ოთხშაბათი, ოქტომბერი 16, 2024
16 ოქტომბერი, ოთხშაბათი, 2024

სასწავლო ერთეულის (მატრიცის) შექმნის გზამკვლევი

რა ნაბიჯები უნდა გადავდგათ დაწყებით საფეხურზე ქართული ენისა და ლიტერატურის სწავლებისთვის შერჩეული ტექსტის მიხედვით თემატური (სასწავლო) ერთეულის დაგეგმვისას? სხვაგვარადაც შეგვიძლია ვიკითხოთ: როგორ შევქმნათ სასწავლო ერთეული ქართულში?

ამ კითხვაზე პასუხის გაცემაში წინამდებარე ტექსტი დაგვეხმარება. ამ ტექსტის უკეთ გასააზრებლად, კარგი იქნება, თუ შეასრულებთ ქვემოთ მოცემულ დავალებას:

ყურადღებით წაიკითხე წინამდებარე ტექსტი „სასწავლო ერთეულის შექმნის გზამკვლევი“ და მასზე დაყრდნობით დაამზადე პოსტერი „ოთხი ნაბიჯი სასწავლო ერთეულის შესაქმნელად“.

პოსტერის დამზადებისას:

  • გამოიყენე A4 ფორმატის ცარიელი ფურცელი და სხვადასხვა სახის საწერი თუ სახატავი მასალა (ან რომელიმე ციფრული პლატფორმა).
  • ნამუშევარში გადმოეცი ტექსტში მოცემული საკვანძო, ძირითადი ინფორმაცია.
  • გააფორმე ილუსტრაციებით და/ან სიმბოლოებით.

ნამუშევრის პრეზენტაციისას ხაზი გაუსვი:

  • როგორ გაქვს პოსტერზე გადმოცემული საკვანძო ინფორმაცია სასწავლო ერთეულის შევსების შესახებ.
  • რამდენად ეფექტურად გაქვს გამოყენებული ესა თუ ის ილუსტრაცია თუ სიმბოლო.

პრეზენტაციის შემდეგ ისაუბრე:

  • როგორ დაიწყე დავალებაზე მუშაობა, რას მიაქციე ყურადღება პირველ რიგში?
  • რა იყო შედარებით ძნელად შესასრულებელი?
  • რას გააკეთებდი სხვაგვარად, ხელახლა რომ ასრულებდე დავალებას?

 

ტექსტების შერჩევა

დასაწყისშივე განვმარტოთ, რომ სასწავლო (თემატურ) ერთეულში ვგულისხმობთ გარკვეული ლოგიკით წარმოდგენილი სასწავლო პროცესის ერთგვარ გზამკვლევს. თემატური ერთეულის აგების ლოგიკა და მისი ფორმა შემოთავაზებულია ახალი სკოლის მოდელის ექსპერტებისა და სპეციალისტების მიერ და ინტენსიურად ინერგება ჩვენს სკოლებში.

მშობლიური ენისა და ლიტერატურის სასწავლო ერთეულის (მატრიცის) ლოგიკურ აგებას დიდწილად განსაზღვრავს ტექსტი. მნიშვნელოვანია, რის დამუშავება გვინდა გაკვეთილებზე. ტექსტები ერთმანეთისგან განსხვავდება თემატიკით, მოცულობით, კითხვადობის სირთულით, ლექსიკური თუ ჟანრობრივი მახასიათებლებით, შექმნის მიზნით, სტილითა და სხვა ნიშნებით. შესაბამისად, თითოეული ტექსტის სასწავლო პროცესში დამუშავებას თავისებური, განსხვავებული, ინდივიდუალური მიდგომა სჭირდება.

ჩვენი ამოცანაა, თითოეულ ტექსტს შევურჩიოთ ადეკვატური, მოსწავლეთათვის საინტერესო და სასარგებლო აქტივობები, რომელთა საშუალებითაც სამიზნე ცნებების დამუშავებას მოვახერხებთ.

