ხერხების გაგება და ცოდნა“.
გამოყენება 2.
„….და თუ შეიძლება მსგავსი მიდგომების გამოყენება ზმნის პირების სწავლებისას?
კიდევ რომელი თამაშები იძლევა, მასალის ცოდნის შემოწმების შესაძლებლობას? იქნებ ვიქტორინა? თუ ისევ „ამოხსნა, ამოხსნა…“ გამოვიყენო? შეიძლება მათ შევთავაზო, განსხვავებული ზმნის პირიანი წინადადებების კლასიფიკაცია მოახდინონ“.
ახალი გამოცდილების მიღება 2.
(მასწავლებელი ამუშავებს თამაშის სხვა ვარიანტს, რათა შეამოწმოს მასალის ათვისების ხარისხი. ამასთანავე ადგენს თამაშის “ამოხსნა, ამოხსნა…“ კიდევ რამდენიმე ვარიანტს სხვა გაკვეთილებისათვის.)
მიაქციეთ ყურადღება – ამ შემთხვევაში კარგი მუშაობის ძირითადი პრინციპების ათვისება ხდება (მაგალითად ის, რომ თამაში შეიზლება ცოდნის შემოწმების კარგ საშუალებად გამოვიყენოთ). მასწავლებელი ამ პრინციპებს, შემდეგ გაკვეთილებზე იყენებს.
შინაგანი დიალოგი, რომელსაც თქვენ აწარმოებთ, საკუთარი გაკვეთილების ანალიზისას, შესაძლოა გაცილებით რთული და დაწვრილებითი იყოს, ვიდრე ეს ზემოთ მოტანილ მაგალითებშია, თუმცა პრინციპი იგივეა. მოახდინეთ მიმოხილვა, შეიტყვეთ საერთო პრინციპები (რაც შეიძლება მეტად საზოგადო) და შემდეგ გამოიყენეთ ისინი ახალი კონტექსტით.
| ჩვენ უკვე განვიხილეთ, რომ მოსწავლეს ესაჭიროება:
· „მედალი“, რომელიც მათი კარგი სამუშაოს შეფასებაა; · „მისია“, რომელიც მათ შედეგების სრულყოფის გზებს სთავაზობთ. შესაძლოა, თქვენ არა მხოლოდ პედაგოგ, არამედ მოსწავლეც ხართ, ამიტომ “მედალი“ და „მისია“, თქვენ არა მარტო მოსწავლეებს, არამედ საკუთარ თავსაც უნდა გადასცეთ. |
გარდა ამისა, ჩვენ განვიხილეთ, რომ შეფასებას, საკუთარი სამუშაოს სრულყოფისაკენ სწრაფვიდან მოსწავლეთა ყურადღება სხვა რამეზე გადააქვს. იგივე ხდება თქვენი სწავლების შემთხვევაშიც: ნუ შეაფასებთ სამუშაოს (ეს იყო ან არ იყო კარგი), არამედ ისწავლეთ გამოცდილებაზე!
ჩემი პედაგოგიური დღიურიდან, მოგიტანთ საკუთარი სამუშაოს ანალიზის რამდენიმე მაგალითს. შეეცადეთ ამ მაგალითებში აღმოაჩინოთ მიმოხილვის ეტაპები, სწავლება და გამოყენება. გადაწყვიტეთ, რომელი მათგანი უფრო ეფექტურია.
1 და 2 გამოხმაურება ერთსა და იმავე გაკვეთილს ეხება.
გამოხმაურება 1.
„დავალება რთული იყო მათთვის. მეგონა გასაგებად ავხსენი, მეეჭვება ცუდად მიმეწოდებინა. მიუხედავად ამისა, კლასის ნახევარმა ყველაფერი გაიგო. პრობლემა ჰქონდა ჯენიფერის ჯგუფს – ისევ! უბრალოდ ისინი არ არიან მოტივირებული და არაფერი ახსოვთ თავიანთი საბაზისო კურსიდან. მათ რომ უფრო ყურადღებით მოსმენა შეეძლოთ, მაშინ გაცილებით უკეთ იმუშავებდნენ!“
გამოხმაურება 2.
