პედაგოგიკის ცნობილი ექსპერტები მიიჩნევენ, რომ სწავლების იმდენი შესანიშნავი მეთოდი არსებობს, რამდენი კარგი მასწავლებელიცაა. უდავო ჭეშმარიტებაა და ამას არაერთი პედაგოგი თავისი გამოცდილებით თამამად, ხალისით დაადასტურებს. ტერმინ „მეთოდის“ (რომელიც გზას ნიშნავს) ეტიმოლოგიაც ცხადყოფს, რომ ძველ ბერძნებს კარგად ესმოდათ, რამდენად მნიშვნელოვანი იყო სტრუქტურირებული, ორგანიზებული, წინასწარ მოფიქრებული საშუალების გამოყენება იმისთვის, რომ მიზნისა და მოსალოდნელი, საოცნებო, სანუკვარი შედეგისკენ მიმავალს, დრო და სასიცოცხლო ენერგია ამაოდ არ დაგეკარგა.

ყველანაირი მეთოდი, ტრადიციულიც და ნოვატორულიც, კონსერვატორულიც და ექსპერიმენტულიც, მართლაც მხოლოდ და მხოლოდ გზაა. მეთოდის არჩევის შემდეგ კი მნიშვნელოვანია, ამ გზას როდის და ვისთან ერთად, რა განწყობით დაადგები. არჩეულმა გზამ კი არ უნდა შეგბოჭოს, არამედ, პირიქით, თავისუფლება მოგანიჭოს, რომ შეიგრძნო საკუთარი შესაძლებლობები, იმედი მოგეცეს, რომ ფიქრის შედეგად არჩეული ეს გზა ნამდვილად „ტაძრამდე“ მიგიყვანს.

ნებისმიერი თეორიული სასწავლო მეთოდის პრაქტიკულად განხორციელებაში ხომ ორი მხარე მონაწილეობს: მასწავლებელი და მოსწავლე. შესაბამისად, ორივე მხარის აქტიურობაზეა დამოკიდებული, თეორიულად შესანიშნავად გადმოცემული მეთოდი როგორ ჩაიდგამს სულს, რა ენერგიას შეიძენს მონაწილეთაგან, რათა თავისი ძალა სრულად გამოავლინოს.

შესაბამის გზამკვლევებსა თუ სახელმძღვანელოებში სწავლების მეთოდების სხვადასხვა კლასიფიკაციაა მოცემული, რომელთაგან შეიძლება უპირატესობა მივანიჭოთ იმას, რომელიც უფრო მკაფიოდ გამოკვეთს მის არსსა და მიმართულებებს. მაგალითად, ფორმის თვალსაზრისით, ცოდნის მისაღწევად, სასკოლო სივრცეში ძირითადად გამოიყენება შემდეგი მეთოდები:

• სიტყვიერი;
• ვიზუალური;
• პრაქტიკული.

იმისთვის, რომ მოსწავლემ კარგად გაიაზროს, შეიმეცნოს შესასწავლი მასალა, პედაგოგები მიმართავენ შემდეგ ძირითად მეთოდებს:

• სიტყვიერ ახსნა-განმარტებითს, რომელიც მოიცავს თხრობას, ახსნას, საუბარს, დისკუსიას, ლექციას, წიგნზე მუშაობას და სხვ.
• ილუსტრაციების დახმარებით;
• დეტალების გამოკვეთითა და ძიებით;
• კვლევით;
• ალგორითმის გამოყენებით;
• გონებრივი იერიშის სტრატეგიის გამოყენებით და სხვ.

სწავლების პროცესში პედაგოგები ხშირად იყენებენ ისეთ აქტიურსა და ინტენსიურ მეთოდს, როგორიცაა, მაგალითად, დიდაქტიკური ტიპის თამაში. განსაკუთრებით ყურადღებამისაქცევია ის, რომ თეორია და პრაქტიკა განუყოფელი იყოს, რათა შესწავლილი მასალა ფუნდამენტად იქცეს მოსწავლის ცოდნისა და უნარების შემდგომი ზრდისა და განვითარებისთვის. ამ თვალსაზრისით, საინტერესოა აკაკი წერეთლის გამოცდილება, რომელსაც ის თავისებური მახვილგონივრულობით წარმოაჩენს ყველასთვის ცნობილ მოთხრობაში „ჩემი თავგადასავალი“. აკაკი ბედნიერი ბავშვობის გახსენებისას არაერთ საგულისხმო თამაშსაც აღწერს. მისი აზრით, „ქართველების ოდენი სხვადასხვაგვარი სათამაშო თითქმის არც ერთს ხალხს არ აქვს და ყოველგვარი სათამაშოც უთუოდ ისეთია, რომელიც ჭკუა-გონებასა და სხეულს სწვრთნის, ავარჯიშებს“.

აკაკის მიერ დასახელებულ თამაშებს შორის, ჩვენი აზრით, რამდენიმე ისეთი თამაშიცაა, რომლებიც დღესაც თანაბრად გაწვრთნის ჭკუა-გონებასაც და სხეულსაც. მაგალითად, საქართველოს ისტორიული ბედის თვალსაჩინოდ გასააზრებლად ისტორიის მასწავლებელმა დაწყებით კლასებში შეიძლება აქტიურად გამოიყენოს „ქორობია“, რომლის ტექნიკასაც აკაკი წერეთელი დაწვრილებით აღწერს. თამაშის მონაწილენი კრუხისა და წიწილების როლებს ირგებენ: „ერთი უფროსთაგანი კრუხობას იკისრებდა, სხვები წიწილები ვიყავით, გავაკეთებდით წრეს, ჩავაბამდით ფერხულს და ვტრიალებდით. ქორი მოდიოდა წიწილების მოსატაცებლად, კრუხი იგერებდა, სანამ ძალ-ღონე ჰქონდა. ბოლოს ქორი ხან ერთი კუთხიდან, ხან მეორე კუთხიდან მოვარდებოდა, გაგლეჯდა წრეს და გაიტაცებდა წიწილას; მაშინ წიწილები გაიფანტებოდნენ, მიიმალებოდნენ აქეთ-იქით და გამწარებული კრუხი კი, შვილებს რომ აქეთ-იქით მიმალულსა და მიხიზნულს დაინახავდა, თვითონ გამოუდგებოდა ქორს, დააგდებინებდა და დაიბრუნებდა ხოლმე გატაცებულ წიწილას. მაშინ ხელახლად იწყებდა ქოთქოთს, შეიკრებდა წიწილებს და გააბამდა წრეს“.

საინტერესოა ამ თამაშის მწერლისეული ინტერპრეტაცია, რომელიც ამავე ნაწარმოებშია მოცემული. აკაკი წერს: ეს თამაში „ძალიან მაგონებს ჩვენი ქვეყნის ბედს. ჩვენი ცხოვრება, ჩვენი ისტორია სწორედ ქორობიას წარმოადგენდა: საქართველო კრუხი იყო სიცოცხლეგამწარებული და სხვა მისი კუთხეები – წიწილები! მტრები ქორებივით ესეოდნენ, იტაცებდნენ ხან ერთს მხარესა და ხან მეორეს, მაგრამ საბოლოოდ კი საქართველო მაინც კიდევ იბრუნებდა ხოლმე დაკარგულ მხარეს და გაერთიანებული, ფერხულჩაბმული წრე ბოლოს იქნევდა ძლიერად“.

თანამედროვე მოსწავლეებს განსაკუთრებით მოსწონთ, როდესაც მასწავლებელი გაკვეთილზე აქტიურად იყენებს ილუსტრირებისა და დემონსტრირების მეთოდებს. ილუსტრირებისთვის კარგია ფოტო, ნახატი, სქემა, ცხრილი და ამ ტიპის სხვა საშუალებანი, დემონსტრირებისთვის კი შეიძლება ფილმების, მოკლე ვიდეოების, ტექნიკური მოწყობილობების გამოყენება.

ზოგიერთი საგნისთვის (ფიზიკა, ქიმია, ბიოლოგია) მნიშვნელოვანია ლაბორატორიული სამუშაოები, ამიტომ პედაგოგმა ამ საქმისთვის ისეთი მეთოდები უნდა გამოიყენოს, რომელთა საშუალებითაც მოსწავლეები პრაქტიკული საქმიანობით დაინახავენ და გაიაზრებენ, რა ღირებულება აქვს თეორიული მასალის დამუშავებას.