სანამ საუბარს გავაგრძელებთ, ყურადღება გავამახვილოთ ტექსტის შერჩევის ორ განმაპირობებელზე:

  1. თემა – რა თემაზეა ტექსტი. გასაგები რომ გახდეს, რას ვგულისხმობთ, მაგალითი განვიხილოთ, რადგან სხვადასხვა სპეციალისტი „თემაში“ სხვადასხვა შინაარსს დებს. თემატური ერთეულების ფორმაში მეტი სიზუსტისა და სიცხადისთვის „დამატებითი თემატიკის“ ცნებაცაა შემოთავაზებული. თუ ტექსტი ცხოველების მეგობრობას ასახავს, რა თემაზე იქნება იგი? ალბათ, მეგობრობაზე, მაგრამ ეს არ არის საკმარისი ინფორმაცია მასწავლებლისთვის, რომელიც, დავუშვათ, დაინტერესებულია ამ მასალით. ამიტომ საჭიროა დაზუსტება, რომ ეს ტექსტი ცხოველების შესახებაცაა.

თემაზე აქცენტის დასმა არ არის შემთხვევითი. ქართული ენისა და ლიტერატურის მასწავლებლები ასაკობრივი შესაბამისობის შემდეგ სამართლიანად ანიჭებენ უმთავრეს მნიშვნელობას თემატური ერთეულის (სასწავლო ერთეულის, ე. წ. მატრიცის) ცნებას. ერთ თემაში ადვილად ლაგდება სწავლება.

  1. ჟანრი – რა ჟანრის ტექსტია. მასწავლებელმა ყურადღება უნდა მიაქციოს შერჩეული ტექსტის ჟანრობრივ მახასიათებლებს. ერთ-ერთი მიზანი სწორედ ჟანრობრივი მრავალფეროვნება უნდა იყოს და არა მხოლოდ რომელიმე ერთი ჟანრის ტექსტების, დავუშვათ, იგავ-არაკების, შეთავაზება და სწავლება.

გარდა ამისა, ტექსტის შერჩევისას ვითვალისწინებთ, რა იდეის მატარებელია, როგორია მისი კითხვადობის დონე და შეესაბამება თუ არა ამ მახასიათებლით ჩვენი მოსწავლეების მზაობას, ვინ არის მისი ავტორი, რადგან სხვადასხვა ავტორის ნაწარმოებების შეთავაზება სტილურ მრავალფეროვნებასაც გამოიწვევს. როდესაც ასაკობრივი თავისებურების გათვალისწინებაზე ვსაუბრობთ, თემისა და ტექსტის კითხვადობის დონესთან ერთად ყურადღება უნდა მივაქციოთ მოცულობასაც, განსაკუთრებით – დაწყებით საფეხურზე.

დაბოლოს, მასწავლებლები უნდა დავფიქრდეთ, როგორ დამუშავდება ეს ტექსტი, რომელი სასწავლო საკითხის გასააქტიურებლად იქნება გამოსადეგი და რომელი კომპლექსური დავალების შეწყობა იქნება მისთვის მოხერხებული. შესაძლოა, უკანასკნელი ორი პარამეტრიდან თითოეულმა რომელიმე კონკრეტული ტექსტის სასარგებლოდ მიგვაღებინოს გადაწყვეტილება.

რას გულისხმობს სასწავლო საკითხის შერჩევა?

ეს არ ნიშნავს იმას, რომ ყველა საკითხი სამიზნედ გამოვაცხადოთ იმისდა მიხედვით, შევეხებით თუ არა მას სასწავლო პროცესში. მაგალითად, ტექსტზე მუშაობისას ყურადღებას მივაქცევთ ისეთ არავერბალურ ელემენტს, როგორიცაა ილუსტრაცია, მაგრამ ეს იმას არ ნიშნავს, რომ ამ საკითხზე საგანგებოდ უნდა შევჩერდეთ, თუკი რაიმე საჭიროება არ დგას. შესაბამისად, უნდა ვეცადოთ, საკითხთა ჩამონათვალში თანდათან დავფაროთ ისინი მთელი წლის, მეტიც, საფეხურის განმავლობაში.

