მასწავლებელი მნიშვნელოვანი ნაწილია სკოლის ერთიანი სიტემისა, რომელშიც ყველას თავისი ფუნქცია აქვს. სკოლა უნდა იყოს ერთი გუნდივით, რომელიც გუნდის წევრებს შორის ურთიერთპატივისცემასა და ნდობას გულისხმობს.
`თანამედროვე მსოფლიოში მასწავლებლობა, ისევე როგორც სხვა დანარჩენი პროფესია რადიკალურად შეიცვალა. ჩემი გამოცდილებით, ადამიანთა უმეტესობაში არსებობს საერთო აზრი ცვლილების შემდეგ ასპექტთან დაკავშირებით: ოცდამეერთე საუკუნეში მასწავლებლები თავს აღარ მიიჩნევენ `მარტოხელა რეინჯერებად~ და სასწავლო პროცესიც აღარ არის ერთი ადამიანის შოუ. დღესდღეობით, მასწავლებლებმა უნდა აიღონ გუნდის ლიდერის ფუნქციები და იმუშაონ ბევრ სხვა პროფესიონალთან ერთად, მაგალითად, ასისტენტებთან, მენტორებთან, მომავალ კოლეგებთან ერთად, რათა ეფექტურად უხელმძღვანელონ ბავშვებისა და მოზარდების სწავლის პროცესს. რა თქმა უნდა, მასწავლებლები ყოვეთვის ლიდერები იყვნენ, თუმცა აღსანიშნავია ის, რომ საკლასო სივრცეში მათი ლიდერობის ფუნქცია შეიცვალა. დღეს უფრო კარგად გვესმის, როგორ ფუნქციონირებს სასწავლო პროცესი და ამის გამო ნაკლებ ვართ დამოკიდებული სწავლების `დიდაქტიკურ მეთოდზე~, როდესაც მასწავლებელი `სცენაზე მდგომი ბრძენის~ როლს ასრულებდა~, _ წერს ჯეკი თერნბული თავის ცნობილ წიგნში `მასწავლებლის 9 მახასიათებელი~, რომელშიც ბევრ მნიშვნელოვან საკითხთან ერთად ხაზს უსვამს იმას, რომ მასწავლებელს კოლეგებთან ურთიერთობა უნდა შეეძლოს. მისი აზრით, რთული ადამიანები, უბრალოდ, არ არსებობენ და თუ მაინც ვინმეს ამგვარად მივიჩნევთ, მაშინ, უპირველეს ყოვლისა, საკუთარ თავს უნდა ჩავუღრმავდეთ და ჩვენში ვეძებოთ ამ `სირთულის~ გამომწვევი მიზეზი: `რიგ შემთხვევაში, ადამიანები აუცილებლად მოიქცევიან გამაღიზიანებლად, დამაბრკოლებლად ან შემაშფოთებლად~. ამიტომაც იგი განიხილავს თავის კლასიფიკაციაში მასწავლებლის მეშვიდე მახასიათებლის (გავლენიანი მოქმედება) იმ სტრატეგიებს, რომლებსაც მასწავლებელი ადამიანებთან ურთიერთობისთვის უნდა ფლობდეს. მისი რჩევით, როცა შეხვდებით ადამიანს, რომელთან ურთიერთობის დამყარებაც რთულია, ამ დროს საჭიროა დაფიქრება: იქნებ თქვენ არ გამოგიჩენიათ საკმარისი გულღიაობა და მოქნილობა იმისთვის, რომ ეს ურთიერთობა ჰარმონიული და ეფექტური ყოფილიყო?
რა თქმა უნდა, თვითკონტროლი, თავდაჯერებულობა, სხვების მოსმენის, მოთმენის უნარი და კეთილგანწყობა აუცილებელია გუნდური მუშაობისათვის.