„დავალება რთული იყო მათთვის. მე თემა ცუდად არ ამიხსნია, მაშ რატომ ვერ გაიგეს? იქნებ უბრალოდ არ მისმენდნენ? როგორ ვაიძულო, რომ მომისმინონ? შესაძლოა მეტი უნდა ვიმუშაო დიალოგში – საჭიროა მეტი კითხვების დასმა ჯენიფერის ჯგუფში. განვაგრძობ კითხვების დასმას, სანამ არ მივხვდები, რომ მათ შეუძლიათ დავალებას თავი გაართვან. ასე ვიმოქმედებ, ვსინჯავ“.
გამოხმაურება A და B ეხება, უფროს მსმენელებთან ჩატარებულ ერთსა და იმავე მეცადინეობას.
გამოხმაურება A.
„დავალება წარმატებითაა შესრულებული, გარკვეულწილად. ყველა ჩაერთო და შეძლეს ერთ-ერთი ნატურმორტის დახატვა, მაგრამ იყო ბევრი ლაპარაკი, ავტობუსის ახალი განრიგის პრობლემის ირგვლივ, მიდგომა კი – ნაჩქარევი და ზედაპირული. რა თქმა უნდა, ფილის გამოკლებით. მე უნდა მოვნახო საშუალება და ვუბიძგო ექსპერიმენტისკენ. ისე საინტერესოა – მათ არ მოსწონთ, როცა მათ ნაშრომებში ვიხედები, თითქოს თავად ხვდებიან, რომ არც თუ ისე კარგები არიან, როგორც შეუძლიათ იყონ. რა მოხდება, თუ კი შემდეგში მათ შევთავაზებ, ერთმანეთს აჩვენონ თავიანთი ნაშრომები? შესაძლოა ამან აიძულოს, უფრო მეტი პასუხისმგებლობით მიუდგნენ საქმეს“.
გამოხმაურება B.
„ვფიქრობ, დავალება წარმატებითაა შესრულებული – ყველა ძალზე თავაზიანია და კარგად იქცევა, დამოკიდებულებაც საკმაოდ ჩამოყალიბებული აქვთ. ისინი სწრაფად შეუდგნენ მუშაობას და მეც ჯერ გამიხარდა, მაგრამ მერე შევნიშნე – ნამუშევრები ნაჩქარევს და გაუაზრებელს ჰგავდა. ეტყობა ისინი საკუთარი თავისგან ბევრს არაფერს ელიან. როგორც ჩანს, ისინი ჩვენს კურსს განიხილავენ, როგორც ერთგვარ კლუბს, რომელიც ინტერესების მიხედვითაა შექმნილი. მე არ შეურაცხმყოფს სამუშაო პროცესში ლაპარაკი, მაგრამ საუბარი უნდა იყოს ხელოვნებაზე და არა სულელურ ავტობუსებზე. ისინი იმ შემთხვევაში ისწავლიან რამეს, თუ საკუთარ ნაშრომებს განიხილავენ. ისინი ცუდად იქცევიან – ჯგუფმა იცის, რომ მე არც ისე გამოცდილი და საკუთარ თავში დარწმუნებული ვარ, როგორც მათი ძირითადი პედაგოგი, ამიტომაც სარგებლობენ შექმნილი სიტუაციით“.
პრობლემის სათავის ძიება
ვის ადანაშაულებთ წარუმატებელი გაკვეთილისათვის? ვის აქებთ, როცა ის კარგად ჩაივლის?