როდესაც ტექსტს გავეცნობით, ის პირდაპირ გვკარნახობს, რა სასწავლო საკითხი გავააქტიუროთ მისი დამუშავების დროს. ამის პარალელურად ვფიქრობთ, როგორი კომპლექსური დავალება შევთავაზოთ მოსწავლეებს თითოეული ცნების ჭრილში.

საკითხები
შინაარსობრივი მხარე

·    მთავარი იდეა/დედააზრი, მინიშნება; მთავარი და არამთავარი ინფორმაცია;

·    სიუჟეტის განვითარების საფეხურები (დასაწყისი, შუა ნაწილი, დასასრული); თანამიმდევრულობა; ეპიზოდი; დიალოგი.

·    მოქმედების დრო და ადგილი;

·    პერსონაჟი – ქცევა, მოტივაცია, შინაგანი სამყარო – ფასეულობები, დამოკიდებულებები; პიროვნული მახასიათებლები, ემოციები, ურთიერთობა სხვა პერსონაჟებთან;

·    ავტორი, მთხრობელი, ხედვის კუთხე

ენობრივი მხარე

·    ლექსიკა – უცნობი სიტყვები; შესიტყვებები; იშვიათად გამოყენებული სიტყვები; ფრთიანი გამონათქვამები; სიტყვათა სემანტიკური კავშირები (სინონიმები, ანტონიმები, ლექსიკური ბუდეები); ენობრივ-გამომსახველობითი საშუალებები (მაგ., მხატვრული ხერხები, ფრაზეოლოგიზმები);

·    გრამატიკული საშუალებებები (სიტყვათწარმოება, რიცხვის წარმოება, ბრუნება, უღლება, რთული სიტყვები; ხარისხის ფორმები, სასვენი ნიშნები); ქრონოლოგიური და ლოგიკური კავშირების (მაგ., მიზეზშედეგობრიობის) გამომხატველი ენობრივი საშუალებები

სტრუქტურული მხარე

·  მაორგანიზებელი ვერბალური და არავერბალური ელემენტები და მათი განლაგება (მაგ., სათაური, ილუსტრაცია)

 

 

ჟანრობრივი მახასიათებლები

·  კონკრეტული საბავშვო თხრობითი მხატვრული ტექსტების

·  კონკრეტული არამხატვრული ჟანრის ტექსტების (მაგ., საინფორმაციო-დარგობრივი ტექსტები, შემეცნებითი სტატია)

·  ლექსების

 

რა არის კომპლექსური დავალება?

მცირე ხნით შევჩერდეთ კომპლექსური დავალების პირობის ჩამოყალიბებაზე, რადგან იგი იმ მხრივაც არის საინტერესო, რომ შეფასების კრიტერიუმებსაც მოიცავს.

კომპლექსური დავალება, როგორც ვიცით, შემოქმედებითი პროდუქტის შექმნას გულისხმობს. აქ სიტყვა „შემოქმედებითი“ არ გულისხმობს მხატვრულ ნაწარმოებს – ნებისმიერი ნამუშევარი ასეთად შეგვიძლია მივიჩნიოთ. მოსწავლეს მკაფიოდ, თვალსაჩინოდ უნდა ავუხსნათ, რაზე მუშაობას მოვითხოვთ მისგან. უნდა ვაჩვენოთ, გავახსენოთ მსგავსი დავალება და ნამუშევარი. შესაძლოა, ასეთი ნამუშევრის შექმნის მოდელირებაც კი დაგვჭირდეს.

კომპლექსური დავალების პირობაში მითითებული უნდა იყოს, რა უნდა წარმოაჩინოს მოსწავლემ, რაზე ისაუბროს პრეზენტაციისას და პრეზენტაციის შემდეგ. ეს მხარე თუ არ იქნა გათვალისწინებული კომპლექსურ დავალებებზე მუშაობისა და პრეზენტაციის დროს, პროცესი სასარგებლო, მაგრამ რიგით აქტივობას დაემსგავსება.

