რა გაიფიქრეთ პირველად, როდესაც აღმოაჩინეთ, რომ თქვენს შვილს სმენის საშუალებით არ შეუძლია ინფორმაციის მიღება? რა იყო ის გრძნობა, რაც წამის მეასედებში დაგეუფლათ? რა მოიმოქმედეთ? ამ შეკითხვებზე რესპოდენტთა უმრავლესობა მპასუხობს, რომ პირველი ფიქრი, რაც მათ გაუჩნდათ, იყო შეკითხვა – რატომ, პირველი გრძნობა – სასოწარკვეთა, პირველი ქმედება – უმოქმედობა.
ხშირ შემთხვევაში მშობლისათვის ბავშვის მსგავსი განსხვავებულობა ტრაგედიასთან ასოცირდება. არა იმიტომ, რომ მათ უმრავლესობას განსახვავებული შესაძლებლობის მიმართ მიუღებლობა გააჩნიათ, არამედ იმიტომ, რომ მათთვის შვილის მომავალი ბუნდოვანი და გაურკვეველი ხდება. როგორ დაიმკვიდრებს სპეციალური საგანმანათლებლო საჭიროების მქონე ადამიანი თავს საზოგადოებაში და მოახდენს საკუთარი შესაძლებლობების რეალიზებას? აღნიშნული საკითხები ჩვენს ქვეყანაში მრავალ პრობლემასთანაა დაკავშირებული. საკუთარი თავი მსგავს სიტუაციაში რომ წარმოვიდგინოთ, ვერც კი მოვიფიქრებთ პირველ რიგში ვის მივმართოთ და რა გავაკეთოთ.
გასათვალისწინებელია ისიც, თუ ვინაა რესპოდენტი. თუ მას თავადაც არ შეუძლია ინფორმაციის სმენის საშუალებით მიღება, მაშინ თავისი შვილის მდგომარეობას ისე აღიქვამს, როგორც ბუნებრივს. ემოციური დაძაბულობა და სტრესი ძირითადად ისეთ ადამიანებს უჩნდებათ, ვისთვისაც ეს ფაქტი სრულიად ახალი რეალობა და მოულოდნელობაა. „არც კი ვიცოდი რა მექნა, ვისთვის მიმემართა. მთელი თვე ვერ ვაცნობიერებდი ბავშვის მდგომარეობას, ეს ჩემთვის ტრაგედია იყო” – ამბობს ერთ-ერთი რესპოდენტი.
მსგავს თემებზე ინფორმაციის ნაკლებობა მრავალი პრობლემის სათავეა. განსაკუთრებით რეგიონებში მცხოვრები ადამიანებისთვის, სადაც სპეციალისტების არსებობაც კი დიდი ფუფუნებაა. ასეთ შემთხვევაში, რამდენიმე ფაქტორია გასათვალისწინებელი. პირველ რიგში, საჭიროა დადგინდეს სმენის შეზღუდვის ხარისხი და ამის მიხედვით განისაზღვროს მომავალი სამოქმედო გეგმა. რაც ყველა შემთხვევა ინდივიდუალურია და განსაკუთრებულ მიდგომას საჭიროებს, თუმცა მათ საერთო მახასიათებლებიც გააჩნიათ – ეს არის სპეციალისტების ჩართვა ბავშვის სამომავლო განვითარების თვალსაზრისით (მეტყველების თერაპევტი, სურდოპედაგოგი, ოკუპაციური თერაპევტი და ა.შ). თუ ბავშვს გააჩნია, ე.წ. „ნარჩენი სმენა”, ამ შემთხვევაში მასთან მუშაობა სხვაგვარად მიმდინარეობს. საწყის ეტაპზე აუცილებელია ბავშვის მდგომარეობის ადეკვატური შეფასება, რაც აუდიოლოგის პრეროგატივაა და შემდგომ ამისა უნდა მივმართოთ სპეციალისტებს.