ყველასთვის ცნობილია, რომ განსაკუთრებით რთულია ისეთ კლასებში მუშაობა, რომლებშიც 25-30-მდე მოსწავლეა, ასეთი კლასი კი დღეს ბევრია საქართველოში, ამიტომ საინტერესოა შესწავლილი მასალის გამოკითხვის აკაკი წერეთლის მიერ აღწერილი მეთოდი, რომელიც შეიძლება, პედაგოგმა მოდიფიცირებული სახით, შემოქმედებითად სახეცვლილი, დღესაც წარმატებით გამოიყენოს. აკაკის ერთი მასწავლებლის სახელის მიხედვით, შეიძლება, ამ მეთოდს „ტროეს მეთოდიც“ ეწოდოს. აკაკი იხსენებს: „ტროე საზეპიროს ცოტას გვაძლევდა, სულ რამდენიმე პწკარს, მაგრამ, სამაგიეროდ, არათუ აზრი, ყოველი სიტყვის მნიშვნელობა უნდა გვცოდნოდა და აგვეხსნა. მის კლასში ყველა, დიდი და პატარა, თანასწორად სმენად იყო გადაქცეული. ბუზი რომ გაფრენილიყო, გაიგებდა კაცი. მაშინ იცოდნენ და დღესაც კიდევ, მასწავლებლები რიგ-რიგად გამოჰკითხავენ მოსწავლეებს, ასე რომ, მოწაფემ იცის, როდის მოუწევს რიგი და იმ დღისთვის უკეთ ემზადება, ვიდრე სხვა დროს და მის სწავლაში თანასწორობა აღარ არის. ტროეს კლასში კი ყველა მზად უნდა ყოფილიყო. ერთს რომ ჰკითხავდა, უცებ, მოულოდნელად, სხვას რომელიმეს, „განაგრძეო“, მიუბრუნდებოდა. აგრეთვე, არ იცოდა ძველი და ახალი გაკვეთილი; მოულოდნელად ძველიდანაც გვკითხავდა ხოლმე. თითოეულ სკამს მიუჩინა თითო უფროსი შეგირდი. ისინი გამოჰკითხავდნენ ყოველდღე გაკვეთილს მოსწავლეებს და ნიშნებს უსვამდნენ. იმ უფროსებისთვის მერე მე უნდა მეკითხა და დამესვა ნიშნები. ზოგიერთი მათი შეგირდიც უნდა შემემოწმებინა და ის ნიშნები მიმერთმია მასწავლებლისათვის“ (აკაკი წერეთელი, „ჩემი თავგადასავალი“).

განსაკუთრებით მნიშვნელოვანია საკუთარი გამოცდილების სხვისთვის გაზიარება. ნებისმიერი გონიერი პედაგოგის სუბიექტური სწავლების რომელიმე გზა შეიძლება იქცეს ახალ და საგულისხმო მეთოდად. ამის თვალსაჩინო მაგალითსაც ვხვდებით „ჩემს თავგადასავალში“. მწერალი თავისებური ირონიით მოგვითხრობს მამასთან, როსტომ წერეთელთან, დაკავშირებულ სახალისო ისტორიებს. როსტომს ჭადრაკი ჰყვარებია და ოსტატური თამაშით სახელიც გაუთქვამს. აკაკი იხსენებს, რომ განსაკუთრებით გენერლის შტაბის ოფიცრები ყოფილან მონდომებული, როგორმე მოეგოთ მისთვის, მაგრამ ვერა გაუწყვიათ. ერთხელ გენერალ-გუბერნატორს, გვარად ერისთავს, თბილისიდან შემოუთვლია, რომ ერთი შესანიშნავი მოჭადრაკე პოლკოვნიკი იყო ჩამოსული და მასთან თამაში სურდა. გუბერნატორს უნდოდა, თავი გამოეჩინა, ამიტომ როსტომი სტუმართან სათამაშოდ მიიწვია, თან წააქეზა, აბა, შენ იცი, თუ შენებურად გვასახელებ ქართველობასო! აკაკის მამაც, საკუთარ შესაძლებლობებში დარწმუნებული, ხალისით წავიდა. სტუმარმა პირველსავე სვლაზე შეამჩნია, რომ როსტომ წერეთელი უცნაურად, „ახირებულად“ ეთამაშებოდა, დაინტერესდა და ჩაეკითხა, იცნობდა თუ არა საჭადრაკო თეორიას, თან კუთხის პაიკით სვლა დაუწუნა. აკაკის მამამ არ შეიმჩნია მისი აგდებული დამოკიდებულება და ჰკითხა, რა იყო თეორია. სტუმარმა აუხსნა, რომ თეორია იყო „სხვადასხვა სათამაშო კანონი“. როსტომ წერეთელმა პასუხად უთხრა, რომ ქართველებმა ერთადერთი კანონი იცოდნენ: ისე თამაში, რომ მოწინააღმდეგისთვის მოგეგო. პოლკოვნიკი დაჟინებით ამტკიცებდა, თეორიის ცოდნა მაინც აუცილებელიაო. როცა როსტომი ჩაეძია, მაინც რას გულისხმობდა ამ თეორიაში, პოლკოვნიკმა უპასუხა: „სხვადასხვა გამოჩენილ მოჭადრაკეთა ნათამაშევი, რომელიც სხვებისთვის სამაგალითო კანონად დარჩენილა“. აკაკის მამას ამაზე გაეღიმა: „ჰო, ისემც კარგი დაგემართოს: ისინიც ხომ ჩემისთანა მიწიშვილები იქნებოდნენ, ციდან ხომ ვერ ჩამოფრინდებოდნენ? ახლა ჩემს თამაშსაც უგდეთ ყური და, თუ მოგეწონოთ, ჩაწერეთ და თეორია იქნებაო“.

არ გაუვლია დიდ ხანს, რომ თეორიის მცოდნე პოლკოვნიკმა წააგო და, შეწუხებულმა, რუსულად თქვა, შევცდიო, „აშიბკაო“. „ითამაშეს მეორე, კიდევ წააგო და თქვა: „აშიბკაო“. მესამე, მეოთხე, მეხუთე… გაცხარებული პოლკოვნიკი აგებს და თან გაიძახის: „აშიბკა, აშიბკაო“. „მამაჩემს გაეცინა და უთხრა: „პოლკოვნიკო, ტყუილად ნუ ფიქრობ, რომ მოიგო! სანამ ეგ ვიღაც „აშიბკა“ გადაგკიდებია, მაგას თავიდან არ მოიშორებო!“ ეს ხუმრობა მის მოპირდაპირეს ეწყინა, შეურაცხყოფად მიიღო და ხმამაღლა ლაპარაკი დაიწყო. მამაჩემმა დამშვიდებით უპასუხა: „ნარდი, ჭადრაკი და სათამაშოები სასიამოვნოდ და დროს გასატარებლად გამიგონია ჩვენშიო. ხუმრობაც შეშვენის და მეც ჩემი ქვეყნის ჩვეულებაზე ვდგავარო, და თქვენში თუ საწყენი და გასაჯავრებელი ყოფილა, ჩემთან რა გინდა, ისევ თქვენებთან გეთამაშაო“. გაჯავრებულმა დაავლო ქუდს ხელი და გამოვარდა გარეთ“.

ამ სახუმარო ამბიდან ერთი ასეთი დასკვნაც შეიძლება გამოვიტანოთ: სწავლების „სამაგალითო კანონად“ შეიძლება იქცეს რომელიმე უცნობი რიგითი პედაგოგის შემოქმედებითი მეთოდი, რომელსაც თვითონვე მოიფიქრებს იმისთვის, რომ დასახულ სასწავლო მიზანს მიაღწიოს.

ამ თვალსაზრისით, საინტერესო და მნიშვნელოვანია სოციალური ქსელების გამოყენება. მასწავლებლები ჯგუფებში ერთიანდებიან და ერთმანეთს გამოცდილებას უზიარებენ. ჩვენი დაკვირვებით, ერთი ასეთი წარმატებული ფეისბუქჯგუფია „აქტივობები კლასში“, რომლის ადმინისტრატორი ახალგაზრდა პედაგოგი ნათია უჩავაა. ამ ჯგუფში არიან გამოცდილებიც და ახალბედებიც. ისინი ერთმანეთს აქტიურად უსვამენ კითხვებს, უზიარებენ სხვადასხვა თვალსაზრისს, რაიმე საინტერესო მეთოდისა თუ ნამუშევრის გამოქვეყნებისას კი არა მხოლოდ იწონებენ, რაც, ხშირ შემთხვევაში, მხოლოდ თავაზიანობის გამოხატულებაა ხოლმე, არამედ კრიტიკულადაც აფასებენ და ავტორს სთხოვენ, უფრო დაწვრილებით წარმოადგინოს ამა თუ იმ პროექტის, თამაშის, ვიზუალური თუ აუდიო-ვიდეო ნამუშევრის ინსტრუქცია, რათა სხვებმაც შეძლონ მისი გამოყენება ან სინჯონ, რამდენად გამოადგებათ ის თავიანთ კლასში განსხვავებული მიზნის მისაღწევად.

ვფიქრობთ, ნებისმიერი მეთოდი უამრავ შესაძლებლობას მოიცავს, რომელთა პოტენციური ძალა მხოლოდ კონკრეტული მასწავლებლის გაკვეთილზე შეიძლება გამჟღავნდეს, ამიტომ პედაგოგმა მეტი თავისუფლება უნდა მისცეს თავს, შემოქმედებითად მიუდგეს მეთოდს, დაარღვიოს ინსტრუქციისა და ტექნიკის ჩარჩოები. ამ შემთხვევაში ის დასაჩუქრდება „ნაყოფით“, რომელსაც მისი ექსპერიმენტულად მოდიფიცირებული მეთოდი ბუნებრივად გამოიღებს.

