ბავშვები, ვიდეოთამაშები და მშობლები

„ჩვენ გარშემო არსებული სამყარო ბავშვებისთვის ერთი დიდი სათამაშო მოედანია. პატარებს სურთ, გაარკვიონ, რა და როგორ არის მოწყობილი და თანაც ახალი თავგადასავლების ძიება მოსწონთ. ასაკის მატებასთან ერთად ადამიანებს ცნობისმოყვარეობა თანდათან უმცირდებათ. მათ ისე ძლიერ აღარ აინტერესებთ სამყაროს ცვლილებები, არც მოულოდნელი და შეუცნობელი მოვლენები იტაცებთ. ეს ყველაფერი ძალიან სამწუხაროა“ – მიაჩნიათ Koen Schobbers და Deirdre Enthoven.

ძვირფასო მკითხველო, განვაგრძობთ ჰოლანდიელი ავტორების წიგნიდან: „ჩემი შვილი გეიმერია. ყველაფერი, რაც უნდა იცოდნენ მშობლებმა“ მცირე ფრაგმენტების გაცნობას. მაშ ასე, Koen Schobbers – ყოფილი კიბერ სპორტსმენი, რომელიც ატარებს ლექციებს ვიდეოთამაშების შესახებ, მას ხშირად აქვს შეხება ისეთ მშობლებთან, რომლებიც შვილების გატაცებების წინააღმდეგ იბრძვიან. და Deirdre Enthoven – თანაავტორი, ის არის ფსიქოლოგი. ამჟამად მუშაობს ჟურნალისტად და წერს სტატიებს ფსიქოლოგიის შესახებ. პარალელურად ქალბატონი   არის კოპირაიტერი და WWWS-We Write Your Story სააგენტოს თანამფლობელი.

ნაშრომი, რომლის შინაარსი ძირითადად მშობლებისთვის ვიდეოთამაშების არსს, ბავშვების მხრიდან მათით უზომო დაინტერესების არსს და სხვა აქტუალურ თემებს ეხება. ავტორები ასევე ცდილობენ უფროსებს გეიმინგის გარშემო არსებული მითების გაბათილებაში დაეხმარონ, მათ შესახებ უფრო სიღრმისეული ახსნა-განმარტებები მიაწოდონ. სწორედ ერთ-ერთი ასეთი „მითია“: ვიდეოთამაშები ბავშვებში და მოზარდებში აგრესიულ ქცევებს განაპირობებენ. მეცნიერები ამ საკითხზე საერთო მოსაზრებამდე ჯერ არ მისულან. ზოგადად, შესაძლებელია დარწმუნებით ითქვას, რომ ზოგიერთი ბავშვი მართლაც უფრო აგრესიულია,როდესაც ვიდეოთამაშს თამაშობს. მაგრამ ეს გარემოება არ იძლევა დასკვნის საფუძველს, რომ სწორედ თამაში იწვევს აგრესიას და ამის გამო ბავშვები მთლიანობაში უფრო მეტად აგრესიულები ხდებიან. აქვე უნდა აღინიშნოს, რომ თუ პატარები ხანგრძლივი დროის მანძილზე თამაშობენ იმგვარ თამაშებს, რომლებიც დიდი რაოდენობით ძალადობას შეიცავენ, შესაძლებელია, მათ ემპათიის უნარი დაუქვეითდეთ. იგივე შეიძლება ითქვას ბავშვებსა და მოზარდებზე, რომლებიც ძალიან დიდ დროს უთმობენ სოციალურ ქსელებს.