ხშირ შემთხვევაში მშობლებს სურთ საკუთარი შვილები გახადონ იმ ბავშვების ანარეკლი, რომლებიც უმრავლესობას წარმოდგენენ და, ე.წ. „ჩვეულებრივები” არიან. მრავალი მათგანი წლებს ანდომებს იმის გაცნობიერებას, რომ შვილს საკუთარი შესაძლებლობის ფარგლებში მისცეს მაქსიმალური განვითარების საშუალება. დროის დაკარგვა პირველ და უდიდეს შეცდომას წარმოადგენს. ბავშვის განვითარებაში დიდი როლი ენიჭება ინფორმაციის მიღების შესაძლებლობასა და კომუნიკაციას. პატარა, რომელიც სმენის საშუალებით ვერ ახერხებს გარესამყაროსაგან ინფორმაციის მიღებას, სრულ საინფორმაციო ვაკუუმში იმყოფება, რაც აისახება მის კოგნიტურ განვითარებაზე, აკადემიურ მოსწრებასა და სწავლის გაგრძელების მუდმივ შესაძლებლობაზე. მნიშვნელოვანია თავად არ შეუწყოთ ხელი საკუთარი შიშების ხორცშესხმას – გაუცნობიერებლად არ შევაფერხოთ ბავშვის განვითარება. თუ საწყის ეტაპზე მას ემოციური მიჯაჭვულობა მშობლებთან აკავშირებს, ზრდასთან ერთად უჩნდება მოთხოვნილება, კომუნიკაცია დაამყაროს სხვა ადამიანებთან, გაიფართოვოს ნაცნობების წრე, შეიძინოს მეგობრები. ინფორმაციის მიწოდების და ამ სიცარიელის შევსების ერთ-ერთ საშუალებას ჟესტური ენა წარმოადგენს. მისი საშუალებით ბავშვს შესაძლებლობა ეძლევა კომუნიკაცია დაამყაროს გარესამყაროსთან, იაზროვნოს, იფიქროს, გაიაზროს ცნებების მნიშვნელობა, გამოხატოს საკუთარი მოსაზრებები და თავი საზოგადოების სრულფასოვან წევრად იგრძნოს. ოჯახის მხარდაჭერას გადამწყვეტი როლი ენიჭება. აუცილებელია ოჯახის წევრთა უმრავლესობამ თავადაც შეისწავლოს ჟესტური ენა, რომლის ბავშვისთვის სწავლება არ ნიშნავს მეტყველებაზე უარის თქმას. როგორც ზემოთ აღვნიშნეთ, ყველა შემთხვევა ინდივიდუალურია და განსაკუთრებულ მიდგომას საჭიროებს.
დღეისათვის ახალშობილთა სკრინინგი იძლევა პრობლემის ადრეულ ეტაპზე იდენტიფიცირების საშუალებას. ზოგადი განათლების მიღების შესაძლებლობა მსგავსი მიმართულებით თბილისის 203-ე საჯარო სკოლასა და ქუთაისის 45-ე საჯარო სკოლაშია შესაძლებელი, რომლებიც რეგიონიდან ჩამოსულ ბავშვებს პანსიონურ მომსახურებასაც სთავაზობენ. განათლებისა და მეცნიერების სამინისტროს ინიციატივით რამდენიმე საჯარო სკოლაში ინტეგრირებული კლასებიც გაიხსნა.
როგორც უკვე აღვნიშნეთ, მნიშვნელოვანია გავიაზროთ, რომ ბავშვის ადრეული განვითარება მჭიდრო კავშირშია მის მიერ ინფორმაციის მიღების შესაძლებლობასთან. კოგნიტური განვითარების ადრეულ ეტაპზე ამას გადამწყვეტი როლი ენიჭება. წინააღდეგ შემთხვევაში გამოუსწორებელ შედეგებს ვიღებთ, რომელთაგანაც ერთი-ერთია – ბავშვებისთვის ზოგადი განათლების შემდგომ, სწავლის გაგრძელების შესაძლებლობის არქონა. რა თქმა უნდა, ამ შეთხვევაში პრობლემას მრავალი გამომწვევი მიზეზი აქვს, თუმცა ერთ-ერთ მიზეზად ადრეულ ასაკში განვითარების შეფერხებაც შეგვიძლია დავასახელოთ.
ამ ეტაპზე ზოგადი განათლების შემდგომ სწავლის გაგრძელების შესაძლებლობა სპეციალური საგანმანათლებლო საჭიროების მქონე პირებს პროფესიულ განათლებაში აქვთ, რაზეც მომდევნო კვირაში დეტალურად ვისაუბრებთ სტუმრის ბლოგში.
რაც შეეხება სკოლამდელ განათლებას, მდგომარეობა შედარებით უფრო რთულია. ამ შემთხვევაში პრობლემა არა მხოლოდ ბავშვებთან სპეციალისტების მუშაობა, არამედ მათი გამოვლენაცაა – განსაკუთრებით რეგიონებში. აღნიშნული მიმართულებით, USAID-ის დაფინანსებით ორგანიზაცია „ბავშვი, ოჯახი, საზოგადოება” საინტერესო პროექტის პილოტირებას იწყებს. თბილისში, თელავსა და მარნეულში მოხდება სენსორული დარღვევის მქონე (სმენა, მხედველობა) ბავშვების გამოვლენა და დაიწყება მათთან მუშაობა. ვიზიტები განხორციელდება როგორც ოჯახებში, ასევე სკოლებში. ცენტრებში ბენეფიციარებთან იმუშავებენ სპეციალისტები, შეიქმნება სახელმძღვანელოები, მომზადდებიან სპეციალისტები. აღნიშნულის შესახებ დეტალურ ინფორმაციას სტატიის მომდევნო ნაწილებში მოგაწვდით.
