ძვირფასო მშობლებო, აღმზრდელებო, უფროსებო. თუ დაფიქრდებით, მიხვდებით, რომ ნებით თუ უნებურად შვილებს უღვივებთ სურვილს, მიიღონ ქება და გამხნევება. ზოგჯერ ბავშვებს ნამდვილად აკლიათ უფროსების დადებითი შეფასება და ამიტომ ყველაფერს აკეთებენ თუნდაც გამამხნევებელი ღიმილის მოსაპოვებლად. მაგრამ ისეც ხდება, რომ ბავშვი მთლიანად დამოკიდებულია პოზიტიურ შეფასებებზე და მიაჩნია, რომ ყოველი მისი ქმედება აუცილებლად გამამხნევებელ სიგნალს დაიმსახურებს. ასეა თუ ისე, პატარებს უყალიბდებათ დამოკიდებულება უფროსების რეაქციებზე. ახლა კი წარმოიდგინეთ, როგორ იგრძნობდით თავს თავად, გამუდმებით ქებაზე ან შენიშვნებზე რომ გეფიქრათ. შეძლებდით ასეთ ვითარებაში, თავისუფალი პიროვნება გამხდარიყავით?
ბავშვებს რომ მივუბრუნდეთ, აუცილებელია მათთან მუდმივი საუბრები და იმის ახსნა, რომ ნებისმიერ ქმედებას აქვს შედეგი. მათ უნდა იცოდნენ, რომ მათ ქცევაზე ბევრი რამ არის დამოკიდებული. ამავე დროს, პატარა ადამიანებს უნდა ჰქონდეთ სიყვარულის, პატივისცემის და საკუთარი პიროვნების დაცულობის განცდა. სამწუხაროდ, მშობლების უმრავლესობა მიჩვეულია, გამუდმებით აფიქსიროს საკუთარი „ერთადერთი და განუმეორებელი“ მოსაზრებები, როდესაც არ მოსწონს შვილის საქციელი ან, პირიქით, ძალიან კმაყოფილია მისით. მაგრამ განა უფროსებს აქვთ პატარების მუდმივი განკითხვის უფლება? – კითხულობს შეფალი ცაბარი – ამერიკაში მოღვაწე ინდური წარმოშობის ფსიქოლოგი, თავის წიგნში „ბავშვი – ჩვენი საიდუმლო მე-ს სარკე“. დიდების სამყაროში პატარას მოვლინება თავისთავად განაპირობებს მის უფლებას, იყოს თვითმყოფადი. უფროსებმა ეს უნდა გააცნობიერონ და არ შეზღუდონ მისი უფლება.
წახალისება, გამხნევება, უკმაყოფილება კონტროლის ინსტრუმენტებია. თუ ბავშვი აკეთებს იმას, რაც უფროსებს მოსწონთ – შესანიშნავია. მაგრამ თუ მისი ქცევა დიდებს არ აკმაყოფილებთ, მაშინ ბავშვი ცუდია. ფსიქოლოგები თანხმდებიან, რომ მშობლები სათუთად უნდა მოეკიდონ შვილების სულიერ განცდებს და პატივისცემა გამოხატონ მათი პიროვნული თავისებურებების მიმართ. ფაქტია, რომ უფროსები დიდი გამოცდილებისა და ცოდნის მატარებლები არიან. სწორედ ამიტომ მშობლებმა უნდა აღმოაჩინონ პატარებში გარკვეული მისწრაფებები და დაეხმარონ მათ არჩეული მიმართულებით განვითარებაში. ზრდასრულებმა უნდა იცოდნენ, რა მოსწონთ მათ შვილებს, მაგალითად, ხეებზე ცოცვა, ენციკლოპედიის ფურცვლა, ბურთით თამაში, სცენაზე დგომა, ფანტაზიორობა, გიტარის სიმების წვალება თუ მშვიდად ჯდომა და წიგნის ფურცვლა? ნება დართეთ, უკრიტიკოდ და გადაჭარბებული კონტროლის გარეშე აკეთონ ის, რაც სიამოვნებთ და ახარებთ. ამით ისინი, ასაკის მატებასთან ერთად, მოახერხებენ, ისწავლონ დამოუკიდებელი გადაწყვეტილებების მიიღება.