ვიდეოთამაშები, რომლებიც ძარცვის, სროლის, დევნის, მკვლელობის იმიტაციის ეპიზოდებზეა აგებული, უდავოდ გამოიწვევს მოთამაშეში აგრესიას. სისასტიკის გამოვლენას მოზარდებსა და ახალგაზრდებში ადვილად უკავშირებენ აგრესიული ვიდეოთამაშების სიყვარულს. 2018 წელს ფლორიდის შტატის ქალაქ პორტლენდში ცხრამეტი წლის ახალგაზრდამ ჩვიდმეტი სკოლის მოსწავლე ცეცხლსასროლი იარაღის გამოყენებით დახოცა. მკვლელს სერიოზული ქცევითი პრობლემები ჰქონდა. ის სოციალურ ქსელებში სიძულვილის გამაღვივებელ სტატუსებს აქვეყნებდა და ამასთან ერთად ვიდეო თამაშებითაც უზომოდ იყო გატაცებული. 2011 წელს ექვსი ადამიანის მკვლელობის შემდეგ სიცოცხლე თვითმკვლელობით დაასრულა კიდევ ერთმა ვიდეოთამაშებით გატაცებულმა ახალგაზრდამ. ბოლო დროის ყველაზე დიდი მსხვერპლით დასრულებული ტერაქტის დამგეგმავი და შემსრულებელი ნორვეგიელი ანდრეს ბრეევიკიც (მან 2011 წელს საერთო ჯამში 77 ადამიანი შეიწირა.) აღიარებდა, რომ თამაშობდა ვიდეო თამაშებს და სროლის უნარებიც ერთ-ერთი ვიდეო თამაშის პროცესში „გაიუმჯობესა“. მართლაც, ამ და კიდევ სხვა დამნაშავე ახალგაზრდებს ფანატიკურად უყვარდათ აგრესიული ვიდეოთამაშები, მაგრამ სხვა უამრავ მოზარდსაც აქვს მსგავსი გატაცება, რომელიც არც მათ და არც გარშემო მყოფ ადამიანებს არ აზიანებს. ვიდეო თამაშები ამერიკის შეერთებულ შტატებში 1980 -იანი წლებიდან გამოჩნდა და 2018 წლის ჩათვლით 33 ტრაგიკული შემთხვევა დაფიქსირდა მინიმუმ ერთზე მეტი დაღუპულით. აქედან, მხოლოდ ოთხი ტერორისტი იყო ვიდეო თამაშებით ფანატიკურად გატაცებული.

აქვე უნდა აღვნიშნოთ – განმარტავენ ავტორები – ამერიკის სკოლებზე შეიარაღებული თავდასხმების ისტორიები უდავოდ გადაჭარბებული შედარებაა. იმედია, მშობლები არ იფიქრებენ, რომ მათ გეიმერ შვილებსაც შესაძლოა გაუჩნდეთ სისასტიკის ჩადენის სურვილი. სამაგიეროდ, მშობლები ფიქრობენ იმაზე, არის თუ არა კავშირი სასტიკი ვიდეოთამაშებით უკონტროლო გატაცებასა და აგრესიულ ქცევებს შორის, ანუ მაინც რის გამო ხდებიან მათი შვილები აგრესიულები? უფროსებმა უნდა შეძლონ გაარჩიონ ერთმანეთისგან შვილების აგრესიული რეაქცია, თამაშის მომენტში ან ზოგადად აგრესიულობის ჩამოყალიბება (რაც უფრო მეტად არასასურველია). Koen Schobbers – როგორც ყოფილი კიბერსპორტსმენი, ფიქრობს, რომ არანაირი ფუნდამენტური კავშირი არ არის აგრესიული ქცევის ჩამოყალიბებასა და ვიდეო თამაშებით გატაცებას შორის. მისი გამოცდილებით, ვიდეო თამაშებს შეუძლიათ მთელი დღის მანძილზე დაგროვილი აგრესიული ემოციებისგან ადამიანის განტვირთვა.

მშობლებისთვის საინტერესო იქნება იმის ცოდნა, რომ არსებობს მკვლევრების მინიმუმ ორი ჯგუფი, რომლებიც ურთიერთსაწინააღმდეგო დასკვნებს აქვეყნებენ. 2015 წლის კვლევების მიხედვით: ვიდეოთამაშებსა და აგრესიულ ქცევებს შორის არ არის კავშირი. მაგრამ 2017 წელს ასეთი კავშირი მაინც დაადასტურეს. და ეს ყველაფერი მშობლებს რას ეუბნება? წიგნის ავტორებს მიაჩნიათ, რომ მსგავსი ინფორმაციები უნდა დაეხმაროთ მშობლებს, არასდროს დაუჯერონ ცალმხრივ, ერთმნიშვნელოვან კვლევებს, რომლებიც ერთმანეთისგან რადიკალურად განსხვავებულ შედეგებს აჩვენებს. ამ კონკრეტულ შემთხვევაში კი, ერთი მხრივ, არიან მკვლევრები, რომლებიც სათამაშო ინდუსტრიისგან იღებენ დაფინანსებას და, მეორე მხრივ, მეცნიერები დაფინანსებულები პრობლემით შეწუხებული მხარის მიერ. ადვილი მისახვედრია, რომ ორივე მხარეს საკუთარი ინტერესი ამოძრავებს, რამაც შესაძლოა გავლენა მოახდინოს კვლევების შედეგებზე. აგრესიული თამაშების გავლენა ადამიანის ქცევაზე ექსპერიმენტულად ძნელი საკვლევია, რადგან არაეთიკურია, ცდის მონაწილეს ნება დართოს მკვლევარმა, ძალადობრივი ქცევები განახორციელოს და რეალურ სროლებში ჩაერთოს. აგრესიული ფიქრების და გრძნობების გაჩენა სულაც არ ნიშნავს, რომ ადამიანი აუცილებლად აგრესიულად მოიქცევა. და თუ კვლევები აჩვენებენ. რომ ძალადობის შემცველი ვიდეოთამაშების მოყვარულები დროთა განმავლობაში აგრესიულები ხდებიან, არ ნიშნავს, რომ აგრესიის მიზეზი აუცილებლად თამაშებია. იქნებ ადამიანს წინასწარგანწყობა აქვს აგრესიისადმი და ზუსტად ამიტომ ირჩევს დაუნდობელი თამაშებით გართობას? მოკლედ, ეს ყველაფერი საყოველთაოდ ცნობილ დილემას ჰგავს: „ქათამი უფრო ადრე გაჩნდა თუ კვერცხი?“