ეროვნული სასწავლო გეგმის მიხედვით, პირველ კლასში, საანბანო პერიოდში განსაკუთრებული ყურადღება ეთმობა დეკოდირება-კოდირებაზე მუშაობას.

დეკოდირება, ანუ გაშიფვრა არის სიტყვის გრაფიკული ხატის აკუსტიკურ ხატად კონვერტირება, ასოების ამოცნობა და მათი დაკავშირება შესაბამის ბგერებთან; ბგერების სიტყვად გამთლიანება, აკუსტიკური ხატის სიტყვის მნიშვნელობასთან დაკავშირება.

სიტყვის დეკოდირება/ცნობა ორი ძირითადი მოქმედების შესრულებას გულისხმობს: სიტყვის გონებაში გახმოვანებას (ე.წ. შინაგანი „გაბგერება“) და მისთვის მნიშვნელობის „მინიჭებას“. ეს უკანასკნელი ნიშნავს არა სიტყვისთვის ახალი შინაარსის მიკუთვნებას, არამედ მოცემულ კონტექსტში კონკრეტული ინდივიდის მიერ ამ დაწერილი სიტყვის დაკავშირებას მის მნიშვნელობასთან. მას შემდეგ, რაც სიტყვების დეკოდირება ავტომატურ რეჟიმზე გადაერთვება, მკითხველი ადვილად „გამოიხმობს“ მათ მნიშვნელობას „გონებრივი ლექსიკონიდან“, რაც წაკითხულის გააზრებას საგრძნობლად აადვილებს (კარგი სკოლა – კითხვისა და წერის სწავლება დაწყებით საფეხურზე- G-Pried-დაწყებითი განათლების პროექტი).

კომპლექსური დავალების სარეკომენდაციო ნიმუშში (ავტორი – დაწყებითი განათლების ექსპერტი, სსიპ გორის მე-8 საჯარო სკოლის მენტორი მასწავლებელი, ვერიკო სომხიშვილი) წარმოდგენილია ასო „ჟ“-ს შესწავლის ორიგინალური და საინტერესო მეთოდები, რომელიც მასწავლებელსა და მოსწავლეს საშუალებას აძლევს, ნიმუშზე დაყრდნობით, წარმატებით განახორციელოს საანბანო პერიოდის გრძელვადიანი მიზანი – დეკოდირება-კოდირება და ნებისმიერი ასოს შესწავლის პროცესი მსგავსი ეტაპებითა და ნაბიჯებით წარმართოს, სურვილისამებრ შეცვალოს და გაამდიდროს სამიზნე ცნების შესაბამისი რესურსებით და აქტივობებით.

გრძელვადიანი მიზნები – სამიზნე ცნება – დეკოდირება-კოდირება (შედეგები: (I). 2, 4, 6)

ქვეცნებები: დაწერილი სიტყვა, ასო

სამიზნე ცნების მკვიდრი წარმოდგენები – მოსწავლემ უნდა გააცნობიეროს, რომ:

1. წარმოთქმული სიტყვა შედგება ბგერებისგან. სიტყვის დასაწერად ვიყენებთ ასოებს, ასოები აღნიშნავს ბგერებს.
2. ასოები სხვადასხვა ნაწილისგან შედგება და სხვადასხვაგვარად განლაგდება ბადიან სტრიქონზე.
3. წერისას საჭიროა სიტყვებს შორის მანძილის დაცვა, წინადადების ბოლოს – წერტილის დასმა.
4. ასოების სიტყვებად და სიტყვების წინადადებად გამთლიანება ვარჯიშს მოითხოვს.

საკითხი: ილუსტრირებული ანბანის გვერდის შექმნა „ჟ“ ასოზე

საკვანძო შეკითხვა: როგორ შევქმნა ილუსტრირებული ანბანის გვერდი? როგორ წარმოვაჩინო ახალი ასოების ცოდნა? როგორ გამოვწერო სიტყვები? როგორ გამოვწერო წინადადება?

ქვესაკითხი: „ჟ“ ასო, ამ ასოსგან შედგენილი მარცვლები, სიტყვები, მისი ნაწილები, განაწილება ბადიანი სტრიქონის უჯრაში

კომპლექსური დავალება – ჩემი ილუსტრირებული ანბანი (საანბანო პერიოდის პროექტი)

მოამზადე ნასწავლი ასოს („ჟ“) საანბანო გვერდი შენი ილუსტრირებული ანბანისთვის.

ამისათვის:

• გამოწერე ახლად ნასწავლი ასო/ასოები და რამდენიმე ნაცნობი სიტყვა, რომლებშიც ეს ასოები გვხვდება.
• პლასტილინით ან სახატავი საშუალებებით შექმენი ისეთი სიტყვების გამოსახულება/ნახატები, რომლებიც ამ ასოზე/ასოებზე იწყება.
• დაწერე ერთი წინადადება.

დავალების შეფასების კრიტერიუმები

ნამუშევრის წარდგენისას წარმოაჩინე:

• რომელ ბგერას/ბგერებს გამოხატავს ახლად ნასწავლი ასო/ასოები (დ.1);
• რა ნაწილებისგან შედგება გამოწერილი ასოები და ბადიანი სტრიქონის რომელ უჯრებში (ზედა, ქვედა, შუა) იწერება (დ. 2);
• რამდენი ასოსგან შედგება გამოწერილი სიტყვა; რომელია ეს ასოები (დ. 1);
• რამდენი სიტყვაა შენ მიერ გამოწერილ წინადადებაში; ახსენი, საიდან ხვდები (დ. 3);
• გაწაფულად კითხულობ თუ არა ნაცნობ სიტყვებს, წინადადებებს (დ.4);
• რამდენი სიტყვაა შენ მიერ გამოწერილ წინადადებაში, ახსენი, საიდან ხვდები (დ.3).

კომპლექსური დავალების დამუშავების ეტაპები (აქტივობები, რესურსები)

ეტაპი 1. მოსწავლეებისთვის კომპლექსური დავალების/დავალებების პირობის გაცნობა

დავალების მოთხოვნების გაცნობიერება

ილუსტრირებული ანბანის განსხვავებული ნიმუშების ჩვენება

• ახსენით თქვენი სიტყვებით, რას მოითხოვს დავალება?
• რისი შესწავლა დაგჭირდებათ?
• თქვენი აზრით, რა გაგიადვილდებათ, რა გაგიძნელდებათ?
• რაში დაგჭირდებათ დახმარება?

ეტაპი 2. კომპლექსურ დავალებაზე/დავალებებზე მუშაობა, დავალების წარდგენა

ნაბიჯი 1. რომელ ბგერას/ბგერებს გამოხატავს ახლად ნასწავლი ასო/ასოები; (მკვ.1); რა ნაწილებისგან შედგება გამოწერილი ასოები და ბადიანი სტრიქონის რომელ უჯრებში (ზედა, ქვედა, შუა) იწერება (მკვ. 2).

ქვესაკითხი: ,,ჟ’’ ასო, ამ ასოსგან შედგენილი მარცვლები, სიტყვები, მისი ნაწილები, განაწილება ბადიანი სტრიქონის უჯრაში.

რესურსი 1: : g-pried საანბანო წიგნი ,,ჟირაფი ჟუჟუ“

რესურსი2. ონლაინსავარჯიშო „ჟ“ ასოს ამოსაცნობად https://learningapps.org/display?v=pb3bey7ma19

აქტივობა 1. „ჟ“ ბგერის შემცველი სიტყვების დაშლა ბგერებად და სიტყვებში „ჟ“ ბგერის ადგილმდებარეობის დადგენა: ჟირაფი, მჟავე, მანეჟი, ჟონგლიორი, ჟრიამული, ჟივჟივი, ჟღურტული.

აქტივობა 2. „ჟ“ ასოს გაცნობა და მისი ამოცნობა – შემოხაზვა სიტყვებში; მისი მოძებნა ანბანში.

აქტივობა 3. „ჟ“ ასოს ამოცნობა, შემოხაზვა და დათვლა ტექსტში ,,ჟირაფი ჟუჟუ“ –https://learningapps.org/display?v=pb3bey7ma19

აქტივობა 4. „ჟ“ ასოს ნაწილების ცნობა (იხ. დან. ასოს ნაწილების ცნობა)

აქტივობა 5. მასწავლებელი და მოსწავლეები ერთად აღწერენ (თან მიუთითებენ შესაბამის ნაწილზე) ასოს.