განვიხილოთ ჩვენ მიერ შემოთავაზებული დავალება პოსტერის დამზადების შესახებ, რაზეც ახლა ვმუშაობთ, რა მიზნითაც ამ ტექსტს ვკითხულობთ:

ყურადღებით წაიკითხე წინამდებარე ტექსტი „სასწავლო ერთეულის შექმნის გზამკვლევი“ და მასზე დაყრდნობით დაამზადე პოსტერი „ოთხი ნაბიჯი სასწავლო ერთეულის შესაქმნელად“.

პოსტერის დამზადებისას:

  • გამოიყენე A4 ფორმატის ცარიელი ფურცელი და სხვადასხვა სახის საწერი თუ სახატავი მასალა (ან რომელიმე ციფრული პლატფორმა).
  • ნამუშევარში გადმოეცი ტექსტში მოცემული საკვანძო, ძირითადი ინფორმაცია.
  • გააფორმე ილუსტრაციებით და/ან სიმბოლოებით.

ნამუშევრის პრეზენტაციისას ხაზი გაუსვი:

  • როგორ გაქვს პოსტერზე გადმოცემული საკვანძო ინფორმაცია სასწავლო ერთეულის შევსების შესახებ.
  • რამდენად ეფექტურად გაქვს გამოყენებული ესა თუ ის ილუსტრაცია თუ სიმბოლო.

პრეზენტაციის შემდეგ ისაუბრე:

  • როგორ დაიწყე დავალებაზე მუშაობა, რას მიაქციე ყურადღება პირველ რიგში?
  • რა იყო შედარებით ძნელად შესასრულებელი?
  • რას გააკეთებდი სხვაგვარად, ხელახლა რომ ასრულებდე დავალებას?

 

კომპლექსური დავალების კიდევ ერთხელ გადათვალიერების შემდეგ კიდევ ერთი კითხვა დავსვათ: რა საკითხს შეიძლება შეესაბამებოდეს ეს კონკრეტული კომპლექსური დავალება? ვფიქრობ, პასუხი ცხადია: ჩვენ ვმუშაობთ ტექსტის შინაარსობრივ მხარეზე, მთავარი და არამთავარი ინფორმაციის გამოკვეთაზე და სწორედ ამ სტრატეგიის გამოყენება გვეხმარება კომპლექსური დავალების შესრულებაში.

კარგი იქნება, თუ კომპლექსური დავალების პირობის ჩამოყალიბებისას გავითვალისწინებთ შესაბამისი ცნების მკვიდრ წარმოდგენებს. მათი გადაკეთება, ერთი მხრივ, ადეკვატური მითითებების შედგენაში დაგვეხმარება, მეორე მხრივ, შეასრულებს შეფასებისთვის საჭირო საყრდენების როლს.

კონკრეტული მაგალითისთვის ვნახოთ ტექსტის ცნების მკვიდრი წარმოდგენა: ყველა ტექსტს აქვს შინაარსი, ენა და სტრუქტურა. ამის ასახვა შემდეგნაირადაა შესაძლებელი კომპლექსური დავალების პირობაში (დავუშვათ, კომიქსში, რომელიც უნდა შექმნან ტექსტის „სპილოს ინტერვიუ ჭიანჭველასთან“ მიხედვით): კომიქსში წარმოაჩინე ტექსტის შინაარსი და გამოიყენე ტექსტის ენა…

კიდევ ერთ მკვიდრ წარმოდგენას დავუკვირდეთ: ტექსტში ზოგიერთი ინფორმაცია პირდაპირი მინიშნების სახითაა მოცემული, ზოგიერთი – არაპირდაპირი მინიშნების სახით. ეს მკვიდრი წარმოდგენა შემდეგნაირად შეიძლება აისახოს პირობაში: ნამუშევრის პრეზენტაციისას აღნიშნე, კომიქსში შენ მიერ წარმოდგენილი ჭიანჭველას თვისება პირდაპირ არის ტექსტში მოცემული თუ არაპირდაპირ…

