დღიურის ჩანაწერის შექმნა

როგორ ვასწავლოთ მოსწავლეებს ლიტერატურული გმირის დღიურის ჩანაწერების შექმნა?

ამ კითხვაზე პასუხი თითქოს მარტივია: ლიტერატურული გმირის დღიურში ასახული უნდა იყოს გმირის სულიერი ისტორია, ქმედება, აზრები, განცდები და დღიურის მახასიათებლის გათვალისწინებით – ჩანაწერის თარიღები.

დიახ, მარტივია, მაგრამ მნიშვნელოვანია, ყველა ნაბიჯი და სტრატეგია მესამე თაობის ეროვნული სასწავლო გეგმით გათვალისწინებული სიღრმისეული სწავლების პრინციპებზე დაყრდნობით გაიწეროს.

გთავაზობთ დაწყებითი განათლების ექსპერტის, თბილისის 155-ე საჯარო სკოლის მასწავლებლის, ნინო თედიაშვილის მიერ შექმნილი კომპლექსური დავალების სარეკომენდაციო სცენარს.

გრძელვადიანი მიზანი – სამიზნე ცნება ტექსტი (ჟანრები) (შედეგები: (I).1, 2, 3, 4, 5)

სამიზნე ცნების მკვიდრი წარმოდგენები

1. ტექსტის მეშვეობით ავტორი გვიზიარებს თავის სათქმელს, რომელიც ჩვენს ცხოვრებას უკავშირდება.
2. ტექსტში მოცემული მინიშნებების საფუძველზე შესაძლებელია მისი სიღრმისეულად გააზრება, ახალი კუთხით წარმოჩენა.
3. ტექსტი შეიძლება იყოს სხვადასხვა ჟანრის; ყოველი ჟანრის ტექსტს აქვს თავისებური შინაარსი, ენა და სტრუქტურა/აგებულება.

ქვეცნებები: მოთხრობა, დღიური

შუალედური სასწავლო მიზანი

საკითხი – იაკობ გოგებაშვილის მოთხრობა – „გულკეთილი ქვრივის“ – პერსონაჟის (მეზობლის) დღიურის ჩანაწერის შექმნა.

ქვესაკითხები – მოთხრობა „გულკეთილი ქვრივის“ თემა, დედააზრი. პერსონაჟები (მათი ქცევა, ქცევის მიზეზები, გრძნობები, ფიქრები…); ეპიზოდები, მოქმედების დრო, ადგილი; არსებითი და არაარსებითი დეტალები; დღიურის მახასიათებლები. წერის სტრატეგიები – გონებრივი იერიში, პირველადი ვერსიის გაუმჯობესება კრიტერიუმებზე დაყრდნობით.

საკვანძო შეკითხვები:

როგორ შევქმნა პერსონაჟის – მეზობლის დღიურის ჩანაწერები? როგორ წარმოვაჩინო მისი ხედვის კუთხე (მისი ფიქრები, გრძნობები, საქციელი) დღიურის ჩანაწერების მეშვეობით?

რა სტრატეგიები გამოვიყენო დღიურის შესაქმნელად?

კომპლექსური დავალების პირობა

გაიხსენე მოთხრობა „გულკეთილი ქვრივი“. მოირგე პერსონაჟის – მეზობლის როლი და შექმენი სამი ჩანაწერი დღიურისთვის. ერთი უნდა იყოს იმ ღამის ჩანაწერი, როცა მეზობელმა რუს მიმართულება შეუცვალა; მეორე – ერთ-ერთი იმ დღის, როცა ქვრივი მის ცოლს უვლიდა; მესამე კი იმ დღისა, როცა ქვრივს სიმინდი მიუტანა და ბოდიში მოუხადა.

შეფასების კრიტერიუმები:

ნაშრომში წარმოაჩინე:

• გამოკვეთე ამბის დეტალები: მეზობლის საქციელის მიზეზი, მისი გრძნობები, ფიქრები (ტ.1,2,3);
• მოთხრობის დედააზრის გაგება (ტ.1,2);
• როგორი მახასიათებლები აქვს დღიურს (ტ. 3).