უფროსები მოვალენი არიან, პატივისცემით მოეკიდონ შვილების გადაწყვეტილებებს. ზოგი კარიერულ წინსვლას ამჯობინებს ოჯახის შექმნას, ზოგი აღმსარებლობის შეცვლას მოინდომებს და არც ის არის გამორიცხული, ვინმემ სქესის შეცვლა გადაწყვიტოს. ნებისმიერი ადამიანი საკუთარი ცხოვრებით უნდა ცხოვრობდეს. ეს დიდებსაც ეხებათ და პატარებსაც. ამიტომ არ უნდა შეზღუდონ მშობლებმა შვილები საკუთარი თავის ძიების პროცესში.
მშობლები ხშირად დგებიან გარკვეული პრობლემის წინაშე, როდესაც მათი ვაჟი ხვდება გოგონას, რომელიც მათ არ მოსწონთ ან მანამდე თვინიერი გოგონა გადაწყვეტს, გახდეს მხატვარი და არა იურისტი. ბევრი მშობელი უარს ამბობს, გაუგოს შვილს და პატივისცემით მოეკიდოს მის გადაწყვეტილებას.
როდესაც ბავშვის პიროვნების მიმართ პატივისცემის გამოხატვაზე ვლაპარაკობ, – განაგრძობს ფსიქოლოგი, – მშობლების უმრავლესობა გაოცებული თვალებით მიყურებს და მეუბნება, რომ ისინი ზრუნავენ შვილებზე, გრანდიოზულ დაბადების დღეებს უხდიან, გასართობ ცენტრებში დაჰყავთ, ყიდულობენ მათთვის ძვირფას საჩუქრებს, მოკლედ, ანებივრებენ. ეს ყველაფერი მშვენიერია, მაგრამ მთავარია ბავშვის თვითგამოხატვის უფლების აღიარება და დადასტურება. უფროსები ეხმარებიან პატარებს საკუთარი ცოდნის გადაცემით, მაგრამ მშობლებმა არ უნდა მოახვიონ თავს შვილებს საკუთარი შეფასებები. მშობელი, რომელსაც გაცნობიერებული აქვს მშობლობის არსი, შვილებს მხოლოდ ინფორმაციას აწვდის და იმედი აქვს, რომ ისინი თავად გადაწყვეტენ, როგორ გამოიყენონ ეს ინფორმაცია.
მიუხედავად იმისა, რომ უფროსებს ყოველთვის შეუძლიათ, გაუზიარონ საკუთარი მოსაზრება მოზარდებს, მაინც უნდა ეცადონ, ინფორმაცია გასცენ მსჯელობის ფორმით, რაც თინეიჯერს დიალოგისკენ უბიძგებს. შედეგად მშობელი შეიტყობს, რას ფიქრობს მისი შვილი კონკრეტულ საკითხზე. ნებისმიერი ასაკის ბავშვს სჭირდება იმის განცდა, რომ თვითმყოფადია. უფროსები მიჩვეული არიან, მუდმივად შეაფასონ ბავშვების ქცევა და ავიწყდებათ, რამდენად მნიშვნელოვანია ადამიანისთვის, განიცადოს სიხარული მხოლოდ იმ ფაქტის გამო, რომ ადამიანია და ამქვეყნად ცხოვრობს. პატარა ბავშვები დაჯილდოებულნი არიან ცხოვრებით ტკბობის უნარით, მათთვის მთელი სამყარო სასწაულია. ეს მართლაც შესაშური უნარია და თუ ასეა, რატომ ცდილობენ უფროსები, თანდათანობით დააკარგვინონ ის პატარებს? მშობლებმა ყველაფერი უნდა გააკეთონ, რათა შვილებს მცირედი ეჭვიც კი არ გაუჩნდეთ, რომ მშობლები უსაზღვროდ ბედნიერები არიან მათი არსებობით. ბავშვებისთვის უმნიშვნელოვანესია იმის რწმენა, რომ უფროსებს ისინი უპირობოდ უყვართ და ყოველთვის მიიღებენ, გულში ჩაიკრავენ, მიუხედავად ყველაფრისა.
