იმ მკითხველმა, ვინც წლებია  ჩემს წერილებს ჟურნალ „მასწავლებლის“ ფურცლებზე თვალს ადევნებს, ჩემი და ზღვის ურთიერთობა უკვე იცის. საერთოდ არ ვცურავ. უფრო მეტიც,  სწავლის მცდელობაც არ მაქვს. კიდევ უფრო მეტს გეტყვით, ზღვის ნაპირზე მოხვედრილი, სადამდეც ზღვა უფლებას მაძლევს, ჩემთვის დავტყლაპუნობ (სავარაუდოდ, ამ დროს ჩემში „პატარა ქეთო“ იღვიძებს), რაღაც სასაცილო მოძრაობებს ვაკეთებ. იქვე ვჯდები/ვწვები ისე, რომ ტალღები ზედ მივლიდნენ და სივრცეს გავცქერი. არაფერზე ვფიქრობ ან პირიქით ყველაფერზე მეფიქრება.

(ფოტო-  თამარ ედიშერაშვილის)

„სადამდეც ზღვა უფლებას მაძლევს“-მეთქი, დავწერე, რაც ნიშნავს, რომ  ზღვაა, მაგრამ ფეხქვეშ მიწას ვგრძნობ. შარშან, მაგალითად, ქემერში ყოფნისას, რაღაც სხვა ადგილიდან მოვუარე და იმაზე ადრე და მოულოდნელად „მოვადინე ტყაპანი“ სიღრმეში, ვიდრე ველოდებოდი. ბუნებრივია, ავფართხალდი და ისე დავიწყე ხელ-ფეხის ტყაპუნი, რომ ნაპირისკენ კი არა, პირიქით, უფრო სიღრმისკენ წავედი. გამომაცუნცულეს (იქ ვინ დამტოვებდა), მითხრეს, თავი არ დაიკომპლექსო, თუ რამე, ისევ გამოგიყვანთო.

მეცხრამეტე საუკუნეში ასე რომ მოვქცეულიყავი, ზრდასრული ადამიანისთვის შეუფერებელი საქციელისთვის პასუხს მომთხოვდნენ. პოლიცია წამიყვანდა, შეიძლება ექიმებსაც ვენახე.

ზღვის ნაპირზე დასვენების კულტურა მეოცე საუკუნიდან იწყება. მანამდე, სანაპიროზე ნებივრობა და თამაში უბრალო ოჯახის პატარა ბიჭებისთვის შეიძლებოდა და არანაირად სხვებისთვის. „ტომ სოიერი“ ხომ გახსოვთ? არის ეპიზოდი, სადაც ტომი მეგობრებთან ერთად, ტივივით შეკრული რაღაც ფიცრებით  პატარა კუნძულისკენ გაცურავს, სადაც დედიშობილები, თიხით ითხუპნებიან და მთელი დღე ხან ცურავენ, ხან ინდიელობანას თამაშობენ.  სხვები? სხვებს შეეძლოთ ესეირნათ ზღვის ნაპირას, ესუნთქათ სუფთა იოდიანი ჰაერი, ესეირნათ იახტებით, მაგრამ ზრდასრული ადამიანები და ასევე ბავშვები შეძლებული ოჯახებიდან, არასდროს ირბენდნენ გახდილები ზღვის ნაპირას და მზეს არ მიეფიცხებოდნენ.

იმ შორეულ დროს, მეოცე საუკუნის დასაწყისამდე, ცურვაც კი  ძალიან იშვიათად იცოდნენო (ჩანაწერებს ვეყრდნობი). მეზღვაურების უმეტესმა ნაწილმაც არ იცოდა ცურვაო… რა ვიცი…

მეოცე საუკუნის დასაწყისში მთელი რიგი გადატრიალებები მოხდა. პირველ რიგში, შეიცვალა დამოკიდებულება რუჯისადმი. მანამდე, რუჯი მზეზე მუშაობასთან ასოცირდებოდა. ამიტომ, დახვეწილი ქალბატონები ყველაფერს აკეთებდნენ, მზისგან თავი რომ  დაეცვათ. თაკარა მზეშიც კი გრძელი, დახურული კაბები ეცვათ, ეხურათ უზარმაზარი შლაპები და მზის ქოლგებს ეფარებოდნენ. უფრო მეტიც, კიდევ მეტად ფერმკრთალები რომ გამოჩენილიყვნენ, ზოგი  დაფხვნილ ვერცხლს სვამდა, ზოგიც ტყვიის კრიალას შემცველ ნელსაცხებლებს ისვამდა სახეზე.

მეცხრამეტე საუკუნეში ინდუსტრიულმა რევოლუციამ ქალაქის მცხოვრებლები  მაღალსართულიანი სახლების და ქარხანა-ფაბრიკების კედლებში გამოამწყვდია. სიფერმკრთალე უკვე აღარ იყო არისტოკრატიის ნიშანი. ეს იყო ნიშანი, რომ დილიდან-საღამომდე მუშაობდი და მზის შუქი გენატრებოდა. ვიტამინების შესახებ ჯერ არაფერი იცოდნენ, თუმცა შემჩნეული იყო, რომ მზეზე რეგულარული სეირნობა, ბავშვებში რაქიტის განვითარებას თრგუნავდა. მზის შუქი ასევე სასარგებლო იყო  ფილტვებით დაავადებულებისთვის. 1903 წელს ნილს ფინსენმა ნობელის პრემია  მიიღო ფოტო თერაპიის მიგნებისთვის- კანის ტუბერკულოზის ულტრაიისფერი გამოსხივებით მკურნალობისთვის. ჰელიოთერაპია, იგივე მზის აბაზანები ფაქტობრივად პანაცეად გამოაცხადეს და სანატორიუმებმა სახურავებზე შეზლონგები განათავსეს. რუჯი სასარგებლო გახდა, მაგრამ მოდურად ის კოკო შანელმა აქცია, როცა რომელიღაც კრუიზიდან გარუჯული დაბრუნდა.

(სურათი აღებულია ინტერნეტიდან, ავტორი უცნობია).

ჰოდა, რუჯი მომენტალურად გაიგივდა უზრუნველ ცხოვრებასა და ბევრ ფულთან. როცა არაფერი განაღვლებს და ზღვის ნაპირზე წამოგორება შეგიძლია.  ასევე, ნამზეური კანი ასოცირდებოდა ფლამინგოსთან, კორიდასთან, გართობასთან და სილამაზესთან. სიფერმკრთალე მოდიდან გადადის და ნამზეური თავის პიკს მეოცე საუკუნის შუა პერიოდისთვის აღწევს.

საცურაო კოსტიუმებიც იცვლებოდა. 1900 წლისთვის ქალის საცურაო კოსტიუმი მუხლამდე კაბას წარმოადგენდა. კაბის ქვეშ კიდევ რაღაც სპეციალური თოკებისგან მოქსოვილი კორსეტი ეცვათ. ასეთი კოსტიუმით ბანაობა ძალიან მოუხერხებელი იყო, რადგან სველი ძალიან მძიმდებოდა. ჰო, თავზეც რაღაც ქუდი ეხურათ, თმები რომ არ დასველებოდათ. ეს ქალბატონები ზღვაში კი არ ცურავდნენ, არამედ, სანამ ფეხქვეშ მიწა იგრძნობოდა, უბრალოდ დადიოდნენ.  მთლად ჩემნაირად. სხვაობა ის არის, რომ მე ჩვეულებრივი საბანაო კოსტიუმებით ვსარგებლობ და კორსეტიანი კაბა არ მაქვს. თავზეც ზოგჯერ მახურავს, ზოგჯერ არა.

სანაპიროზე შემოტმასნილ საცურაო კოსტიუმში გამოჩენისთვის პოლიციამ 1907 წელს ადგილზე დააპატიმრა პროფესიონალი მოცურავე სპორტსმენი, ჩემპიონი, ავსტრალიელი ანეტ კილერმანი, რადგან შემოტმასნილ კოსტიუმში ცურვა შეიძლებოდა  შეჯიბრებაზე და არა უსირცხვილოდ სანაპიროზე.

ანნეტ კელერმანი (ფოტო აღებულია ვიკიპედიიდან)

რა საცუდსაქციელო კოსტიუმი ეს არის, მაგრამ მაშინდელი პოლიცია ასე არ ფიქრობდა.

20-იანი წლებიდან კომპანია Jantzen-მა ახალი ტიპის კოსტიუმები შექმნა. ქალებისთვისაც და კაცებისთვისაც,  ფაქტობრივად, ერთნაირი დახურული სტილი იყო შერჩეული და მასალად რაღაცნაირი მყარი რეზინი იყო გამოყენებული.  თუმცა, სანაპიროს პოლიცია კოსტიუმის სიგრძეს მაინც ზომავდა და თუ ვინმე დამოკლებას გაბედავდა, გადაჰყავდათ იქ, სადაც საჭიროდ ჩათვლიდნენ.

(ფოტო აღებულია ვიკიპედიიდან).

თანდათანობით ევროპაში ნუდისტური სანაპიროებიც გაჩნდა და აღარც ამერიკაში ზომავდნენ ძველებურად კოსტიუმის სიგრძეს. ხალხიც უფრო გათამამდა და გახშირდა ზღვა-ოკეანის სიღრმეში დაკარგვის შემთხვევებიც. ამიტომ, გამოჩნდნენ პირველი ქერქეჭელებიც, რომელთა იქეთ გაცურვა არ შეიძლებოდა. გახსოვთ ჩემი ქერქეჭელა „ემინე“ (https://mastsavlebeli.ge/?p=43728)? ოღონდ, ჩემი ქერქეჭელა „მეცნიერი გოგოა“ და ესენი უბრალოდ გზის მაჩვენებლები იყვნენ.

ეს ხუმრობით, სერიოზულად კი იმის თქმა შემიძლია, რომ სანაპიროზე თავისუფლად დასვენებამ D ვიტამინის მარაგის შევსების შესაძლებლობა მისცა ხალხს. თუმცა, მაშინ ჯერ რადიაციაზე არაფერი გაეგოთ, ამიტომ, ზოგიერთი დილიდან საღამომდე ეფიცხებოდა მზეს.  D ვიტამინზე და რუჯის ქიმიაზე, ჩემსავე სტატიებში,  აქ შეგიძლიათ დაწვრილებით წაიკითხოთ: https://mastsavlebeli.ge/?p=4055

https://mastsavlebeli.ge/?p=3801

ხოლო, თუ მზეს მიფიცხებულები ალკოჰოლის მიღებას გადაწყვეტთ, თან წრუპეთ და თან ამ წერილს გადაავლეთ თვალი: https://mastsavlebeli.ge/?p=4055

თუ გადაწყვეტთ, რომ წაკითხულის მიუხედავად, მეორე და მესამე ჭიქაც უნდა დალიოთ, გააგრძელეთ, ბოლოს და ბოლოს, სხეულიც და სიცოცხლეც მხოლოდ თქვენია.