აქტივობა 6. ასოს გამოწერა

აქტივობა 7. გამოიცანი და დაწერე სიტყვები

შეკითხვები ცოდნის კონსტრუირების ხელშესაწყობად:

• ამ სიტყვაში მერამდენე ბგერაა „ჟ“? რომელია მისი წინა/მომდევნო ბგერა? (აქტ.1)
• რომელ ბგერას გამოხატავს ეს ასო?(აქტ.2)
• სად ხედავ „ჟ“ ასოს შემცველ სიტყვებს?
• რამდენი ასეთი სიტყვა იპოვე?
• რა ნაწილებისგან შედგება ეს ასო? როგორ ამოვიცნობ მას? (აქტ.3)
• როგორ იწერება ეს ასო ბადიან სტრიქონში? (აქტ.4,5,6, )
• როგორ გამოვიცნო და დავწერო სიტყვები? (აქტ.7)

ნაბიჯი 2. რამდენი ასოსგან შედგება გამოწერილი სიტყვა; რომელია ეს ასოები (მკვ. 1); მეორდება თუ არა გამოწერილი ასოები შენ მიერ მოფიქრებული სიტყვების სხვა ნაწილებში (შუაში, ბოლოში); რამდენი სიტყვაა შენ მიერ გამოწერილ წინადადებაში, ახსენი, საიდან ხვდები (მკვ. 3) რამდენად გაწაფულად კითხულობ ნაცნობ სიტყვებს, წინადადებებს? (მკვ.4)

რესურსი 1: : g-pried საანბანო წიგნი ,,ჟირაფი ჟუჟუ“

რესურსი 2. როდონაია, მირიანაშვილი, ვაშაკიძე, თოფაძე ,,დედაენა“, გამომცემლობა „საქართველოს მაცნე“ საანბანო ტექსტი ,,პირველად თეატრში“ გვ. 56-58

რესურსი 3. ერთობლივად შექმნილი ტექსტი „ტყის ამბავი“

აქტივობა 1. დაუკვირდით ნახატზე გამოსახულ სიტყვებს, დაითვალეთ რამდენი მარცვალია და იმდენი უჯრა გააფერადეთ.

აქტივობა 2. გააფერადე ის ნახატი, რომელშიც არის სამი მარცვალი და იწყება „ჟ“-ზე

აქტივობა 3. მოძრავი ანბანით მუშაობა. ასაწყობი წინადადება:

სიტყვების, მოკლე წინადადებების აწყობა (ჟირაფი, ჟოლო, ჟუჟუ პატარა ჟირაფია. ჟუჟუს ჟოლო უყვარს. ჟუჟუნა წვიმა მოვიდა).

აქტივობა 4. რომელ ღრუბელშია ყველაზე მეტი სიტყვა?

აქტივობა 5. წერითი სავარჯიშოები

(იხ. ტიპობრივი აქტივობები, დეკოდირება და კოდირება).

აქტივობა 6. ტექსტების („ჟირაფი ჟუჟუ“, „პირველად თეატრში“ , „ტყის ამბავი“) კითხვა სხვადასხვა სტრატეგიით (ერთობლივი კითხვა – კითხვა ქოროში, კითხვა ექოდ; ხმამაღალი კითხვა გაგრძელებით)

შეკითხვები ცოდნის კონსტრუირების ხელშესაწყობად:

• რომელია განსხვავებული სიტყვა? (აქტ.1)
• არის თუ არა დაშორება სიტყვებს შორის? (აქტ. 2)
• დასმულია თუ არა წერტილი? (მოძრავ ანბანს აუცილებლად უნდა ჰქონდეს წერტილი. თუ არა აქვს, თავად მასწავლებელმა უნდა დაამზადოს).

• სწორად არის თუ არა ჩასმული ასოები სიტყვაში?
• რომელი ხმოვნები აკლია ჩამოწერილ სიტყვებს? (აქტ.3)
• რომელ სიტყვებს შეარჩევ საანბანო გვერდზე გამოსაწერად? (აქტ. 4)
• რომელ სიტყვებს დახატავ, „პ“ ასოზე რომ იწყებოდეს?
• რა წინადადებას დაწერ?
• როგორ გააფორმებ საანბანო გვერდს?

შეძენილ ცოდნათა ინტეგრირებულად გამოყენება კომპლექსურ დავალებაში

• „ჟ“ საანბანო გვერდზე დამოუკიდებლად მუშაობა
• ილუსტრაციების შექმნა, სიტყვებისა და წინადადების შერჩევა, საბოლოო ვარიანტის მომზადება
• ნამუშევრების წარდგენა

კომპლექსური დავალების შესრულების და პრეზენტაციის პროცესში დასასმელი შეკითხვების ბანკი კონკრეტულ მოსწავლესთან ინდივიდუალური მუშაობის საწარმოებლად, თითოეული მათგანის წინსვლისა და რეფლექსიის უნარისა ხელშესაწყობად

ახსენი, რა ცოდნა შეიძინე და წარმოაჩინე კომპლექსური დავალების საშუალებით.

• რა ნაწილებისაგან შედგება შენი გამოწერილი ასოები?
• ბადიანი სტრიქონის რომელ უჯრებში (ზედა, ქვედა, შუა) იწერება?
• მეორდება თუ არა გამოწერილი ასოები შენ მიერ მოფიქრებული სიტყვების სხვა ნაწილებში (შუაში, ბოლოში)?

აღწერე, როგორ იმუშავე დავალებაზე.

• რა გააკეთე, რა თანმიმდევრობით?
• როგორ გააფორმე საანბანო გვერდი? რომელი სიტყვები და წინადადება შეარჩიე?
• გასაგები იქნება თუ არა შენი ილუსტრირებული ანბანი მკითხველისთვის?

აღწერე, რა დაბრკოლებებს წინადადებაში დავალებაზე მუშაობის პროცესში, რა დაგეხმარათ კომპლექსურ დავალებაზე მუშაობის პროცესში.

• რა გამოგივიდათ კარგად კომპლექსურ დავალებაზე მუშაობის პროცესში?
• რა გაგიძნელდა, რა გაგიადვილდა? რატომ?
• მსგავსი დავალება სხვა დროს თუ შეგისრულებია?
• შენი თანაკლასელის რომელმა ნაშრომმა მიიპყრო ყველაზე მეტად შენი ყურადღება? რატომ? რით?
• რას გააკეთებდი განსხვავებულად, ახლა რომ იწყებდე დავალებაზე მუშაობას?

ფოტო: ანი ნარიმანიძე

წყარო:  https://www.behance.net/gallery/143833917/Georgian-alphabet-?tracking_source=search_projects%7C%E1%83%A5%E1%83%90%E1%83%A0%E1%83%97%E1%83%A3%E1%83%9A%E1%83%98+%E1%83%90%E1%83%9C%E1%83%91%E1%83%90%E1%83%9C%E1%83%98

ბოლო დროს ჩვენს მეტყველებაში ხშირად გაისმის სიტყვა „ნეირო“, „ნეირობიოლოგიით“ დაწყებული და „ნეიროგანათლებით“ დასრულებული. თუმცა რა დასრულებული… ამას სასრული არ აქვს და არ რჩება მეცნიერების, ხელოვნების, ცხოვრების არცერთი სფერო, რომელიც მსაზღვრელად მაინც არ გამოიყენებდეს სიტყვას – „ნეირო“.

რა ნეიროზეა (ნეირონზეა) საუბარი? ალბათ ყველამ იცით, მაგრამ მაინც გავიმეორებ: ნეირონი (ბერძ. νευρών — ნერვი) – კლასიკური განმარტებით, ეს არის ნერვული უჯრედი – მთავარი სტრუქტურულ-ფუნქციური ერთეული ნერვული ქსოვილისა, რომლისგანაც არის აგებული ადამიანისა და ცხოველების ნერვული სისტემა და რომელიც ინფორმაციის დამუშავებასა და გადაცემას უზრუნველყოფს ელექტრული და ქიმიური სიგნალების მეშვეობით. [1]

რა არის ნეიროგანათლება (Neuro Education )?

მარტივად რომ ვთქვათ: დღეისთვის ნეორომეცნიერებებმა დიდძალი ცოდნა დააგროვა. საჭირო ხდება, ეს ცოდნა რეალიზდეს განათლებაშიც, რაც გულისხმობს, რომ ახალ მეცნიერულ კვლევებს დაეფუძნოს ცოდნის მიღების მეთოდები სკოლებსა და უნივერსიტეტებში.

ნეიროგანათლება გვთავაზობს ტვინის გასაოცარი შესაძლებლობების უფრო ღრმა გაგებას და გამოყენებას. ეს არის სწავლის მეთოდი, რომელიც ეფუძნება იმას, თუ როგორ ამუშავებს თქვენი ტვინი ინფორმაციას. ეს კი აუმჯობესებს სწავლის პროცესს, გიქმნით პოზიტიურ განწყობას „თვითმართვითი“ სწავლის გზით, ეხმარება თქვენს ტვინს ახალი ცოდნის მიღებასა და ეფექტურ დამახსოვრებაში.

რა არის ნეიროგანათლების საკვანძო საკითხები?

ნეიროგანათლება მიზნად ისახავს ტვინის ყველა ნაწილის გააქტიურებას და ცდილობს გაიგოს ბავშვის მაქსიმალური პოტენციალი. როდესაც ბავშვის სწავლის სტილი გასაგებია, ნეიროგანათლება აღვივებს ცნობისმოყვარეობას და აადვილებს სწავლას. ნეიროგანათლებას შეუძლია,  თვითდისციპლინისა და თვითმართვის საშუალებით ბავშვში საუკეთესო უნარები გამოავლინოს, რაც, თავის მხრივ, ეხმარება მას, გახდეს დამოუკიდებელი, საკუთარი ცხოვრების მმართველი.

