ახალგაზრდების ჩაცმულობა და იერსახე ყველა დროსა და ეპოქაში გარკვეულ არასასიამოვნო რეაქციებს იწვევდა წინა თაობის ადამიანებში. ახალგაზრდებს კი თავის დამკვიდრება და ყურადღების მიქცევა სურთ. განსაკუთრებით გარდატეხის ასაკში, როცა სხეულის პროპორციები დარღვეულია ჰორმონული ცვლილებების გამო, სახის კანზე არასასიამოვნო გამონაყარია, მოზარდს აღარ მოსწონს საკუთარი თავი და სხვა ელემენტებით ცდილობს თავის გამოჩენას – იკეთებს პირსინგს, იზრდის, იღებავს, იპარსავს თმებს, იხატავს ტატუს, იგრძელებს ფრჩხილებს, იკეთებს შილაკს… კიდევ ბევრი მაგალითის მოტანა შეიძლება. ჩვენი, როგორც დამრიგებლების და ზოგადად მასწავლებლების მოვალეობაა, მოსწავლეს ავუმაღლოთ თვითშეფასება, ოდნავ მაინც შევუწყოთ ხელი საკუთარი თავის შეყვარებაში. ამისთვის სადამრიგებლო საათის ფარგლებში აქტუალურ საკითხებზე მსჯელობა კარგი საშუალებაა. ქვემოთ შილაკის ამბებია განხილული.
მოსწავლეებში შილაკი ძალიან პოპულარულია, მეშვიდე კლასის ზემოთ გოგოების დიდ უმრავლესობას შილაკი აქვს გაკეთებული. ხშირად „შილაკიანი“ თითებით მოსწავლეები დაფასთან გამოსვლასაც ერიდებიან, ან ცარცს ვერ იკავებენ ხელში ან თვლიან, რომ ფრჩხილები გაუფუჭდებათ. ერთ დღეს ვიკითხე, რატომ იკეთებენ შილაკს. ერთმა ძალიან საყვარელმა გოგომ მითხრა, სახლში მაქვს შილაკის აპარატი და იმიტომო. ბევრ ოჯახში მართლაც არის შილაკის აპარატი. ამიტომ მნიშვნელოვანია, მათ იცოდნენ, რა სიხშირით არის მისი გამოყენება უსაფრთხო. ისიც ყურადსაღებია, რომ, მაგალითად, იტალიაში, სალონებში შილაკის გაკეთებისგან უკვე თავს იკავებენ, რადგან კვლევებით დაადასტურეს მისი სავარაუდო მავნე ზეგავლენა ფრჩხილის სტრუქტურაზე.
სინამდვილეში Shellac არის ფისი, რომელსაც ხეებზე მდედრი მწერი Kerria lacca გამოყოფს. სიტყვა წარმოდგება ორი ნაწილისგან: Shell – ნიჟარა, lac – კი მწერის სახელია.
ფრჩხილების არტი ისეთი პოპულარული როგორც დღეს არასდროს ყოფილა. ბზინვარების მინიჭება, გამაგრება, მოხატვა – მთავარია, გაამხილო სურვილი და ყველა სახის მომსახურების მიღება თანამედროვე ტექნოლოგიების გამოყენებით ძალიან მარტივია.
შილაკი ლაქის ალტერნატივაა მათთვის, ვისაც ფრჩხილების მოწესრიგებული საფარის დიდხანს შენარჩუნება სურს. ეს არის ფრჩხილის მოვლის ორი საშუალების – ჩვეულებრივი ლაქისა და მოდელირებული გელის ჰიბრიდი. ის პირველს ჰგავს წასმის ტექნიკით და ფერების მრავალფეროვნებით, მეორეს კი – მედეგობით. შილაკის საფარი ფრჩხილზე შეიძლება უცვლელად სამ კვირამდე შენარჩუნდეს. ერთადერთი, რაც მის „ხანდაზმულობას” გასცემს, ფრჩხილის ფირფიტის ფუძესთან წამოზრდილი ფრჩხილის ნაწილია. შილაკის წასმის ტექნიკა ჩვეულებრივი ლაქის წასმასთან შედარებით რთულია, ამიტომ პროცედურა სალონებში ტარდება. სპეციალური ხელსაწყოების გარეშე მისი სახლში გაკეთება გართულდება.