მე კი ნაპირზე ჩამოვჯდები, ოღონდ ისე, რომ ტალღებმა ჩემზე ისეირნონ და მთლიანად  დამასველონ. წინ გადაშლილ უსაზღვრო სივრცეს შევხედავ და ზღვას უსიტყვოდ მოვუყვები ჩემს სიხარულს თუ საწუხარს.

ხმამაღლა მოყოლას აზრი არ აქვს, რადგან ზღვამ ისედაც იცის!

პარალელური და მართობული წრფეების განტოლებების თემა ერთ-ერთი ფუნდამენტური საკითხია, რომელიც ალგებრისა და გეომეტრიის გადაკვეთაზე დგას. ამ კონცეფციების გაგება აუცილებელია არა მხოლოდ მათემატიკაში შემდგომი წინსვლისთვის, არამედ მათი პრაქტიკული გამოყენების დანახვისთვისაც ინჟინერიაში, ფიზიკასა და ყოველდღიურ ცხოვრებაში.

ქვემოთ გაგიზიარებთ მე-8 კლასში ჩატარებულ გაკვეთილზე გამოყენებულ კვლევაზე დაფუძნებული სწავლების მეთოდს. მოსწავლეებმა დამოუკიდებლად აღმოაჩინეს წრფეების დახრილობებს შორის არსებული ძირითადი პრინციპები, რამაც ხელი შეუწყო ცნებების უფრო ღრმა გაგება-გააზრებას.

თემა:

დამოკიდებულება, ფუნქცია, გრაფიკი; ანალიზური გეომეტრია; გარდაქმნები

საკითხთა კლასტერი:

• ფუნქცია
• წრფივი ფუნქცია (წრფივი ფუნქციის წარმოდგენა სტანდარტული და კუთხური კოეფიციენტის ფორმით)
• გეომეტრიული გადაქმნები

სამიზნე ცნებები:

◦ მათემატიკური მოდელი: რეალური ვითარების (ქალაქის გეგმა) აღწერა მათემატიკური განტოლებებით; მათემატიკური შედეგების (დახრილობის მნიშვნელობები) გადმოტანა რეალურ კონტექსტში (პარალელურობა, მართობულობა)

◦ კანონზომიერება: წრფეების დახრილობებს შორის არსებული კანონზომიერების (თანაბარი დახრილობა, ნამრავლი: -1) გამოვლენა; მიზეზშედეგობრივი კავშირების გაგება

◦ ლოგიკა: დასკვნის გამოტანა და მისი დასაბუთება; ფაქტებზე დაყრდნობით დასკვნების ჩამოყალიბება; კრიტიკული აზროვნება

სტანდარტის მიხედვით მისაღწევი შედეგები

მოსწავლემ უნდა შეძლოს:

• სიტუაციის მოდელირება ვერბალურად მოცემული ამოცანის პირობის შესაბამისად და პრობლემის გადაჭრა (მათ. საბ. 1, 2, 3, 5, 7, 9, 10);
• ფუნქციებისა და მათი თვისებების გამოყენება სიდიდეებს შორის დამოკიდებულების აღსაწერად და გამოსაკვლევად (მათ. საბ. 1, 2, 3, 8, 9, 10);
• რეალურ ცხოვრებასა და სამყაროში მიმდინარე მოვლენების აღწერა გეომეტრიული ობიექტების მეშვეობით (მათ. საბ. 7);
• ტექნოლოგიების გამოყენებით ნახაზის აგება და პრობლემის გადაჭრა (მათ. საბ. 11).

გაკვეთილის მიზანი: მოსწავლეებმა კვლევის საფუძველზე თავად აღმოაჩინონ პარალელური და მართობული წრფეების კუთხურ კოეფიციენტებს (დახრილობებს) შორის არსებული ურთიერთკავშირი.

სასწავლო რესურსები:

• კომპიუტერები/ ტაბლეტები ინტერნეტთან წვდომით
• ონლაინ გრაფიკული კალკულატორი (მაგალითად, Desmos ან GeoGebra)
• სამუშაო ფურცლები თითოეული ჯგუფისთვის
• სახაზავი და ფანქრები (არასავალდებულო, მაგრამ გამოსადეგი)

გაკვეთილის მსვლელობა

გაკვეთილი დავიწყე მოკლე ინტერაქციული დისკუსიით, რათა მოსწავლეებმა გაიხსენონ უკვე ნასწავლი მასალა.

აქტივობა 1: წინარე ცოდნის გააქტიურება

• მთელი კლასის დისკუსია. საბაზისო ცოდნის გასახსენებლად მოსწავლეებს დავუსვი კითხვები:
  • რა არის წრფის კუთხური კოეფიციენტი/ დახრა? რას გვეუბნება ის წრფის შესახებ?
  • რა არის y=mx+b განტოლებაში m და b?
  • რა შემთხვევაშია წრფის კუთხური კოეფიციენტი განუსაზღვრელი?
  • როგორ შეიძლება გამოვთვალოთ დახრილობა, თუ წრფეზე ორი წერტილი გვაქვს?

აქტივობა 2: პარალელური წრფეების აღმოჩენა

კლასი დავყავი 3-4 მოსწავლისგან შემდგარ ჯგუფებად. თითოეულ ჯგუფს მივეცი დავალება Desmos-ში ან GeoGebra-ში სამუშაოდ, ასევე – სამუშაო ფურცელი, რომელზეც მოცემული იყო წრფეების რამდენიმე წყვილი. მათ უნდა შეესრულებინათ სამუშო, დაკვირვებოდნენ შედეგებს და დამოუკიდებლად გამოეტანათ დასკვნები.

დავალების ფურცელი (ერთი ჯგუფის მაგალითზე):

1. მოცემულია წრფეთა წყვილები:

• y=2x+1 და y=2x−3
• y=−0.5x+4 და y=−0.5x+2
• y=31​x−2 და y=31​x+5
• y=4x+1 და y=−4x+1
• y=x+2 და y=x−3

2. კვლევის ეტაპები:

• თითოეული წყვილი შეიყვანეთ გრაფიკულ კალკულატორში.
• დააკვირდით, როგორ გამოიყურება წრფეები.
• შეავსეთ სამუშაო ფურცელი: „კვეთენ თუ არა წრფეები ერთმანეთს?“ და „რა დახრილობები აქვთ მათ?“

• ცხრილზე დაკვირვების შედეგად გააანალიზეთ თქვენი პასუხები. რა ურთიერთდამოკიდებულებას ამჩნევთ იმ წრფეების დახრილობებს შორის, რომლებიც არასდროს კვეთენ ერთმანეთს?

დაწერეთ თქვენი დასკვნა აქ:

3. პრეზენტაციისთვის მომზადება

ანალიზი და დასკვნა: როდესაც ჯგუფებმა დაასრულეს, ვთხოვე თითოეულ ჯგუფს, გაეზიარებინა კლასისთვის თავისი დაკვირვება. მე ფასილიტაცია გავუწიე დისკუსიას, მოსწავლეებმა კი თავად გამოიტანეს დასკვნა, რომ პარალელურ წრფეებს ერთნაირი კუთხური კოეფიციენტი/ დახრა აქვთ.

აქტივობა 3: მართობული წრფეების აღმოჩენა (15 წუთი)

მოსწავლეებმა ჩაატარეს ანალოგიური კვლევა, ოღონდ ამჯერად მართობული წრფეებისთვის.

ჯგუფური დავალება (დავალების ახალი ფურცელი წრფეების სხვა წყვილებით ერთი ჯგუფის მაგალითზე)

1. მოცემულია წრფეთა წყვილები:

• y=2x+1 და y=−21​x−3
• y=43​x−2 და y=−34​x+5
• y=−3x+4 და y=31​x−1

2. კვლევის ეტაპები:

• თითოეული წყვილი შეიყვანეთ გრაფიკულ კალკულატორში.
• დააკვირდით, როგორ იკვეთებიან წრფეები. შეგიძლიათ, გამოიყენოთ კუთხის საზომი ინსტრუმენტი (ხელმისაწვდომია Desmos-ში) კუთხის გასაზომად.
• შეავსეთ სამუშაო ფურცელი: „რა კუთხით იკვეთებიან წრფეები?“ და „რა დახრილობები აქვთ მათ?“ ასევე გამოთვალეთ ამ დახრილობების ნამრავლი.

• ცხრილზე დაკვირვების შედეგად გააანალიზეთ თქვენი პასუხები. რა ურთიერთდამოკიდებულებას ამჩნევთ იმ წრფეების დახრილობებს შორის, რომლებიც ერთმანეთს მართი კუთხით კვეთენ? გამოიტანეთ დასკვნა.
• დაწერეთ თქვენი დასკვნა აქ:

3. პრეზენტაციისთვის მომზადება

ანალიზი და დასკვნა: როდესაც ჯგუფებმა დაასრულეს მუშაობა, ვთხოვე თითოეულ ჯგუფს, გაეზიარებინა კლასისთვის თავისი დაკვირვება. დისკუსიის ფასილიტაციით მოსწავლეებმა თავად გამოიტანეს დასკვნა, რომ მართობული წრფეების კუთხური კოეფიციენტების ნამრავლი ყოველთვის -1-ის ტოლია. ასევე დავეხმარე მათ, აღმოაჩინათ შებრუნებული და საპირისპირო ცნებები.

ეს სამუშაო ფურცლები მოსწავლეებს დაეხმარა, გაეაზრებინათ მთელი კვლევის პროცესი – მონაცემების შეგროვებიდან (დახაზვა და დაკვირვება) დასკვნების გამოტანამდე (კანონზომიერების აღმოჩენა და წესების ფორმირება).

აქტივობა 4: შეჯამება და პრობლემის გადაჭრა

• მთელი კლასის აქტივობა: მოსწავლეებს დავუსვი კითხვები, მივეცი სავარჯიშოები, რომლებიც მოითხოვს ზემოთ „მიგნებული“ ცოდნის გამოყენებას.
  • მოცემულია წრფე, რომლის განტოლებაა y=5x+2. როგორი იქნება პარალელური წრფის დახრილობა?
  • მოცემულია წრფე, რომლის დახრილობაა 2/3​. როგორი იქნება მართობული წრფის დახრილობა?
• პრაქტიკული ამოცანები სწრაფი წერისთვის: მივეცი მოსწავლეებს ინდივიდუალურად შესასრულებელი ამოცანების ბარათები:
  • იპოვეთ განტოლება წრფისთვის, რომელიც გაივლის წერტილზე (4,−1) და პარალელურია წრფისა y=3x+5.
  • არის თუ არა წრფეები y=2x+7 და y=−1/2​x−1 მართობული და რატომ?