როდესაც 2006 წელს ჯონს ჰოპკინსის უნივერსიტეტის[2] განათლების სკოლაში პროფესორმა მერაიელ ჰარდიმენმა წარადგინა ნეიროგანათლების პროგრამა, მაშინ ამ ტერმინის შესახებ ბევრმა არც იცოდა. ჰარდიმენი ამ მიმართულებით, შეიძლება ითქვას, პიონერია და დღემდე წარმატებით აგრძელებს ამ საქმიანობას.

ბოლო დროის გამოკვლევებიდან ჯონს ჰოპკინსის უნივერსიტეტის განათლების სკოლაში აქტუალურია მეცნიერებისა და ხელოვნების ინტეგრირებასთან დაკავშირებული ნაშრომები, რომლებიც განაპირობებს ცოდნის ეფექტურ მიღებას (რის შესახებაც ვწერდი 2022 წლის სტატიებში). მაგალითად, ასეთი:

„ხელოვნების როლი სამეცნიერო შინაარსის დამახსოვრებაში“, „ხელოვნება როგორც სასკოლო განათლების ცენტრალური ნაწილი“, „განათლება და ხელოვნება: ბავშვების განათლება უნდა ეფუძნებოდეს კვლევებსა და სიხარულის სულისკვეთებას“ და სხვა.

ცოდნის მიღების ჰოლისტურობა (და, შესაბამისად, ეფექტურობა) უკავშირდება ჩვენი თავის ტვინის მარჯვენა და მარცხენა ნახევარსფეროების სინქრონულ მუშაობას.

როდესაც ბავშვები რაღაც ახალს სწავლობენ, მათ ახალი ცოდნა უკვე არსებულს უნდა დაუკავშირონ. ეს კავშირი აყალიბებს ძლიერ ნერვულ ქსელებს და აადვილებს ახალი ინფორმაციის დამახსოვრებას. რაც მეტია კავშირი, მით უკეთ „ინახება“ ცოდნა.

გამოკვლევებით დასტურდება ნეიროგანათლების შემდეგი უპირატესობები:

. სასწავლო პროცესში მასწავლებლის მთავარ როლს ანაცვლებს ინდივიდუალური სწავლების სტილი, თანაც ეს პროცესი „თვითმართვადია“; მოსწავლეს შეუძლია, გაცნობიერებულად და ხალისით ისწავლოს;

. ნეიროგანათლება ხელს უწყობს ბავშვის დაფარული ნიჭების/უნარების ამოცნობას და გამოვლენა-რეალიზაციას;

. ამცირებს ახალგაზრდების გონებრივ დატვირთვას და ქმნის სკოლაში ბედნიერ ატმოსფეროს;

. ეხმარება მოსწავლეებს, ისწავლონ შეცდომებზე;

. ეხმარება ბავშვებს, განივითარონ ის უნარები, რომლებიც გადამწყვეტია ცხოვრებაში მათი წარმატებისთვის.

„…შენს შვილებს ძალდატანებით კი არა, თამაშით უნდა ასწავლიდე, რასაც ასწავლი, თუ გინდა, უკეთ ადევნო თვალყური თითოეულის ბუნებრივ მიდრეკილებებს“.[3]

პლატონის ეს სიტყვები ციფრულ ეპოქაში შესაძლოა პარადოქსადაც კი მოგვეჩვენოს, მაგრამ შევთანხმდეთ, რომ ნეიროგანათლება ამ ეტაპზე მასწავლებლებისთვის შეიძლება იყოს დამატებითი რესურსი, რომელიც მას სწავლების შესაბამისი მეთოდების იდენტიფიცირებაში დაეხმარება.

მაგრამ რას გვიქადის ციფრული მომავალი? აი, ეს კი ზუსტად არავინ იცის…

ნეირონეტი და ნეიროკომუნიკაცია

განათლების (და ცხოვრების) სრულიად ახალ პარადიგმასთან გვაქვს საქმე, როდესაც ნეიროგანათლებას ნეირონეტის კონტექსტში განვიხილავთ.

ნეირონეტი – ეს არის ახალი თაობის (და არამხოლოდ) საკომუნიკაციო გარემო, რომელიც მნიშვნელოვნად ცვლის ადამიანის ცხოვრებას. იგი უზრუნველყოფს ადამიანების ურთიერთქმედებას ნეიროკომპიუტერული ინტერფეისების გამოყენებით. როგორც მეცნიერები მიუთითებენ, ეს კონცეფცია ყველაზე მეტად შეესაბამება ნოოსფეროს იდეებს.

აი, აქ კი შეიძლება დაიკარგოთ… და სტატიის კითხვაც კი შეწყვიტოთ. მე მაინც ჩავუღრმავდები:

ნოოსფერო[4] – ბუნებისა და საზოგადოების ურთიერთქმედების სფერო, სადაც ადამიანის გონივრული მოქმედება წარმოადგენს განვითარების მთავარ მამოძრავებელ ფაქტორს. ცნება „ნოოსფერო“ მეცხრამეტე საუკუნის დასაწყისში შემოიღეს პიერ ტეიარ დე შარდენმა და ედუარდ ლე რუამ, რომლებიც განსაზღვრავენ მას როგორც დედამიწის „მოაზროვნე“ გარსს. ვლადიმერ ვერნადსკიმ ტერმინ „ნოოსფეროს“ ახალი მატერიალური შინაარსი მისცა: მსიი განმარტების თანახმად, ნოოსფერო ბიოსფეროს ახალი უმაღლესი სტადიაა. ნოოსფერო სულ უფრო ფართოვდება და გარდაიქმნება კოსმოსის ახალ სტრუქტურულ ელემენტად. ცნება „ნოოსფერო“ გულისხმობს საზოგადოებასა და ბუნებას შორის გონივრული ურთიერთგავლენის აუცილებლობას, ეს კი მოითხოვს წარმოების გონივრულ და ეფექტურ დაგეგმვას, ბუნების გარდაქმნის ამოცანის გლობალურ გადაჭრას.

საქმე უფრო შორსაც მიდის. ეს არის ნეიროსაზოგადოების შექმნა, რაც გულისხმობს არა მხოლოდ ინფორმაციის, არამედ გამოცდილებისა და ემოციური შთაბეჭდილებების გაერთიანებას ინტელექტუალური სისტემების გამოყენებით.

ნეირონეტი (იგივე Web 4.0, კოლექტიური გონი) ინფორმაციის გაცვლის ისეთი სივრცე იქნება, რომელშიც მომხმარებლებს შორის ურთიერთზემოქმედება (ადამიანი-ადამიანი, ადამიანი-მანქანა) ნეიროკომპიუტერული ინტერფეისებით მოხდება. კომუნიკაციისთვის გამოყენებული უნიკალური სპეციალური ენით „ცოდნა გადაიტვირთება. ნეირონეტში ჩართული აქტორების ურთიერთზემოქმედება ნეიროკომუნიკაციის პრინციპებით განხორციელდება. პროგნოზების თანახმად, ნეირონეტი მასობრივად 2030-2040 წლებში გავრცელდება“.[5]

აქ გავჩერდები.

ეს შესავალი იყოს, საკმარისია იმ რთული ეპოქის გასააზრებლად, რომელშიც უკვე შევაბიჯეთ.

[1]https://ka.wikipedia.org/wiki/%E1%83%9C%E1%83%94%E1%83%98%E1%83%A0%E1%83%9D%E1%83%9C%E1%83%98

[2] https://education.jhu.edu/research/neuro-education-initiative/

[3]  პლატონი. სახელმწიფო. წიგნი მეშვიდე. გვ. 62; გვ. 64.

[4]https://ka.wikipedia.org/wiki/%E1%83%9C%E1%83%9D%E1%83%9D%E1%83%A1%E1%83%A4%E1%83%94%E1%83%A0%E1%83%9D

[5] გურამ ჯოლია. „განათლება და დასაქმება ციფრულ გარემოში“, თბ., 2021, გვ. 262-263

რა ეხმარებათ მოსწავლეებს შედეგების გაუმჯობესებაში?

რა შეიძლება მივიჩნიოთ ქმედით, უტყუარ, მიზანმიმართულ და მხარდამჭერ უკუკავშირად?

ამის „საკვლევად და საჩხრეკად“ კითხვას საკუთარ თავს ვუსვამ:

რა დამხმარებია პროფესიული კუთხით განვითარებაში? კონკრეტული მოცემულობის გაუმჯობესებაში? რა მჭირდება უკეთესი გაკვეთილის ჩასატარებლად?

ერთ-ერთი რამ, რაც ძალიან დამხმარებია უკეთესი შედეგის მიღწევაში არის უკუკავშირი. საქმიანი და ობიექტური.

მამოტივირებელი.

შთამაგონებელი უკუკავშირი, რომელიც სისუსტეებისა და ნაკლის მითითებასთან ერთად მათ აღმოსაფხვრელ გზებსაც მაჩვენებდა.