კომპლექსური დავალების განხორციელების ეტაპები (აქტივობები, რესურსები, შეკითხვები)

ეტაპი I – კომპლექსური დავალების პირობის გაცნობა, წინარე ცოდნის გააქტიურება

• რა არის თქვენთვის სიკეთე?
• მოგნდომებიათ თუ არა, სამაგიერო სიკეთე გაგეკეთებინათ იმ ადამიანისთვის, ვინც რაღაცით დაგხმარებიათ?
• გადაგიხდიათ თუ არა სამაგიერო იმისთვის, ვინც ცუდად მოგექცათ?
• ეთანხმებით აზრს, რომ ბოროტებას ბოროტებით არ უნდა უპასუხო, რატომ, რა შედეგს მოიტანს ეს?
• დაგიწერიათ თუ არა ვინმეს დღიური? გაგიკეთებიათ თუ არა დღიურის ჩანაწერები? ან იცით თუ არა ვინმე, ვინც დღიურში ჩანაწერებს აკეთებს?
• თქვენი აზრით, რატომ უნდებათ ადამიანებს დღიურის ჩანაწერების გაკეთება?
• ახსენით თქვენი სიტყვებით, რას მოითხოვს დავალება?
• რა ცოდნა-გამოცდილება გამოგადგებათ?
• რისი შესწავლა დაგჭირდებათ?
• თქვენი აზრით, რა გაგიადვილდებათ, რა გაგიძნელდებათ?
• რაში დაგჭირდებათ დახმარება?

ეტაპი II – კომპლექსურ დავალებაზე მუშაობა

ნაბიჯი 1. გამოკვეთე ამბის დეტალები ( მაგ. მეზობლის საქციელის მიზეზი, მისი გრძნობები, ფიქრები), წარმოაჩინე მოთხრობის დედააზრის გაგება.

რესურსი 1. იაკობ გოგებაშვილის მოთხრობა „გულკეთილი ქვრივი“

აქტივობა 1. პირველადი მინიშნებების (სათაურის, ილუსტრაციები) საფუძველზე ვარაუდების გამოთქმა.

აქტივობა 2. კითხვა პაუზებით

აქტივობა 3. კითხვებზე პასუხი კითხვის სტრატეგიების გათვალისწინებით

  გეზის მიმცემი შეკითხვები:

• როგორ ადამიანს ვეძახით გულკეთილს?
• რას გეუბნება მოთხრობის სათაური, ილუსტრაცია?
• როგორ ფიქრობ, რა მოხდება შემდეგ? რა მინიშნებები დაგეხმარა? გამართლდა თუ არა შენი ვარაუდი?
• ვინ წაიყვანა ქვრივმა ბაღის მოსარწყავად?
• წელიწადის რა დროს ხდება მოქმედება?
• რატომ გაუშვა ქვრივმა შვილი ნათესავებში?
• რას იგრძნობდა მეზობელი, როცა ქვრივმა დახმარების ხელი გაუწოდა?
• რა ხერხი გამოიყენე კითხვებზე პასუხის გასაცემად?
• პასუხი პირდაპირ მოიძიე ტექსტში?
• ერთმანეთს დაუკავშირე მინიშნებები და გამოიტანე დასკვნა?
• მინიშნებები დაუკავშირე შენს ცოდნას, გამოცდილებას და გამოიტანე დასკვნა?
• რომელი სტრატეგია დაგეხმარა ყველაზე მეტად მოთხრობის შინაარსის აღმოჩენაში?
• როგორ ფიქრობთ, რას გრძნობს ადამიანი, როდესაც საკუთარ შეცდომას მიხვდება? როდის აწუხებს ადამიანს სინდისი? გქონიათ თუ არა ასეთი შემთხვევა?

რესურსი 2. სიტყვის გამომძიებელი

აქტივობა 4. სქემის შევსება

 გეზის მიმცემი შეკითხვები:

• როგორ ამოვიცნო უცნობი სიტყვების მნიშვნელობა კონტექსტზე დაყრდნობით?
• როგორ მოვიძიო სიტყვები ლექსიკონში?
• რატომ არის მნიშვნელოვანი ტექსტში უცნობი სიტყვების გაგება?
• როგორ დავიმახსოვრო ახლად შესწავლილი სიტყვები?

რესურსი 3. გულკეთილი ქვრივი

აქტივობა 5. დედააზრის ამოცნობა, აზრთა გაცვლა-გამოცვლა, ტექსტთან მიბრუნება მინიშნებებზე დასაკვირვებლად.