ბავშვები ხშირად ცელქობენ და ცუდად იქცევიან, მაგრამ მათი სული მაინც ძალიან ფაქიზი და უმანკოა. პატარები ყოველთვის მზად არიან სიყვარულისა და სითბოს მისაღებად. ამიტომ არის, რომ როდესაც ისინი გრძნობენ საკუთრი პიროვნების მიმართ ყურადღებას, მზად არიან, ნდობა გამოუცხადონ უფროსებს. ნებისმიერ ბავშვს აქვს პრობლემური ქცევის ეპიზოდები. მშობლებს ევალებათ, მსგავს ქცევას მშვიდად შეხვდნენ და შეინარჩუნონ რწმენა, რომ მათი შვილები საუკეთესო ადამიანები არიან, რომლებსაც მდიდარი სულიერი სამყარო აქვთ. ასე შვილები ნებისმიერ სირთულეს გაუმკლავდებიან.
ახლა მინდა, – მიმართავს მშობლებს შეფალი ცაბარი, – რამდენიმე მაგალითის საფუძველზე მკითხველებს ავუხსნა, როგორ აგრძნობინონ შვილებს უპირობო სიყვარული.
- უთხარით შვილს, რომ ძალიან ბედნიერი ხართ იმით, რომ სწორედ თქვენ ხართ მისი დედა/მამა;
- როდესაც თქვენი შვილი ტელევიზორს უყურებს, გვერდით მიუჯექით და უთხარით, რომ ძალიან გსიამოვნებთ მასთან ერთად ტელევიზორის ყურება;
- მადლობა გადაუხადეთ, თუნდაც მხოლოდ იმისთვის, რომ სწორედ ის არის თქვენი შვილი;
- უთხარით, რომ ძალიან ბედნიერი ხართ იმით, რომ თქვენი ყოველი დილა მასთან მისალმებით იწყება;
- ხშირად უთხარით, რომ სწორედ მისი მოფერებაა ის, რაც უსაზღვროდ გაბედნიერებთ;
- საბავშვო ბაღიდან/სკოლიდან ბავშვის გამოყვანისას არ დაგავიწყდეთ უთხრათ, რომ უკვე ძალიან მოგენატრათ;
- ბავშვის ღიმილს ყოველთვის ღიმილით უპასუხეთ და დააყოლეთ, რომ უსაზღვროდ გიხარიათ მისი ალერსი და მოფერება;
- არასდროს დაგეზაროთ იმის თქმა, რომ ძალიან გიყვართ.
მთავარია, მშობლებმა დაარწმუნონ შვილები, რომ მათ არ სჭირდებათ რაიმე განსაკუთრებულის კეთება, რათა უფროსების ყურადღება და სიყვარული დაიმსახურონ. დაე, თქვენი შვილები იზრდებოდნენ იმ განცდით, რომ მათი სიცოცხლე თავისთავად არის დიდი ღირებულების მქონე და ამიტომ არანაირი მნიშვნელობა არ აქვს, როგორ გიყურებენ სხვა ადამიანები. ეცადეთ, არ გამოუმუშაოთ შვილებს მუდმივად სიყვარულის მოპოვების ჩვევა – ამგვარად აღზრდით ადამიანს, რომელიც სხვების შეხედულებებზე არ იქნება დამოკიდებული.
დასასრულ, თუ მშობლები არ გააკრიტიკებენ შვილების ყოველ ნაბიჯს, არ გააუფასურებენ მათ ქცევას, მათი შვილები შინაგანი თავისუფლების განცდით გაიზრდებიან. ეს კი ნიშნავს, რომ ბავშვები და მოზარდები მხოლოდ მშობლების ინტერესებით არ იმხელმძღვანელებენ, რაც დამოუკიდებელ პიროვნებებად მათი ჩამოყალიბების გზაზე გადადგმული მნიშვნელოვანი ნაბიჯი იქნება.
