ივნისში, ვანაძორში, ჩემს ბავშვობაში ლენინაკანი რომ ერქვა, ათამდე მოსწავლეს მოკლე დრამატული ტექსტების წერას ვასწავლიდი. მთელ თვეს დავრჩებოდი, შესაძლებელი რომ ყოფილიყო – მოსწონდათ, რასაც ვაკეთებდით, ხალისით მომყვებოდნენ. რას აღარ ვყვებოდით, რას აღარ ვწერდით. ბოლო დღეს კი იმ სომეხი მწერლების სიაც შემიდგინეს, დაუყოვნებლივ რომ უნდა მომეძებნა და წამეკითხა.
სია მანე პოღოსიანმა ჩამიწერა სამუშაო რვეულში. წინასწარმეტყველებას ვერ დავიწყებ, სურვილი კი ძალიან დიდი მაქვს, რომ წერა ცხოვრების მთავარ საქმედ გაიხადოს, უღრან ტყეებში ხეტიალის არ შეეშინდეს.
ერთ-ერთ დავალებად ჰქონდათ, წინა დღეს შექმნილი პერსონაჟის პირით სიყვარულის რაობა განემარტათ. მარტივად, რამდენიმე სიტყვით. სისულელე და დროის კარგვააო, წაიკითხა იმ ხვეულთმიანმა, შავთვალა ბიჭმა, აშოტი რომ ერქვა. ღმერთო, გვარი გამახსენე.
მანე პოღოსიანს კი, როცა რიგი მოუწია, გაეღიმა.
სიყვარული ყველა შენი შიშისთვის თვალის გასწორებააო, – მისი მონოლოგის მთავარი გმირი გვეუბნებოდა, გვარწმუნებდა.
შემოქმედებითი წერის გაკვეთილები ერევანსა და გორისში გაგრძელდა, ირანის საზღვართან ახლოს მდებარე ქალაქში, ზღაპრულად ლამაზი სახლებით. აქ სულ გოგოები იყვნენ, კარგი მკითხველები და კარგი მსახიობები. შუა ოთახში, წარმოსახვით სცენაზე წაიკითხეს თავიანთი ნაწერი, იმ წუთებში კი ალბათ რაღაც ისეთიც ირწმუნეს, სხვა დროს და სხვაგვარ გარემოში რომ გაუძნელდებოდათ.
სწორედ აქ ვნახე მარიამ ჰაირაპეტიანი, რომლის მონოლოგიც ასე იწყება:
„ღამის სამი საათია. რატომ მღვიძავს?
ისეთი სიჩუმეა, თითქოს სამყარო გაჩერდა, თითქოს შემთხვევით შევიხედე ცხოვრების ფარდის მიღმა, როცა არავინ მიყურებდა.
რა უცნაურია… როგორი სხვანაირია ღამით ყველაფერი. ჩემი ოთახი – ეს ოთხი კედელი, ყოველდღე რომ ვხედავ – მოულოდნელად უფრო ნაზი და უფრო მშვიდი გამხდარა, თითქოს სურვილი გასჩენია, ყური დამიგდოს.
ჩემივე გულისცემა მესმის. დღისით ასე არ ხდება ხოლმე. ფიქრები ახლა აღარ ყვირიან. ჩურჩულებენ…“.
სახელდახელოდ ვთარგმნე ინგლისურიდან. მხოლოდ დასაწყისი. მარიამი კი ალბათ არაერთხელ გადასწევს იმ ფარდას, ცხოვრებისას. და დაწერს იმაზეც, რასაც თვალი ვერ წაატანა, რაც მაცდურ წინათგრძნობად დაურჩა.
სასწრაფოდ წასაკითხი სომეხი მწერლების სიაში, რა თქმა უნდა, უილიამ საროიანიც მოხვდა, რომელსაც სხვებზე უკეთესად ვიცნობ. ჩვენს წიგნის მაღაზიებში ქართულად ნათარგმნსაც ნახავთ და თუ ეს მოთხრობების კრებული „მე მქვია არამი“ იქნება, დაუყოვნებლივ იყიდეთ. საზაფხულო საკითხავად უკეთესს ვერაფერს მოუძებნით მოზარდებს, თავგადასავლებიც რომ იზიდავთ და წიგნის გმირთან თავის გაიგივებაც რომ უყვართ.
ერთ მოთხრობაში, „ულამაზესი თეთრი ცხენის ზაფხულში“ ასეთ მოგონებას გადააწყდებით: „ცხენზე ამხედრებული მივქროდით. ჩემი ბიძაშვილი მურადი მღეროდა. თითქმის ყველამ იცოდა, რომ ჩვენ ძველი ქვეყნიდან ვიყავით, ძველი ქვეყნის შთამომავლები ვიყავით და, როგორც ზოგიერთი ჩვენი მეზობელი ამბობდა, ახლაც იმ ძველ ქვეყანაში ვცხოვრობდით“. ეს ამბავიც, სხვა ამბებიც სომხეთიდან ძალიან შორს ხდება, მაგრამ ახალი სამშობლოს მიწაც წინაპართა აჩრდილებითაა მოფენილი, წარსულის სიტკბო-სიმწარითაა გაჯერებული.
სიას ჩავყურებ და ვხვდები, რომ რჩევა ყურად უნდა ვიღო და ამ მწერლების წიგნები მოვძებნო. რაც შეიძლება მალე. სომხეთში დასაბრუნებელი მოკლე გზაც იქნება და ის თეთრ-ყვითელი ყვავილებიც, გზისპირებზე მომაჯადოებლად რომ ყვაოდა ივნისის თვეში.