მზაობა, ინტერესი, გამბედაობა

ამასთან, საგანგებოდაა აღსანიშნი მზაობა უკუკავშირისთვის. ეს განვითარების გზაზე გადამწყვეტი მნიშვნელობის ფაქტორად მიმაჩნია.

რას ვგულისხმობ?

ვგულისხმობ მზაობას, ინტერესსა და გამბედაობას.

უკუკავშირის მოლოდინი მღელვარე მომენტია. ჩვენ გვინდა, ჩვენ მიერ შესრულებული სამუშაო იყოს უნაკლო. გვაქვს იმედი, რომ შესრულებული დავალება კარგი, ძალიან კარგი, განსაკუთრებულია. შინაგანად გვაქვს მოლოდინი – შეგვაქონ, გვითხრან, „ყოჩაღ!“, დასვან ძახილის ნიშანი და დაგვტოვონ ამ ნეტარ თვითკმაყოფილებაში, მაგრამ ეს არ არის განვითარებისკენ მიმავალ გზაზე საჭირო ნიშნული.

„ყოჩაღ“ და „ყველაფერი საუკეთესოდაა“ – სტაგნაციისკენ, თვითკმაყოფილების ჩიხისკენ უფრო წარგვიძღვება, ამიტომ ვახსენე გამბედაობა.

გამბედაობა – ვიყოთ მზად უკუკავშირისთვის, რომელიც კრიტიკულ შენიშვნებსაც მოიცავს. ინტერესი – კონკრეტულად რა მიაჩნიათ სხვებს (გამოცდილებს) ნაკლებად წარმატებულად, მზაობა – მივიღოთ და გავითავისოთ, გავიაზროთ მიღებული უკუკავშირი. გავითვალისწინოთ/მივიღოთ/დავნერგოთ ან – არც/ან სახეცვლილად – ეს უკვე სიტუაციური „ამოცანაა“.

ატმოსფერო

სკოლაში, რომელშიც ვასწავლი, მასწავლებელთა ურთიერთთანამშრომლობის კულტურა მაღალია. ერთმანეთის გაკვეთილებზე დასწრება, დასწრების შემდეგ შეხვედრა და მეგობრულ გარემოში წარმატების/წარუმატებელი მცდელობების მიმოხილვა, მოსწავლეთა შესაძლებლობების ინდივიდუალური განხილვა, მოსწავლეების საუკეთესო ინტერესების გათვალისწინებით დღის, კვირის, სასწავლო სემესტრის, წლის დაგეგმვა სკოლის ყოველდღიური ცხოვრების შემადგენელი ნაწილია. აქვეა კვალიფიკაციის ასამაღლებელი კურსები, სემინარები, კოლეგიის ყოველკვირეული შეხვედრები, რომლებზეც დიდი დრო ეთმობა გამოცდილებების გაზიარებას, პროცესის რეფლექსიას, უკუკავშირს, კომენტარებს.

თანამშრომლობა

არასასკოლო გარემოში, შემოქმედებითი, საინტერესო პროექტის ფარგლებში კოლეგების მცირე ჯგუფში, იგივე ატმოსფეროა. ვმუშაობთ ერთ პროექტზე, სხვადასხვა მიმართულების სპეციალიზაცია გვაქვს, ერთმანეთის ნაშრომის შეფასება-კომენტირება ჩვენი სამუშაოს განუყოფელი შემადგენელია. არ გვავიწყდება კარგის აღნიშვნა და კრიტიკული შენიშვნების ფორმულირება ისე, რომ გამოსწორების, გაუმჯობესების სურვილი აღვუძრათ ერთმანეთს.

ვფიქრობ, ყველა ის მნიშვნელოვანი ასპექტი, რაც ნაყოფიერი, შედეგიანი უკუკავშირისას, განვითარებისა და გაუმჯობესებისკენ მიმართულ შეფასებას უნდა ახლდეს, პირადი გამოცდილების გაზიარებისას უკვე მონიშნულია:

გარემო და ატმოსფერო, რომელიც საუკეთესო ცვლილებების განხორციელებას შეუწყობს ხელს; კეთილგანწყობილი, მეგობრული მხარდამჭერები, რომლებიც მეგზურობას გიწევენ განვითარების გზაზე; საქმიანი, გამოსადეგი უკუკავშირი, რომელიც შეიცავს პრაქტიკულ რჩევებს, ობიექტურ შეფასებას, განმავითარებელ კომენტარებს.

ბლოგის შემდეგ ნაწილში სქემატურად, მოკლე ქვეთავებით გამოვყოფ იმ მნიშვნელოვანს, „სამახსოვროს“, რაც მასწავლებლებს უნდა გვახსოვდეს, როდესაც მოსწავლეებს ვეხმარებით, ვუსწორებთ, ვაფასებთ:

თავდაპირველად განვმარტავ, როგორ მესმის უკუკავშირი სწავლა-სწავლებისას, შეფასება – განვითარებისთვის.

რას ნიშნავს?

უკუკავშირი არის შეფასების გამომხატველი აქტი, რომლის უმთავრესი მიზანია აღძრას სურვილი, მოტივაცია ნაშრომის/შედეგის გასაუმჯობესებლად. ამასთან – მოსწავლეს, რომელსაც ამის სურვილი აღეძრა, მიეწოდოს კონკრეტული რეკომენდაცია, როგორ შეიძლება ამის განხორციელება. განმავითარებელი და პროგრესის ხელშემწყობი ეს აქტი მაშინ იქნება, თუ მოსწავლე მიხვდება, რა ნაკლი აქვს ნამუშევარს და დამოუკიდებლად შეძლებს მიღებულ უკუკავშირზე დაყრდნობით მის აღმოფხვრას ან ივარჯიშებს/დაგეგმავს სამუშაოს, რომელიც დროთა განმავლობაში დაეხმარება, გააუმჯობესოს შედეგი. ასევე მიახვედრებს, რა არის ნაშრომის ძლიერი მხარე. ასევე – მას მიეწოდება სათანადო ნიმუში, სახელმძღვანელო წესები, რომლებიც მეგზურობას გაუწევს განვითარების გზაზე. ამ პროცესში ნამუშევარი არ არის ობიექტი, რომელიც სტატიკურად ფასდება კონკრეტული ქულით. ამ პროცესში ნამუშევარი არის საშუალება, სამარჯვი, რომელიც გაუმჯობესების შესაძლებლობებს აძლევს მსწავლელს.

კარგი უკუკავშირი:

• ობიექტურ, ნათელ წარმოდგენას უქმნის მოსწავლეს ნამუშევართან დაკავშირებით;
• აღნიშნავს დადებითს (რას გაუმკლავდა კარგად) და უარყოფითს (სადაა გასაუმჯობესებელი, სად არაა ჯერ მიღწეული სასურველი ხარისხი);
• სთავაზობს გამოსწორება-გაუმჯობესების გზებს (მითითება წყაროზე, ნიმუში, გასწორებული წინადადება მონიშნული შეცდომიანი წინადადების გვერდით…);
• არის არა სტანდარტიზებული, არამედ ინდივიდუალური. მორგებული მოსწავლის კონკრეტულ საჭიროებებსა და მოცემულობაზე.

უკუკავშირის სახეები

ზეპირი (ვერბალური), არავერბალური და წერილობითი

ზეპირი კომენტარი მყისიერი რეაქციაა, ძირითადად, საკლასო აქტიურობების დროს გამოიყენება. ძალიან საფრთხილო და კარგად გასავარჯიშებელი უნარია. წამოსროლილი ფრაზა, რომელსაც მასწავლებელმა, შესაძლოა, დიდი ყურადღება არც მიაქციოს, მოსწავლისთვის შეიძლება იქცეს შემაფერხებელ, დამთრგუნველ შეფასებად. ზოგადად, საკლასო მსჯელობის, დისკუსიის დროს მასწავლებელმა თავი უნდა შეიკავოს მოსაზრებების მყისიერი შეფასებისგან. აქ სავსებით საკმარისი შეიძლება აღმოჩნდეს მადლობის გადახდა მოსაზრების გაზიარებისთვის, დამაზუსტებელი კითხვის დასმა, რაც ინტერესს გამოხატავს. დაუშვებელია მოსწავლეს მივახალოთ – არა, არაა სწორი! დაჯექი, უკეთ მოემზადე და მსგავსი. ზეპირი შეფასება ერთ-ერთი იმ საკითხთაგანია, რაზეც მასწავლებელმა საგულდაგულოდ უნდა იმუშაოს. აქ ფასდაუდებელი იქნება სწორედ დამკვირვებლების, დამსწრეების დახმარება. პროცესში ჩვენ შეიძლება „ენა გაგვექცეს“ ან იმდენად გვქონდეს გამჯდარი რომელიმე ფრაზა, რომ ვერც კი ვამჩნევდეთ. გარედამკვირვებელს არ გაუჭირდება ამის ამოცნობა და ჩვენთვის მითითება.