მოტივაციაზე საუბრისას წინა თავებში ჩვენ განვიხილეთ აქტიური და პასიური პოზიცია სწავლებასთან მიმართებაში. მაგრამ ჩვენც, მასწავლებლებიც შეიძლება ვიყოთ პასიურნიც და აქტიურნიც! აქტიურ მასწავლებლებს ესმით, რომ წარუმატებლობა ნაწილობრივ შესაძლოა მოსწავლეთა თავისებურებებით იყოს განპირობებული (მაგალითად, არასაკმარისი ცოდნით). მოსწავლეთა დადანაშაულების ნაცვლად, ისინი ფოკუსირებას ახდენენ სწავლების ეფექტურობის ამაღლებაზე. ეს მიდგომა, დაწვრილებითაა აღწერილი 50-ე თავში.
გადახედეთ ზემოთ მოტანილ გამოხმაურებებს გაკვეთილის გარშემო (1; 2; A და B). ვის ადანაშაულებენ ავტორები შექმნილ სირთულეებში?
თუ მასწავლებელი პრობლემების გამო ისეთ რამეს ადანაშაულებს, რაც მის კონტროლს მიღმაა, მაშინ არსებობს იმის ალბათობა, რომ სირთულეთა დასაძლევად საკუთარ სამუშაო პროცესში ცვლილებების საჭიროებას ვერ ხედავს.
ნუ დაიდანაშაულებთ თავს. უბრალოდ დაფიქრდით – როგორ შეიძლებოდა გაკვეთილის სხვაგვარად წარმართვა და რომელი საერთო პრინციპების გამოყენებაა შემდეგისათვის საჭირო, რათა თავიდან ავიცილოთ პრობლემები.
გაკვეთილის ანალალიზი
გაკვეთილის ანალიზი ორიენტირებული უნდა იყოს ნათლად ფორმულირებულ საგაკვეთილო გეგმაზე, მიზანსა და ამოცანაზე. თქვენ შეგიძლიათ საკუთარი მიზნებისა და ამოცანების ფორმულირებაც. ეს შეიძლება მოიცავდეს ისეთ ფაქტორებს, როგორიცაა: საგნისადმი ინტერესის გაღვივება, მოსწავლეების თავდაჯერებულობის ამაღლება და სხვა.
ანალიზი შეიძლება შედგეს სია-სამახსოვროს სახით, შევსებული ფორმის ან თავისუფალი სტილით. მასწავლებელთა უმეტესობა, ამ მიდგომებს ნაკლებად იყენებს. მსგავსი მიდგომებს იყენებს მეთოდისტი ან კოლეგა, როცა ჩვენი გაკვეთილის ანალიზს ახდენს. გთავაზობთ, შეიმუშაოთ გაკვეთილის ანალიზის საკუთარი ფორმა. გაითვალისწინეთ ადგილი საერთო კომენტარებისთვის – არ ღირს ბევრ კატეგორიებად დაყოფა. ქვემოთ, მაგალითისთვის, მოტანილია გაკვეთილის დეტალური ანალიზის ფორმა. თქვენ შესაძლოა დაგჭირდეთ ზოგიერთი თავების მოცულობის შეცვლა, მით უფრო, თუ ფორმის ხელით შევსებას აპირებთ.
გაკვეთილის ანალიზის ფორმა.