 გეზის მიმცემი შეკითხვები:

• რა დეტალებზე ამახვილებს ავტორი ყურადღებას ვიდრე პერსონაჟს (მეზობელს) შემოიყვანს მოთხრობაში? რატომ?
• რა მნიშვნელობა აქვს დეტალებს ან კონკრეტულ ინფორმაციას ტექსტის დედააზრის გაგებისთვის?
• რის თქმა უნდოდა ამ მოთხრობის ავტორს? რატომ ფიქრობ ასე?
• ვის აქვს განსხვავებული ვარიანტი?
• ვის რა მაგალითები გახსენდებათ თქვენი ცხოვრებიდან, წაკითხული წიგნებიდან, ნანახი მულტფილმებიდან ან ფილმებიდან მოთხრობის დედააზრთან დაკავშირებით?
• თქვენი აზრით, რით და როგორ უკავშირდება ეს პერსონაჟი (მეზობელი) ტექსტის დედააზრს?

აქტივობა 6. პერსონაჟის რუკის ერთობლივად შევსება დაფაზე

აქტივობა 7. პერსონაჟის სკამი.

 გეზის მიმცემი შეკითხვები:

• რას გრძნობდა და რას ფიქრობდა მეზობელი, როცა უყურებდა, როგორ მიუშვა წყალი ქვრივმა თავის ყანაში? (აქტ. 1)
• რას იგრძნობდა და რას იფიქრებდა პერსონაჟი მაშინ, როდესაც ქვრივი მთელი გულითა და სულით უვლიდა მის ცოლს?
• რას იგრძნობდა პერსონაჟი, როცა ქვრივს სიმინდს გაუყოფდა და ბოდიშს მოუხდიდა? რას ჩაწერდა იმ ღამეს თავის დღიურში?
• როდის განიცდის ადამიანი სინანულს რაიმეს გამო?
• როგორ წარმოვიდგინო თავი, როგორც მეზობელმა, რა მინიშნებები დამეხმარება ამაში? (აქტ. 2)
• რა შეიძლება ვკითხო მეზობელს მის ფიქრებზე, განცდებზე, ინტერესებზე?
• რა შეიძლება ვკითხო მეზობელს მისი ცხოვრების დეტალებზე? მის წარსულზე (გიოცნებია თუ არა? ყოფილხარ თუ არა?…)
• შეიცვლებოდა თუ არა ამ ამბის შემდეგ პერსონაჟის ცხოვრება? რატომ?
• შეიცვალა თუ არა შენი დამოკიდებულება მის მიმართ?

ნაბიჯი 2. გამოკვეთე დღიურის მახასიათებლები.

რესურსი 1. დღიურის ნიმუშები

დღიურის ნიმუშები:

როცა დღე უსიამოვნოდ იწყება, დარწმუნებული ვარ, ასეც დასრულდება… ჰოდა, დღევანდელი დღეც ცუდი ემოციით დაიწყო… გამთენიისას ისეთი ხმით იჭექა, ახლაც შიშის ჟრუანტელი მივლის…

ბავშვობიდან მეშინია ჭექა-ქუხილის, სასაცილო დასანახი ვარ ამ დროს: საჩვენებელ თითებს ყურთან მაგრად ვიჭერ და ხმამაღლა ვმღერი, თან თვალებს ვხუჭავ რაც ძალი და ღონე მაქვს. ეს ის „ბედნიერი“ შემთხვევაა, როცა მარტო ვარ, არ მერიდება ემოციის ახდილად გამოხატვის, ასე ბევრად მიიოლდება შიშთან გამკლავება. ჰოოო, როცა სხვა ადამიანებიც არიან ჩემ გვერდით, აი, მაშინ რთულდება საქმე, ვითომ თავს ვაკონტროლებ, ვცდილობ სიმშვიდე შევინარჩუნო, თუმცა დიდი ნერვიულობის ფასად მიჯდება. ვინ იცის რამდენი ფერი ირევა ამ დროს ჩემს სახეზე… ბუნების მოვლენებისადმი ასეთი შიში ბებიისგან მერგო საჩუქრად….. მახსოვს როგორ მამშვიდებდა, როცა მეშინოდა, თვითონ უარეს დღეში იყო, მე რას გამომაპარებდა….