 

საკვანძო კითხვები

მას შემდეგ, რაც კონკრეტულ ცნებასა და მის მკვიდრ წარმოდგენებზე დამიზნებულ კომპლექსურ დავალებას შევარჩევთ თუ შევქმნით, უნდა მოვიფიქროთ საკვანძო კითხვა. რა არის საკვანძო კითხვის მიზანი? როგორც ვიცით, ის მასწავლებლებს გვეხმარება, სასწავლო პროცესი მიზანმიმართულად, ზედმეტი გადახვევების გარეშე წარვმართოთ, ხოლო მოსწავლეებს კარგი სასწავლო კითხვა აღუძრავს მოტივაციას, წინარე ცოდნაზე დააფიქრებს და კომპლექსურ დავალებაზე სამუშაოდ მობილიზებაში ეხმარება.

კიდევ ერთხელ მივუბრუნდეთ ჩვენს დავალებას (პოსტერს „ოთხი ნაბიჯი სასწავლო ერთეულის შესაქმნელად“) და დავფიქრდეთ, რა იქნებოდა საკვანძო შეკითხვა ამ დავალებისთვის? ეს შეკითხვა დაისვა კიდეც, სანამ ამ ტექსტის კითხვას დავიწყებდით: რა ნაბიჯები უნდა გადავდგათ ქართული ენისა და ლიტერატურის სწავლებისას შერჩეული ტექსტის მიხედვით სასწავლო ერთეულის დაგეგმვისას? სხვაგვარადაც შეგვიძლია ვიკითხოთ: როგორ შევქმნათ თემატური ერთეული?

საკვანძო კითხვები უნდა დავსვათ როგორც ცალკეული კომპლექსური დავალების პირობის წარდგენამდე, ისე წარდგენის შემდეგაც, თითოეულ ეტაპსა და ქვეეტაპზე მუშაობის დაწყებისას. მაგალითად, პირველი ეტაპის კომპლექსური დავალების პირობის გაცნობისთვის საკვანძო შეკითხვა იქნება: რას მოითხოვს ჩემგან ეს კომპლექსური დავალება? რა შემიძლია გავაკეთო დამოუკიდებლად?

ეტაპებისა და ქვეეტაპებისთვის განკუთვნილი საკვანძო შეკითხვები შემოთავაზებულია ცარიელ ფორმებში. რასაკვირველია, მასწავლებელს შეუძლია, უფრო მეტად დააკონკრეტოს ისინი და მოარგოს კონკრეტულ ტექსტსა თუ კლასს. თუ შევაჯამებთ, შეიძლება გამოვკვეთოთ შემდეგი რანგის საკვანძო კითხვები: თემაზე, ცნებაზე, სასწავლო საკითხზე, კომპლექსურ დავალებაზე, ეტაპზე, ქვეეტაპსა და აქტივობაზე ორიენტირებული სასწავლო კითხვები.

ეს ზოგადი ნათქვამი კონკრეტული ტექსტის „სპილოს ინტერვიუ ჭიანჭველასთან“ მიხედვით შემდეგნაირად ჩაიშლება:

თემატური საკვანძო შეკითხვა: რა საინტერესო თვისებები აქვთ ცხოველებს?

ტექსტის ცნებაზე ორიენტირებული საკვანძო შეკითხვები: როგორაა გადმოცემული მთავარი სათქმელი? როგორ შეიძლება ამოვიცნო ტექსტში დაფარული ინფორმაცია?

სასწავლო საკითხზე, პერსონაჟზე ორიენტირებული საკვანძო შეკითხვა: რა თვისებებით გამოირჩევა ჭიანჭველა?

კომპლექსურ დავალებაზე ორიენტირებული სასწავლო შეკითხვა: როგორ წარმოაჩენს ჭიანჭველა საკუთარ თავს?