| საგაკვეთილო გეგმა:
გაკვეთილის მიზანი და ამოცანა, დავალებების შერჩევა და მრავალფეროვნება, დროის განაწილება, ტემპი და ა. შ. „ყველაფერმა კარგად ჩაიარა. საკმარისი დავალებები იყო მოსწავლეთათვის – სამწუხაროა, რომ ყველა მათგანმა არ იმუშავა. შემდეგი გაკვეთილის მიმოხილვა კარგად ჩატარდა, მოსწავლეებს ძალიან მოეწონათ ჩემ მიერ დასმულ კითხვებზე პასუხების გაცემა“. საგაკვეთილო გარემო: განლაგება, ტემპერატურა, ვენტილაცია, განათება და ა.შ. „კარგია. კათედრის ქვეშ ვეძებდი პროექტორის შესაერთებელს და ამ დროს ჩემი წითელი კალამი აღმოვაჩინე!“ სწავლების საშუალებები: არჩევა, დიზაინი, და გამოყენება. „დაფისა და პროექტორის ერთდროულმა გამოყენებამ კარგად იმუშავა. დამავიწყდა კლასის ბოლოში გასვლა და შემოწმება – კარგად მოჩანს თუ არა სლაიდები, მაგრამ მგონი ცუდი არაა“. საგაკვეთილო გეგმის შესრულება: კლასის მართვა, სწავლების მეთოდის გამოყენება, გაკვეთილის დაწყება და დასრულება. „დავალება საკმარისად კარგად ვერ ავხსენი (ისევ!). მათ უფრო დაწვრილებითი ინსტრუქცია სჭირდებოდათ – დავალების შესრულების ვარიანტი დაფაზე უნდა განმეხილა. ყველა მოსწავლე იმ წუთში ასცდა სწორ გზას. დასაწყისიდანვე უნდა შემემოწმებინა სამუშაოს სისწორე. ნაცვლად ამისა, სემთან და ენტონთან საშინაო დავალება განვიხილე, ეს შეიძლებოდა გაკვეთილის ბოლოს ან სულაც ამის შემდეგ გამეკეთებინა“. კომუნიკაცია: ენა, ხმა, ჟესტიკულაცია, უკუკავშირი, კითხვა-პასუხი, მასალის ახსნის ცოდნა, შედეგების შეჯამება. „ყველაფერი კარგადაა, მაგრამ უკეთესი იქნებოდა, დავალების ახსნისას მეტი კითხვები დამესვა კლასისთვის – მაშინვე მივხვდებოდი, რა იყო მათთვის გაუგებარი“. მასწავლებელ-მოსწავლის ურთიერთობა: ურთიერთგაგება, ავტორიტეტის აღიარება, დისციპლინა, იუმორი და ა.შ. „ყველაფერი რიგზეა – კლასი კარგია. ზოგჯერ ძნელია მათი დაწყნარება, განსაკუთრებით პარასკეობით სადილის შემდეგ. ამის თაობაზე, მათ კლასის ხელმძღვანელს ვესაუბრე. მან მირჩია, ცოტა დიდხანს დამეცადა სანამ სიჩუმე არ იქნებოდა“. მოტივაცია: წარმატების განცდა, სწავლებიდან მიღებული სიამოვნება, წახალისება, ამოცანის დასახვა. „კარგია, მაგრამ შემდეგ გაკვეთილზე უნდა მივცე ისეთი დავალება, რომ ყველამ წარმატებულად იგრძნოს თავი“. მივაღწიეთ თუ არა მიზანს? – ტესტირება, საშინაო დავალება. „ჯერ ვერა, მაგრამ შემდეგ გაკვეთილზე მიღწეული იქნება. საჭიროა მოსწავლეებმა მეტი გააკეთონ, მე კი – ნაკლები“.
საერთო კომენტარები:
„შემდეგი პარასკევისთვის გაკვეთილის დაწყებისთანავე უნდა ვსინჯო, რაიმე „დამაწყნარებელი“ დავალების მიცემა. გაკვეთილის ეფექტურობა (1-10 შკალით): 7 უკუკავშირის მომენტი (1-10 შკალით): 6 გაკვეთილის ორი წარმატებული ელენემტი: მოსწავლეებთან ხუმრობა, უმჯობესია გაკვეთილის ბოლოს, ვიდრე დასაწყისში. სწავლების ერთ-ერთი პრინციპი, რომლის ილუსტრაციაც ამ გაკვეთილზე მოხდა: მოყოლას სჯობს აჩვენო – მაგალითები, ინსტრუქციის გარკვევაში მოეხმარებათ“.
|
გაკვეთილების ანალიზი შეინახეთ, ეს საინტერესო საკითხავია, თქვენ ბევრს ისწავლით მათ საფუძველზე. ყველაზე მთავარია, რომ თქვენ მართლა ისწავლოთ და ანალიზის მეშვეობით მოახდინოთ საკუთარი სამუშაოს მოდიფიცირება.
