გაგიკვირდებათ და, წიგნებს წაღმა ვკითხულობ, მაგრამ ამჯერად, არ ვიცი, გუმანმა მიკარნახა თუ მფარველი ანგელოზის ჩურჩულით იყო, უკუღმა წავიკითხე.
გურამ წიბახაშვილის ალბომი მაჩუქეს – „ზამთარი გადატანილია”.
გურამ წიბახაშვილი – კაცი დღემუდამ გულზე ჩამოკიდებული ფოტოაპარატითა და დაკვირვებული სახით, აგერ უკვე მერამდენე ათწლეულია, რაც თბილისის აჩრდილად მუშაობს. ასეთებს ქალაქის კოლორიტებს ეძახიან, მაგრამ ეგ სიტყვა ჩემთვის სხვანაირ ტიპებთან მისამართდება – განსხვავებული სასმისით უნდა მყავდეს ნანახი და საქართველოს სადღეგრძელოს გამოცლის შემდეგ, ოდნავ მომანჭული სახით 18+ ანეკდოტს უნდა ჰყვებოდეს. ოღონდ, ჩუმად, ულვაშებში. გურამი ეგეთი არ არის.
წიბახა ჩემი მეგობრების, ლადოს და გიგას მამა და სალი დადიანის – დადუს მამამთილია, მაგრამ ვერ დავიკვეხნი ვიცნობ-მეთქი. მხოლოდ „გამარჯობა, ბატონო გურამ, როგორ ბრძანდებით” დონეზეა ჩვენი ურთიერთობა. არადა, გული მწყდება, მთელი ქვეყანა ჰყავს კადრში მოქცეული, ესე იგი, ისტორიისთვის დაკონსერვებული და სული მიკაწკაწებს ხოლმე ერთი პორტრეტი შევვედრო. ვერა და ვერ გავუბედე.
იმას ვყვებოდი, რომ „ზამთარი გადატანილია” ჩამივარდა ხელში. საზრიან ხალხს მოუფიქრებია და გურამის ფოტოებით განუზრახავს საქართველოს ისტორიის იმ წლებზე ამბავთთხრობა, რომლებზეც რახანია რომანებსა და მოთხრობებს ვწერთ, პირად საუბრებში ვღეჭავთ, ფილმებს ვიღებთ. ხან ბნელს ვუწოდებთ, ხან ტკბილ-მწარეს ვეძახით და ნაღდი წვენი მაინც ვერა და ვერ გამოვადინეთ. ზოგჯერ მარილს ვაკლებთ და ზოგჯერ სიყალბე მოგვდის მეტი. რომანტიზებაზე სიტყვას არ დავძრავ – მაგაში ხომ ვცოდავთ და ვცოდავთ.
არადა, თანამედროვე ხელოვანისთვის ნამდვილი სამოთხეა 1990-იანები. გამზადებული არქივია – შედი, მოკიდე ხელი რომელიმე საქაღალდეს და დაამუშავე.
ალბათ ზედაპირზე ჭყუმპალაობის ხალხი ვართ, ყვინთვა გვეზარება და ამიტომაც ხდება ეგ ყველაფერი.
გურამის ალბომის კითხვა-თვალიერება ბოლოდან დავიწყე და ეს სწორი გადაწყვეტილება იყო. უნებურად მოხდა, მაგრამ მერე მივხვდი, რატომ გამოდგა სწორი. ისტორიის სწავლას ხომ თავიდან ვიწყებთ და ბოლოში გავდივართ. მოსწავლეები უახლეს პერიოდამდე რომ მოდიან უხარიათ, წიგნის ფურცლებზე იმ სახეებს ხედავენ, რომლებიც ტელევიზორში ან სულაც ქუჩაში ჰყავთ ნანახი და ხვდებიან, რომ ისტორია ცოცხალია – გვირაბის ბოლოს სინათლე გამოჩნდა. ასეთი ხერხით იმას ვიგებთ, რა მოხდა. პირიქით თუ წახვალ, ანუ ისტორიაში თავქვე დაეშვები, სულ სხვანაირი მუღამი ჰქონია. ჯაჭვის ეგრე მიყოლით იმასაც ხვდები, რატომ მოხდა და როგორ დალაგდა ასე.
გურამ წიბახაშვილის „ზამთარი გადატანილია” ფოტოგრაფის ალბომიცაა და, ამას სრული პასუხისმგებლობით ვამბობ, ისტორიის სახელმძღვანელოც. ამ წიგნს ის წვენი აქვს, რომელსაც სკოლის სახელმძღვანელოს ვერ გამოადენ, ჭეჭყე რამდენიც გენებოს. ცხონებული ბალზაკი ამბობდა, მწერალი სოციალურ თემებში კარგად უნდა ერკვეოდეს, რადგანაც რომანი სხვა არაფერია, თუ არა ერების პირადი ცხოვრებაო და მგონია, რომ ეს ნათქვამი მხოლოდ მწერლებისკენ არ მიემართება. ფოტოგრაფებისკენ, მხატვრებისკენ, რეჟისორებისკენ და ზოგადად, ხელოვნების ხალხისკენ ნასროლი კენჭიცაა.