შილაკის გასაკეთებლად მნიშვნელოვანი ეტაპებია:
- ფრჩხილის ფირფიტის ზედაპირული დამუშავება და უსწორმასწორობების მოშორება (სწორი ზედაპირი ლაქის ფრჩხილთან მოჭიდების აუცილებელი პირობაა);
- ცხიმის ფენის მოშორება;
- ფრჩხილზე ბაზისური საფარველის დატანა. (ის ფრჩხილს იცავს ფერადი ფენის პიგმენტების მავნე ზემოქმედებისაგან და ზრდის ლაქის ფრჩხილთან მოჭიდებას);
- ორ ფენად ფერადი საფარველის დატანა.
შილაკს ჩვეულებრივი ლაქისგან ის განასხვავებს, რომ ყოველი ფენის შემდეგ ფრჩხილს ერთი წუთის განმავლობაში აშრობენ ულტრაიისფერი სხივებით (ზოგიერთ შემთხვევაში LED ნათურით). საფარი პოლიმერიზდება და მყარდება სხივების ზემოქმედებით.
შილაკის ლაქი შეიცავს ფოტოინიციატორს და მონომერს. ეს უკანასკნელი ულტრაიისფერი სხივების ზემოქმედებით პოლიმერიზდება და მკვრივდება (ამ ნაწილში ქიმიით დაინტერესებაც შეიძლება). ულტრაიისფერი სინათლისგან ფოტოინიციატორი იღებს ენერგიას, მოლეკულები ვეღარ მოძრაობენ და უკავშირდებიან ერთმანეთს. აპარატიდან ხელების გამოღების შემდეგ გელის ზედაპირი ჯერ კიდევ წებოვანია, ამიტომ ზემოდან უსვამენ იზოპროპილის სპირტს, რომელიც ამავე დროს ინფექციისგან დაცვის საშუალებაცაა. გელის მონომერები გელს უფრო ასქელებს, შილაკის მონომერები კი ლაქს უფრო ათხელებს. შილაკის ერთ-ერთი კომპონენტია მეთაკრილატები, რომელთა საფუძველია მეთაკრილის მჟავა. მეთაკრილატები ჩვეულებრივი მონომერებია პოლიმერულ პლასტმასებში.
აცეტონით შილაკის მოშორება მარტივი არ არის. გაჟღინთეთ ბამბის ტამპონი ხსნარით, შემოახვიეთ ფრჩხილს და დაამაგრეთ ფოლგით. 10 წუთის შემდეგ შეიძლება შილაკის ჩამოფხეკვა. ამ დროს სიფრთხილეა საჭირო, რადგანაც დიდია ფრჩხილის გამოშრობის შანსი. სალონში შილაკს სპეციალური შემადგენლობის ხსნარით აშორებენ, რომელიც უფრო რბილად მოქმედებს, თუმცა საფარის ნარჩენებისგან ფრჩხილის შემდგომი გასუფთავება ასევე ტრავმული პროცედურაა ფრჩხილისთვის. აღსანიშნავია, რომ შილაკი ითვლება ნაკლებად ალერგიულ საფრად, რადგანაც არ გააჩნია სუნი და არ შეიცავს ტოლუოლს, დიბუთილფთალანს და ფორმალდეჰიდს (თუ დამრიგებელი ქიმიის მასწავლებელია შესაძლებელია ამ ნივთიერებებზე რამდენიმე წინადადებაც თქვათ).
რატომ არის საშიში შილაკი?
გავრცელებული მოსაზრებით, შილაკი ფრჩხილისთვის საშიში პროცედურაა, რადგანაც აგრესიულად მოქმედებს ფრჩხილის ფირფიტაზე. ამას გარდა, ზედაპირის დამუშავებისა და გაპრიალების პროცესმაც შეიძლება ფრჩხილის დაზიანება გამოიწვიოს, ამ მანიპულაციებმა კი – ფრჩხილის განლევა, გათხელება. ფრჩხილის სტრუქტურის სრულად და მუდმივად შეცვლა მას არ შეუძლია. შილაკისგან ორთვიანი შესვენების შემდეგ ფრჩხილი პირვანდელ სახეს იბრუნებს.
მეორე საკამათო საკითხი შილაკის შრობის პროცესია, რომელიც სპეციალური ნათურით ხდება. ზოგიერთი მეცნიერი იხრება იმ აზრისკენ, რომ შილაკის თითოეული ფენის გასაშრობად გამოყენებული ულტრაიისფერი სხივები შეიძლება ჯანმრთელობისთვის საშიში აღმოჩნდეს. ასეთ დასკვნამდე მივიდნენ კანის კიბოს პრობლემებზე მომუშავე ამერიკელი სპეციალისტები. დაავადების რისკი ძალიან მცირეა, თუმცა სრულად მისი გამორიცხვა არ შეიძლება.