აუცილებელია ითქვას, რომ არსებობს შედარებით უფრო საიმედო კვლევები, რომელთა მიხედვითაც აგრესიის განვითარების ალბათობა უფრო დაბალია იმ ბავშვებში, რომლებიც სტაბილურ, „კეთილსაიმედო“ ოჯახებში აღიზარდნენ. მაგრამ აქაც არის ერთგვარი გაფრთხილება, რომ ეს ბავშვებიც არ არიან  დაცული გადაჭარბებული გეიმინგის უარყოფითი გავლენებისგან. აქვე ერთგვარი შეჯამების სახით  დასძენენ – Koen Schobbers და Deirdre Enthoven – სასტიკ, დაუნდობელ ვიდეოთამაშებს შეუძლიათ ბავშვის განვითარებაზე გავლენა მოახდინონ, მაგრამ აგრესიული ქცევების ჩამოყალიბებაში ეს ფაქტორი გადამწყვეტი ვერ იქნება.

ამ სტატიის დასასრულს მცირე რეკომენდაციები მშობლებისთვის:

          თვალყური ადევნეთ შვილს თამაშის დროს. შესაძლოა მის ქცევებს კორექტირება დასჭირდეს. აუცილებლად ჩაერიეთ, თუ ბავშვი აგრესიას ავლენს (ისვრის ნივთებს ან ზედმეტად გაღიზიანებულია), მოსთხოვეთ შვილს, შეაჩეროს თამაში. გახსოვდეთ, ძალიან მნიშვნელოვანია, მშობლებმა დააწესონ მკაცრი საზღვრები;

          აცადეთ ბავშვს დამშვიდება. შემდეგ შეგიძლიათ დაელაპარაკოთ მას. ისაუბრეთ შვილთან გულწრფელად, ყოველგვარი წინასწარშემუშავებული განწყობების გარეშე. არ დაგავიწყდეთ, რომ აგრესიული ქცევების მიზეზი შესაძლოა ნებისმიერი განსხვავებული ფაქტორი გახდეს. არ დაიხიოთ უკან, დასვით პირდაპირი შეკითხვები. იქნებ ბავშვს სკოლაში ავიწროებენ? ან სულაც თქვენს ოჯახში ხდება რაღაც ისეთი, რაც მას არ მოსწონს? საუბარი ისე წარმართეთ, რომ მზად იყოთ ნებისმიერი მოულოდნელობის მოსასმენად და მისი დასრულების მომენტისთვის მოახერხოთ გარკვეული შეთანხმების მიღწევა.

          ასწავლეთ შვილს, რომ როდესაც ის ხვდება, რომ ღიზიანდება და სიბრაზე იპყრობს, შეჩერდეს თუნდაც ხუთი წუთით, რათა მოახერხოს დამშვიდება. შემდეგ, კვლავ გააგრძელოს თამაში. ამით, ბავშვს ეუბნებით, რომ თამაშს კი არ უკრძალავთ, არამედ ასწავლით მართოს საკუთარი ნეგატიური ემოციები;

          თუ მშობელმა იცის, რომ მისი შვილი იმპულსურია და ადვილად ღიზიანდება, ბრაზდება, მაშინ აუცილებელია მოახერხოს და აუხსნას მას, რომ არსებობს უფრო მშვიდი თამაშები, თუნდაც ფანტასტიკური სიუჟეტის მქონე და იქნებ მათი თამაში სცადოს;

          გეიმერების აგრესიული ქცევები ყოველთვის ვიდეოთამაშებით არ არის განპირობებული. იქნებ ბავშვი გრძნობს, რომ მას განიკითხავენ ვიდეოთამაშებით გატაცების გამო. და იქნებ აგრესიას მის ქცევაში იწვევს არა თავად თამაში, არამედ უფროსების კომენტარები? და თუ მართლაც ასეა, შეეცადეთ შეცვალოთ თქვენი დამოკიდებულება შვილის ვიდეოთამაშით გატაცებაზე. თუ ამას მოახერხებთ, ნახავთ, რომ დაძაბულობა შემცირდება და თქვენ შორის ურთიერთობები აღარ გართულდება.