აქტივობა 5: რეალური სამყაროს კავშირები

გაკვეთილის ბოლოს მოსწავლეებს მივეცი კომპლექსური საშინაო დავალება, რომლის შესრულებასაც დასჭირდა 2-3 გაკვეთილი. ამ ხნის განმავლობაში მათთან ერთად ვიმუშავე მოცემულ თემაზე პროცედურული ცოდნის გასამდიდრებლად. იმავდროულად, ვაძლევდი განმავითარებელ შეფასებებს დავალებაზე მუშაობის ამა თუ იმ ეტაპზე. ამ კომპლექსური დავალების არსი ის არის, რომ მოსწავლეები ქმნიან პროდუქტს, რომელშიც თავიანთ ცოდნასა და უნარებს ასახავენ.

კომპლექსური დავალება: ქალაქის რუკის შექმნა საკვანძო შეკითხვა: როგორ შეიძლება გამოვიყენოთ წრფეების განტოლებები ქუჩებს შორის ურთიერთობის აღსაწერად და ქალაქის გეგმის შესადგენად? დავალების აღწერა: თქვენი დავალებაა, შეადგინოთ თქვენი ოცნების ქალაქის გეგმა ან აიღოთ თქვენთვის საინტერესო ქალაქის რუკა და დაიტანოთ საკოორდინატო სიბრტყეზე. რუკის მოძიება შეგიძლიათ ინტერნეტში, მაგალითად, Google Maps-ის მეშვეობით. ქალაქის გეგმა უნდა მოიცავდეს, სულ მცირე, ხუთ ქუჩას (წრფეს). თქვენ უნდა დაადგინოთ, რომელი ქუჩებია ერთმანეთის პარალელური და რომელი – მართობული. თქვენი საბოლოო პროდუქტი უნდა იყოს: ქალაქის გეგმა – ქუჩების ნახაზი საკოორდინატო სიბრტყეზე, შესრულებული ხელით ან გრაფიკული კალკულატორით (მაგალითად, Desmos-ით ან GeoGebra-თი). ანგარიში, რომელშიც აღწერთ თქვენს ნამუშევარს და უპასუხებთ საკვანძო შეკითხვებს. ანგარიში წარმოადგინეთ თქვენთვის მისაღები ფორმით დავალების ეტაპები: 1. დაგეგმვა: დაგეგმეთ ქალაქის განლაგება. მოიფიქრეთ, რომელი ქუჩები იქნება პარალელური და რომელი – მართობული. შეურჩიეთ ქუჩებს სახელები (მაგალითად, „მზის ამოსვლის ქუჩა“, „მშვიდობის ქუჩა“, „გმირთა გამზირი“). ნახაზი: გამოიყენეთ გრაფიკული კალკულატორი (ან სახაზავი და ფანქარი) გეგმის დასახაზავად. დარწმუნდით, რომ ქუჩები შეესაბამება თქვენ მიერ დაგეგმილ პარალელურ და მართობულ ურთიერთობებს. გამოთვლები: დაწერეთ თითოეული ქუჩის განტოლება (y=mx+b ფორმით). ანგარიშის მომზადება: მოამზადეთ ანგარიში, რომელშიც ჩართავთ შემდეგ ინფორმაციას: შესავალი: მოკლედ აღწერეთ თქვენი ქალაქის კონცეფცია. პარალელური ქუჩები: იპოვეთ მინიმუმ ორი წყვილი პარალელური ქუჩა. ახსენით, როგორ დაადგინეთ, რომ ისინი პარალელურია? (მიუთითეთ მათი საკუთხო კოეფიციენტები) მართობული ქუჩები: იპოვეთ მინიმუმ ორი წყვილი მართობული ქუჩა. როგორ დაადგინეთ, რომ ისინი მართობულია? (მიუთითეთ მათი დახრილობები და მათი ნამრავლი) დასკვნა: შეაჯამეთ, რატომ არის მნიშვნელოვანი პარალელური და მართობული ხაზების გაგება ქალაქის დაგეგმარებისთვის ან სხვა რეალურ სიტუაციებში. პროდუქტის შეფასება: თქვენი დავალება შეფასდება შემდეგი კრიტერიუმებით: ზუსტი გაგება: სწორად გაქვთ თუ არა გამოყენებული პარალელური და მართობული წრფეების თვისებები (კუთხური კოეფიციენტები). მათემატიკური სიზუსტე: სწორად გაქვთ თუ არა განსაზღვრული წრფეების განტოლებები და გამოთვლილი დახრილობები. არგუმენტირება: ნათლად და დასაბუთებულად გაქვთ თუ არა ახსნილი თქვენი არჩევანი და დასკვნები ანგარიშში. ნამუშევრის წარმოდგენა: რამდენად მოწესრიგებულია და ვიზუალურად სასიამოვნოა თქვენი ნახაზი და ანგარიში.

მოსწავლეები აქტიურად მონაწილეობდნენ სასწავლო პროცესში. მათ მხოლოდ კი არ შეიძინეს პროცედურული ცოდნა, არამედ გაიგეს მისი არსი და ისწავლეს პრაქტიკული გამოყენებაც. იკვლიეს, გააანალიზეს, თავად მიაგნეს კანონზომიერებებს და დამოუკიდებლად გამოიტანეს დასკვნები. განუვითარდათ კვლევისა და ანალიზის, არგუმენტირებისა და დასაბუთების, ცოდნის პრაქტიკული გამოყენების უნარები.

გამოყენებული ლიტერატურა:

1. ეროვნული სასწავლო გეგმა

https://mes.gov.ge/content.php?id=3929&lang=geo

2. მათემატიკის გზამკვლევი მერვე კლასი. შედგენილი ქეთი ცერცვაძის მიერ, ზოგადი განათლების რეფორმის ფარგლებში. https://math.ge/merve-klasi/
3. https://math.libretexts.org/Bookshelves/Applied_Mathematics/Developmental_Math_(NROC)/13%3A_Graphing/13.02%3A_Slope_and_Writing_the_Equation_of_a_Line/13.2.03%3A_Parallel_and_Perpendicular_Lines
4. https://www.teacherspayteachers.com/Product/Parallel-and-Perpendicular-City-Activity-3514871

გეოგრაფიული აზროვნება ყოველდღიური აზროვნება არ არის. ასე რომ არ ვფიქრობდე, აზრი არ ექნებოდა გეოგრაფიის გაკვეთილებს ან დისციპლინაში კარგად გარკვეული, სპეციალიზებული გეოგრაფიის მასწავლებლების არსებობას.

Ofsted-ის (გაერთიანებული სამეფოს სამთავრობო უწყება) კვლევით მიმოხილვაში ნათქვამია, რომ ფრაზა „იფიქრო გეოგრაფივით“ დიდი ხანია გამოიყენება. ეს მიდგომა ეფუძნება ინტერდისციპლინურობის კონცეფციას და ახალისებს მოსწავლეებს, დასვან ისეთი კითხვები, როგორიცაა: „სად მდებარეობს ეს ტერიტორია?“, „რატომ არის აქ და არა სხვაგან?“, „როგორია ეს ტერიტორია?“ და „როგორ ჩამოყალიბდა ასე?“

მიმოხილვაში ხაზგასმულია, რომ მსგავსი კითხვები სწორედ გეოგრაფებისთვის არის დამახასიათებელი და პასუხის გაცემაც ყველაზე უკეთ მათ შეუძლიათ. სასწავლო გეგმამ მოსწავლეებს უნდა მისცეს შესაბამისი ცოდნა და უნარები, რათა მათ ჩვევად ექცეთ გეოგრაფიული კითხვების დასმა, რათა გაიგონ, როგორ მიდიან გეოგრაფები პასუხებამდე. შესაბამისად, მიდგომა გეოგრაფიულ კვლევას ემყარება. ამგვარად, სასწავლო გეგმა მოსწავლეებს აცნობს გეოგრაფიული აზროვნების გზებს და ამყარებს კავშირს მათსა და დისციპლინას შორის.

გეოგრაფიული კვლევა მოსწავლეზე ორიენტირებული მიდგომაა, რომელიც გულისხმობს მოსწავლის მიერ კითხვებისა და პრობლემების აქტიურად შესწავლას. ამ პროცესში გადამწყვეტი მნიშვნელობა აქვს ინფორმაციისა და ცოდნის სხვადასხვა წყაროს შორის კავშირების დამყარებას და არა მხოლოდ მასალის მექანიკურ დამახსოვრებას. კვლევაზე დაფუძნებული სწავლება მოითხოვს კრიტიკულ აზროვნებას და ხელს უწყობს გეოგრაფიული აზროვნების განვითარებას.

გეოგრაფიის შესწავლა მოითხოვს, მოსწავლეები აქტიურად ჩაერთონ ადამიანების, საზოგადოების, გარემოსა და პლანეტის შესახებ არსებულ საკითხთა გააზრებასა და ანალიზში. ეს გულისხმობს სხვადასხვა სახის მონაცემების იდენტიფიცირებას, დამუშავებასა და გადაცემას, ასევე – შესაბამისი უნარების განვითარებას, რაც მათ საშუალებას მისცემს, ეს პროცესი ეფექტურად წარმართონ.

ამ პროცესში ხშირად გამოიყენება ინფორმაციული ტექნოლოგიები – რუკების, დიაგრამების, გრაფიკებისა და ვიზუალური მასალის ანალიზი და შექმნა. გარდა ამისა, გეოგრაფიის სწავლება მოიცავს სტრუქტურირებული საუბრის, დისკუსიისა და წერის უნარების განვითარებას, რაც მოსწავლეებს სხვადასხვა აუდიტორიის წინაშე თავიანთი აზრების მკაფიოდ გამოხატვაში ეხმარება.

გეოგრაფიული აზროვნება დისციპლინური ცოდნის ძირითადი ელემენტია. ის მოიცავს გეოგრაფიულ ცნებებს, გეოგრაფიულ პრაქტიკას და გეოგრაფიული ცოდნის გამოყენებას. ამ ტიპის აზროვნება მოითხოვს საგნის ჰოლისტურ გაგებას – არა მხოლოდ თემების ზედაპირულ შესწავლას, არამედ მათ შორის კავშირების გააზრებასაც.

გეოგრაფია მეტია, ვიდრე უბრალოდ ერთმანეთთან დაკავშირებული თემების სია, რომელთაგან ბევრის სწავლება ალტერნატიული საგნების სათაურებითაც შეიძლება. ეს ხაზს უსვამს გეოგრაფიის უნიკალურობას და მის ინტერდისციპლინურ ბუნებას.

გეოგრაფიული აზროვნების განვითარება მოითხოვს კავშირების შესწავლას სხვადასხვა დონეზე, მათ შორის – გლობალურზეც. მოსწავლეებმა უნდა შეძლონ:

• საგნის სხვადასხვა ასპექტს შორის კავშირების იდენტიფიცირება;
• ადგილების, ეკონომიკური აქტივობებისა და ბუნებრივი პროცესების თანმიმდევრული აღქმა;
• იმის გაცნობიერება, რომ ადამიანები სხვადასხვანაირად აღიქვამენ და იყენებენ საკუთარ გარემოს.