თუ კი აღმოაჩენთ სისტემატიურ პრობლემას, რჩევა ითხოვეთ. ყოველთვის მოიძებნება გამოცდილი მასწავლებელი, რომელიც სიამოვნებით დაგეხმარებათ – მათ შესანიშნავად ესმით, რაოდენ ძნელია ისწავლო, როგორ ასწავლო. რჩევისათვის მიმართვა – საკუთარი უსუსურობის აღიარება არაა, ეს მანიშნებელია, რომ გინდათ წარმატების მიღწევა.
სასარგებლო იქნება, თუ გამოცდილი პედაგოგის გაკვეთილს დაესწრებით, რომელიც თქვენი პრობლემის მსგავს პრობლემას აწყდება. საკუთარ განცდებთან მარტო ყოფნა უაზრობაა, გამოცდილ ადამიანის რჩევა კი – ფასდაუდებელია, ასე რომ მიიღეთ ის!
გაკვეთილის ანალიზის მიზანია, „ანალიზის უნარების მქონე პრაქტიკოსად“ ჩამოგაყალიბოთ – ანუ ისეთად, ვინც მუდმივად მიმოიხილავს საკუთარ სამუშაოს მისი სრულყოფის მიზნით. ეს პროცესი, პედაგოგის მთელი კარიერის მანძილზე გრძელდება. მე დღემდე თვითკრიტიკული დამოკიდებულებით ვარ ჩემი სამუშაოს მიმართ და მუდმივად ვცდილობ ახალი იდეების აპრობირებას.
შეამოწმეთ საკუთარი თავი
- ყოველთვის გაქვთ დრო, მოახდინოთ გაკვეთილის ანალიზი?
- აკეთებთ თუ არა გაკვეთილის დადებითი და უარყოფითი მომენტების მიმოხილვას?
- ეკითხებით თუ არა საკუთარ თავს, რატომ მოხდა ყველაფერი სწორედ ასე? ცდილობთ თუ არა გააკეთოთ სათანადო დასკვნები შემდეგი სამუშაოსთვის?
- ხართ თუ არა მზად, მიზანმიმართულად გაიაზროთ განვლილი გაკვეთილი, რათა სრულყოთ იგი შემდეგისათვის?
- ცდილობთ თუ არა მოსწავლეებისა და საკუთარი თავის ნაკლებად დადანაშაულებას?
- გაქვთ თუ არა შესაძლებლობა, ვინმესთან განიხილოთ თქვენი სწავლება, ვინც შესძლებს დაგეხმაროთ?
- შეგიძლიათ, ყოველი გაკვეთილის შემდეგ საკუთარ თავს მისცეთ „მედალი“ ან “მისია“, მიუხედავად იმისა, კარგად ჩაიარა მან თუ ცუდად?
- შეიმუშავეთ თუ არა გაკვეთილის თვითანალიზის დაწვრილებითი ფორმა?
- ავსებთ თუ არა ყოველი გაკვეთილის შემდეგ თვითანალიზის ფორმას?
- თქვენი სამუშაოს სრულყოფისათვის იყენებთ თუ არა პრაქტიკაში სწავლების ციკლს?
- გადადგით თუ არა კონკრეტული ნაბიჯები იმისთვის, რათა საკუთარი სამუშაოს ეფექტურობა აამაღლოთ სწავლების იმ ციკლისა და გამოცდილების სტადიაზე, რომელიც ყველაზე მეტად გიძნელდებათ?
წყარო:
1.Geoff Petty.Teaching Today a Practical Guide. 4-th Edition Publisher: Oxford University Press.. 2009, p. 566-573.