ასეთი ფერდაკარგული, შეშინებული, საოცრად აფორიაქებული გამოვედი საძინებლიდან და ვცდილობდი, განწყობა გამომეკეთებინა. ვიფიქრე, ქუხილი რომ არ ყოფილიყო, ვერც ასე ადრიანად გავიღვიძებდი-მეთქი. ამ დილით კი შემეძლო ნება-ნება მოვწესრიგებულიყავი… მაგრამ, ჰაა, ვინ გაცალა სიმშვიდე და სიამოვნება?! წყალი არ არის! მორიგი „სასიამოვნო“ ფაქტი! დარწმუნებული ვიყავი, სკოლაშიც არ გამიმართლებდა დღეს. ამიტომ დედას ვთხოვე, არ გავეშვი, უძილობა მოვიმიზეზე, მაგრამ როდის იყო, უფროსებს ჩვენი ესმოდათ. …

არაფერი გამომივიდა და გავუყევი სკოლის გზას, აი, სკოლაში კი, ჩემდა გასაოცრად, მოვლენები არაჩვეულებრივად განვითარდა. დღეს მასწავლებლებმაც შემაქეს, მეგობარმა „ფოფითი“ მაჩუქა, ვარსკვლავის ფორმა აქვს, ძალიან რბილია, ზუსტად ისეთია, როგორიც მინდოდა. დიდი ხანია ვეძებ და ამ ფორმისა და ასეთი ფერის ვერსად ვნახე. ისე, რომ იცოდეთ „ფოფითი’’ ნერვებს ამშვიდებს. ჰოდა მეც ავდგები და როცა ქუხილი შემაშინებს, ჩემს საყვარელ სათამაშოს დავამშვიდებინებ თავს.

მგონი ყველაფერი დავწერე, რაც მინდოდა მეთქვა, ხვალ კარგი ამინდია. იმედია, დილაც სიხარულით დაიწყება და დღევანდელზე უკეთესი დღე მექნება…

თბილისი. 5. 04 .2021 წ. (თეკლა 10 წლის)

კვირა, 14 ივნისი, 1942

პარასკევს დილის ექვს საათზე გამეღვიძა. ეს გასაგებიცაა, ჩემი დაბადების დღე იყო. მაგრამ ასე ადრე ადგომის უფლება არ მქონდა და სანამ შვიდს თხუთმეტი დააკლდებოდა, ცნობისმოყვარეობა უნდა დამეოკებინა. მეტხანს ვეღარ გავძელი. გავიქეცი სასადილო ოთახში, სადაც ჩვენი პატარა კატა, მორჰენი, ძალზე ალერსიანად შემომეგება. რვა რომ დაიწყო, მშობლებს მივაკითხე და მათთან ერთად სასტუმრო ოთახში გავედი: მინდოდა, საჩუქრები მენახა და ამომელაგებინა. ყველაზე ადრე შენ დაგინახე, ჩემო დღიურო, და ეს მართლაც საუცხოო საჩუქარი იყო. დამხვდა აგრეთვე ვარდების თაიგული, კაქტუსი, ტყის ყაყაჩოს რამდენიმე შტო. ეს იყო ყვავილების პირველი სალამი, შემდეგ კი უფრო მეტი მომართვეს. მამამ და დედამ რა არ მაჩუქეს, მეგობრებმაც ძალზე გამანებივრეს. სხვათა შორის, მივიღე «Camera Obscura»1, (ბნელი კამერა (ლათ.) ჰოლანდიაში ძალიან გავრცელებული წიგნი. (შენიშვნა ყველგან მთარგმნელისაა) თავშესაქცევი და თავსამტვრევი სათამაშოები, უამრავი სასუსნავი, გულის ქინძისთავი, იოზეფ კოჰენის „ჰოლანდიური საგები და ლეგენდები“, კიდევ ერთი მშვენიერი წიგნი: „დეზის საარდადეგებო მოგზაურობა მთებში“ და ფული. ამ ფულით მერე ბერძნული და რომაული საგმირო თქმულებები ვიყიდე. შესანიშნავია! შემდეგ ლისიმ გამომიარა და სკოლაში წავედით. ჯერ მასწავლებლებსა და თანაკლასელებს კანფეტებით გავუმასპინძლდი (ასეთი წესია ჰოლანდიაში დაბადების დღეს) მერე სწავლას შევუდექით. ჯერ ეს იყოს. რა მიხარია, შენ რომ გამიჩნდი!

ანა (ანა ფრანკის დღიური)

რესურსი 2. დამხმარე ცხრილი დღიურის შესაქმნელად

რესურსი 3.