გეოგრაფიის ეფექტური სწავლება გულისხმობს:

• ფიზიკური გარემოს, ადამიანური კონტექსტებისა და აქტივობების დაბალანსებულ ინტეგრაციას;
• გეოგრაფიული უნარების განვითარებას;
• არა მხოლოდ „ერთი ისტორიის“ მოყოლას, არამედ რამდენიმე პერსპექტივის განხილვას, მაგალითად, ადგილის, ადამიანების ცხოვრების ან გარემოსდაცვითი პრობლემის შესახებ.

გეოგრაფიული აზროვნების გამოყენება რეალურ ცხოვრებაში

გეოგრაფიის სწავლების ერთ-ერთი მთავარი მიზანია, დაეხმაროს მოსწავლეებს:

• გაიგონ, როგორ შეიძლება გეოგრაფიული აზროვნების გამოყენება სამყაროს შესაცნობად;
• განივითარონ უნარები, გამოიყენონ მზარდი გეოგრაფიული ცოდნა საკუთარ ცხოვრებაში;
• განიხილონ გამოწვევები, რომელთა წინაშეც დგანან პლანეტა და ადამიანები და ამ გამოწვევათა შესაძლო გადაწყვეტა.

პროფესორი პიტერ ჯექსონი განმარტავს, როგორ შეიძლება გეოგრაფიული აზროვნების გამოყენება ისეთი კავშირების დასანახად, რომლებიც ზედაპირზე არ ჩანს. მაგალითად, ტერიტორიები, რომლებიც ხშირად ცალკე აღიქმება (გლობალური ჩრდილოეთი და სამხრეთი, ურბანული და სოფლის ზონები), სინამდვილეში ერთმანეთთან მჭიდროდ არის დაკავშირებული.

ველით, რომ გეოგრაფიის გაკვეთილებზე მოსწავლეები ისწავლიან გეოგრაფიული ცოდნის გააზრებას და შეძლებენ ამ ცოდნის რეალურ ცხოვრებაში პრაქტიკულ გამოყენებას.

გამოყენებული ინტერნეტგვერდები:

https://geography.org.uk/ite/initial-teacher-education/geography-support-for-trainees-and-ects/learning-to-teach-secondary-geography/geography-subject-teaching-and-curriculum/geography-knowledge-concepts-and-skills/subject-knowledge/thinking-geographically/

თანამედროვე განათლების სისტემაში ფუნქციური წიგნიერების განვითარება ერთ-ერთ პრიორიტეტულ მიზნად ითვლება. სულ უფრო მეტი ყურადღება ექცევა მოსწავლეებში მის განვითარებას. ტერმინი „ფუნქციური წიგნიერება“ იუნესკომ 1957 წელს შემოიღო და მას შემდეგ მისმა შინაარსმა მნიშვნელოვანი ცვლილებები განიცადა. აქცენტი ძირითადი პრაქტიკული კომპეტენციებიდან – კითხვის, წერის, დათვლის უნარიდან გადატანილია პიროვნულ, იდეოლოგიურ და სოციალურ-კულტურულ კომპეტენციებზე. იმ კომპეტენციებზე, რომელთა ჩამოყალიბება შეუძლებელია ზოგადი განათლების მხატვრული კომპონენტის გარეშე. სტანდარტი მოითხოვს ისეთი პირობების შექმნას, რომელიც უზრუნველყოფს მოსწავლეების ფუნქციური წიგნიერების განვითარების შესაძლებლობას, საგანმანათლებლო ამოცანების და ცხოვრებისეული პრობლემური სიტუაციების გადაჭრის უნარს.

ფუნქციური წიგნიერება არის მოსწავლეების მიერ საგნობრივი კომპეტენციების სისტემის დაუფლების შედეგი, რაც საშუალებას აძლევს მას წაიკითხოს, გაიაზროს და ეფექტურად გამოიყენონ შეძენილი ცოდნა ყოველდღიურ, პრაქტიკულ სიტუაციაში სოციალური ადაპტაციის პროცესში.

ფუნქციურად წიგნიერი ადამიანი ორიენტირებას ახერხებს სამყაროში და მოქმედებს სოციალური ღირებულებებისა და ინტერესების შესაბამისად. დღეს ადამიანის მთავარი ფუნქციური თვისებებია: ინიციატივა, შემოქმედებითად აზროვნებისა და არატრადიციული გადაწყვეტილებების პოვნის უნარი, პროფესიული გზის არჩევის უნარი და მთელი ცხოვრების განმავლობაში სწავლის სურვილი. ყველა ეს ფუნქციური უნარი სკოლის გარემოში ყალიბდება.

მუსიკის საგნის სწავლება წლების განმავლობაში ძალიან შეიცვალა, ადრე სკოლაში იყო „სიმღერის“ გაკვეთილი, რომლის დროსაც მასწავლებელი მოსწავლეებს მხოლოდ სიმღერებს ასწავლიდა. ახლა კი „მუსიკის“ გაკვეთილია. ასეთი გაკვეთილი მასწავლებლისგან დიდ კომპეტენციას მოითხოვს, რადგან მუსიკის გაკვეთილებზე ვაყალიბებთ ინდივიდის მუსიკალურ წიგნიერებას, ახალგაზრდა თაობის სულიერ სამყაროს. მუსიკის მასწავლებელმა ისეთი სტრუქტურა უნდა მისცეს გაკვეთილს, რომ მოსწავლეებისთვის ის საინტერესო და ინფორმაციული იყოს, არ მოიწყინოს, გაიფართოოს ჰორიზონტი და გაკვეთილზე მიღებული მუსიკალური ცოდნა ყოველდღიურ ცხოვრებაში გამოიყენოს.

ხშირად, მოსწავლეები კლასში მსჯელობენ თემაზე: „რატომ გვჭირდება მუსიკა?“ და საბოლოოდ, დისკუსიების შემდეგ თანხმდებიან, რომ უფრო წიგნიერები გახდნენ, შეუძლიათ გაარჩიონ კონკრეტული მელოდია, რომელიც სატელევიზიო გადაცემაში ან ღონისძიებაზე მოისმინეს, გამოიყენონ თავიანთი ცოდნა ნაწარმოებების, კონკრეტული კომპოზიტორის სტილის იდენტიფიცირებისთვის.

• რას მოიცავს ფუნქციური წიგნიერება?
• რაში უნდა იყოს კომპეტენტური მუსიკის მასწავლებელი, რათა აღზარდოს წიგნიერი მოსწავლე?
• როგორ განვავითაროთ ფუნქციური წიგნიერება მუსიკის გაკვეთილებზე?

მუსიკის გაკვეთილზე, ეს პროცესი იძენს განსხვავებულ ხასიათს, რადგან იგი ერთდროულად მოითხოვს ემოციური, ინტელექტუალური და შემოქმედებითი უნარების გააქტიურებას. მუსიკალურ განათლებაში ფუნქციური წიგნიერება გულისხმობს ისეთი უნარების განვითარებას, როგორიცაა:

• მუსიკალური ნაწარმოების მოსმენის გააზრებული აღქმა;
• აზრის გამოხატვა მუსიკის მეშვეობით;
• შემოქმედებითი და კრიტიკული აზროვნება;
• კულტურულ კონტექსტში მუსიკის დანახვა.

მუსიკალური წიგნიერება, როგორც ფუნქციური კომპონენტი, გულისხმობს:

• შემეცნებით დონეს – მუსიკის სტრუქტურის, ტონალობის, რიტმის გაგება;
• ემოციურ დონეს – მუსიკის მეშვეობით გრძნობებისა და განწყობის გამოხატვა;
• სოციალურ დონეს – თანამშრომლობა ჯგუფებში, მრავალფეროვანი რეპერტუარის ინტერპრეტაცია.

მუსიკალურ პრაქტიკაში ფუნქციური წიგნიერება ვლინდება, როდესაც მოსწავლე:

• თავად ქმნის მუსიკას (იმპროვიზაცია/კომპოზიცია);
• აფასებს მოსმენილს კონკრეტული კრიტერიუმებით;
• უკავშირებს მუსიკას რეალურ მოვლენებს ან კულტურულ კონტექსტს;
• იყენებს მუსიკალურ ცოდნას სხვა საგნებთან კავშირით (მათემატიკა, ისტორია, ლიტერატურა).

მუსიკის გაკვეთილებზე მოსწავლეთა ფუნქციური წიგნიერების ფორმირების ძირითადი პირობები შეიძლება ეწოდოს შემდეგს:

• სწავლების მეთოდების შეცვლა, გაკვეთილზე სხვადასხვა შემოქმედებით-საგანმანათლებლო დავალებების ჩათვლით, ინფორმაციულ-საკომუნიკაციო ტექნოლოგიების გამოყენებით;
• კლასების ორგანიზების ფორმების ცვლილებები, ჯგუფური სწავლების მეთოდების გამოყენება, ერთობლივი მუსიკალური და შემოქმედებითი აქტივობების ორგანიზება;
• მუსიკალური ნაწარმოებების აღქმის გააქტიურების სხვადასხვა საშუალების გამოყენება და მოსწავლეებში თვითგამოხატვისა და მათი საქმიანობის შესახებ რეფლექსიის საჭიროების ჩამოყალიბება;
• მუსიკალური ნაწარმოებების განხილვა მსგავსებისა და კონტრასტის პრინციპის საფუძველზე;
• გაკვეთილზე მოსწავლეთა მიერ დაგროვილი მუსიკალური გამოცდილების გამოყენება, პრობლემური სიტუაციების შექმნა;
• მუსიკალური ნაწარმოების შესწავლისას, მხატვრული ასოციაციებისა და მხატვრული კონტექსტის გამოყენება;
• არასტანდარტული გაკვეთილის ჩატარება;
• სხვადასხვა დიდაქტიკური თამაშების გამოყენება. მაგალითად: „ბგერების სამყარო“, „რას მოგვითხრობს მუსიკა“, „მუსიკალური გამოხატვის საშუალებები“, „მოგზაურობა მუსიკალურ ქვეყნებში – ოპერა, ბალეტი, სიმფონია, კონცერტი“, „ინტონაცია“, „საქართველოს მუსიკალური კულტურა“.

შემოქმედებითი აზროვნება ფუნქციური წიგნიერების ერთ-ერთი კომპონენტია. ეს არის მოსწავლის უნარი, გამოიყენოს თავისი წარმოსახვა იდეების განვითარებისა და გაუმჯობესების, ახალი ცოდნის ჩამოყალიბებისა და ისეთი პრობლემების გადასაჭრელად, რომლებიც აქამდე არ შეხვედრია. შემოქმედებითი დავალებები ამრავალფეროვნებს გაკვეთილს, ზრდის საგნისადმი ინტერესს და შესაბამისად, ცოდნის, უნარებისა და შესაძლებლობების შედეგს. შემოქმედებითი დავალებების შესრულებისას აქტიურდება მოსწავლის შემოქმედებითობა, ჩართულია მეხსიერება და ასოციაციური აზროვნება, ყალიბდება და ფართოვდება შინაგანი ცნობიერება.

