ვერბალური სიმწირე და სასკოლო აქტივობები

ნებისმიერი ადამიანი, განურჩევლად პროფესიისა თუ განათლებისა, თავისი ენობრივი აქტივის, ენობრივი არსენალის ძალიან მცირე პროცენტს იყენებს. ეს არის ლექსიკური ფონდის აქტიური ნაწილი, რომელიც ყველაზე ხშირად გამოყენებულ სიტყვებს აერთიანებს. როგორც წესი, ეს ლექსიკური ნაწილი ყველა ენისათვის უნივერსალურია,  თუ სხვადასხვა ენის სიხშირულ ლექსიკონებს გადავხედავთ, ამ აქტიური სიტყვების ნახვასაც შევძლებთ.

ლექსიკური სიმწირე,  ვერბალური ჩამორჩენა   თუ წერის პროცესში გამოვლენილი ლექსიკური ერთფეროვნება ქართული ენისა და ლიტერატურის სწავლების ერთ-ერთი აქტუალური პრობლემაა, რომელიც შეიძლება შეინიშნებოდეს არამხოლოდ განვითარების სხვადასხვა დარღვევის მქონე, არამედ ტიპური განვითარების მოსწავლეთა შემთხვევაშიც.

ხშირად, სხვადასხვა უნარების შემფასებელი ტესტებისა თუ კვლევების შედეგად, ჩვენ ვნახულობთ, რომ ინტელექტუალური განვითარების მიუხედავად ვერბალური ჩამორჩენის წილი ძალიან დიდია.

ამას მრავალი მიზეზი შეიძლება ჰქონდეს, მათ შორის, სხვა ენის ჰეგემონია, გაჯეტების სიმრავლე,  ქართულ ენაზე კითხვის ნაკლებობა და კომუნიკაციური სირთულეები, ასევე ვერ გამოვრიცხავთ ფსიქოლოგიურ მიზეზებსაც, როგორიცაა, შფოთვა, დაბალი თვითშეფასება და სხვა.

ვერბალური სიმწირის ან ჩამორჩენის დროს მოსწავლეებს უჭირთ აზრის სიტყვიერად გადმოცემა და საჭირო სიტყვების მოძებნა, საუბრისას სიტყვებს  ხშირად გამოტოვებენ ან შეცდომით იყენებენ, შესაბამისად, ნაკლები კომუნიკაციაც აქვთ. ეს ნიშნები გადადის წერით მეტყველებაშიც, სადაც ერთი და იმავე აზრის ხშირი გამეორება, ლექსიკური სიღარიბე და ხშირი ტავტოლოგიები გვხვდება.

როგორ ვიმუშაოთ ამ პრობლემის აღმოსაფხვრელად სკოლასა თუ სახლში?

პირველი მიდგომა, რომელიც ამ შემთხვევაში უნდა გამოვიყენოთ, არის უცხო ენის სწავლების პრაქტიკის გამოყენება მშობლიური ენის სწავლებისათვის. რას ვგულისხმობ? გავიხსენოთ, როგორ ვსწავლობთ ახალ ენას: კითხვის, მოსმენის, სავარჯიშოების შესრულების გარდა, აუცილებლად ვსწავლობთ სიტყვებს, ლექსიკურ ნაწილს, სინონიმებს და ანტონიმებს. ასე მაგალითად, დღეში ახალ 10 სიტყვას ვამატებთ ან კვირაში  რაღაც რაოდენობა გვევალება.

ასეთი პრაქტიკული ლექსიკური დასწავლა მშობლიური ენის უკეთ სწავლისათვისაც გამოგვადგება.

გარდა ამისა, შეგვიძლია გამოვიყენოთ სხვა აქტივობები:

• დღის ახალი სიტყვა

ყოველდღიურად წარუდგინეთ მოსწავლეებს ახალი სიტყვა, განიხილეთ მისი მნიშვნელობა, გამოყენების კონტექსტი და სთხოვეთ, შექმნან წინადადებები ამ სიტყვით.

• კონტექსტური სწავლება

ახალი სიტყვების სწავლება ტექსტებში ან სიტუაციებში, სადაც ისინი ბუნებრივად გამოიყენება, ეხმარება მოსწავლეებს უკეთ გაიგონ და დაიმახსოვრონ მათი მნიშვნელობა.  შეგვიძლია გამოვიყენოთ ერთი სიტყვა სხვადასხვა კონტექსტში ან სხვადასხვა სიტყვა ერთსა და იმავე კონტექსტში.

• სინონიმებისა და ანტონიმების შესწავლა

ახალი სიტყვის შესწავლისას განიხილეთ მისი სინონიმები და ანტონიმები, რაც გაამდიდრებს მოსწავლეების სიტყვათა მარაგს და გაუმჯობესებს მათი გამოთქმის სიზუსტეს. გამოიყენეთ სინონიმების ლექსიკონი, ასევე, ფრაზეოლოგიზმების, ხატოვან სიტყვა-თქმათა ლექსიკონები.

• სიტყვების რუკები

მოსწავლეებთან ერთად შექმენით გრაფიკული ორგანიზატორები, სადაც ახალი სიტყვა იქნება ცენტრში, ხოლო მის გარშემო — განმარტებები, სინონიმები, ანტონიმები და გამოყენების მაგალითები.

• წერითი დავალებები ახალი სიტყვების გამოყენებით

სთხოვეთ მოსწავლეებს, დაწერონ ესეები, მოთხრობები ან წინადადებები, სადაც გამოიყენებენ ახლად შესწავლილ სიტყვებს.

• ეტიმოლოგიური კვლევები

განიხილეთ სიტყვების ეტიმოლოგია, რაც დაეხმარება მოსწავლეებს უკეთ გაიგონ მათი მნიშვნელობა და გამოყენება.

• თვალსაჩინოებები

გამოიყენეთ სურათები, დიაგრამები ან ვიდეოები ახალი სიტყვების ასახსნელად, რაც ვიზუალურად გაამყარებს მათ მნიშვნელობას.

• სიტყვების თამაშები

ითამაშეთ სიტყვების ასოციაციის, ჯვარედინი სიტყვების, სიტყვების ჯაჭვის ან ანაგრამების თამაშები, რაც სახალისო გზით გააძლიერებს მოსწავლეების სიტყვათა მარაგს.

• გაფუჭებული ტელეფონი

მოათხრობინეთ ბავშვებს ერთი და იგივე ამბავი სხვადასხვა სიტყვების დახმარებით

• სიტყვების სტარტი

ეს თამაში სისწრაფეზეა, მოსწავლეებს ვთხოვთ დაასახელონ რაც შეიძლება მეტი სიტყვა ერთ წუთში, ვინც მეტს დაასახელებს, ის გამარჯვებულია.