არავერბალურ შეფასება-უკუკავშირად მიიჩნევენ ჟესტიკულაციას, სახის გამომეტყველებას, სხვა სხეულებრივ-ფიზიკურ გამოვლინებებს, რომლებიც ჩვენს ემოციას, განწყობას ასახავს. აქაც სიფრთხილეა საჭირო. უდიერად ჩაქნეული ხელი როგორც პირდაპირი, ისე გადატანითი მნიშვნელობით, დამაზიანებელი შეიძლება აღმოჩნდეს მოსწავლისთვის.

წერითი უკუკავშირის მიწოდებას მასწავლებლები საშინაო წერითი დავალებების რვეულებსა და შემაჯამებელი ტესტების ფურცლებზე ახერხებენ. ეს საკმაოდ ხშირად გამოყენებული და შედეგიანი ფორმაა უკუკავშირისთვის. წერილობით უკუკავშირს ერთგვარი დიალოგის ფუნქცია აქვს. მასწავლებელმა ეს შეიძლება აქციოს საინტერესო აქტივობად – დაუსვას კითხვები მოსწავლეს, დაელოდოს პასუხს წერილობით.

როლების გაცვლა

მასწავლებელს შეუძლია შექმნას სათანადო ატმოსფერო ხარისხიანი, შედეგიანი უკუკავშირისთვის. ამისთვის გადამწყვეტი მნიშვნელობა აქვს ვაჩვენოთ მოსწავლეებს, რომ ჩვენ თავად ვართ მზად სასარგებლო და განმავითარებელი გზავნილებისთვის.

გიკითხავთ მოსწავლეებისთვის, რას ფიქრობენ ისინი სწავლების თქვენს მეთოდსა და სტილზე? რომელი გაკვეთილი ახსოვთ კარგად? რა ეხმარებათ განვითარებაში? რა აფერხებთ? რა არის გაკვეთილსა ან სწავლების მეთოდში ისეთი, რის შეცვლასაც ისურვებდნენ? ბოლოს როდის მიიღეთ უკუკავშირი მოსწავლეებისგან? როგორ ფიქრობთ, რამდენად გულწრფელები იქნებიან თქვენი შეფასებისას მოსწავლეები? რა ფორმით შეიძლება მათგან გულწრფელი, საქმიანი შეფასებების მიღება?

დაუსვით ეს აქტუალური კითხვები საკუთარ თავს. მოსწავლეებს. იწვნიეთ საკუთარ თავზე, როგორია შეფასებები.

ეს სასარგებლო და საჭირო სამუშაოა.

თუ თქვენ არ მიიღებთ არცერთ კრიტიკულ შენიშვნას, ეს არ ნიშნავს, რომ „ყველაფერი გენიალურადაა“ და არაფერი საჭიროებს გაუმჯობესებას.

ასე არ ხდება.

ეს ნიშნავს, რომ მოსწავლეებს არ აქვთ ნდობა, ისინი თავს იკავებენ შეფასებისგან, არ სურთ პოზიციის გაცხადება ან სათანადოდ არ აქვთ განვითარებული კრიტიკული აზროვნების უნარი. ნებისმიერ შემთხვევაში, ყველაზე საგულისხმო „შეფასებად” სწორედ ეს უნდა მიიჩნიოთ.

რა კარგი იქნება, სკოლებში მოზარდები, ამ ქვეყნის მოქალაქეები, ბავშვობიდან რომ მივაჩვიოთ საინტერესო და განმავითარებელი უკუკავშირის მოსმენას, მოსმენილის ჯეროვნად გაგებასა და გააზრებას, რომ შევქმნათ კეთილგანწყობილი გარემო და ატმოსფერო, დავნერგოთ უკუკავშირი, რეფლექსია, როგორც აუცილებელი „ჰიგიენური პროცედურა“. განმავითარებელი. სასარგებლო. საჭირო.

კრიტიკისა და უკუკავშირის ჯეროვნად მიღება პიროვნული განვითარების გზაზე უმნიშვნელოვანესი უნარია, მის გაცემასაც და მიღებასაც კი ყოველდღიური ვარჯიში სჭირდება.

ძვირფასო მშობლებო/აღმზრდელებო, მინდა გითხრათ, რომ ემოციურად წიგნიერი ბავშვები გაცილებით უფრო გონიერები, კეთილები, ბედნიერები და ოპტიმისტები არიან. ბავშვის მომავალი ცხოვრების წარმატებულად წარმართვისთვის ემოციური ინტელექტის მნიშვნელობა მრავალ ქვეყანაში ჩატარებულმა კვლევებმა დაადასტურა. ის პატარები, რომელთაც შეუძლიათ გრძნობების არავერბალური სიგნალებით ამოცნობა მეტად გაწონასწორებულები, პოპულარულები, მგრძნობიარეები არიან. ისინი ადვილად ურთიერთობენ თანატოლებთან. ასევე, გაცილებით ჯანმრთელები არიან და კარგი აკადემიური უნარები აქვთ.

მშობლებსაც სჭირდებათ ემპათიის უნარი, რომელიც შვილებთან ურთიერთობების წარმართვაში დაეხმარებათ. ზუსტად, ამ საკითხზე ესაუბრება უფროსებს ამერიკელი ფსიქოლოგი Michele Borba თავისი „ემპათიური ბავშვებით“.

Michele Borba – არის მრავალი წიგნის ავტორი, რომლებიც ბესტსელერებად არის აღიარებული და მათი უმრავლესობა 19 ენაზეა ნათარგმნი. ის არის ექსპერტი ბავშვთა აღზრდის საკითხებში, ყოფილი პედაგოგი, რომელსაც სპეციალური განათლება აქვს მიღებული შშმ ბავშვებთან მუშაობის სფეროში. მან სან-ფრანცისკოს უნივერსიტეტში მიიღო დოქტორის ხარისხი პედაგოგიურ ფსიქოლოგიაში. Michele Borba მთელი მსოფლიოს მასშტაბით კონსულტირებას უწევდა მშობლებსა და პედაგოგებს. მას მიღებული აქვს სხვადასხვა ჯილდო. ფსიქოლოგი ასევე, ცნობილია, როგორც ახალგაზრდებში ბულინგისა და ძალადობის პრევენციის სპეციალისტი. ის ცხოვრობს კალიფორნიის შტატში მეუღლესთან ერთად, ჰყავს სამი ზრდასრული ვაჟიშვილი.

ამ სტატიაში ემპათიასა და კითხვის უნარებს შორის კავშირზე ვისაუბრებთ, ანუ დაინტერესებული მკითხველი გაიგებს მისთვის უკვე ნაცნობი ავტორის მოსაზრებას აღნიშნულ თემასთან დაკავშირებით. მშობლების უმრავლესობას ეჭვი არ ეპარება, რომ კითხვა აუმჯობესებს შვილების აკადემიურ შედეგებს. ნაკითხი მოზარდები უკეთეს კოლეჯებში აბარებენ, კარგად სწავლობენ და მომავალში სხვებთან შედარებით უფრო მაღალ ანაზღაურებად სამსახურს შოულობენ. მაგრამ, სავარაუდოდ ბევრმა არ იცის, რომ მკითხველი ბავშვები და მოზარდები უფრო ჭკვიანები და ასევე უფრო მეტად კეთილები ხდებიან! კითხვის სიყვარული, განსაკუთრებით მაშინ, როდესაც ის მკითხველს სიამოვნებას ანიჭებს – დადებითად აისახება მისი მომავალი ცხოვრების ყველა ასპექტზე.

თანამედროვე ციფრული ეპოქა და ცხოვრების აჩქარებული ტემპი, ხელს არ უწყობს ბავშვებში კითხვის უნარ-ჩვევების ჩამოყალიბებას. საყოველთაოდ ცნობილია, რომ ბავშვებს წიგნის კითხვას ელექტრონული მოწყობილობების ყურება, თამაში და მოსმენა ურჩევნიათ. ამას ემატება მშობლების მოუცლელობა, რომლებიც ასევე სულ უფრო მეტად არიან გაჯეტებით მოცული, ვიდრე ბეჭდური პროდუქციით და შვილებს ვეღარ აძლევენ წიგნის კითხვის მაგალითს. ყველაზე მნიშვნელოვანი კი ბავშვების სკოლაში, სპორტულ მოედნებსა და სხვა დაწესებულებაში სიარულის გამო გადატვირთულობაა. კვლევებმა აღმოაჩინა, რომ ელექტრონული მოწყობილობებიდან კითხვის პროცესით სიამოვნების მიღება სამჯერ ნაკლებია ნაბეჭდი წიგნების კითხვასთან შედარებით. ასევე, აუცილებელია მასწავლებლებმა, მშობლებმა და აღმზრდელებმა იცოდნენ, რომ სამეცნიერო-პოპულარული ლიტერატურის კითხვა ავითარებს წერით უნარებს, მხატვრული ლიტერატურა კი – ემპათიას, თანაგრძნობას, ტოლერანტობას „განსხვავებული“ ადამიანების მიმართ.