მუსიკის აღქმის სფეროში ფუნქციური წიგნიერების განვითარების პროცესი დამოკიდებულია სხვადასხვა ფაქტორზე: მოსწავლის ინდივიდუალურ მახასიათებლებზე, მის ზოგად და მუსიკალურ განვითარებაზე, ცხოვრებისეულ გამოცდილებაზე, ინტერესებზე, სოციალურ გარემოზე.

საგანმანათლებლო პროცესის დროს მასწავლებელს უნდა შეეძლოს ბავშვის ინდივიდუალური,ინტელექტუალური რესურსების მობილიზება. მასწავლებელმა მოსწავლეებს უნდა გააცნოს მიზნობრივი სისტემა, რომელიც განსაზღვრავს უახლოეს, საშუალო და გრძელვადიან პერსპექტივებს. სწავლების საწყის ეტაპზე მთავარია თითოეული მოსწავლის აზროვნების უნარის განვითარება ისეთი ლოგიკური ტექნიკის გამოყენებით, როგორებიცაა – ანალიზი, სინთეზი, შედარება, განზოგადება, კლასიფიკაცია, დასკვნა, რაც ფუნქციური წიგნიერების საფუძვლების განვითარების დასაწყისია.

წარმოგიდგენთ, დაწყებით კლასებისთვის (I–IV) შემუშავებულ საგაკვეთილო მაგალითებს, რომლებიც ემყარება ფუნქციური წიგნიერების განვითარებას მუსიკაში. თითოეული მაგალითი ითვალისწინებს ბავშვის ასაკობრივ თავისებურებებს, თამაშით სწავლას, ემოციებთან მუშაობას და რეალურ ცხოვრებასთან კავშირს.

გაკვეთილი №1 – „რა ჟღერს ჩემ ირგვლივ?“

თემა: გარემოს ხმები და მუსიკა

კლასი: I
მიზანი: მოსწავლემ უნდა ამოიცნოს ყოველდღიური ხმები და გამოხატოს ისინი მუსიკალურად.

გონებრივი იერიში:

1. „როცა დილით იღვიძებთ, როგორი ხმები გესმით?“

პასუხები: ჩიტების ჭიკჭიკი, წყლის ხმა, მანქანების ძრავის ხმა, მშობლების საუბარი, ტელევიზორის ხმა.

2. „შეგიძლიათ მითხრათ – არის თუ არა ეს ხმები მუსიკა?“

პასუხები: არაააა, მაგრამ ჟღერს როგორც მუსიკა…

3. „შეიძლება ჩვენც შევქმნათ მუსიკა, ხმების გარეშე?“

პასუხები: კიიიი! თითებით! ტაშით! ფეხის ბაკუნით!

4. „ წვიმის ხმა რომ მუსიკა იყოს, როგორ გაშლიდით?“

პასუხები: წკაპ-წკაპ… პატარა წვეთები…

დავალება: მოსმენილი ბუნებრივი ხმების (წვიმა, ქარი, კარების ჭრიალი, ჩიტები) მიხედვით მოსწავლე ქმნის მუსიკალურ ნახატს – გამოსახავს ხმას გამღერებით, სხეულით ან ნივთით. მაგალითად:

• წვიმა – თითების წკაპუნი;
• ქარი – ხელის რბილი მოძრაობა და ზუზუნი;
• მზე – გრძელი მელოდიური ხმა.

ფუნქციური უნარი: გარემოსთან კავშირი, სმენითი აღქმა, სიმბოლური აზროვნება, თვითგამოხატვა.

კომპეტენცია: გარემოს ხმების ამოცნობა და სიმბოლური გამოხატვა.

შეფასების რუბრიკა:

გაკვეთილი №2 – „მუსიკალური ზღაპრის შექმნა“

თემა: ზღაპრის მუსიკალური გაფორმება

კლასი: II
მიზანი: მოსწავლეებმა უნდა შექმნან მოკლე ზღაპარი მუსიკალური გაფორმებით.

გონებრივი იერიში:

1. „რა დატვირთვა აქვს ზღაპარში მუსიკას?“

პასუხები: მიგვანიშნებს, ვინ არის კეთილი ან ბოროტი გმირი… გვახალისებს… გვაშინებს.

2. „თუ პეპელა დაფრინავს, როგორი იქნება მისი მუსიკა?“

პასუხები: რბილი… ჩუმი… მსუბუქი მელოდია.

3. „შეიძლება ბოროტი მგელი ჟღერდეს ძალიან ნაზად?“

პასუხები: არააა… მგელი ყმუის! მაგრამ თუ მოინანიებს, მაშინ კი – შეიძლება.

4. „თქვენ რომ იყოთ ზღაპრის გმირი – როგორ მუსიკას დაურთავდით თქვენს მოძრაობას?“
   პასუხები: თუ პრინცესა ვარ – ლამაზი მუსიკა, თუ რობოტი – ბუმ-ბუმ.

დავალება: მასწავლებელი კითხულობს მარტივ ზღაპარს („სამი გოჭი“), ხოლო მოსწავლეები თითო სცენას მუსიკალურად აფორმებენ:

• სხეულით (ხტუნვა, ტაში);
• ხმით გაჟღერებით;
• მუსიკალური ინსტრუმენტებით (დაირა, მარაკასი, სამკუთხედი).

ფუნქციური უნარი: ინტერპრეტაცია, სიტყვიერისა და მუსიკალურის ინტეგრაცია, შემოქმედებითი აზროვნება, ჯგუფური მუშაობა.

კომპეტენცია: ინტერპრეტაცია და თანამშრომლობა.

შეფასების რუბრიკა:

გაკვეთილი №3 – „ჩემი პატარა სიმღერა – ჩემი ამბავი“

თემა: საკუთარი ისტორიების მუსიკალური გადმოცემა

კლასი: III
მიზანი: მოსწავლემ გადმოსცეს საკუთარი ემოციური გამოცდილება მუსიკალური ფრაზით.

გონებრივი იერიში:

1. „დღეს როგორი განწყობით მოხვედით სკოლაში?“

პასუხები: ბედნიერი ვარ!… მეძინება… ოდნავ სევდიანი ვარ.

2. „შეგიძლიათ თქვენი განწყობა მელოდიად გადააქციოთ?“

პასუხები: მგონი შემიძლია… წავიღიღინებ… შეიძლება რაღაც მელოდია მოვიფიქრო!

3. „შეიძლება გრძნობებზე საუბარი მხოლოდ სიმღერით?“

პასუხები: კი, როცა ვმღერი, ვამბობ რასაც ვერ ვლაპარაკობ ხოლმე.

4. „თქვენი სიმღერა ვინ უნდა მოისმინოს?“

პასუხები: დედამ… მეგობარმა… შეიძლება არავის – ეს ჩემი გრძნობაა.

დავალება: მასწავლებელი სვამს კითხვას: „დღეს როგორი დილა გქონდა?“. მოსწავლე ირჩევს ერთ სიტყვას (მაგ. ბედნიერი, მოწყენილი, აღელვებული) და ქმნის მცირე მელოდიას ამ სიტყვაზე. შეუძლია მელოდია იმღეროს ან დახატოს.

ფუნქციური უნარი: ემოციური ინტელექტი, თვითგამოხატვა, მუსიკალური ინტონაციის ფორმირება.

კომპეტენცია: თვითგამოხატვა და ემოციური აზროვნება.

შეფასების რუბრიკა:

გაკვეთილი №4 – „მუსიკა სხეულში“

თემა: რიტმის შესრულება სხეულით

კლასი: IV
მიზანი: მოსწავლემ უნდა შექმნას რიტმული კომპოზიცია მხოლოდ სხეულის ნაწილების გამოყენებით.

გონებრივი იერიში:

1. „სხეულიც შეიძლება იყოს ინსტრუმენტი?“

პასუხები: კიიიი, ხელით, ფეხით, ბაკუნით! ტაშითაც!

2. „რომელი ხმებია უფრო მაღალხმიანი – ტაში თუ ფეხის ბაკუნი?“

პასუხები: ტაში! არა, ბაკუნი… გააჩნია, როგორ გავაკეთებ.

3. „შეიძლება ყველამ ერთნაირად დააბაკუნოს?“

პასუხები: არა – ზოგი ხმადაბლა, ზოგი სწრაფად, ზოგი ძლიერად.

4. „როგორ ჟღერს მეგობრობა რიტმში?“

პასუხები: ერთად! თანაბრად!

დავალება: ბავშვები ქმნიან მცირე ჯგუფებში „სხეულის ორკესტრს“ – ტაში, მუხლზე დაკაკუნება, თითების წკაპუნი, ფეხით ბაკუნი და ა.შ.

მასწავლებელი ამბობს ფრაზებს (მაგ. „მზე ამოვიდა“, „გახარებული ვარ“) და მოსწავლეები ქმნიან შესაბამის რიტმულ თანმიმდევრობას.

ფუნქციური უნარი: სხეულებრივი ინტელექტი, დროისა და რიტმის შეგრძნება, ერთობლივი პასუხისმგებლობა

კომპეტენცია: რიტმული გრძნობა და სხეულის გამოყენება

შეფასების რუბრიკა:

გაკვეთილი №5 – „მუსიკალური ემოციები“

თემა: ემოციები მუსიკაში

კლასი: I–II

მიზანი: მოსწავლემ უნდა ამოიცნოს მუსიკიდან ემოცია და გამოხატოს იგი სახით, ნახატით ან მოძრაობით.

გონებრივი იერიში:

1. „შეგიძლიათ მუსიკით იგრძნოთ სიხარული ან სევდა?“

პასუხები: კი, როცა მუსიკა სწრაფია – მიხარია, როცა ნელია – მგონია, რომ ვტირი.

2. „რომელ ემოციას გამოარჩევთ ამ მუსიკაში?“

პასუხები: მგონია, რომ მარტო ვარ… ან – რაღაც კარგი მოხდება!

3. „თუ ემოციას ექნებოდა ფერი, რას დახატავდი ამ მელოდიაზე?“

პასუხები: ცისფერს… წითელს… ყვითელს! ძალიან ბედნიერი მუსიკაა!

4. „შეიძლება მუსიკა ემოციის გარეშე?“

პასუხები: არა… მაშინ რა აზრი აქვს! უნდა იყოს რაღაც გრძნობა.

დავალება: მოისმენენ მარტივ ინსტრუმენტულ ნაწარმოებებს (მაგ. გრიგის „დილა”, მოცარტის მენუეტი,) შემდეგ ბავშვები ირჩევენ შესაბამის ემოციას ან ხატავენ, თუ რა იგრძნეს. შემდეგ – იმეორებენ ემოციას მოძრაობით ან გამღერებით.