აქტივობა 1. მოცემულ ნიმუშებზე დაკვირვების გზით დღიურის არსებითი მახასიათებლების ამოცნობა (რესურსი 1)

აქტივობა 2. მოსამზადებელი სამუშაო – ცხრილის შევსება

აქტივობა 3. პირველადი ვარიანტის გაუმჯობესება კრიტერიუმების ბადეზე დაყრდნობით;

 გეზის მიმცემი შეკითხვები:

• რომელ პირშია დღიური დაწერილი? (აქტ.1)
• რაზე ამახვილებს ყურადღებას დღიურის ავტორი?
• გულწრფელად გადმოსცემს თუ არა გრძნობებს, სურვილებს, ფიქრებს, ხსნის თავის საქციელს? საიდან ჩანს?
• დაუფარავად გადმოსცემს თუ არა თავის დამოკიდებულებებს სხვა ადამიანების მიმართ? თავის აზრს მომხდარის მიმართ, საიდან ჩანს?
• რომელ დღეს არის დაწერილი დღიურის ჩანაწერი? საიდან ჩანს?
• როგორ მიმართავს ანა ფრანკი დღიურს? რა დამოკიდებულება აქვს მის მიმართ? რატომ?
• რა საერთო აქვს დღიურის ამ ორ ჩანაწერს?
• რას გააკეთებთ დღიურის ჩანაწერების შესაქმნელად? რა თანმიმდევრობით?
• ტექსტის რა მინიშნებებს დაეყრდნობი პერსონაჟის როლის მოსარგებად? (აქტ. 2)
• რა მინიშნებებს დაეყრდნობი დღიურის პირველი დღის დასაწერად? როგორ, რის მიხედვით შეარჩევ თარიღს?
• რა მინიშნებებს დაეყრდნობი დღიურის მეორე დღის დასაწერად? როგორ, რის მიხედვით შეარჩევ თარიღს?
• რა მინიშნებებს დაეყრდნობი დღიურის მესამე დღის დასაწერად? როგორ, რის მიხედვით შეარჩევ თარიღს?
• როგორ გააუმჯობესებ პირველად ნაწერს?
• რა კრიტერიუმებს გამოიყენებ ნაწერის გასაუმჯობესებლად?

კომპლექსური დავალების შესრულების და პრეზენტაციის პროცესში დასასმელი შეკითხვების ბანკი მოსწავლეთა რეფლექსიის უნარის განვითარებისა და წინსვლის ხელშესაწყობად:

ახსენი, რა ცოდნა შეიძინე და წარმოაჩინე კომპლექსური დავალების საშუალებით.

• რა ცოდნა/ გამოცდილება დაგეხმარა დღიურის შექმნაში?
• როგორ ამოიცანი პერსონაჟების ქცევის მიზეზი? რა მინიშნებებს მიაქციე ყურადღება?
• როგორ ამოიცანი პერსონაჟის გრძნობები, ფიქრები, დამოკიდებულებები სხვა პერსონაჟების მიმართ? რომელი მინიშნებები დაგეხმარა მათ ამოცნობაში?
• რომელ ეპიზოდზე/ეპიზოდებზე გაამახვილე ყურადღება დღიურის ჩანაწერებში და რატომ?

აღწერე, როგორ იმუშავე დავალებაზე

• აღწერე, როგორ იმუშავე დავალებაზე – რა გააკეთე, რა თანამიმდევრობით;
• რა დაბრკოლებებს წააწყდი დავალებაზე მუშაობის პროცესში? განსაკუთრებით რა გაგიძნელდა, რა გაგიადვილდა? რატომ?
• მსგავსი დავალება სხვა დროს თუ შეგისრულებია? მსგავსი სტრატეგიები გამოგიყენებია?
• შენი თანაკლასელის რომელმა ნაშრომმა მიიპყრო ყველაზე მეტად შენი ყურადღება? რატომ? რით?

აღწერე, რა დაბრკოლებებს წააწყდი და რა დაგეხმარა კომპლექსურ დავალებაზე მუშაობის პროცესში:

• რა გამოგივიდა კარგად კომპლექსურ დავალებაზე მუშაობის პროცესში?
• რა გაგიძნელდა, რა გაგიადვილდა? რატომ?
• ვისთან ერთად იმუშავე კომპლექსურ დავალებაზე? რით და როგორ დაეხმარეთ ერთმანეთს?
• იყო თუ არა განსხვავებული მოსაზრებები კომპლექსურ დავალებაზე მუშაობის პროცესში?