ეტაპზე ორიენტირებული საკვანძო შეკითხვა: როგორ წარმოვაჩინო ჭიანჭველას საინტერესო თვისებები კომპლექსურ დავალებაში?

ქვეეტაპზე ორიენტირებული სასწავლო შეკითხვები: რა ვიცი ჭიანჭველების შესახებ (თუ ტექსტის წაკითხვამდე ქვეეტაპია)? როგორ მოვახდინო ტექსტის წაკითხვით მსმენელებზე შთაბეჭდილება (თუ გაწაფული კითხვის ქვეეტაპია)?

 

აქტივობები

კარგად მოფიქრებული საკვანძო კითხვები ერთგვარი გზამკვლევია მასწავლებლებისთვის საიმისოდ, რომელ აქტივობაზე ამუშაონ მოსწავლეები კომპლექსური დავალების შესრულების მიზნით. შესაბამისად, აქტივობების გაწერა ერთგვარ ბოლო საფეხურადაც შეგვიძლია მივიჩნიოთ. ამ პროცედურის შესახებ რამდენიმე საკვანძო მომენტს უნდა გავუსვათ ხაზი:

  • თითოეული აქტივობის დაგეგმვისას უნდა გავითვალისწინოთ, რამდენად ემსახურება მასზე მუშაობა კონკრეტულ კომპლექსურ დავალებაზე კონცენტრირებას. ბევრი სასარგებლო აქტივობის მოფიქრება შეიძლება რომელიმე კონკრეტულ ტექსტზე სამუშაოდ, მაგრამ იქნება კი ყველა მათგანი ჩვენ მიერ შერჩეულ კომპლექსურ დავალებაზე დამიზნებული? რასაკვირველია, არა.
  • გაწერილი აქტივობები ერთგვარი მონახაზია, რომელიც დაზუსტდება და შეივსება უშუალოდ ამ აქტივობების ჩატარების შემდეგ. შესაბამისად, ჩვენი სასწავლო ერთეული საბოლოო სახეს ამ აქტივობების მოსწავლეებთან მოსინჯვის შემდეგ მიიღებს.
  • წინა პუნქტის გათვალისწინებით, მხოლოდ ამის შემდეგ გახდება თვალსაჩინო, რამდენი დრო დასჭირდა ამ კონკრეტული სასწავლო ერთეულის მოსწავლეებთან გაცოცხლებას და ამის შემდეგ შეივსება მატრიცის ის ადგილი სატიტულო გრაფაში, სადაც საათების რაოდენობაა მითითებული.
  • საბოლოო სახით ჩამოყალიბებული სასწავლო ერთეული, რასაკვირველია, შეგვიძლია გამოვიყენოთ მომდევნო წელსაც, სხვა კლასთანაც, გავუზიაროთ სხვა მასწავლებელსაც და ამ ხელახალი გამოყენებისას ის კვლავ შეიძლება დაექვემდებაროს ცვლილებებს, იმისდა მიხედვით, რა მზაობა და საჭიროებები აქვთ სხვა კლასის მოსწავლეებს.

ბოლოს გავიხსენოთ, როგორაა შემოთავაზებული ტექსტის გაგება-ინტერპრეტირების ცნებაზე მუშაობისას აქტივობები ეტაპებისა და ქვეეტაპების მიხედვით:

1-ლი ეტაპია კომპლექსური დავალების პირობის გაცნობა, როდესაც მოსწავლეები უპასუხებენ საკვანძო შეკითხვებს: რას მოითხოვს ჩემგან ეს კომპლექსური დავალება? რას შევძლებ დამოუკიდებლად? რაში დამჭირდება დახმარება?