რბილ და მტვრევად ფრჩხილებზე შილაკი უფრო საზიანოა, ვიდრე სასარგებლო.
- ფრჩხილებმა უნდა დაისვენოს (ორ თვეში ერთხელ ორი კვირით მაინც).
- ნათურის მავნე ზემოქმედებისგან მაქსიმალურად დასაცავად ექიმები პროცედურის წინ არანაკლებ 15 SPF-ით მზისგან დამცავი ხელის კრემის გამოყენებას გვირჩევენ.
- მიმართეთ ისეთ სალონს, სადაც საფარს არა ულტრაიისფერი, არამედ LED-ნათურით ამაგრებენ, რაც გაცილებით უსაფრთხოა.
არსებობს სხვა ალტერნატივებიც:
აკრილი – ულტრაიისფერი სხივების ზემოქმედების გარეშე ჰაერზე შრება და ფრჩხილის ზედაპირის ისეთი სიგრძე და ფორმა აქვს, როგორიც მომხმარებელს სურს. გელს ტოპინგსაც კი ამატებენ, რომ ნახატი დიდხანს დარჩეს. ეს იმ ადამიანებისთვისაა საუკეთესო დამცავი საშუალება, ვისაც ფრჩხილების კვნეტის მავნე ჩვევა აქვთ. ის ძალიან იაფი საშუალებაა. აკრილს აქვს ქიმიური ორთქლი, ამიტომ სალონი კარგად უნდა ნიავდებოდეს.
გელი აკრილზე უფრო მოქნილია, მისი გაშრობისთვის ულტრაიისფერი სხივებია აუცილებელი. აკრილისგან განსხვავებით სუნი ნაკლებია, გელის მოცილება სახლში სახიფათოა, აკრილის – არა, აცეტონითაც ძალიან მარტივად შორდება ფრჩხილის ზედაპირს. გელი ორ კვირამდე ძლებს, უფრო ძვირია. ვიდრე აკრილი, თუმცა უფრო ნაკლებად ძლებს.
- თუ ბუნებრივად ძლიერი ფრჩხილები გაქვთ, შილაკი საუკეთესო ვარიანტია;
- თუ სამოგზაუროდ მიდიხართ გელი საუკეთესოა;
- თუ თქვენ გაქვთ სუსტი ფრჩხილები, მაშინ აკრილი გამოიყენეთ;
- მაინც გაითვალისწინე, რომ ნებისმიერ ლაქს აქვს ფრჩხილების დაზიანების პოტენციალი.
(მასწავლებელმა უნდა მიანიშნოს, რომ არსებობს ულტრაიისფერი სხივების ზემოქმედების რისკი, თუმცა ჯერ არც საკმარისი კვლევებია ჩატარებული, რომ ის დაადასტუროს და არც საკმარისი დროა გასული, რომ შილაკის მომხმარებელი ადამიანის ფრჩხილებისა და კანის მდგომარეობაზე მისი გავლენით გამოწვეული ცვლილებები შეაფასოს. ამიტომ სიფრთხილის გამოჩენა მაინც მნიშვნელოვანი და საჭიროა).
დამატებითი რესურსები:
https://youtu.be/7w2gCBL1MCg ვიდეოში საუბარია ფრჩხილისა და ბრჭყალების მსგავსებასა და განსხვავებაზე, მათ მნიშვნელობაზე.
https://youtu.be/aTSVHwzkYI4 ვიდეოში საუბარია ფრჩხილის აგებულებაზე, მისი სტრუქტურისა და ფერის ცვლილებაზე. ფრჩხილების როლზე ადამიანის ჯანმრთელობის მდგომარეობის შესაფასებლად.
https://youtu.be/G35kPhbUZdg ვიდეოში საუბარია გინესის რეკორდების წიგნში შეტანილ ადამიანებზე უცნაურად გრძელი ფრჩხილებით.
თმა და ფრჩხილები, კანის რქოვანი დანამატები
გამოყენებული ლიტერატურა:
- https://www.compoundchem.com/2017/04/06/nail-polish/
- https://www.chemistryislife.com/the-chemistry-of-gel-and-shellac-nails
- https://youtu.be/G35kPhbUZdg
- https://youtu.be/aTSVHwzkYI4
- https://youtu.be/7w2gCBL1MCg
