მასწავლებლითვის წერილებში, როგორც წესი, პატარებისა და მოზარდებისთვის განკუთვნილ წიგნებზე ვსაუბრობ. ამჯერად კი ჩემი ადრესატები მშობლები და მასწავლებლები იქნებით – თქვენთვის ორი მცირე ზომის, თავშესაქცევი წიგნი შევარჩიე. თან ვიფიქრე, შემთხევით რომ შემოგვიბრუნონ შვილებმა და მოსწავლეებმა კითხვა: ამ ზაფხულს თქვენ რა წაიკითხეთ ახალიო, მზადყოფნაში ხომ უნდა ვიყოთ.
ხუმრობა იქით იყოს და სინამდვილეში პეტერ ბიქსელის წიგნებმა („მოთხრობები ბავშვებისთვის“ და „ფრაუ ბლუმი, კაცმა რომ თქვას, სიამოვნებით გაიცნობდა მერძევეს“) ორიგინალური ილუსტრაციების გამო მიიქცია ჩემი ყურადღება. ილუსტრატორი სოფო კირთაძე აღმოჩნდა. მოთხრობების წაკითხვის შემდეგ ნახატები კიდევ უფრო მეტად მომეწონა და გავიფიქრე, ნეტავ პეტერ ბიქსელმა თუ ნახა ქართველი მხატვრის თვალით დანახული თავისი პერსონაჟები-მეთქი, ის ხომ სწოედ ასეთ ადამიანებზე წერს: ღიმილიანსევდიან, ფერადფიქრიან და უცნაურთავებიანებზე…
პეტერ ბიქსელის შესახებ ინტერნეტში მწირი ცნობები დამხვდა. მხოლოდ ის შევიტყვე, რომ შვეიცარიელი მწერალი და პუბლიცისტია, რომელმაც უბრალო ადამიანების ცხოვრებაზე დაწერილი მოკლე მოთხრობებით გაითქვა სახელი. განსაკუთრებით პოპულარული გახლავთ მისი წიგნი „KINDERGESCHICHTEN“ („მოთხრობები ბავშვებისთვის“), რომელშიც მწერალი საბავშვო ლიტერატურისთვის ჩვეული, მარტივი ენით გვიამბობს უფროსების პრობლემებზე. „მოთხრობები ბავშვებისთვის“ პეტერ ბიქსელმა 1969 წელს გამოსცა. ქართულ ენაზე კი ეს წიგნი საკმაოდ გვიან, 2015 წელს ითარგმნა. მიუხედავად ამისა, მაინც საინტერესო და თანადროულია, ავტორი ნებისმიერი ეროვნების მკითხველისთვის ახლობელ თემებს ეხება, ნებისმიერ ადამიანს აიძულებს მეტი ყურადღებით დააკვირდეს ყოფით მოვლენებს, ჩვეულ საგნებს და დაფიქრდეს ისეთ მარტივ რეალობაზეც კი, როგორიც დედამიწის სიმრგვალე ან ამერიკის არსებობაა.
„პეტერ ბიქსელის ხელოვნება და ხიბლი უბრალოებაშია, თუ გნებავთ, დახვეწილ უბრალოებაში… ეს ის უბრალოებაა, რომლის მიღწევაც მხოლოდ ტიტანური შრომის ფასად შეიძლება. როგორც მოქანდაკე აშორებს მარმარილოს ლოდს რუდუნებით ყოველივე ზედმეტს, რათა ნატიფი ფიგურა გამოიკვეთოს, ისე ასუფთავებს და წმენდს პეტერ ბიქსელი ტექსტს, ასალაშინებს და ყოველგვარი ბალასტისგან ათავისუფლებს მას. მისი ზოგიერთი მოთხრობა შეიძლება წიგნის ერთ გვერდზე ეტეოდეს, იქნებ ნახევარზეც კი, მაგრამ უკიდეგანო სამყაროს შეიცავდეს. იმას, რის სათქმელადაც ზოგ პროზაიკოსს მთელი გვერდი სჭირდება, ბიქსელი ერთი წინადადებით ამბობს,“ – ეს სიტყვები კრებულის შესავალი წერილიდან გახლავთ და ბიქსელის მოთხრობების მთარგმნელს, დავით კაკაბაძეს ეკუთვნის. მთარგმნელის, ავტორისა და მათი შუამავლის ისტორია კიდევ ერთი საინტერესო ამბავია და აუცილებლად გაეცანით, თუ ამ წიგნის შეძენას გადაწყვეტთ.