ფუნქციური უნარი: ემოციური და ვიზუალური აზროვნება, აზრის გამოხატვა არავერბალურად.

ფუნქციური კომპეტენცია: ემოციური ინტერპრეტაცია, შემოქმედებითი გადმოცემა.

შეფასების რუბრიკა:

გაკვეთილი №5 – „მუსიკა კადრს მიღმა“

კლასები: III–IV

მიზანი: მოსწავლე ავითარებს ფუნქციურ აზროვნებას — ასახავს და ადარებს საკუთარ მოლოდინს რეალურ მუსიკალურ გადაწყვეტასთან.

I ეტაპი -განწყობის შექმნა

1. „თქვენ როგორ ფიქრობთ – რა შეუძლია მუსიკას, რა დატვირთვა აქვს სიუჟეტში?“
2. „გინახავთ ფილმი ან მულტფილმი, სადაც მუსიკამ შეგაშინათ ან გაგახალისათ?“

მოსწავლეები აზრს წერენ პატარა სტიკერზე ან ამბობენ ხმამაღლა.

II ეტაპი – ვიდეოს ჩვენება ხმის გარეშე.

მოსწავლეებმა უნდა წარმოიდგინონ, როგორი მუსიკა შეიძლება მოუხდეს. მასწავლებელი მოსწავლეებს აძლევს ბარათებს, სადაც წერენ ან ხატავენ:

• როგორი მუსიკა მოუხდება (მხიარული, სწრაფი, ნელი, საშიში…)?
• რომელი ინსტრუმენტი მოუხდება?
• რას გრძნობს პერსონაჟი?
• როგორი ხასიათი აქვს პერსონაჟს?

III ეტაპი – კითხვა-პასუხი / გონებრივი იერიში

1. „ვინ არის მთავარი გმირი და როგორ გგონია – როგორი ხმა აქვს მას?“
2. „რომელი ნაწილი იყო ყველაზე დრამატული? როგორი მუსიკა წარმოიდგინე ?“
3. „რა ჟანრის მუსიკა მოუხდებოდა?“ (მაგ: ჯაზი, კლასიკა, როკი, ხალხური)
4. „თუ ეს გმირი სიმღერას დაწერდა, როგორი იქნებოდა?“

მოსწავლეები ჯგუფურად ან ინდივიდუალურად განიხილავენ.

IV ეტაპი – ვიდეოს ჩვენება მუსიკით.

ბავშვები ადარებენ ავტორისეულ მუსიკას თავიან ვარიანტებს.

V ეტაპი – შედარება და ანალიზი

მოსწავლეები ავსებენ პატარა ცხრილს:

დასკვნითი შეკითხვები:

• „შეიძლება ერთსა და იმავე სცენას ჰქონდეს სხვადასხვა მუსიკალური სახე?“
• „რომელი უკეთ გამოხატავდა პერსონაჟის გრძნობას – თქვენი თუ ვიდეოს ვერსია?“
• „თქვენ რომ კომპოზიტორი იყოთ, რას შეცვლიდით?“

შეფასების რუბრიკა:

მოსწავლეები ავსებენ თვითშეფასების კითხვარს:

შეკითხვა №1

• „როგორი მუსიკა წარმოიდგინე ამ ვიდეოსთვის და რატომ?“
• „ვიფიქრე, რომ იყოს სწრაფი და მხიარული, რადგან პერსონაჟი დახტოდა და მოღიმარი სახე ჰქონდა“.
• „მგონი მელოდიური და ნაზი მუსიკა მოუხდებოდა, რადგან მზე ამოდიოდა და მშვიდი იყო“.
• „მე საშიში მუსიკა წარმომედგინა, იმიტომ რომ უცნაური არსება გამოჩნდა და არ ვიცოდი, კეთილი იყო თუ ბოროტი“.

შეკითხვა №2

• „როგორ ფიქრობ, შეეფერება რეალური მუსიკა იმას, რაც შენ წარმოიდგინე?“
• „კი! ზუსტად ისეთი იყო, ოღონდ კიდევ გიტარა დაემატა. მე ვერ მივხვდი, რა ინსტრუმენტი იყო“.
• „ნაწილობრივ – ტემპი დაემთხვა, მაგრამ მე სხვანაირი ჟღერადობა მქონდა წარმოდგენილი, თითქოს უფრო ლამაზი მელოდია“.
• „საერთოდ არ დაემთხვა – მეგონა, დრამატული იქნებოდა, მაგრამ ძალიან მხიარული მუსიკა ჰქონდათ. გამიკვირდა“.

 შეკითხვა №3

• „რა ისწავლე ამ აქტივობიდან?“
• „მუსიკა ყველაფერს ცვლის. შეიძლება სევდიანი იყო, მაგრამ მუსიკა გახალისებს“.
• „მე ვისწავლე, რომ მუსიკა გმირს ხასიათს აძლევს. ჟღერადობით ვგრძნობ, რა ხდება“.
• „მნიშვნელოვანია, როგორ მუსიკას დაურთავ – შეიძლება დაგაბნიოს ან გითხრას, რა უნდა იგრძნო“.
• „მე მეგონა, მუსიკა უბრალოდ ლამაზად ჟღერს, მაგრამ თურმე ასე არაა – ის ისტორიას ჰყვება!“.

 შეკითხვა №4

• „მიუხედავად იმისა, რომ განსხვავებული ვერსია გქონდა, შენი იდეა მაინც ღირებული იყო. რატომ?“
• „კი,რადგან ეს ჩემი წარმოსახვა და ფანტაზიაა“.
• „მე განსხვავებულად აღვიქვი და შეიძლება ჩემმა იდეამ სხვასაც რაღაც გაახსენოს“.
• „მუსიკას სხვადასხვა ადამიანი სხვადასხვანაირად გრძნობს — ჩემი მოსაზრებაც ასეთია“.

შემაჯამებელი წინადადება მოსწავლეების დასასრული ფრაზისთვის:

„დღეს, მუსიკის გარეშე ვიდეომ მასწავლა, რომ…“

• ხმაც ისეთივე მთავარია, როგორც პერსონაჟი.
• ჩემს თავში უკვე მუსიკა გაჟღერდა, სანამ ვიდეო დასრულდა.
• ფანტაზია და რეალობა მუსიკაში ორივე საჭიროა.

თვითშეფასების კითხვარი ძალიან ღირებულია, რადგან ავითარებს:

• კრიტიკულ აზროვნებას;
• საკუთარ ინტუიციაზე დაყრდნობას;
• სწავლის პროცესზე ფიქრს (მეტაკოგნიციას);
• ხელს უწყობს ემოციური წიგნიერების გაღრმავებას.

შეფასების რუბრიკა სოლო ტაქსონომიის მიხედვით:

შეფასების რუბრიკა

ამ ტიპის დავალების შესრულებისას განსაკუთრებული მნიშვნელობა ენიჭება მოსწავლის პიროვნულ დამოკიდებულებასა და ემოციებს. მიზნად ისახავს მოსწავლეების ინტერესების განვითარებას. ინტერესები, რომლებიც ხელს უწყობენ ბავშვის გონებრივ, მორალურ, ემოციურ, ფიზიკურ, ესთეტიკურ განვითარებას. ინტერესის განსაკუთრებული ტიპი – კოგნიტიური, საგანმანათლებლო პროცესში ჩნდება.

თითოეული გაკვეთილის სტრუქტურირება შესაძლებელია განსხვავებულად, სხვადასხვა დიდაქტიკური მასალის გამოყენებით: ვიდეოგაკვეთილები, პრეზენტაციები, სასწავლო მოდულები, აუდიო-ვიდეო მასალები, წყვილებში, ჯგუფებში, გუნდებში მუშაობა; ზეპირი და წერილობითი გამოკითხვა, მუსიკალური ნაწარმოებების ანალიზი და განხილვა.

მუსიკის მასწავლებლის საქმიანობაში მთავარია მოსწავლეებთან ერთად განვითარება, მუდმივი შემოქმედებითი ძიება, გემოვნების გათვალისწინებით, მოსწავლის სულიერი სამყაროს განვითარება. მოსწავლეთა უნარ-ჩვევები ვითარდება გაკვეთილში დამოუკიდებელი დავალებების ჩართვით (უცნაური ამოცანების პოვნა, ლოგიკური ჯაჭვები, მუსიკალური ნაწარმოების ჟანრის განსაზღვრა).

ამგვარად, შეგვიძლია დავასკვნათ, რომ მუსიკის გაკვეთილები სულაც არ შემოიფარგლება მხოლოდ ფუნქციური წიგნიერების ერთი ან ორი ტიპის განვითარებით. მუსიკის გაკვეთილი ეხმარება მოსწავლეებს სამყაროს გაგებაში, ავითარებს მხატვრულ გემოვნებას, შემოქმედებით წარმოსახვას, ბუნებისა და სამშობლოს სიყვარულს.

(ერთი დღის ქრონიკა. ჩანაწერებიდან)

„ – ჰაა, ვერან, გაგვევლო სადმე“, – მწერს ამას წინათ გურამი, ჩემი ძმაკაცი, თავართქილაძე. გურამი იმ უიშვიათესთაგანია, თვითონ რომ არ წერს და ისე უყვარს პოეზია, უანგაროდ, ჰოდა, პოეტს ასეთი კაცი როგორ არ უნდა გიყვარდეს.

„ – ბავშვი მყავს ერთგან მისაყვანი, ერთ საათში თავისუფალი ვიქნები და შემოგეხმიანები“, – ვპასუხობ.

ბოლო ერთი წელია, რაც დიდი ავიაციიდან კი არადა, „დიდი სმიდან“ (რომელიც ორ კვირაში ერთხელ დალევას გულისხმობდა) წავედით და „პატარა სმაზე“ გადავედით (რომელიც თვენახევარ-ორ თვეში ერთხელ დალევას გულისხმობს), ჰოდა, ახლა, როგორც წესი, თბილისში ან თბილისის შემოგარენში დავეხეტებით ხოლმე მისი მანქანით. ხეტიალით ადრეც ვხეტიალობდით, მაგრამ მაშინ – დასალევად, ასეთ ხეტიალს კი ფასი არ აქვს: სიმთვრალეში ბოლომდე და გემრიელად ვერ აღიქვამ გარემოს. არადა, მიუხედავად იმისა, რომ ჩემს სოფელში ჩასვლა მეზარება (ძალიან შორია), მე მაინც სოფლის კაცი ვარ, ჩემგან ქალაქელი მხოლოდ გარეგნულად დადგა. ასეთი ლექსიც კი დავწერე ამას წინათ:

კაცმა რომ თქვას, რას გერჩი, წვიმავ, რომ მეზიზღები?!

