როგორც ცნობილია, ყნოსვითი დისფუნქცია ვლინდება სხვადასხვა ნეიროგანვითარების დარღვევებში, ყველაზე მეტად — აუტიზმის სპექტრის აშლილობებსა და ობსესიურ-კომპულსიურ აშლილობაში. ამის საპირისპიროდ, ყურადღების დეფიციტისა და ჰიპერაქტიურობის სინდრომის დროს ყნოსვითი დეფიციტი, როგორც წესი, მცირე ან უმნიშვნელოა. ეს განსხვავება ხაზს უსვამს ყნოსვითი დამუშავების მნიშვნელობას, როგორც თვისებას, რომელიც შეიძლება აუტიზმს სხვა მდგომარეობებისგან გამოარჩევდეს.
ყნოსვითი დისფუნქცია მნიშვნელოვანი ფუნქციური დეფიციტია და წარმოადგენს რისკ-ფაქტორს რამდენიმე დაკავშირებული ნეიროგანვითარების მდგომარეობისთვის, მათ შორის, აუტიზმის, ობსესიურ-კომპულსიური აშლილობისა და ყურადღების დეფიციტისა და ჰიპერაქტიურობის სინდრომისთვის. კვლევები მიუთითებს, რომ ყნოსვითი დეფიციტი აშკარაა ამ მდგომარეობებში, რაც ხაზს უსვამს სენსორული პრობლემების თერაპიულ სტრატეგიებში მოგვარების მნიშვნელობას. გარდა ამისა, ყნოსვითი დისფუნქციით გამოწვეული კოგნიტური დარღვევები დოკუმენტირებულია სხვადასხვა ნეიროგანვითარების დარღვევებში. ყნოსვითი იდენტიფიკაციის დარღვევის მქონე პირებს შეიძლება გაუჭირდეთ ნაცნობი სუნების ამოცნობა, რამაც შეიძლება გავლენა მოახდინოს სწავლასა და ყოველდღიურ ურთიერთობებზე. კვლევები, აჩვენებს, რომ აუტიზმისა და ობსესიურ-კომპულსიური აშლილობის მქონე პირებს ხშირად აქვთ სუნის ამოცნობის მნიშვნელოვანი დეფიციტი. მაგალითად, მათ შეიძლება უჭირდეთ იმის ამოცნობა, რომ კონკრეტული სურნელი, მაგალითად, ლიმონი, შეესაბამება მის რეალურ იდენტობას.
ყნოსვითი დისფუნქციის გავლენა აუტისტ პირებზე
ყნოსვით დისფუნქციას შეუძლია მნიშვნელოვნად იმოქმედოს ყოველდღიურ ცხოვრებაზე, განსაკუთრებით — აუტიზმის სპექტრის აშლილობების და სხვა ნეიროგანვითარების პრობლემების მქონე პირებზე.
ყნოსვითი დისფუნქციის მქონე პირები ხშირად ავლენენ სხვადასხვა ფუნქციურ დეფიციტს. აუტიზმის კონტექსტში, ეს დეფიციტი მოიცავს არასასიამოვნო სუნის სასიამოვნო შეგრძნებების შეფასების დარღვევას, რაც იწვევს გარემოში ადაპტაციის სირთულეებს და სხვ..
ამ სირთულეებმა შეიძლება შექმნას ბარიერები სოციალურ ურთიერთქმედებებსა და ყოველდღიურ სიტუაციებში, რაც გავლენას ახდენს ცხოვრების საერთო ხარისხზე.
მიუხედავად იმისა, რომ ყნოსვითი დეფიციტი ასევე აღინიშნება ყურადღების დეფიციტისა და ჰიპერაქტიურობის სინდრომის დროს, იგი ზოგადად მცირე ან უმნიშვნელოა, აუტიზმისა და ობსესიურ-კომპულსიური აშლილობის დროს დაფიქსირებულთან შედარებით. ობსესიურ-კომპულსიური აშლილობის დროს ყნოსვითი დისფუნქცია დაკავშირებულია კომპულსიურ ქცევებსა და დაბინძურების გამო შფოთვასთან.
ყნოსვითი დეფიციტის იდენტიფიცირება უმნიშვნელოვანესია ამ მდგომარეობების უკეთ გასაგებად, რადგან ის იძლევა წარმოდგენას ინდივიდების მიერ სენსორული დამუშავების წინაშე მდგარი სირთულეების შესახებ.ამ მდგომარეობებში ყნოსვითი დისფუნქციის გაგება აუცილებელია მშობლებისა და მზრუნველებისთვის, რომლებიც მხარს უჭერენ სხვადასხვა სენსორული დამუშავების შესაძლებლობების მქონე პირებს. ეს აუტიზმის მქონე პირების მიერ წინაშე მდგარი სენსორული პრობლემების მოგვარების მნიშვნელოვანი ასპექტია.ყნოსვითი დეფიციტის მნიშვნელობამშობლებისა და მზრუნველებისთვის აუტიზმის მქონე პირებში ყნოსვითი დისფუნქციის გავლენის გაგება კრიტიკულად მნიშვნელოვანია. ასეთი დეფიციტის შედეგები შეიძლება გასცდეს სენსორულ დამუშავებას და გავლენა იქონიოს ყოველდღიურ ფუნქციონირებასა და საერთო კეთილდღეობაზე. სხვა ნეიროგანვითარებითი დარღვევებისგან განსხვავებით, როგორიცაა ყურადღების დეფიციტისა და ჰიპერაქტიურობის სინდრომი, აუტიზმის დროს ყნოსვითი დეფიციტის გავლენა უფრო ღრმაა და მჭიდრო კავშირშია სიმპტომების სიმძიმესთან. ამ სენსორული საკითხების გაგება უმნიშვნელოვანესია, რადგან ის ეხმარება მზრუნველებსა და პროფესიონალებს, შექმნან უფრო ეფექტური დამხმარე სტრატეგიები, რომლებიც ნამდვილად დააკმაყოფილებს აუტისტი პირების საჭიროებებს.
წყაროები:
- https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC7369237
- https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC7348741
- https://molecularautism.biomedcentral.com/articles/10.1186/s13229-016-0070-3
- https://www.stridesaba.com/olfactory-dysfunction-in-autism/