ამ ეტაპზე მასწავლებელი აცნობს ბავშვებს კომპლექსურ დავალებას, რათა ყველამ გაიგოს, რა უნდა გააკეთონ, რაზე უნდა გაამახვილონ ყურადღება, რაზე უნდა ისაუბრონ ნამუშევრის პრეზენტაციისას და პრეზენტაციის შემდეგ. ამისთვის მასწავლებელმა მოსწავლეებს უნდა აჩვენოს ადრე შექმნილი ის პროდუქტი, რომლის მსგავსის შექმნაც ამ კომპლექსურ დავალებაში მოეთხოვებათ. თუ ასეთი დავალება პირველად სრულდება, მასწავლებელმა უნდა მიმართოს მოდელირებას: გაახსენოს უკვე შესწავლილი, ნაცნობი ნაწარმოები (მაგალითად, „წითელქუდა“, „მიამიტი ღამურა“) და ამ ნაწარმოების მიხედვით აუხსნას, რა უნდა გააკეთონ (კომიქსი, პოსტერი, პერსონაჟი სქემა…) და როგორ.

მეორე ეტაპზე მოსწავლეები ემზადებიან კომპლექსური დავალების შესასრულებლად და ეს ეტაპი განსხვავდება სხვა ცნებებზე მუშაობის ეტაპებისგან, რადგან მოსწავლეები პირველად ეცნობიან ტექსტს. მაგალითად, წერის ცნებაზე მუშაობისას პირველი ეტაპის ანუ კომპლექსური დავალების პირობის გაცნობის შემდეგ ისინი პირდაპირ იწყებენ კომპლექსურ დავალებაზე მუშაობას.

მეორე ეტაპის საკვანძო კითხვაა: რა უნდა ვისწავლო/გავაცნობიერო იმისთვის, რომ მოცემული კომპლექსური დავალების შესრულება შევძლო?

სწორედ ეს ეტაპია დაყოფილი რამდენიმე ქვეეტაპად:

პირველია ტექსტის წაკითხვამდე ქვეეტაპი, როდესაც პასუხი უნდა გაეცეს საკვანძო კითხვებს: რას მეუბნება პირველადი მინიშნებები (მაგალითად, სათაური, ილუსტრაცია) ტექსტის შესახებ? რით უკავშირდება ისინი ჩემს ცოდნას?

ამ ქვეეტაპზე ჩატარებული აქტივობების შედეგად აღიძვრება მოტივაცია საკვანძო შეკითხვის/შეკითხვების დასმით, წინარე ცოდნის გააქტიურება სათაურსა და ილუსტრაციებზე დაყრდნობით, ვარაუდების გამოთქმა სათაურსა და ილუსტრაციებზე დაყრდნობით…

შემდეგი ქვეეტაპია ტექსტის წაკითხვა – შინაარსის აღმოჩენა საკვანძო შეკითხვით: რას მეუბნება ტექსტი?

ამ ქვეეტაპზე ხდება ტექსტის წაკითხვა, რაც სხვადასხვა ფორმითა და მეთოდით შეიძლება წარიმართოს: მასწავლებლის მიერ ტექსტის ხმამაღლა წაკითხვა პაუზებით, მონაკვეთებად წაკითხვისას ვარაუდების გამოთქმა და გადამოწმება, კითხვის დროს ან კითხვის დასასრულს კითხვების დასმა და პასუხების გაცემა, მოსწავლეების მიერ ინდივიდუალურად (ან წყვილებში, ან მცირე ჯგუფებში) წაკითხვა და რომელიმე კოგნიტიური სქემის (მაგალითად, პერსონაჟზე, შინაარსზე, მოვლენათა განვითარებაზე, მიზეზებსა და შედეგებზე) შევსება.

სასურველია, ქართული ენისა და ლიტერატურის გაკვეთილებზე მუდმივად ხდებოდეს ლექსიკური მარაგის გამდიდრებაზე ზრუნვა. სწორედ ამისთვისაა შემოთავაზებული ერთ-ერთი ქვეეტაპი ტექსტის ენა – სიტყვებისა და შესიტყვებების უცნობ სამყაროში შესვლა, საკვანძო შეკითხვით: როგორ აღმოვაჩინო სიტყვის სამყარო?