შენ მხოლოდ შენს საქმეს აკეთებ, ფეხსაცმელი

და შარვალი რომ
მესვრება ხოლმე,

ამით ჩემივე წარმოშობას –
წარმომავლობას – მახსენებ მხოლოდ:

რაც არ უნდა
ქალაქელობა ვიბრალო, ჩემში

ტალახსა და
ლაფში გაზრდილი ის ბავშვი ცხოვრობს.

ჰო, სოფლის კაცი ვარ, ამიტომ აქვე, ვერეს ხეობაში ჩასვლა ან ქალაქგარეთ, ბუნებაში გასვლა და დედამიწის ნატურალური სუნის ჩასუნთქვა მიყვარს.

შევხვდი გურამს და ჩავუჯექი მანქანაში.

„ – საბადურებისკენ ავიდეთ?“ – გამომცდელად მეკითხება.

„ – მიდი, დააწექი“, – ვპასუხობ და სავარძლის საზურგეს ვარეგულირებ, რომ კომფორტულად დავჯდე.

საბადურები… სიმწვანე… მდინარესთან ვჩერდებით, აქ შარშანაც ამოვედით, მაშინ – დასალევად, ბიჭებთან ერთად.

„ – წამო,  თიანეთში დავაწვეთ!“ – მთავაზობს გურამი. თვითონ თიანეთელია წარმოშობით, სახლიც აქვს იქ, დაკეტილი. მე თიანეთზე სამი პოეტი მახსენდება: მირზა გელოვანი, ბესიკ ხარანაული და ტარიელ ხარხელაური… ჩემი ინფანტილური წარმოდგენით, რახან „თიანეთი“ ჰქვია, მთიანი ადგილია. სინამდვილეში კი საბადურების მიხვეულ-მოხვეული და ულამაზესი საუღელტეხილო გზის გავლის შემდეგ წინ სივრცე იშლება, რომელიც ჰორიზონტთან დაბალ ქედს ებჯინება.

ღორები, ძროხები და ცხენები დადიან გზისპირებზე.

„ – აღიარე, რამდენი ხანია, ღორი არ გინახავს ახლოდან“, – მეხუმრება გურამი. კარგა ხანია, არ მინახავს, მართალია.

ქარსაცავი ხეების ხეივანს შორის გაწოლილ გზაზე მივქრით, ფანჯრები ჩაწეული გვაქვს, თბილისივით კი არ ცხელა აქ, სიგრილეა.

„ – შენ საღამოს უნდა ნახო, თხლად ჩაცმული ვერ გაივლი“, – ამბობს გურამი.

ჩაწეული ფანჯრებიდან ფოთლების, ბალახის, ნაკელის და კიდევ უამრავი რამის სუნი შემოდის, რომელიც ლამის ცრემლებს მგვრის.

„ – მურმანისა არ იყოს, „რა მამულები მქონია აქეთ!“ – ვეუბნები გურამს. გურამს ეღიმება.

„ – აი, იმ თიხიანი გორის ქვეშ ტარიელი ცხოვრობს, ხარხელაური“, – მანიშნებს გურამი.

მე ტარიელ ხარხელაურის პირველი, პატარა კრებული – „წყალი საკალმახე“ – მახსენდება, ჩემი ბავშვობის უსაყვარლესი საკითხავი, დღესაც ჩემი სამაგიდო წიგნი და, საერთოდაც, სრულიად ობიექტურად, ერთ-ერთი საუკეთესო სადებიუტო კრებული ქართულ პოეზიაში. იმ კრებულის წინასიტყვაობაში რედაქტორი ზურაბ კუხიანიძე ტარიელთან სტუმრობას იხსენებს:

„ერთ დღეს დავკარი ფეხი და თიანეთში სოფელ სიმონიანთხევშიც ვესტუმრე. სიმონიანთხევში იყო მწიფე კომშით, კორკიმელით და შავქლიავით დახუნძლული ეზო, რამდენიმე წლის წინ გადაბელილი და ახლად ტოტებაყრილი ასწლოვანი კაკლის ხე რომ გადაფოფროდა. იდგა კამის, ალერდისა და ჟიპიტაურის სურნელი, საძოვრებიდან დაბრუნებული ნახირის გულსა და სულს მონატრებული ხმაური. შორს კი, გვიანი შემოდგომის დასისხლული ჩამავალი მზის სხივებით აფორეჯებული ლურჯი ტატნობის ფონზე, შორი გზიდან მომავალ აქლემთა ქარავანივით ირწეოდა საბადურების მთები. ტარიელმა მთებისკენ გაიშვირა ხელი და ღიმილით თქვა დაგვიანებული პასუხი (ადრე რედაქტორს ჰქონდა ნაკითხი, არ ეწევი, არ სვამ და ასეთ კარგ ლექსებს როგორ წერო. – ბ. ა.): „აი, ესენი მაწერინებენ ლექსებს“.

ეს პატარა ტყე, ეს პატარა მთა

და ეს ჩანჩქერი,

აი, ესაა ჩემი სამშობლო,

სხვა არაფერი…

და თუ შეგაკრთობს სიო,

მთიდან წამონაფრენი –

აი, ესაა ჩემი სამშობლო,

სხვა არაფერი…

მთები, ნისლები,

მზის ოქროსფერ სხივით ნაფერი, –

აი, ეს არის ჩემი სიმდიდრე,

სხვა არაფერი“.

„ – აი, ამ სკოლაში ვსწავლობდი სამი წელი, – გურამის ნათქვამს გამოვყავარ ფიქრებიდან. ვუყურებ ხეებში ჩაფლულ, სტანდარტული შესახედაობის სკოლას, – ეს ჩემი სოფლის გადასახვევია, – ამატებს გურამი, – თუ დალევა გინდა, ავიაროთ, ბიჭები პატივს გვცემენ“.

„ – არა, ახლა არ ვარ დალევის მუღამზე“, – ვუარობ და გზას ვაგრძელებთ.

„ – ალექსანდრე ხო იცი, ბესიკის (ხარანაულის. – ბ. ა.) უმცროსი შვილი, მაგან დამპატიჟა აქ თავისთან. მერე, დასალევად რო წამოვალთ, დავადგეთ“, – ამბობს გურამი.

იორთან ვაჩერებთ, სუფთა ჰაერს ვსუნთქავთ. ისევ ვაგრძელებთ გზას.

„ – აქეთ მირზას სახლ-მუზეუმია. ხო იცი, მანდ დეიდაჩემი მუშაობს, მარა მანდ სხვა დროს მივიდეთ, რო ისევ მოსასვლელი მიზეზი გვქონდეს“.

მერე სიონის წყალსაცავთან მივდივართ. კოტეჯები… ჯიხურები… საზღვაო ეკიპირება და ინვენტარი… და ხალხი, ბევრი ხალხი…

„ – ხო არ დაარტყამ ერთ კათხას?“ – ღია ლუდხანისკენ მანიშნებს გურამი.

„ – არა, არ მინდა“, – ისევ ვუარობ, რადგან მართლა არ მინდა, ეს დადებითი ემოცია სიმთვრალით გავიფუჭო, მით უმეტეს, ერთ კათხაზე ვერ გავჩერდები.

გურამი არ იმჩნევს, მაგრამ კმაყოფილია ჩემი უარით, რადგან მეც ვიცი, რა ჯოჯოხეთია, როცა შენი ძმაკაცი ლუდს სვამს, შენ კი – კოკა-კოლას.

და ისევ თბილისი (ამჯერად – მეორე გზით)… ბუღი… ხვატი… საცობები… და უკვე ღამე.

სკოლის პირველი დღე ყოველთვის სავსეა სიხარულით, მღელვარებითა და ახალი გამოწვევებით.

მასწავლებლისთვის ეს არის უმნიშვნელოვანესი შესაძლებლობა, შექმნას ისეთი გარემო, სადაც ბავშვები თავს უსაფრთხოდ და კომფორტულად იგრძნობენ.

სწორედ მასწავლებლებზეა დამოკიდებული, როგორ გაატარებენ ბავშვები სწავლის პირველ დღეებს. მნიშვნელოვანია არა მხოლოდ კლასის მართვა, არამედ აქტიური სოციალური ურთიერთობების წახალისება, პოზიტიური გარემოს შექმნა, რომელიც აძლიერებს თანამშრომლობისა და ურთიერთობის უნარებს; ეხმარება ბავშვებს, უკეთ შეეგუონ ახალ გარემოს და სიღრმისეულად გაიცნონ ერთმანეთი.

ამ სტატიაში შემოგთავაზებთ რამდენიმე ინოვაციურ და სახალისო აქტივობას, რომლებიც დაგეხმარებათ, შექმნათ პოზიტიური ატმოსფერო, რათა ბავშვებმა ერთმანეთის მიმართ თანადგომა და მხარდაჭერა იგრძნონ.

1. „საიდუმლო ყუთი“

რა არის „საიდუმლო ყუთი“?

„საიდუმლო ყუთი“ არის სახალისო და ინტერაქციული აქტივობა, რომლის მთავარი მიზანია მოსწავლეთა შორის მეგობრული და უსაფრთხო გარემოს შექმნა. ეს აქტივობა ეხმარება ბავშვებს, უკეთ გაიცნონ ერთმანეთი, გამოავლინონ ინტერესები და გრძნობები, რაც ამყარებს მათ შორის ნდობასა და პოზიტიურ დამოკიდებულებას.

საჭირო მასალები:

• საიდუმლო ყუთი – ლამაზად გაფორმებული ყუთი;
• ფურცლები: თეთრი ან ფერადი ფურცლები, სადაც მოსწავლეები დაწერენ ან დახატავენ თავიანთ საიდუმლოებებს;
• ფერადი ფანქრები და მარკერები.

აქტივობის ჩატარება:

აიღეთ მყარი, საშუალო ზომის ყუთი და დაამშვენეთ ის ფერადი ქაღალდებით, სტიკერებით, ან ბავშვების ნახატებით. ყუთის თავზე შეიძლება დავაწეროთ: „საიდუმლო ყუთი“ ან „საზაფხულო საიდუმლოებები“.

შეგიძლიათ, ის მოსწავლეებთან ერთადაც დაამზადოთ, რაც უფრო მეტ ინტერესსა და ხალისს გამოიწვევს.

ყუთში გააკეთეთ პატარა ხვრელი/ადგილი, სადაც ბავშვები შეძლებენ ფურცლების ჩაგდებას ისე, რომ მათი ჩანაწერები დანარჩენებმა არ დაინახონ.

პირველივე დღეს, როგორც კი მოსწავლეები კლასში შემოვლენ, ვუამბოთ მათ „საიდუმლო ყუთის“ შესახებ. რომ ეს ყუთი განსაკუთრებულია, რომ მასში მხოლოდ ისეთი საიდუმლოებები ინახება, რომლებიც მოსწავლეებს სიამოვნებასა და სიხარულს მოუტანს. ეს შეიძლება იყოს მათი ზაფხულის საიდუმლოებები, ოცნებები ან რაიმე განსაკუთრებულის გაზიარება.