„მოთხრობები ბავშვებისთვის“ შვიდ მოთხრობას აერთიანებს: „დედამიწა მრგვალია,“ „მაგიდა მაგიდაა,“ ამერიკა არსებობს,“ „გამომგონებელი,“ „მეხსიერების მქონე კაცი,“ „მოკითხვა იოდოკისგან“ და „კაცი, რომელსაც არაფრის ცოდნა აღარ უნდოდა.“ – სათაურებიდანვე მიხვდებით, ორიგინალური აზრებითა და არაორდინალური იდეებით გამოტენილ თავებში რომ მოგიწევთ მოგზაურობა.
თუ დრო მხოლოდ ნასწავლის გადამეორებასა და მსჯელობაში გაგყავთ, ალბათ საყოველთაოდ აღიარებული ჭეშმარიტებების გადამოწმებაზეც არ იტყვით უარს. პეტერ ბიქსელის ერთმა პერსონაჟმა, მშვენივრად იცოდა, სულ პირდაპირ თუ ივლიდა, დღეების, კვირების, თვეების და წლების შემდეგ უსათუოდ იმავე ადგილას დაბრუნდებოდა, მაგრამ ეს მარშრუტი იმ იდეალურ წრეს დაამთხვია, რომელიც სამუშაო მაგიდიდან დაიწყებოდა და იმავე მაგიდასთან დასრულდებოდა. აქედან გამომდინარე, ერთი შეხედვით ყველაზე მარტივი საქმე უსაშველოდ გაართულა, გზადაგზა აღმართული სახლები გეზის დაკარგვის საფრთხეს უქმნიდა, მაგრამ… ის ხომ ჩვეულებრივი მოთხრობის გმირი არ გახლდათ და ზურგზე კიბემოკიდებული შეუპოვრად მიიწევდა წინ…
სრულიად უმიზეზოდ და მოულოდნელად შესაძლოა პერანგის ზედა ღილი შეიხსნათ, ქუდი ხელში დაიჭიროთ, ნაბიჯებს აუჩქაროთ, სირულისას რამდენიმეჯერ ჩაბუქნოთ კიდეც და საკუთარი თავი ვეღარ იცნოთ (აღარაფერი გაკავშირებდეთ ადამიანთან მეტისმეტად დაღლილი სახით, გაღიმების ან გაბრაზების ძალა რომ აღარ შესწევს)… სცადეთ და ერთ მშვენიერ დღეს თქვენს გარშემო არსებულ ჩვეულებრიობას თუ ვერ შიყვარებთ, სევდისა და მხიარულების ზღვარზე მაინც აღმოჩნდებით.
მინიატურული კრებულის მრავალფეროვან გალერეაში ბევრ უცნაურ ადამიანს შეხვდებით: კაცს, რომელიც გამოგონილ ნივთებს თავიდან იგონებს; კაცს, ყველა მატრებლის გრაფიკი და მთელი ქალაქის კიბეების საფეხურების რაოდენობა ზეპირად რომ იცის; კაცს ყველაფერის ცოდნაზე უარი რომ უთქვამს და თანდათან „აზრიც არავითარი არ ებადება;“ საბოლოოდ კი შესაძლოა უფრო მეტი ყურადღებითა და პატივისცემით მოვეპყროთ ერთმანეთის ახირებებს და ამით სიცოცხლეც კი გავიხანგრძლივოთ.
„ფრაუ ბლუმი, კაცმა რომ თქვას, სიამოვნებით გაიცნობდა მერძევეს,“ ასევე მოთხრობების კრებულია – წიგნი, რომელიც დაგვეხმარება უფრო ახლოს გავიცნოთ პეტერ ბიქსელი.