ამ თვალსაზრისით, საინტერესოა უცხოელ პედაგოგთა გამოცდილებაც. კალიფორნიელი Eლენა აგილარი თავის ბლოგში `ეფექტური სკოლის გუნდის 5 მახასიათებელი~ სწორედ ამ საკითხს განიხილავს. როგორც თვითონ წერს, ამ თემაზე ბევრი ფიქრის შემდეგ დაწერა წერილი, რათა თავისი ნააზრევი კოლეგებისთვის გაენდო და მათი შეხედულებებიც გაეგო. მან ამ თემას ყურადღება მაშინ მიაქცია, როცა თავდაჯერებულობა იგრძნო გუნდური მუშაობისას, თუმცა ადრე სულ სხვანაირი დამოკიდებულება ჰქონდა ამ ყველაფერთან. მას არ ერიდება იმის აღნიშვნისა, რომ ადრე დამოუკიდებელ მუშაობას არჩევდა, არ მოსწონდა რაიმე საკითხის განხილვა ჯგუფურად, რადგან მიაჩნდა, რომ კამათს დრო მიჰქონდა და, კაცმა რომ თქვას, სხვათა გარეშეც იოლად წყვეტდა სასკოლო პროცესში წამოჭრილ პრობლემებს. გუნდში მუშაობისას მიღებულმა იმედგაცრუებამ მას არასწორი შეხედულება ჩამოუყალიბა ამ საკითხზე, თუმცა შემდეგ ყველაფერი შეიცვალა. მან „ხედვის რაკურსი” შეცვალა.
ლენა აგილარმა ბოლო დროინდელი გამოცდილების მიხედვით დაასკვნა, რომ კარგ გუნდს სკოლის გარემოს შეცვლა შეუძლია. თანაც, ეს მნიშვნელოვანია მასწავლებლის მხარდაჭერისა და განვითარებისთვის. სკოლებში, რომლებიც არ განიცდიან კადრების ხშირ ცვლილებას, განსაკუთრებით შესაგრძნობია გუნდურობის მაღალი ხარისხი. ასეთი სკოლის მასწავლებელს აქვს მეტი დაცულობის შეგრძნება და განცდა იმისა, რომ კოლეგებთან ერთად მნიშვნელოვან მისიას ასრულებს სკოლის საგანმანათლებლო სივრცეში. თუ გუნდი ეფექტურია, მისი წევრები ერთმანეთისგან სწავლობენ, უფრო მეტს აღწევენ, ვიდრე ეს იქნებოდა შესაძლებელი დამოუკიდებელი მუშაობისას. ისინი ერთმანეთს გადასცემენ იდეებსა და გამოწვევებსაც იღებენ. ინდივიდუალური, პიროვნული სიძლიერე გუნდმა შეიძლება სრულყოფილად გამოიყენოს. ამგვარად, შეიძლება განხორციელდეს ისეთი მასშტაბური პროექტი, როგორიც სკოლის გარდაქმნაა. თანაც ისე, რომ გუნდის ყველა წევრმა კარგად იგრძნოს თავი და თავისი ადგილი და მნიშვნელოვნება ცხადად განსაზღვროს.
რა ქმნის კარგ გუნდს? ამ კითხვას ლენა აგილარი ასე უპასუხებს. ის გამოკვეთს კარგი გუნდის ხუთ მახასიათებელს და თითოეულზე ზედმიწევნით მსჯელობს.
1.კარგ გუნდს გაცნობიერებული აქვს თავისი არსებობის აზრი.
არ არის საკმარისი, როცა მავანნი ჯგუფდებიან იმის მიხედვით, თუ რომელ კლასებს ასწავლიან. გუნდად ყოფნის მიზანი შეიძლება იყოს ამგვარი: „ჩვენ ერთი გუნდი ვართ, რათა ერთმანეთს დავუჭიროთ მხარი, ერთმანეთისგან ვისწავლოთ, ერთად მოვძებნოთ გზები, რათა ამა თუ იმ კლასს უკეთესად ვასწავლოთ”. სულ ერთია, ამას მიზანსა თუ მისიას ვუწოდებთ. მნიშნელოვანია, რომ გუნდის შეხვედრაზე დასწრება ყველას უხაროდეს, აუცილებლად და საჭიროდ მიაჩნდეს და არა მომაბეზრებელ ვალდებულებად, როცა ერთი სული გაქვს, თავი დააღწიო შეხვედრას ან რაიმე მიზეზი გამოძებნო მისგან თავის არიდებისა.
2.კარგი გუნდი ქმნის სასწავლო სივრცეს.