დაბნეულობის თავიდან ასაცილებლად (შესაძლებელია, ზოგიერთ მოსწავლეს გაუჭირდეს პირობის გააზრება, თუ რა უნდა დაწეროს/დახატოს) შეგიძლიათ წინასწარ მოამზადოთ კითხვები ან მაგალითები, რომლებიც მოსწავლეებს გაუმარტივებს აქტივობის შესრულებას.

ბავშვებს ასევე ვეუბნებით, რომ რასაც ყუთში ჩადებენ, იქნება პირადი და ის მხოლოდ იმ შემთხვევაში გაიხსნება და წაიკითხავენ კლასის წინაშე, თუკი მათი სურვილი და მზაობა იქნება.

მივყვეთ ნაბიჯებად:

• ფურცლების მომზადება: თითოეულ ბავშვს მივცეთ თეთრი ან ფერადი ფურცლები /სტიკერები. ვთხოვოთ, რომ დაწერონ ან დახატონ რამე, რაც ზაფხულში განსაკუთრებულად მოეწონათ, ახალი უნარები, რომლებიც შეიძინეს; ან საიდუმლო, რომელიც უნდათ, რომ გაგვანდონ.
• ყუთში ჩანაწერების ჩაშვება – როდესაც მოსწავლეები დაასრულებენ, სთხოვეთ მათ, რომ ფურცლები დაკეცონ და „საიდუმლო ყუთში“ ჩადონ. ვეცადოთ, ყველა ბავშვმა მიიღოს მონაწილეობა, რადგან არჩევანის საშუალება ნამდვილად აქვთ (წერით ან ნახატით).
• ყუთის გახსნა და გაზიარება – შეგიძლიათ გარკვეული დროის შემდეგ (მაგალითად, დღის ბოლოს ან კვირის ბოლოს), თუ მოსწავლეები მზად არიან, გახსნათ ყუთი და შემთხვევითობის პრინციპით, ამოიღოთ ერთი საიდუმლო და განიხილოთ. თუკი ავტორი იცნობს საკუთარ ჩანაწერს და სურვილი ექნება, შეუძლია თქვას, რომ წერილი თავისია.

ეს პროცესი დაეხმარება ბავშვებს ერთმანეთის უკეთ გაცნობაში და ნდობის ჩამოყალიბებაში.

• შეგიძლიათ, ბავშვებს მისცეთ არჩევანი – სურთ თუ არა თავიანთი საიდუმლოებების საჯაროდ გაზიარება. თუ რომელიმე ბავშვი სურვილს გამოთქვამს, მას შეუძლია თავისი ნაწერი წაუკითხოს თანაკლასელებს. თუ მოსწავლეები არ არიან მზად, რომ საიდუმლოებები საჯარო გახადონ, შეგიძლიათ მათი საიდუმლოებები ანონიმურად შეინახოთ და გახსნათ მხოლოდ მაშინ, როცა ისინი მზად იქნებიან.
• პრიზები /წამახალისებელი სტიმულები – შეგიძლიათ შექმნათ წახალისების სისტემა, სადაც თითოეულ ბავშვს, ვინც თავის საიდუმლოს გააზიარებს, მისცემთ პატარა პრიზს, მაგალითად, სტიკერს, მცირე სათამაშოს ან კიდევ რამე სიმბოლურ საჩუქარს.

აქტივობის ბოლოს, განიხილეთ, როგორ იგრძნეს თავი ბავშვებმა ამ აქტივობის დროს. ეს არის შესანიშნავი შესაძლებლობა, რომ მოსწავლეებს ასწავლოთ საკუთარი გრძნობების გამოხატვა და გაზიარება.

შეკითხვები რეფლექსიისთვის:

1. საიდუმლოებებისა და ემოციების შესახებ:

1. • როგორ გრძნობდი თავს, როცა შენი საიდუმლო ყუთში ჩადე?
   • იყო თუ არა რთული შენი საიდუმლოს გაზიარება? რატომ?
   • გქონდა თუ არა მოლოდინი, რომ შენ მიერ გაზიარებული საიდუმლოთი ვინმე დაინტერესდებოდა?
   • შეძლებდი თუ არა, რომ ვინმესთან პირადად გაგეზიარებინა ეს საიდუმლო?
   • რა იყო შენთვის ყველაზე საინტერესო ამ აქტივობაში?
   • დაგეხმარა თუ არა ეს აქტივობა კლასელების უკეთ გაცნობაში?
2. თავის აღმოჩენა:
   • რა გაიგე საკუთარი თავის შესახებ ამ აქტივობის დროს?
   • იყო თუ არა რამე ისეთი, რაც დაგეხმარა უკეთ გაგეგო შენი ინტერესები და გრძნობები?
   • რა ისწავლე სხვებისგან ამ აქტივობის დროს?
3. აქტივობის შეფასება:
   • რას შეცვლიდი ამ აქტივობაში, თუ შესაძლებლობა გექნებოდა?
   • როგორი გრძნობა დაგრჩა მას შემდეგ, რაც აქტივობა დასრულდა?
   • გინდა მომავალში მსგავსი აქტივობების გაკეთება?

„საიდუმლო ყუთი“ დარჩება კლასში მთელი წლის განმავლობაში და ნებისმიერ დროს, როცა მოსწავლეებს კიდევ რამე საიდუმლოს გაზიარება მოუნდებათ, შეუძლიათ გამოიყენონ ის, მაგალითად, თვეში ერთხელ ან ყოველი მნიშვნელოვანი მოვლენის შემდეგ. ბავშვები შეძლებენ ჩააგდონ ახალი ფურცლები, სადაც აღწერენ თავიანთ ახალ მიღწევებს, ოცნებებს ან ემოციებს.

ყოველი აქტივობის ბოლოს შეგიძლიათ, შეარჩიოთ რამდენიმე საყვარელი მომენტი, რომლებიც ყუთში იყო ჩანაწერების სახით და ერთად განიხილოთ.

2. ზაფხულის შთაბეჭდილებების დაფა

შეგიძლიათ ეს შაბლონები ამობეჭდოთ, ფლიპჩარტზე ან ფორმატზე დააწებოთ. ან ინდივიდუალურად დაბეჭდოთ, დაურიგოთ ბავშვებს, ისინი კი თავიანთ ბრჭყვიალა შთაბეჭდილებებს ჩახატავენ ან ჩაწერენ. საინტერესო ადგილებზე გადაღებულ ფოტოებს ჩააკრავენ და თანაკლასელებს გაუზიარებენ.

3. ,,საოცრებათა ხიდი“

ბავშვებში მეგობრობის, განსხვავებულობის მიღებისა და ერთმანეთის უნიკალურობის აღნიშვნის წახალისებისთვის სახალისო აქტივობა.

საჭირო მასალები:

• სხვადასხვა ფერის პატარა ბარათები/წებოვანი სტიკერები (ფერები შეგიძლიათ ბავშვების გემოვნებით აირჩიოთ)
• წებო
• ფლომასტერები ან ფანქრები ფერადი წარწერების გასაკეთებლად
• ფორმატი ან ფლიპჩარტი, რომელზეც ხიდის ფორმას დაახატავთ, ისე, რომ მთელმა კლასმა დაინახოს

აქტივობის პროცესი:

1. ფორმატზე ან ფლიპჩარტზე დახატეთ დიდი ხიდი. ხიდის ორივე მხარეს დატოვეთ ადგილი, სადაც ბავშვები სტიკერებს მიაკრავენ.
2. აუხსენით ბავშვებს, რომ დღეს ისინი ერთად ააშენებენ „საოცრებათა ხიდს“, რომელიც აჩვენებს, რამდენად განსაკუთრებული არიან ისინი და როგორ შეუძლიათ ერთად ძლიერი და უკეთესი კლასის შექმნა.

შეგიძლიათ, გააკეთოთ აქტივობის მოდელირება, ჯერ თქვენ დაწეროთ რაიმე მნიშვნელოვანი თქვენ შესახებ და მიაკრათ ხიდის რომელიმე მხარეს.

3. ბავშვებს დაურიგეთ ბარათები/სტიკერები და სთხოვეთ, დაწერონ რამე „საოცრება“, რაც მათშია (ეს შეიძლება იყოს კარგი საქმე, უნიკალური ნიჭი, კარგი თვისება, ან რამე საინტერესო ფაქტი მათზე). ბარათი უნდა იყოს ანონიმური. ეს დაეხმარება ბავშვებს, რომ უფრო თავისუფლად და გულწრფელად გამოხატონ თავიანთი უნიკალურობა.
4. ბავშვები სათითაოდ გამოდიან და თავიანთ ბარათებს ხიდის თაღზე აკრავენ.
5. როდესაც ყველა დაასრულებს ბარათების დამაგრებას, მასწავლებელი იწყებს ბარათების კითხვას. ბავშვები ცდილობენ, გამოიცნონ, ვის ეკუთვნის ეს ,,საოცრება“. თუ ვერ ამოიცნეს, შეგიძლიათ სთხოვოთ ბარათის ავტორს, სურვილის შემთხვევაში, გაიღიმოს ან ხელს ასწიოს.
6. ბავშვებთან ერთად განიხილეთ, რამდენად მნიშვნელოვანია ერთმანეთის პატივისცემა, უნიკალურობის აღიარება და მეგობრობა. თითოეული „საოცრება“ ამ ხიდზე აერთიანებს კლასს და აჩვენებს, როგორ შეუძლია თითოეულ ბავშვს, წვლილი შეიტანოს საერთო წარმატებაში.

შეკითხვები რეფლექსიისთვის:

– რა საოცრებები აღმოვაჩინეთ დღეს ერთმანეთზე?

– როგორ გვახალისებს და გვაერთიანებს განსხვავებულობა?

– როგორ შეგვიძლია მომავალში დავეხმაროთ ერთმანეთს, უკეთ გამოვავლინოთ ჩვენი უნიკალურობა?

ეს აქტივობა დაეხმარება ბავშვებს, ერთმანეთის უკეთ გაცნობასა და გაერთიანებაში.

როგორც ,,საიდუმლო ყუთი“, ასევე ,,შთაბეჭდილებების დაფა“ და ,,საოცრებათა ხიდიც“ შეგიძლიათ, შეინახოთ მთელი წლის განმავლობაში, როგორც მუდმივი შეხსენება ბავშვების უნიკალურობისა და ერთიანობისა.

სკოლის პირველი დღე მნიშვნელოვანია მოსწავლეებისათვის, და მსგავსი აქტივობები ამ პროცესს უფრო მარტივსა და სასიამოვნოს ხდის. ეს აქტივობა ხელს უწყობს არა მხოლოდ მოსწავლეთა დაახლოებას, მეგობრული ატმოსფეროს შექმნასა და თითოეულის უნიკალურობის აღნიშვნას, არამედ მათი ემოციური ინტელექტის განვითარებასაც.