ამ ქვეეტაპზე ხდება სიტყვებისა და გამოთქმების განმარტება, სხვადასხვა სქემის (სიტყვის პირამიდა, ვერბალური და ვიზუალური ასოციაციების სქემა, ფრეიერის სქემა, სიტყვის სხვადასხვა სახის რუკა…) შევსება შერჩეულ (ახალ, უცნობ, საკვანძო, მნიშვნელოვან…) სიტყვებზე, ტექსტის სიტყვებით თავსატეხების შედგენა და ამოხსნა, სხვადასხვა სტრატეგიით (სიტყვების გამომძიებელი, დაკარგული სიტყვები…) მუშაობა (ლექსიკური მარაგის გამდიდრების შესახებ იხ. ამავე ავტორის სტატიები ამავე პლატფორმაზე. რაც მთავარია, საქართველოს დაწყებითი განათლების პროექტის სარესურსო კრებულები პორტალზე „კარგი სკოლა“).

ერთ-ერთი ქვეეტაპია ტექსტთან შეჭიდება, რომელიც ტექსტის სიღრმისეულ გააზრებას უნდა ემსახურებოდეს. მისი საკვანძო კითხვა იქნება: რა არის ავტორის/ტექსტის მთავარი/დაფარული სათქმელი?

ამ ქვეეტაპის ტიპური აქტივობებია:

  • ტექსტის მიხედვით სხვადასხვა სააზროვნო, სადისკუსიო შეკითხვაზე მსჯელობა;
  • ტექსტის დამუშავება სხვადასხვა სააზროვნო სქემის (მოვლენათა ჯაჭვი, მიზეზშედეგობრივი კავშირების სქემა, მოთხრობის რუკა, პერსონაჟის რუკა, ტექსტი ამბობს – მე ვფიქრობ – ამიტომაც, კითხვებისა და პასუხების ურთიერთმიმართება – QAR…) გამოყენებით;
  • ტექსტის მიხედვით წამოჭრილი დილემური საკითხების განხილვა, დისკუსიის გამართვა (ოთხი კუთხე, სოკრატული დიალოგი…).

დაწყებით საფეხურზე მნიშვნელოვანია კითხვაში გაწაფულობაზე ყურადღების გამახვილება, ამიტომ ახალი სკოლის მოდელის საავტორო ჯგუფსაც აქვს შემოთავაზებული ქვეეტაპი კითხვაში გაწაფვა, გამოთქმით კითხვა. ამ ქვეეტაპის საკვანძო კითხვებია: როგორ გამოვხატო ავტორის, პერსონაჟის გრძნობები, აზრები, ემოციები? როგორ მოვახდინო მსმენელზე შთაბეჭდილება?

აქტივობათა ვერსიები:

  • წყვილებში ხმამაღალი კითხვა;
  • განმეორებითი კითხვა;
  • კითხვა აუდიოჩანაწერის დახმარებით;
  • კითხვის მატარებელი.

გარდა ამ ქვეეტაპებისა, შეიძლება ვიმუშაოთ ტექსტის ან ეპიზოდის მოკლე ან ვრცელი შინაარსის გადმოცემაზე, ტექსტის სტრუქტურის აღქმაზე, იმისდა მიხედვით, როგორია ტექსტი და რა საჭიროებები დგას კლასში.

მესამე ეტაპზე ხდება უშუალოდ კომპლექსურ დავალებაზე მუშაობა, ხოლო მეოთხე ეტაპზე კომპლექსურ დავალებებს წარმოადგენენ მოსწავლეები.

ასე იქნება გადანაწილებული ჩვენ მიერ შერჩეული აქტივობები სასწავლო ერთეულში.

————————-

დასასრულ, მინდა, გავიხსენოთ კომპლექსური დავალება, რომელიც ტექსტის დასაწყისში იყო მოცემული და შემოგთავაზოთ ჩემ მიერ შესრულებული:

 

 

კომენტარები

მსგავსი სიახლეები

ბოლო სიახლეები

ვიდეობლოგი

ბიბლიოთეკა

ჟურნალი „მასწავლებელი“