ვიმედოვნებ, – განაგრძობს Michele Borba, – ყველა განათლებულ ადამიანს მოეხსენება, რომ ნაწარმოებში კარგად დაწერილი პასაჟი, მკითხველს აიძულებს, დაფიქრდეს, ის აღვიძებს გრძნობებს წიგნის გმირების მიმართ. გადაჰყავს ადამიანი სხვა სამყაროში და პირდაპირი მნიშვნელობით ეხმარება მკითხველს „გონების განათებაში“. ახლა უფროსებს მინდა შევთავაზო ჩემეული ხედვა, როგორ განუვითარონ ბავშვებს კითხვისადმი ინტერესი.

• სახლში ბევრი წიგნი უნდა იყოს, რათა ბავშვისთვის/მოზარდისთვის შესაძლებელი გახდეს არჩევანის გაკეთება! იკითხეთ წიგნები (ან თუნდაც უსმინეთ აუდიო ვერსიას მანქანაში) მთელმა ოჯახმა ერთად;
• შეარჩიეთ წიგნები შვილების ინტერესების გათვალისწინებით! თქვენს შვილს ცხოველები უყვარს? შესაბამისი მხატვრული ლიტერატურა შესთავაზეთ. სპორტი იტაცებს? მოგზაურობა? – შეარჩიეთ ამ შინაარსის მხატვრული ლიტერატურა;
• ბავშვებისთვის შერჩეული წიგნები სასურველია, შეესაბამებოდეს მისი კითხვის უნარის რეალურ დონეს! მხატვრული ნაწარმოების შინაარსი უნდა ასახავდეს ბავშვის ასაკს, იმას, თუ რომელ კლასში სწავლობს და ასევე მისი შემეცნებითი უნარის არსებულ დონეს;
• ითხოვეთ სპეციალისტების დახმარება! მაგალითისთვის ბიბლიოთეკარებს შეუძლიათ ძალიან ბევრი და სასარგებლო რჩევა მოგცენ;
• განაგრძეთ ხმამაღალი კითხვა! არ შეწყვიტოთ ბავშვისთვის კითხვა მაშინაც კი, როცა მან უკვე თავად ისწავლა კითხვა. შეარჩიეთ ისეთი წიგნი, რომელიც მეტ-ნაკლებად საინტერესო იქნება მთელი ოჯახისთვის. ბავშვისთვის აუცილებელია, მშობელს წიგნით ხელში ხედავდეს. ეს ხელს შეუწყობს მისი კითხვისადმი სიყვარულის ჩამოყალიბება-განმტკიცებას.

მშობლებსა და აღმზრდელებს შესანიშნავად მოეხსენებათ, რომ – ვკითხულობთ ამერიკელი ავტორის ნაშრომში – ბავშვების რეაქციების წინასწარ გათვლა პრაქტიკულად შეუძლებელია. უფრო ხშირად, ემპათია სპონტანურად იღვიძებს. ამიტომ, თუ თქვენ შეამჩნიეთ, რომ ბავშვი წიგნის (ან თუნდაც ფილმის) შთაბეჭდილების ქვეშ მოექცა, დააფიქსირეთ ეს მომენტი. პატარებისთვის აუცილებელია, ჰქონდეთ ინტერესი, რომელიც უნდა გამოვიყენოთ წიგნების კითხვის ინტერესის განსამტკიცებლად. ამისთვის:

• გამოყავით დრო კითხვისთვის. ბავშვები ხშირად „წუწუნებენ“, რომ სიამოვნებისთვის კითხვას დროის სიმცირის გამო ვერ ახერხებენ. ამიტომ შვილთან ერთად გადახედეთ მისი დღის გრაფიკს, რათა „აღმოაჩინოთ“ ისეთი საქმიანობა, რომელსაც ადვილად ჩაანაცვლებთ კითხვით. მაგალითად: ვიდეოთამაში, ტელევიზორის ყურება;
• შეარჩიეთ თქვენი ოჯახისთვის შესაფერისი კითხვის რიტუალი – აივანზე, ბუხართან, ძილის წინ, კვირა დღეს სახლის ეზოში… ამით უფროსები ეუბნებიან ბავშვებს, რომ კითხვა ძალიან „სასიამოვნოა“;
• ბავშვებში ემპათიის უნარის გამოსამუშავებლად კარგია პერიოდულად ფილმების საოჯახო ჩვენების მოწყობა. ფილმი საგულდაგულოდ უნდა შეირჩეს და აუცილებელია, მშობელმა ის წინასწარ ნახოს;
• წიგნის კითხვის ან ფილმის ყურებისას შეჩერდით და შვილებს შესთავაზეთ თავად განაგრძონ სიუჟეტი. მოიფიქრონ, როგორ მოიქცეოდა ის, მთავარი გმირის ადგილას რომ ყოფილიყო. ამით ასწავლით ბავშვებს სხვისი თვალსაზრისის გააზრებას, მის მიმართ ემპათიის უნარის გამომუშავებას. როდესაც წიგნის კითხვას (ან ფილმის ყურებას) დაასრულებთ, კენჭი უყარეთ საუკეთესო ვარიანტს;
• საკუთარ მაგალითზე ასწავლეთ შვილებს გრძნობებზე საუბარი, მათი გაზიარება. როდესაც წიგნს კითხულობთ ან ფილმს უყურებთ, არ მოერიდოთ, საკუთარი ემოციები დაანახოთ ბავშვებს. ამით მათ მეტად დაუახლოვდებით და გულწრფელობასაც ასწავლით. გრძნობებზე საუბარი, მათი განხილვა ხელს უწყობს ბავშვების ემოციური ინტელექტისა და ემპათიის განვითარებას;
• თუ პატარებს ნახატებიან წიგნს უკითხავთ, კარგი იქნება ჰკითხოთ შვილებს, მათი აზრით, რა ემოციას გამოხატავს ესა თუ ის ილუსტრირებული პერსონაჟი. ბრაზობს? – მართალია. შენ როგორ ფიქრობ? რატომ? ამ პერსონაჟის მიმიკა რას გამოხატავს? პატარას შესთავაზეთ თავადაც გაიმეოროს პერსონაჟის მიმიკა;
• ბავშვებმა უნდა ისწავლონ ემოციების გარჩევა არა მხოლოდ სახის მიმიკებითა და სხეულის ენით, არამედ ინტონაციითაც. ამიტომ მშობლებმა წიგნები შესაბამისი, მკაფიო გამოთქმით უნდა იკითხონ. ამგვარად პატარები ისწავლიან, რომ ადამიანების ხასიათი შესაძლებელია ხმის ტემბრითაც გამოიხატებოდეს. სცადეთ, ერთი და იგივე ნაწყვეტი წაიკითხოთ განსხვავებული ინტონაციით (მოწყენილობა, სიხარული, დაღლილობა, სევდა ან ბრაზი). შესთავაზეთ ბავშვებს, გამოიცნონ ემოციები ხმის ტემბრითა და ინტონაციით;
• უსმინეთ აუდიოწიგნებს. ისინი ავითარებენ სმენითი აღქმის უნარს და დიდი ხნის განმავლობაში რჩებიან ბავშვების მეხსიერებაში. ძალიან მოსახერხებელია მსგავსი აქტივობები მაშინ, როდესაც ოჯახის წევრები ავტომობილით მგზავრობენ;
• ბავშვების გარკვეული ნაწილი ფიქრობს, რომ მას თანატოლები დასცინებენ, თუ წიგნით ხელში დაინახავენ. ამიტომ კარგი იქნება თუ უფროსები მკითხველთა კლუბებს ჩამოაყალიბებენ. კლუბებში შესაძლებელია, გაერთიანდნენ ბავშვები და მშობლები ერთად, რაც უკვე აპრობირებული ხერხია კითხვის სიყვარულის გასაღვივებლად. კლუბის წევრი ბავშვები სიამოვნებით კითხულობენ, რადგან მიაჩნიათ, რომ ამას სხვების „დასახმარებლად“ აკეთებენ;
• შეგიძლიათ, გამოიყენოთ კიდევ ერთი აქტივობა, – მოუწოდებს მშობლებს Michele Borba და განაგრძობს, – სინქრონული კითხვა, ანუ მშობლებმა და შვილებმა ერთად უნდა წაიკითხონ ერთი და იგივე წიგნი და დროდადრო ერთმანეთს საკუთარი მოსაზრებები გაუზიარონ.

ამ სტატიის შესაჯამებლად უნდა ითქვას, რომ წიგნების კითხვა აღვიძებს ბავშვებში ემოციურობასა და ცნობისწადილს, ქმნის სასიამოვნო მოგონებებს და გზას უხსნის უცხო სამყაროების შემეცნებას. კარგი წიგნი გაცილებით მეტად აღვივებს ემპათიას, ჰუმანურ მსოფლხედვას, ვიდრე ნებისმიერი ბრძნული ლექცია. თანამედროვე თაობა უფრო ხშირად მესენჯერში ვირტუალური წერა-კითხვით არის დაკავებული და ძალიან ცოტას კითხულობს. უფროსების ამოცანა უნდა იყოს, შეცვალონ ეს რეალობა, რათა ბავშვებმა შეძლონ ემპათიის უნარის განვითარება, რის შედეგადაც მათ გაუადვილდებათ საკუთარი თავის შემეცნება და უკეთ გაიგებენ სხვა ადამიანების ქცევის მოტივს.