ბევრი მიზეზია, თუ რატომ უნდა გაერთიანდნენ მასწავლებლები გუნდში. მთავარია, რომ შეიქმნას ისეთი სივრცე, რომელიც ხელს შეუწყობს სწავლას ერთმანეთისგან. ძალიან ცოტაა ისეთი პედაგოგი, რომელიც მიიჩნევს, რომ სწავლა აღარ სჭირდება. გუნდი ქმნის შესაძლებლობას, გაიგო ახალი, წახვიდე რისკზე, დასვა შეკითხვები ისე, რომ არ მოგერიდოს, რადგან ყველა ერთმანეთს კარგად იცნობს და პატივს სცემს, სხცებისგან სწავლასაც „უსაფრთხო კონტექსტი” ექმნება.
3.კარგ გუნდში ჯანსაღი კონფლიქტია.
კონფლიქტი არა მხოლოდ გარდაუვალი, აუცილებელიც კია, როდესაც გუნდში ყველა ერთად სწავლობს და მნიშვნელოვან პროექტსაც ახორციელებს. წევრები ერთმანეთის ყველა იდეას ვე გაიზიარებენ, მაგრამ იქნება კონსტრუქტიული დიალოგი და შეთანხმებაც დათმობისა და აღიარების გზით მიიღწევა.
4.კარგი გუნდის წევრები ერთმანეთს ენდობიან.
ეს იმას ნიშნავს, რომ, როდესაც გარადუვალი კონფლიქტი წარმოიქმნება, მისი მოგვარება ხერხდება. წევრები ერთმანეთს იცნობენ, უსმენენ, ერთმანეთის თვალსაზრისებს უბრალოდ კი არ უკუაგდებენ, არამედ განიხილავენ, საერთო აზრამდე მიდიან. შეძლება გუნდის რომელიმე წევრმა მართოს პროცესი, ფასილიტატორის როლი შეასრულოს. მთავარია, რომ არავინ დაიჩაგრება, შეურაცხყოფილად არავინ იგრძნობს თავს და ყველას სურვილისამებრ ექნება საკუთარი აზრისა თუ იდეის გამოთქმის საშუალება.
5.კარგ გუნდს ჰყავს ფასილიტატორი, ლიდერი ან ლიდერები, რომლებიც იცვლებიან.
როგორც გემს სჭირდება კაპიტანი, ასევე _ გუნდსაც. ოღონდ, ეს კაპიტანი იმის მიხედვით ჩნდება და იცვლება, რა საჭიროებაც გუნდს აქვს. ერთი პროექტისას შეიძლება ერთი პედაგოგი იყოს ლიდერი, მეორისა _ სხვა, იმის მიხედვით, ვის რა ცოდნა და გამოცდილება აქვს შესაბამის პროექტზე მუშაობისას. შეიძლება რომელიმე ადამიანი გამოკვეთილ ლიდერადაც იქცეს.
„გუნდური მუშაობა, განსხვავებული ადამიანებისაგან სწავლა, ინფორმაციის ღიად გაცვლა _ ცოდნის საზოგადოების ყველა ეს მნიშვნელოვანი შემადგენელი ელემენტი საფრთხეს, რისკსა და იმის რწმენას მოიცავს, რომ, საბოლოოდ, გუნდური მუშაობა და პარტნიორობა კარგ შედეგს მოიტანს”, _წერს ენდი ჰარგრივსი თავის ძალიან საინტერესო სტატიაში „სწავლება ცოდნის საზოგადოებაში: განათლება გონიერებისათვის”. მისი აზრით, გუნდური მუშაობა ავითარებს ემოციურ ინტელექტს, რომელიც ხუთ ძირითად უნარს მოიცავს. ესენია:
·იცოდე და შეგეძლოს საკუთარი ემოციების გამოხატვა;
·სხვისი ემოციების მიმართ თანაგრძნობის გამოჩენა;
·ემოციების გაკონტროლება და რეგულირება;
·საკუთარი თავისა და სხვების მოტივირების უნარი;
·სოციალური უნარ-ჩვევების ფლობა, რომელთა მეშვეობითაც პირველი ოთხი უნარის მართვას შეიძლებ”.