წიბახა კაი ორმოცი წელი იქნება, რაც ამ ქვეყნის პირადი ცხოვრების ამსახველ კადრებს იღებს და აქვეყნებს. ქვეყნის და იმ ხალხის, ვინც აქ ცხოვრობს და შესაბამისად, სასიცოცხლო მექანიზმის ნაწილია. „ზამთარი გადატანილია” ფოტოებით, პორტრეტებითა და ტექსტებით გველაპარაკება. ისეთი გრძნობა მაქვს, რომ წიბახაშვილის ფოტოები, დადგმულიც რომ იყოს, მაინც ნამდვილია და ამ ნამდვილ ფოტოებს ავტორის უშუალო და მეგობრული ტექსტები აქვს მოსხმული. ისევ რომანტიკისკენ რომ წავიღო პირი, ზიხარ, ფურცლავ ამ ისტორიის სახელმძღვანელოს და თითქოს გვერდით გიზის ჟამთააღმწერელი. შენთან ერთად ათვალიერებს და დაუზარებლად გიყვება, აი ეს აქა და აქ გადავიღეო, მაშინ იცი რა დრო იყოო? აი, ის რო ხდებოდაო. ზის და გებაასება.
ამ თვალიერებ-თვალიერებაში, თვალსა და ხელ შუა, განათლებას იღებ. ცოდნას კი არა, განათლებას. კი, აქამდეც გიცხოვრია იმ ზამთარში – იცი, როგორ დარბოდნენ ავტომატიანი ბიჭები ქუჩაში, ესროდნენ ყველას და ყველაფერს; როგორ შეაყენებდნენ ხოლმე მიწისქვეშა გადასასვლელში შავები ჯინსის ქურთუკებში გამოწყობილ ახალგაზრდებს და რატომ დადიოდა ხალხი დასაბანი თმით კვირებით. იცი, როგორ არ იცი. კიდევ ბევრი იცი… მაგრამ ამ თხრობას სხვა რელსებზე მდგომი სხვა მატარებლით მიყავხარ. აქაური ამბები იმ ხალხის მხრებიდან, მზერიდან, მუსიკიდან, ფერწერიდან, ლექსებიდან, მოთხრობებიდან, ჩანასახშივე მკვდარი იდეებიდან, მკვდრადშობილი ენთუზიაზმიდან, განწირული ინიციატივებიდან ჩანს, ვინც იმ სასტიკ ზამთარში მაღალ, ძალიან მაღალ ხელოვნებას ქმნიდა. ქმნიდა, ოღონდ არავისთვის. მათ სოციალურ ყოფასა და იდეებს შორის თვალუწვდენელი უფსკრული იყო. იმდენად თვალუწვდენელი, რომ ჩახედვისას ბევრი მათგანი ჩაიყოლა.
წიბახაშვილის ალბომს ზემოდან მარწყვიც ადევს – ანა კორძაია-სამადაშვილის, თანამედროვე ქართული ლიტერატურის ერთ-ერთი ყველაზე გამორჩეული ხმის მიერ მოყოლილი ამბები. ეს უბრალო ჩანართები არ არის, არამედ მკაცრად სამედიცინო, კერძოდ კი კარდიოლოგიური დანიშნულება აქვს. კორძის თხრობა საშუალებას გაძლევს გული დაიმშვიდო. თუმცაღა, არც მისი თქმებია დალხენილ ცხოვრებასა და ლამაზ ნაპირზე, პირიქით.
ამ წიგნს სურნელი დაჰკრავს. სტამბიდან გამოყოლილ, საღებავის სუნს არ ვგულისხმობ – ეს ეპოქის სუნია. დეზერტირების ბაზარში გამოფენილი ფერწერული ტილოების, კოლმეურნეობის მოედნის მიწისქვეშა გადასასვლელის, ნესტიანი საგამოფენო დარბაზების, გასაპარსი, ჯიბეგაფხეკილი, ნავთის რიგში მდგომი გენიოსების, აივნებზე შემოდგმული მოგრიხინე გენერატორების გამონაბოლქვის, ბიტუმით დაწერილი ხატების, დანგრეული „ვიტრეზვიწელის“, წარმოსახვით დახატული ეროტიკული კინოაფიშების, ლენინის ძეგლისა და სხვა ბევრი სუნი.
ბოლოდან დაიწყეთ, რადგანაც რიტორიკაში სხვანაირად წერია.