ძნელი არ უნდა იყოს წარმოვდგინოთ, როგორია სახლი მის სართულებზე დაკვირვებით: სართულებზე განსხვავებული გემოვნებისა და სუნის ადამიანები ბინადრობენ, თანდათან ეს სუნები ერთმანეთს ერევა და სახლის კუთვნლებად იქცევა. მოთხრობების პერსონაჟები კი პაზლის დეტალებივით ერწყმიან ერთმანეთს და საბოლოოდ ავტორის პორტრეტს ქმნიან.
მამაკაცს, ყოველმხრივ მზად რომ არის ზამთრის შესახვედრად (აქვს თბილი პალტო, სახლის გასათბობად საჭირო საწვავი და თვლის, რომ „შეცივებული ქალები ლამაზები არიან“), აწუხებს კითხვა: რა უყიდოს საშობაოდ ბავშვებს?
საინტერესო შეკითხვები ყვავილების გარშემოც გაისმის: სუნი თუ აქვთ?.. სუნი რატომ არ აქვთ?.. განა სუნის შექმნა არ შეიძლება?.. რატომ ვქმნი ქაღალდის ყვავილებს?.. აქ რას ვაკეთებ?
ხნიერი ქალის საფოსტო ყუთში ჩატენილი ყვავილების გარშემო კი სრულიად განსხვავებული ინტრიგა იხლართება, რომელსაც წლები და ამ წლებში გადანაწილებული მეგობრობა თუ ამოხსნის.
რას ელოდება კოხტა, ლამაზტუჩებიანთმიანი ქალი წითელი პორტმონეთი (მეგობრის, თანამშრომლის, მატარებლის ან ყავის გარდა)?.. ან რატომ არის „მოხეტიალე მეწვრილმანეების ხვედრი კარდაკარ სიარული, მეტყევეების ხვედრი ტყის მოვლა. ქალების ხვედრი კი ლოდინი?“ – არანაკლებ დასაფიქრებელი კითხვებია.
მინიატურული ზომის წიგნის ფურცლებიდან შემოგვცქერის ბაბუა, რომელიც „დაბერდა, მაგრამ არ დაბრძენდა,“ გარდაცვალების შემდეგ თან გაიყოლა აუხდენელი ოცნებები, მემკვიდრეები კი ფულით გაახარა; მამაკცი, თავის დაკრძალვაზე დიდ იმედებს რომ ამყარებს და საკუთარი პანაშვიდების გასალამაზებლად სულ ახალ-ახალი აზრები მოსდის თავში; მერძევეს მოლოდინში ჩაფიქრებული ფრაუ ბლუმი, ქაღალდის ნაგლეჯებზე გაწერილი ცხოვრებითა და თანხებით; პასტორი, მიტევებული ცოდვებისა და ქადაგებების საზღაურს ყოველი დღის ბოლოს შესაწირავი კოლოფიდან ტილოს პატრა ქისაში რომ ცლის; საქმიანად მომავალი მოხელეები, ამანათივით დაკეცილი წერილები, ახალგაზრდა გოგონა კაფეს მაგიდასთან, სახლში მოუთმენლად რომ ელიან მშობლები და … მთელი ცხოვრება თავისი ავითა თუ კარგით… იმ ავითა თუ კარგით, რომლის შეფასება და ერთმანეთისგან გაყმოყოფა არც თუ იოლი საქმე გახლავთ.
რატომ?
თოვლმა შესაძლოა კაცი გაახაროს, დაამშვიდოს, გაათბოს კიდეც, თოვლის სასახლეებისა და პაპების კეთების ხასიათზე მოიყვანოს, შიგ ჩაფლობის სურვილით აავსოს, თუმცა იმავე თოვლმა შესაძლოა ფეხსაცმელში შეაღწიოს, მანქანებს გზა ჩაუხერგოს, ლიანდაგიდან მატარებლები გადააგდოს და ეულად აქციოს შორეული სოფლები…
აი, ასეთია პეტერ ბიქსელი!
იმედი მაქვს, არ უგელვებელყოფთ ჩემს შემოთავაზებულ მინიატურებს და სათაურში გამოთქმულ ვარაუდს და… კაცმა რომ თქვას, თქვენც სიამოვნებით გაიცნობთ პეტერ ბიქსელის წიგნებს.
